ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΤΟΥ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟΥ (Της Έφης Αγραφιώτη)

ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΤΟΥ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟΥ

Orchestre philharmonique du Luxembourg

Jules Krüger, René Mertzig, Edmond Cigrang, Norbert Hoffmann, René Hemmer, André Wengler, Jeannot Welter, Alex Mullenbach, τα γνωστά ονόματα της μουσικής ζωής των Λουξεμβουργιανών. Εικοστός αιώνας. Πόλεμοι, φτώχια και ευμάρεια. Στο Λουξεμβούργο, τα έζησαν και θυμούνται την πορεία τους μέχρι την ευμάρεια τοθ σήμερα. Εμείς τους θεωρούμε τυχερούς. Οι ίδιοι επιμένουν ότι η μεγαλύτερη τύχη ήταν ότι είχαν πάντα οργανωμένη παιδεία.

Στην λεγόμενη κλασική μουσική ας επισημάνουμε ενδιαφέρουσες μουσικές προσωπικότητας του μικρού αυτού κρατιδίου, μιας πόλης-κράτους.

Ο συνθέτης, βιολονίστας και διευθυντής ορχήστρας Henri Pensis (3 Νοεμβρίου 1900 – 1 Ιουνίου1958), από το 1941 επέλεξε να αναζητήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες ηρεμότερες συνθήκες για να ζήσει. Εκεί δίδαξε, έπαιξε μουσική και διηύθυνε την New Jersey Philharmonic Orchestra και την Sioux City Symphony Orchestra. Γέννημα –θρέμμα της πόλης του Λουξεμβούργου, είχε ονειρευτεί από παιδί να ιδρύσει μια υπέροχη ορχήστρα στην πόλη του. Το κατάφερε το 1933. Το δημιούργημά του, η «Ορχήστρα του Λουξεμβούργου» είναι η μητέρα της περίφημης τωρινής Orchestre philharmonique du Luxembourg.

 Από τα έργα του τα πιο αξιόλογα είναι το Συμφωνικό Ποίημα  Soir d’été, η Suite pour orchestre και η Scène de danse pour orchestre. Ακόμα σήμερα στις χριστουγεννιάτικες μουσικές γιορτές ακούγεται η χαρούμενη Χριστουγεννιάτικη Φαντασία του (Fantaisie de Noël).

 

O Pierre Even, γεννήθηκε στο Wiesbaden το1946 και εκτός από την συνθετική του εργασία επιμελήθηκε την οργάνωση και συμπλήρωση των μουσικών αρχείων του Λουξεμβούργου, ενώ ακολουθώντας την μεγάλη νομική ιστορία της οικογένειάς του διέπρεψε ως δικηγόρος. Μελέτησε σοβαρά πιάνο μέχρι το 1966, συνέχισε με την μελέτη της ιστορίας και της αισθητικής της μουσικής, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την αισθητική του Adorno. Η αρθρογραφία του γύρω από ιστορικά μουσικά θέματα είναι διαρκής. Ως συνθέτης είναι αυτοδίδακτος. Τα πρώτα του έργα γράφτηκαν το 1964 και φαίνεται να επηρεάζονται από τη μουσική του Paul Hindemith, τη Δεύτερη Σχολή της Βιέννης, τον Hans Werner Henze. Στα πιο πρόσφατα έργα του περιλαμβάνονται τρία ταγκό και 12 μινιατούρες για πιάνο, ένα εξαιρετικό τρίο για φλάουτο, κλαρινέτο και φαγκότο, η Σονάτα για τσέλο και πιάνο, εννέα χαρακτήρες για βιολί (ή τσέλο) και πιάνο, έξι Lieder επάνω στα ποιήματα του Koltz. Το πρώτο του CD κυκλοφόρησε το 2007. Το προσωπικό ύφος είναι πια σαφές.

  

Ο Marcel Wengler (γεν.20 Απριλίου 1946 στο Esch-sur-Alzette) είναι συνθέτης και διακεκριμένος παιδαγωγός του Λουξεμβούργου. Από το 1972 έως το 1997, διηύθυνε το Conservatoire de Luxembourg. Από το 2000 είναι διευθυντής της τράπεζας μουσικών δεδομένων. Οι συνθέσεις του περιλαμβάνουν συμφωνίες, μουσική δωματίου και μιούζικαλ. Ο Wengler σπούδασε στο Conservatoire Royal de Musique στις Βρυξέλλες και στην Musikhochschule της Κολωνίας. Ο Igor Markevitch και ο Sergiu Celibidache ήταν οι μέντορες του κατά τη διάρκεια των σπουδών. Συνεργάστηκε με ραδιοφωνικούς σταθμούς στην Ευρώπη, με στόχο να εντοπίσει ηχητικά αρχεία σχετιζόμενα με συνθέσεις παλαιότερων κυρίως Λουξεμβουργιανών συνθετών και παρτιτούρες. Με οδηγό το ενδιαφέρον για την μουσική δημιουργία των συμπατριωτών του ηχογράφησε περίπου εκατό συνθέσεις που προέκυψαν από την έρευνα αυτή. Με τη Συμφωνική Ορχήστρα RTL, έχει επίσης ηχογραφήσει μια σειρά από cd. Ως συνθέτης έχει συνθέσει συμφωνίες, κοντσέρτα, καθώς και σκηνική μουσική, μουσική δωματίου και μουσική μπαλέτου, περίπου ογδόντα έργα συνολικά. Το συνθετικό του στυλ επηρεάστηκε αρχικά από τον Beethoven και τον Mahler.
Από τις συνθέσεις του τα ορχηστρικά έργα παίρνουν την καλύτερη θέση: Sinfonietta (1976), Konstellationen (1980), Symphony No. 2 (1982), Versuche über einen Marsch (1984, 1995). Ακολουθούν τα κοντσέρτα: Concerto for harpsichord and chamber orchestra (1972), Concerto for oboe and string orchestra (1984), Concerto for cello and orchestra (1995). Στην κατηγορία της μουσικής δωματίου αναφέρονται: Tango für vier for 4 clarinets (1998), Fanfare noble et sentimentale for brass quintet (1991), String Trio (1992), Piano Trio (1995), Faux Pas de Deux for flute and harp (1996). Ο δυναμικός και παραγωγικός αυτός άνθρωπος της μουσικής έχει ασχοληθεί και με τον κινηματογράφο, συνθέτοντας την μουσική ταινιών μακράς και μικρής διαρκείας καθώς και ντοκιμαντέρ επιστημονικού περιεχομένου.

Ο Marcel Wengler είναι Πρόεδρος της Λουξεμβουργιανής Εταιρείας Σύγχρονης Μουσικής (LSCM), που ιδρύθηκε το 1983, όπου έχει κάνει πολλές επιτυχείς προσπάθειες για να προωθήσει εκτός Λουξεμβούργου τη μουσική των Λουξεμβουργιανών . Ένα από τα επιτεύγματα της LSCM ήταν η συγκρότηση του συγκροτήματος Sinfonietta, το οποίο ο ίδιος διευθύνει από την ίδρυσή του το 1999 με κορμό των προγραμμάτων τα έργα των εντόπιων συνθετών.

   

Ο Jeannot Heinen γεννήθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1937 στο Stad Lëtzebuerg, όπως ονομάζεται στην τοπική γλώσσα η πόλη του Λουξεμβούργου και πέθανε στις 6 Μαρτίου 2009 στο Baden-Baden. Άφησε 500 έργα τα οποία συνέθεσε ξεκινώντας από τα εννιά του χρόνια. Έμεινε στην ιστορία ως «ο άνθρωπος της τέχνης» επειδή προσέφερε υπηρεσίες σε πολλούς τομείς σχετικούς με την άνοδο του ενδιαφέροντος των πολιτών προς τις τέχνες. Σπούδασε μουσική στην Καρλσρούη και στο Saarbräcken. Το 1971 ετέθη επικεφαλής του κέντρου τεκμηρίωσης του ραδιοφωνικού σταθμού Südwestfunk και το 1981 εξελέγη μέλος του κεντρικού συμβουλίου του Brahms-Gesellschaft. Το 1989  του ζητήθηκε να στελεχώσει την Maeght Foundation που ίδρυσε το περίφημο μουσείο Mécht στο Saint-Paul de Vence , στην Κυανή Ακτή. Όπως φαίνεται , ο ίδιος δεν έκανε σχεδόν τίποτε για να προβληθεί και να παιχτεί η μουσική του, αν και πολλά από τα έργα του έχουν κάνει εξαιρετική καριέρα.

 

Ο Jean-Pierre Emile Boeres (1890-1944) ήταν συνθέτης, οργανίστας, οργανωτής εκδηλώσεων και διευθυντής χορωδιών. Γεννημένος στις 13 Νοεμβρίου 1890 στην πόλη του Λουξεμβούργου, από μικρός ονειρευόταν μια πόλη που σφύζει από μουσικές εκδηλώσεις. Έγραψε οργανική μουσική αλλά κυρίως οπερέτες και μουσικές κωμωδίες. Το 1934 ίδρυσε την Βιεννέζικη οπερέτα και την Lëtzebuerger Musekerverband , ας το μεταφράσουμε Μουσική Ένωση Λουξεμβούργου. Συνέβαλε με τις άοκνες, μεγάλες του προσπάθειες στην μουσική εξέλιξη της πόλης του.
Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, στο Théâtre des Capucins ανέβαζε μπαλέτα, όπερες, και θεατρικά του έργα στα γερμανικά και στην τοπική γλώσσα, αλλά οι γερμανικές αρχές τον θεωρούσαν αντιγερμανιστή για όσα έκανε και του δημιουργούσαν εμπόδια. Ζούσε απειλούμενος αλλά συνέχιζε. Στις 18 Νοεμβρίου 1940, η οπερέτα του με τον συμβολικό τίτλο Wann d’Blieder falen (Όταν πέφτουν τα φύλλα) η οποία ήταν γραμμένη στα λουξεμβουργιανά, έκανε πρεμιέρα με τεράστια επιτυχία. Οι ακροατές έδειξαν την υποστήριξή τους στην ιδέα που πότιζε περίτεχνα το έργο, τον αγώνα για ένα ελεύθερο Λουξεμβούργο. Ο Boeres πέθανε στην πόλη του Λουξεμβούργου στις 18 Αυγούστου 1944 μετά από ένα ποδηλατικό ατύχημα.

    

Jean-Pierre Emile Boeres                                Théâtre des Capucins

O Alex Mullenbach  γεννήθηκε σε οικογένεια μουσικών στις 23 Ιανουαρίου 1949 και σταδιοδρομεί ως πιανίστας, συνθέτης και μαέστρος.
Ήδη στην ηλικία των 8 ετών, ο Mullenbach έκανε μια ενδιαφέρουσα πρώτη προσπάθεια να συνθέσει. Μουσική έμαθε στο Ωδείο της πόλης του Λουξεμβούργου, στο Ωδείο του Μετς, στο Ωδείο των Παρισίων και στο Mozarteum στο Salzburg όπου εκεί σπούδασε σοβαρά σύνθεση.
Από το 1978 η μουσική του, σολιστική, ηλεκτρονική και φωνητική, ηχογραφήθηκε πολλές φορές και παίζεται παντού στον κόσμο. Ενθάρρυνε επίσης πολλούς νέους μουσικούς στη μουσική τους πρώτη εμπειρία. Τα σεμινάριά του στο Mozarteum Salzburg, και τα μαθήματα του στο Ωδείο του Λουξεμβούργου, έφεραν στην τάξη του νέους από την Ευρώπη. Είναι μέλος κριτικών επιτροπών διαφόρων διεθνών διαγωνισμών, όπως της Reine Elisabeth των Βρυξελλών  και του Ωδείου Τσαϊκόφσκι της Μόσχας.
Είναι ο ιδρυτής και πρώτος πρόεδρος της Λουξεμβουργιανής Εταιρείας για τη Νέα Μουσική (LGNM) (1983-1994). Από το 2002 είναι διευθυντής της Διεθνούς Θερινής Ακαδημίας Mozarteum στο Σάλτσμπουργκ.
Τιμήθηκε με το Medailon Bernhard Paumgartner από το Διεθνές Stiftung Mozarteum (1980) στον ομώνυμο διαγωνισμό της αυστριακής ραδιοφωνίας (ORF -Salzburg).

 

Ο Johann Anton Zinnen γεννήθηκε στις 25 Απριλίου 1827 στο Neierbuerg sur Eifel, (τότε μέρος του Βασιλείου της Πρωσίας), και πέθανε στις 16 Μαΐου 1898 στη Neuilly-sur-Seine.  Είναι γερμανο -λουξεμβουργιανός μουσικός και συνθέτης, που έμεινε στην ιστορία ως ο συνθέτης του ύμνου του Λουξεμβούργου. Ορφανός από μητέρα, πέρασε στενάχωρα χρόνια μέχρι να γοητευτεί από τη συμμετοχή του στο σύνολο του Fielser Musikschoul, που ίδρυσε ο πατέρας του. Μετά από τετραετή μελέτη στο κόρνο έκανε εντυπωσιακή σολιστική είσοδο στη μουσική οικογένεια. Πολιτογραφήθηκε λουξεμβούργιος το 1849. Το 1855 πήρε θέση διευθυντή στο Ωδείο του Λουξεμβούργου.

Ο Ύμνος πρωτοακούστηκε στις 5 Ιουνίου 1864 στο Ettelbrück. Ο συνθέτης του βέβαια έγραψε κι άλλα έργα, όπως δύο οπερέτες, μια καντάτα και πολλά τραγούδια που παίζονταν τότε, αλλά ο Ύμνος τα έκρυψε κυριολεκτικά. Το 1882, το Ωδείο έκλεισε για οικονομικούς λόγους. Ο Jean-Antoine Zinnen μετακόμισε στο Παρίσι. Εκεί, έπαιξε κόρνο σε ορχήστρες και συνέθεσε τα τελευταία έργα του.

  

Ο Luc Grethen, γεννημένος την 1^η Δεκεμβρίου 1964 στην πόλη του Λουξεμβούργου, είναι μουσικός και συνθέτης της νεώτερης γενιάς. Σπούδασε σύνθεση στα Ωδεία του Στρασβούργου και της Mons αλλά ολοκλήρωσε και σπουδές όμποε και αγγλικού κόρνου. Από το 1983 έως το 1987 σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Ανθρωπιστικών Επιστημών του Στρασβούργου.
Από το 1990 εργάζεται στο Conservatoire και από το 1991 είναι καθηγητής δημόσιας μουσικής εκπαίδευσης. Έγραψε έργα μουσικής δωματίου, καθώς και συνθέσεις για ορχήστρα και τραγούδια. Ξεχώρισαν το Phonastram για συμφωνική ορχήστρα (1990), η Sonatine Antique για όμποε και πιάνο (1985) και η σύνθεση Zetema για κλαρινέτο και πιάνο (1990).

    

Τελευταίος έρχεται, στη σύντομη αυτή σειρά, ο πιανίστας και συνθέτης Marco Kraus. Είναι πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα πιανιστικά και λιγότερα συνθετικά. Ασχολείται όμως συστηματικά και σοβαρά σε βάθος χρόνου με τη μελέτη κα τις ηχογραφήσεις άγνωστων έργων λουξεμβουργιανών συνθετών. Ένα ηχογράφημα του που έκανε μεγάλη βόλτα στην Ευρώπη είναι το “Helen Buchholtz: Piano Works, Marco Kraus (2011). Μας αποκαλύπτει μια από τις κρυμμένες στη σκιά του χρόνου λουξεμβουργιανές συνθέτριες, την Helen Buchholtz που γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1877 και πέθανε στις 22 Οκτωβρίου 1953. Εργάστηκε για πολλά χρόνια ως καθηγήτρια στο Ωδείο του Λουξεμβούργου. Άφησε 136 συνθέσεις, πολύ όμορφα τραγούδια, δεκατέσσερις σονάτες για πιάνο, κομμάτια σαλονιού και πολλά χορωδιακά έργα. Oι συνθέσεις της για πιάνο θεωρούνται εξαιρετικής ποιότητας. Εξ αυτών αναφέρουμε τις: Andante espressivo, Sehnsucht, Solitude, Träumerei. Ballade, Βarcarolle, Berceuse, Impromptu I,II, III, Μärchen, Intermezzo, Trauermarsch και τις Variationen. Τα χειρόγραφα της φυλάσσονται στο Women's Information Center του Λουξεμβούργου. Μαζί με την Lou Koster θεωρούνται οι καλύτερες συνθέτριες στον τόπο τους. Μια άλλη δισκογράφηση, χωρίς τον Marco Kraus, αλλά με την ορχήστρα Estro Armonico Luxembourg μας δίνει την ευκαιρία να ακούσουμε μουσική της έχουσας περισσότερη προβολή, δεύτερης ισχυρής γυναικείας μουσικής προσωπικότητας, της Lou Koster (1889-1973). Δεδομένου ότι δεν υπήρχε ωδείο στην πατρίδα της όταν ήταν παιδί, ο παππούς της Franz Ferdinand Bernhard Hoebich, Kapellmeister του στρατιωτικού μουσικού συγκροτήματος του Λουξεμβούργου, της δίδαξε θεωρία, βιολί και πιάνο. Η ίδια δήλωσε κάποτε ότι ένιωσε συνθέτης από όταν ήταν ακόμα παιδί, αλλά  δυστυχώς, αν και ιδρύθηκε κάποια στιγμή σχολή σύνθεσης στο συσταθέν Ωδείο του Λουξεμβούργου, η ίδια ήταν πια συνθέτρια πολλών έργων ούσα αυτοδίδακτη. Το 1943 εδόθη ο πρώτος τίτλος στο ωδειακό αυτό τμήμα σπουδών. Τα πρώτα έργα της περιλαμβάνουν τραγούδια και κομμάτια πιάνου. Πριν το 1933 ολοκλήρωσε και τις πρώτες εκτενείς συνθέσεις, όπως η οπερέτα An der Schwemm, σε λιμπρέτο Batty Weber, το οποίο για πρώτη φορά παίχτηκε το 1922.
Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου, βρήκε ευτυχώς εκδοτικούς οίκους για τα έργα της (Schott Frères, Maison Musicale Moderne και F. Lauweryns μεταξύ άλλων). Δίδασκε πιάνο στο Conservatoire του Λουξεμβούργου για 46 χρόνια. Στη δεκαετία του 1960 ίδρυσε το φωνητικό σύνολο "Onst Lidd", εκτελώντας δικές της συνθέσεις σε αμέτρητες συναυλίες. Στις 9 Ιουλίου 1972, το μεγαλύτερο έργο της, με τίτλο Der Geiger von Echternach, μια μπαλάντα για σολίστες, χορωδία και ορχήστρα βραβεύτηκε με κρατικό βραβείο.

  

 
Helen Buchholtz

Οι πληροφορίες που παρέθεσα δεν είναι παρά έναυσμα για να εκτιμήσουμε τη μουσική δραστηριότητα σε μια κουκίδα γης που την ξέρουμε με την σημερινή της διεθνή και δυναμική εικόνα αλλά όχι τόσο με την πολιτιστική και ειδικότερα μουσική της ζωή.

  
Έφη Αγραφιώτη
Effie.tar@gmail.com 
Ιανουάριος 2018

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)