Με αφορμή ένα δίσκο ακτίνας...
Yo-Yo Ma
ακούστε: Υο-Υο Μa στο TaR-radio.com
Δεν μπορώ να κρύψω την ιδιαίτερη αδυναμία που είχα στο Γιο Γιο Μα από την δεκαετία του 80 ήδη, όταν παρακολούθησα σε συναυλία το μεγάλο τσελίστα να ερμηνεύει Μπραμς και Μπετόβεν, με μια προσωπική, απόλυτα ελεύθερη διάθεση. Σα να μη τον απασχολούσε καθόλου η παράκαμψη από την πεπατημένη των μεγάλων ερμηνευτών αλλά ούτε και η κριτική του κοινού απέναντι σε όλη αυτή τη διαφορετική σχολή προσέγγισης του ρεπερτορίου. Πράγματι ακούγονταν τότε εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για το ταλέντο και τη μοντέρνα αισθητική του. Ακόμα και για την -ιστορική πλέον- ηχογράφηση του τριπλού κοντσέρτου του Μπετόβεν (με τον Κάραγιαν στο πόντιουμ) εκφράζονταν αντιρρήσεις από παντού. Φαίνεται ότι έκτοτε δεν άλλαξε ιδιαίτερα η στάση και οι αντισυμβατικές επιλογές του. Ούτε ο Μα αλλά ούτε και η Μούτερ που έπαιζε στην ηχογράφηση αυτή βιολί, χάθηκαν μέσα στις αντιφάσεις του χώρου, αντίθετα ωριμάζοντας απογειώθηκαν..
Θυμάμαι με πόσους διαφορετικούς λεκτικούς τρόπους προσέγγισε το ελληνικό κοινό το ρεσιτάλ του με Σουίτες Μπαχ που δόθηκε πριν έξι χρόνια στην Αθηναϊδα. Ήταν η εποχή που κυκλοφόρησαν σε δίσκο ακτίνας και dvd οι Σουίτες και στα ξένα μουσικά περιοδικά γράφονταν ουκ ολίγα θετικά και αρνητικά για την ερμηνευτική τους πληρότητα. Αν είναι αληθινή η κινέζικη παροιμία ότι η αμφισβήτηση είναι παιδί της αξίας, τότε..
Από τις παλιότερες δισκογραφικές παρουσίες του Γιο Γιο Μα (πολλές δεκάδες) θα μείνουν ανεξίτηλες αυτές με τη συνεργασία του Bobby Mac Ferrin (Hush, 1992), οι Japanese Melodies (1990) και οι Transcriptions (1992). Στις Transcriptions παίζει έργα Παγκανίνι στο βιολοντσέλο. Τώρα βέβαια πρέπει να πούμε, ευκαιρίας δοθείσης, ότι ο τσελίστας μας παίζει σε δύο όργανα μυθικής πιστότητας, ένα Μοντανιάνα του 1773 και ένα Νταβιντόφ Στραντιβάριους.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε ο δίσκος Appassionato, στον οποίο ο Μα παίζει μουσικά κομμάτια στις «παρυφές» του συνήθους ρεπερτορίου του υπέροχου οργάνου: John Williams (1932), Mendelssohn (1809-1847), Franck (1822-1890), Gershwin (1898-1937), Vivaldi (1678-1741), Kabalewski (1904-1987), Morricone (1928), Saint - Saens (1835-1921), Piazzola (1921-1992) αλλά και παραδοσιακά, από τη Φινλανδία μέχρι τα Απαλάχια.
Εκτός κάθε μουσικής λογικής ήταν βέβαια η συνεργασία του τσελίστα με την υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ τη γνωστή πιανίστρια κυρία Κοντολίζα Ράις. Έπαιξαν τη Σονάτα του Μπραμς. Φαντάζομαι ότι έκθαμβο το κοινό ανακάλυπτε κατά τη διάρκεια της ερμηνείας την προικισμένη της φύση, μέσα από το υπομονετικό μουσικό προφίλ του συνεργάτη της... είναι κι αυτό όμως μια στάση απέναντι στη μουσική και τα κόλπα της προσέγγισης της (για τον Μα). Δείτε το χαμόγελο ικανοποίησης στη φωτογραφία, το ότι κοιτάει από την άλλη μεριά της αίθουσας είναι συμπτωματικό, εξ άλλου κοινό θα έβλεπε –φαντάζομαι- και από κει...
Το πρόγραμμα Silk Road, για να σοβαρευτούμε, αποτέλεσε σταθμό στη σταδιοδρομία του Γιο Γιο Μα. Είναι μια συνεργασία με μουσικούς παραδοσιακών οργάνων από τις χώρες του μεταξιού, που πέραν της σύμπλευσης των πολιτισμών και της αλληλοκατανόησης της μουσικής γλώσσας αποσκοπεί συμβολικά και πρακτικά στο να αναδείξει την αξία του σεβασμού στο ανθρώπινο και το φυσικό περιβάλλον. Το συγκρότημα παίζει παντού στο κόσμο με τεράστια επιτυχία. Αρκούμαι να σας πω ότι τα εισιτήρια των δύο συναυλιών τους στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στις 16 και 17 Μαρτίου έχουν εξαντληθεί από τον Οκτώβρη του 2006.
Ο Μα, παιδί κινέζων εγκαταστημένων στο Παρίσι, γεννήθηκε τον Οκτώβρη του 1955 και άρχισε να παίζει με την καθοδήγηση του πατέρα του, στα τέσσερά του χρόνια. Ούτε οι σπουδές της μουσικής στη Ν. Υόρκη αλλά ούτε η σταδιοδρομία, του στέρησαν τη δυνατότητα να μελετήσει φιλοσοφία και λογοτεχνία στο Χάρβαρντ, που τον τίμησε μάλιστα με διδακτορικό honoris causa. Πλησίασε έτσι ποιο κοντά τη δύναμη της τέχνης στη ζωή μελετώντας τους μεγάλους του παγκόσμιου πνεύματος. Αυτό συστήνει πάντα στους νέους μουσικούς που συναντά στα κοντσέρτα και τα σεμινάρια. Σφαιρική παιδεία, ανθρωπιστική πρωτίστως. Η μουσική είναι μια μορφή οργάνωσης του χάους. Χωρίς γνώσεις όλα μένουν ημιτελή..
Έφη Αγραφιώτη
effie@tar.gr
(Φεβρουάριος 2007)
