"μουσικο-παιδαγωγικές γνώμες"
( σημείωμα του TaR )
Το TaR γνωρίζοντας τον κόσμο της μουσικής εκπαίδευσης στη χώρα μας, κρατώντας και τη δική του αγωνία για το ξεπέρασμα των συσσωρευμένων προβλημάτων, επιθυμεί να ανοίξει τους διαδικτυακούς τόπους του για την διακίνηση των απόψεων, των σκέψεων και των προσωπικών θέσεων των αναγνωστών του και των συνεργατών του. Έτσι, εδώ, θα φιλοξενούνται απόψεις που δεν θα δεσμεύουν το TaR ιδεολογικά. Θα δεσμεύουν όμως τους υπογράφοντες τις παρεμβάσεις.
Επωνύμως…
Μουσική παιδεία ή Παιδεία μουσική ;
Ποιος γονιός δεν νανούρισε το παιδί του στην αγκαλιά του, ενώ ονειρευόταν, αυτό να γίνει καλός και χρήσιμος άνθρωπος. Ποιος γονιός όμως φαντάστηκε ότι με το νανούρισμα, προσφέρει απλόχερα την βασική μουσική γνώση στο δημιούργημά του, τη γνώση των ήχων. Ποιος δεν μίλησε τραγουδιστά στο μωρό του για να το κάνει να γελάσει και έτσι να αισθανθεί συμμέτοχος δημιουργός του ανυπέρβλητου, της ίδιας της ζωής. Ποιος δεν χαίρεται αν το παιδί του, ανάμεσα σε όλες τις άλλες αρετές του, τυχαίνει να είναι και καλλικέλαδο.
Σαν θα γεννηθεί ένα παιδί, ο γονιός του ονειρεύεται το μέλλον του είτε μέσα από τις πραγματικές ανάγκες της ζωής, είτε μέσα από τις δικές του ανεκπλήρωτες επιθυμίες. Καμαρώνει αν αυτό καταφέρει να μάθει αριθμητική πριν ακόμα πάει στην πρώτη τάξη του Δημοτικού, ή αν μάθει να διαβάζει καλά σε κάποια στιγμή της προσχολικής ηλικίας του. Πολλά τα βοηθήματα, πολλά τα κεντρίσματα για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός. Άλλωστε για τους περισσότερους γονείς από εμάς, αυτή είναι η ουσιαστική γνώση, η γνώση που θα αποτελέσει το όχημα της δικής μας δόξας και της κοινωνικής μας καταξίωσης. Δεν μας απασχολεί πολλές φορές η ουσία της προσφερόμενης γνώσης, αλλά πως αυτή η γνώση θα οδηγήσει το παιδί μας στην κατάκτηση ενός πανεπιστημιακού τίτλου (με όλα τα παρεπόμενα), έτσι ώστε και εμείς να καρπωθούμε λίγη από την δόξα του εγχειρήματός του.
Πέρασαν οι εποχές που μαζί με την ανάγνωση, την γραφή και την αριθμητική, η μουσική αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της βασικής παιδείας του ατόμου.
Γιατί όμως η μουσική θα πρέπει να είναι αναπόσπαστο τμήμα της βασικής εκπαίδευσης; Μουσική σημαίνει ήχος και ήχους μόνο ακούει ο άνθρωπος κατά την στιγμή της πρώτης επαφής του με τον κόσμο. Άλλωστε, κατά την στιγμή της γέννησης, η ακοή είναι ήδη ενεργοποιημένη σαν αίσθηση, σε αντίθεση με την όραση.
Ξεκίνημα, λοιπόν, της ζωής με ήχους, οργανωμένους αφ’ ενός για να μάθει να αρθρώνει σιγά-σιγά την δική του γλωσσολαλιά, ήχους αρμονικούς αφ’ ετέρου, για να μάθει να τραγουδά τη ζωή και να οργανώνει, τουλάχιστον στην αρχή ενστικτωδώς, το υπόβαθρο της ψυχικής του ισορροπίας.
Για να μπει η μουσική στη ζωή του παιδιού, θα πρέπει να αφιερωθεί, από την οικογένεια, αρκετός χρόνος από την εποχή ακόμα της βρεφικής ηλικίας -όπως σίγουρα λίγο αργότερα θα αφιερωθεί χρόνος για την εκμάθηση των αριθμών και των γραμμάτων.
Δεν είναι απαραίτητο ο γονιός να είναι γνώστης, χρειάζεται όμως να αγαπά την μουσική και την αγάπη του αυτή να μπορεί να την εμφυσήσει στο παιδί του. Πρωτίστως, όμως, να ενδιαφέρεται για την πολυδιάστατη μόρφωση του, παρέχοντας σε αυτό τη δυνατότητα της μουσικής ακρόασης, με τη συμμετοχή, απαραίτητα, και του ίδιου στην διαδικασία αυτή.
Δεν χρειάζεται κανείς να παρακολουθεί και να καταγράφει τις αντιδράσεις του παιδιού του, είναι απαραίτητο όμως να αφιερώνει αρκετό χρόνο σε αυτήν την διαδικασία και πάνω απ’ όλα να μπορεί να είναι ο ίδιος ακροατής, προσαρμόζοντας τις εκλεκτικές του επιθυμίες σε ένα πλαίσιο εκπαιδευτικής ακρόασης.
Έτσι το βρέφος μαζί με τις πρώτες λέξεις που θα αρθρώσει θα έχει θεμελιώσει και την ικανότητα της μουσικής ακρόασης.
Η διαδικασία αυτή έχει αρχή αλλά όχι και τέλος. Ο γονιός ενώ στην αρχή είναι ανάγκη να στέκεται μπροστά από το παιδί και να του ανοίγει βασικούς δρόμους στη μουσική γνώση, στα επόμενα βήματά του θα πρέπει να σταθεί δίπλα του, αρωγός και συμπαραστάτης του στα δύσκολα μουσικά μονοπάτια που ίσως θελήσει να ακολουθήσει.
Θα πρέπει να απαλλαγεί, στο βαθμό του ανθρώπινα δυνατού, από τις όποιες προκαταλήψεις του δημιουργεί η αγωγή του, η φιλοδοξία του, ο κοινωνικός περίγυρος και τέλος οι αισθητικές του απόψεις και επιλογές, χωρίς να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι όλα τα παραπάνω συναρτώνται με τις επιλογές και του ιδίου για τον εαυτό του.
Στην κρίσιμη ηλικία που το παιδί αρχίζει να μορφοποιεί και να αποτυπώνει την σκέψη του, θα πρέπει να του δοθεί η ευκαιρία να μάθει να μορφοποιεί και να παράγει το ίδιο αρμονικούς μουσικούς ήχους. Έτσι η επαφή του με ένα όργανο, είναι απαραίτητη στην φάση αυτή. Πόσες φορές, κρατώντας απ’ το χέρι την κόρη μου, μπήκαμε σε καταστήματα μουσικών οργάνων για να χαζέψω, εγώ τάχα, τα μουσικά όργανα και παράλληλα να δω την αντίδρασή της, και πόσες φορές την ακούω να μου λέει μέχρι τώρα που είναι έντεκα χρόνων ότι το πιάνο και το φαγκότο είναι τα αγαπημένα της όργανα ! (Πιάνο λοιπόν ή φαγκότο;).
Μέσα από αυτή την διαδικασία, πρώτα και κύρια, θα διαπιστωθεί αν το παιδί απλά ακούει ή και θέλει να ασχοληθεί με την εκμάθηση ενός οργάνου.
Έρχεται, έτσι, η στιγμή της κρίσιμης επιλογής του μουσικού οργάνου. Το παιδί, εξ ανάγκης, αποφασίζει διαισθητικά και με την σχετική παρότρυνση του γονιού του, για το όργανο που θέλει να μελετήσει αλλά και θα μιλήσει στην ψυχή του. (Το φαγκότο θα περιμένει κάποια χρόνια). Στην επιλογή αυτή σημαντικό ρόλο θα παίξει και η οικονομική ευχέρεια της οικογένειας. Δυστυχώς και σήμερα η απόκτηση ενός οργάνου είναι μία πάρα πολύ δύσκολη απόφαση για πάρα πολλές οικογένειες. (Η συνεκτικότητα της ελληνικής οικογένειας μπορεί να κάνει το θαύμα της. Ο καλός παππούς και η καλή γιαγιά, πρόθυμα θα συμπαρασταθούν στην υλοποίηση αυτής της δύσκολης απόφασης).
Εδώ πλέον αρχίζει δειλά-δειλά το παιδί να στέκεται στα πόδια του ενώ ο ίδιος ο γονιός αρχίζει την αναζήτηση του δασκάλου, και μάλιστα του παιδαγωγού-δασκάλου. (Η δυσκολότερη φάση της όλης προσπάθειας). Ενός δασκάλου που πρώτιστα θα έχει ψυχική επαφή με το παιδί, που θα μπορεί να καλλιεργεί κλίμα εμπιστοσύνης, και που θα έχει την ικανότητα να του προσφέρει την γνώση μέσα από διαδικασίες αναζήτησης.
Από την στιγμή που το παιδί ενδιαφερθεί να ασχοληθεί με την μουσική, η σωστή επιλογή του δασκάλου εξασφαλίζει τη δημιουργία στέρεου οικοδομήματος και παράλληλα την ψυχική ισορροπία που απαιτείται (όπως άλλωστε και στο σχολείο) για την αντιμετώπιση των όποιων δυσκολιών θα συναντήσει στον δρόμο του. Η άριστη συνεργασία μεταξύ γονιού και δασκάλου είναι αναγκαία και απαραίτητη. Στάθηκα, απίστευτα τυχερός σε αυτό το θέμα.
Ο γονιός, όμως, θα πρέπει να είναι έτοιμος να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο, το παιδί, να θελήσει να ασχοληθεί με άλλο μουσικό όργανο. Πριν από όλα όμως θα πρέπει να εξετασθούν, μέσα από συζήτηση, οι λόγοι που οδήγησαν σε αυτήν την απόφαση και αν υπάρχει δυνατότητα θεραπείας θα πρέπει να προτιμηθεί.
Με προσωπικές θυσίες πολλές φορές, είναι αυτός που θα πρέπει να δημιουργήσει προϋποθέσεις ήρεμης μελέτης στο παιδί του, αντιμετωπίζοντας με ψυχραιμία τις όποιες αντιδράσεις του, μαθαίνοντας το παράλληλα να καταμερίζει την ημέρα του (καθημερινά και αδιάλειπτα) ώστε να αφιερώνει τον απαιτούμενο χρόνο στη μουσική του μελέτη.
Η αλλαγή μουσικού οργάνου, ή δασκάλου είναι τόσο σημαντική όσο και η απόφαση για την μουσική εκπαίδευση του παιδιού. Η όποια βεβιασμένη απόφαση είναι ολέθριο λάθος, όμως η συνειδητή απόφαση θα πρέπει να είναι τετελεσμένη χωρίς την παραμικρή πιθανότητα παλινδρομήσεων.
Καταλήγοντας, θα μου επιτραπεί να διατυπώσω την άποψη ότι για να αγαπήσει ένα παιδί τη μουσική, θα πρέπει κύρια η οικογένεια του να αγαπά την μουσική.
Και να σκεφθεί κανείς ότι το δυσκολότερο απ’ όλα, είναι να γίνονται όλα τόσο διακριτικά ώστε το παιδί να τα αποδεχθεί σαν φυσικά και λογικά επακόλουθα μιας καθημερινής δραστηριότητας, χωρίς να του προκαλέσουν αγανάκτηση και αποστροφή.
Δημήτρης Κυπραίος
(5.2.2006)
