16 Ιανουαρίου 2007
50 χρόνια από το θάνατο του Αρτούρο Τοσκανίνι
Με τη συνεργασία της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης την οποία διηύθυνε από το 1926 μέχρι το 1945 ο θρυλικός μαέστρος, οι Ιταλοί οργανώνουν γιορτές μνήμης αυτές της ημέρες. Στο Λίνκολν Σέντερ αντίστοιχες γιορτές με φιλοξενούμενες μεγάλες προσωπικότητες του λυρικού τραγουδιού οργανώνονται από τους Αμερικανούς, για τη μεγάλη αυτή μορφή της μουσικής ιστορίας αλλά και της πρωτοπορίας σε ό,τι αφορά τη Σχολή διεύθυνσης ορχήστρας που ανέδειξε και επηρέασε την πορεία όλων από κει και πέρα.
Ο Τοσκανίνι γεννήθηκε στη Πάρμα στις 25 Μαρτίου 1867. Η πόλη του αυτές τις μέρες ανοίγει τις πόρτες του Μουσείου Τοσκανίνι, στο πατρικό του σπίτι, που φρόντισαν να αναστηλώσουν.
Parma, Casa Toscanini
Από τον Οκτώβρη 2006 ξεκίνησαν οι εκδηλώσεις στην Πάρμα με έκθεση αντικειμένων και ντοκουμέντων από την εποχή ακόμα των γονιών του, που αφορούσαν στη κοινωνική και πολιτιστική ζωή, της πόλης του 19ου αιώνα.
Μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκαν ακροάσεις ιστορικών ηχογραφήσεων, με θέματα από την ζωή και την τέχνη του Τοσκανίνι και ανάλογες διαλέξεις.
Για το Μάρτιο του 2007 προγραμματίζεται η έκδοση ενός ογκώδους τόμου με πληροφορίες, αναλυτική δισκογραφία και βιβλιογραφία, φωτογραφίες και σπουδαία κείμενα για τη ζωή και τη δράση, τις ιδέες και την διαδρομή του μαέστρου με τίτλο Toscanini, Vita, Immagini, Ritratti.
Για το Γενάρη 2008 δρομολογήθηκε η σημαντικότερη ίσως εκδοτική προσπάθεια των Ιταλών, ένα βιβλίο γύρω από τη συμβολή του Τοσκανίνι στην εξέλιξη της διεύθυνσης ορχήστρας, δηλαδή με απλά λόγια, στο κατ’ εξοχήν πρωτεύον ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που δεσπόζει στη μουσική του πράξη από τη δεκαετία του 1920 και εντεύθεν.
Στο Μιλάνο πάλι, κυκλοφόρησαν νέοι δίσκοι ακτίνας με ηχογραφήσεις μεγάλης ιστορικής σημασίας με έργα Μπετόβεν, Βάγκνερ, Μπραμς, ερμηνείες των ετών 1935-1945. Δέκα δίσκους πρόσφερε στους φιλόμουσους η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης πρόσφατα. Περιλαμβάνουν έργα Σιμπέλιους, Μπραμς, Μπαχ, Στράους.
Στα εννέα του χρόνια ο Αρτούρο Τοσκανίνι πρωτόρθε σε επαφή με τη μελέτη της μουσικής. Στα δέκα εννέα πρωτοδιηύθυνε ορχήστρα στο Ρίο ντε Τζανέιρο και αμέσως μετά στο Τορίνο. Το 1899 στο θέατρο La Scala στο Μιλάνο πρωτοανέβασε το Ζίγκφριντ του Βάγκνερ και το 1908 τον Πελλέα και Μελισάνθη του Ντεμπυσσύ. Tο 1912 βρέθηκε στο Μπουένος Άιρες και το 1926 σήκωσε για πρώτη φορά τη μπαγκέτα με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης. Το 1931 διακυρήσσει την απέχθεια του στο δικτατορικό καθεστώς στη Μπολόνια, αρνούμενος να επιστρέψει στην Ιταλία. Δεν δίστασε να κάνει ανάλογες αυστηρές λεκτικές κριτικές και σε άλλες πολλές περιπτώσεις τα επόμενα χρόνια. Το 1954 τον Απρίλιο, καταθέτει το τελευταίο του "ευχαριστώ" στο κοινό διευθύνοντας την Ορχήστρα NBC.
Η δισκογραφία του μαέστρου περιλαμβάνει έναν τεράστιο όγκο ηχητικών ντοκουμέντων, συνθετών από τον Μπαχ στον Σιμπέλιους, από τον Μπετόβεν στον Μπάρμπερ, από τον Κερουμπίνι στον Μπραμς, από τον Ντεμπυσσύ στον Μπουζόνι, από τον Βιβάλντι στον Βάγκνερ, από τον Φρανκ στον Γκέρσουιν, από τον Χάυδν στον Γκλίνκα, από τον Λιστ στον Καμπαλέφσκι και από τον Μέντελσον στον Βέρντι.
Τι άλλο να κάνει το διαδικτυακό μας περιοδικό από το να σας προτείνει να ακούσετε κάτι από όλα αυτά τα κειμήλια του ανθρώπινου, αληθινού Έργου!
με τον γιο του Βάλτερ, που έχασε νωρίς
Ποιος αλήθεια θυμάται την ταινία Ο Νέος Τοσκανίνι του Φράνκο Τζεφιρέλλι; Η Ελίζαμπεθ Τέηλορ, ο Φιλίπ Νουαρέ και πολλοί καλοί ηθοποιοί σε έναν ύμνο στη Μουσική! Το μεγαλύτερο μέρος του έργου διαδραματιζόταν στη Βραζιλία, μια εξαιρετική φωτογραφία έντυνε τις θαυμαστές ιδέες των συντελεστών. Δείχνει τοv μικρό Αρτούρο να σπουδάζει βιολοντσέλο, μετά να παίρνει τη ζωή στα χέρια του, να εργάζεται ως ακκομπανιατέρ της διάσημης Nadina Bulichoff που τελικώς ερωτεύτηκε. Δείχνει μετά την απογείωση μιας ιδιοφυίας, την τρέλα της ανθρώπινης δύναμης, τις μεταπτώσεις ενός δεσποτικού σκληρού μαέστρου που υπεράσπισε τη Μουσική με κάθε θυσία. Δείχνει τον μαέστρο, να ασκεί τους μουσικούς στο να παρακολουθούν την κίνηση των χεριών, σαν την παρτιτούρα και ακόμα καλύτερα απ’ αυτήν. Δείχνει τον θυμωμένο δημοκρατικό πολίτη που δεν διστάζει να εξευτελίσει δικτάτορες και ρατσιστές σε μια εποχή που καθόλου απλό δεν ήταν ούτε το πρώτο ούτε και το δεύτερο. Υπέροχη ταινία!
Το 2003 κυκλοφόρησε κι ένα υπέροχο βιβλίο, για τα 17 χρόνια που ο Τοσκανίνι διηύθυνε την Ορχήστρα NBC. Συγγραφέας ο Μόρτιμερ Φρανκ.
Πρόσφατα επανακυκλοφόρησε στα αγγλικά η Αλληλογραφία του μαέστρου από το University of Chicago Press. Πεντακόσιες περίπου σελίδες που σκιαγραφούν ασφαλώς με ακαταμάχητο τρόπο την προσωπικότητά του σε στιγμές άσχημες και όμορφες της ζωής και της σταδιοδρομίας.
Ο μαέστρος λέει: "δύο τύποι μαέστρου υπάρχουν. Αυτοί που έχουν την παρτιτούρα μέσα στο κεφάλι κι αυτοί που έχουν το κεφάλι μέσα στη παρτιτούρα..." Εύκολα κάνει ο καθένας τις σκέψεις του επ’ αυτού!
Το άλλο πρόσωπο της ιδιοφυίας δεν υπήρξε τόσο ευτυχισμένο και καλότυχο... Η άλλη πλευρά του λόφου; Ίσως. Απέκτησε τρία παιδιά: ένα γιο και δυο κόρες. Ο γιος έφυγε νωρίς. Οι κόρες αντιμετώπισαν σοβαρά προσωπικά προβλήματα. Η οικογένεια βρισκόταν σπάνια και ο ίδιος παραδεχόταν ότι δεν υπήρξε κοντά τους σχεδόν ποτέ.
"Φίλησα την κόρη μου και άναψα το πρώτο μου τσιγάρο. Έκτοτε δεν ξαναβρήκα χρόνο ούτε γιαυτό..."
Βάντα Τοσκανίνι – Χόροβιτς
Η Βάντα Τοσκανίνι – Χόροβιτς (1907-1998) ήταν η πρώτη κόρη του μαέστρου. Παντρεύτηκε το 1933 τον διάσημο πιανίστα και πέθανε μόνη στο διαμέρισμά της στο Μανχάτταν. Η κόρη τους ήδη είχε αυτοκτονήσει και ταφεί στον οικογενειακό τάφο των Τοσκανίνι στο Μιλάνο.
φωτογραφία του 1956. Ο Τοσκανίνι με την άλλη του κόρη Εμανουέλα
Το 2004 ο τάφος καταστράφηκε από βανδάλους που προφανώς έψαχναν για κειμήλια αξίας. Όμως, μια τόσο μεγάλη αξία δεν κινδυνεύει από τους βανδάλους...
Έφη Αγραφιώτη
effie@tar.gr
(Ιανουάριος 2007)
ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΒΙΝΤΕΟ:
Ο Arturo Toscanini διευθύνει:
Verdi "Hymn of the Nations"
(tenor: Jan Peerce, NBC Symphony orchestra)
(1943)
για να δείτε το α' μέρος πατήστε εδώ
για να δείτε το β' μέρος πατήστε εδώ
Επιλογή μουσικής: Κώστας Γρηγορέας (grigoreas@tar.gr)