[μουσικός στο ντιβάνι] Andrés Segovia: Ο “θεός” της (κιθαριστικής) τέχνης
(του Κώστα Γρηγορέα)

Andrés Segovia:
Ο “θεός” της (κιθαριστικής) τέχνης

Για να πορευτείς στη ζωή (και την τέχνη) χρειάζεσαι μια καλά συγκροτημένη “προσωπική μυθολογία”. Χρειάζεσαι ήρωες, ημίθεους, θεούς… Άλλους τους ανακαλύπτεις μόνος σου, άλλους τους βρίσκεις έτοιμους.
Μια από αυτές τις “έτοιμες” θεότητες ήταν λοιπόν για μένα ο Andrés Segovia. Ίσως επειδή μεγάλωσα μέσα σε έναν από τους “χώρους λατρείας” του, τη σχολή του Δημήτρη Φάμπα.
Ήταν ο Segovia για τα πρώτα μου εφηβικά χρόνια ο αλάνθαστος, ο παντογνώστης, ο “πέρα από κάθε αμφισβήτηση”… Η λατρεία του δάσκαλου Δημήτρη Φάμπα προς αυτόν, τεράστια. Άλλωστε, ήταν κι αυτός “απόστολός” του, επί της (ελληνικής) γης!
Φέρνω στη σκέψη μου “τη” φωτογραφία του Segovia στο σπίτι του δασκάλου: καθισμένος σε ένα θρόνο, κρατώντας ένα σκήπτρο (μπαστούνι) και με ύφος (αυτό που ορίζεται ως) αρχοντικό. Ένας θεός!

Η παρουσία του, παντού! Όλα τα έργα που αγαπούσα είχαν κάποια σχέση μαζί του, όλοι οι κιθαριστές που άκουγα και θαύμαζα ήταν “δικοί του”, ή τουλάχιστον είχαν την έγκρισή του.
Σκηνικό λοιπόν άριστα στημένο για μια… βαρβάτη εφηβική κόντρα. Και ποιος είναι αυτός ο κύριος, λοιπόν; Δηλαδή, όλα αυτός πια; Άλλοι δεν υπάρχουν;
Τότε ήταν που ήρθε και η καθοριστική πληροφορία, σε μια εποχή που η πολιτικοποίηση ήταν “εκ των ων ουκ άνευ”: Ο Segovia ήταν από τους καλλιτέχνες που είχαν καλές σχέσεις με το δικτατορικό καθεστώς του Φράνκο στην Ισπανία! Ήρθε κι έδεσε, λοιπόν. Κάψτε τους ναούς, ρίξτε τα αγάλματα!
Ήταν αλήθεια; Ποιος να ξέρει… Και ποιος άλλωστε ενδιαφέρεται να το διασταυρώσει σε εποχή φουλ εφηβείας και αμφισβήτησης. Αμέσως άρχισε η αντίσταση με… αναζήτηση εναλλακτικών θεών και ειδώλων. Που αν ήταν αδικημένοι και… κυνηγημένοι από τον Segovia και τους πιστούς του, ακόμα καλύτερα! Abel Carlevaro, Agustin Barrios κ.ά. Ηχογραφήσεις τους άρχισαν να κυκλοφορούν από χέρι σε χέρι και η απορία να μεγαλώνει: Πώς αυτοί τόσο άσημοι και αυτός τόσο διάσημος; Πώς κι όποια… κιθάρα κι αν σηκώσεις, από κάτω είναι ο Segovia;
Τα διαβάζετε όλα αυτά τώρα, στην εποχή του διαδικτύου και κουνάτε το κεφάλι σας. Τι υπερβολές!
Όντως υπερβολές. Όμως, αναπόφευκτες. Ήταν τόσο πληθωρική και δεσπόζουσα η παρουσία του Andrés Segovia στην εποχή των κιθαριστικών μαθητικών μας  χρόνων, που χρειαζόταν χρόνος και ωριμότητα ώστε να έρθουν τα πράγματα στα ίσα τους. Για να συνειδητοποιήσουμε ότι εάν δεν υπήρχε αυτός, η ιστορία της κιθαριστικής τέχνης θα ήταν κατά πολύ διαφορετική. Χρόνος για να καταλάβουμε το πόσο μεγάλο πράγμα (από μόνο του) ήταν το ότι, σηκώνοντας την “πέτρα” Villa-Lobos, από κάτω ήταν γραμμένο το όνομα Segovia. Ή σηκώνοντας την πέτρα Ponce, Turina, Rodrigo, Tansman… κι εδώ από κάτω γραμμένο το όνομά του ήταν. Και πάντα θα είναι.

A. Tansman - A. Segovia

Ο χρόνος εξαγνίζει, καθαρίζει αυτές τις μεγάλες προσωπικότητες από τα “όχι σημαντικά”. Είναι αλήθεια ότι η “κιθαροστρέφειά” του ήταν μια υπερβολή. Όμως, για σκεφτείτε, πόσο αποτελεσματική, σε τελευταία ανάλυση, αποδείχτηκε για τον ίδιο και τους μαθητές του; Και πόσο προτιμότερη, από πολλές απόψεις, ήταν η στάση της δικής του κιθαριστικής εποχής (που σε μεγάλο βαθμό αυτός διαμόρφωσε), από την αδιάφορη, φλου και λίγο απ’ όλα στάση που (ιστορικά) ακολούθησε.

Η μοναδική μου ευκαιρία να δω τον Andrés Segovia, ήταν τον καιρό που σπούδαζα στην Αγγλία, λίγα χρόνια πριν πεθάνει. Έδινε ρεσιτάλ σε μια πολύ κοντινή πόλη. Δεν μετανιώνω που επέλεξα να μην πάω να τον ακούσω. Απ’ ό,τι είχα μάθει, ήταν πλέον σε ηλικία που δεν θα έπρεπε να ανεβαίνει στη σκηνή. Έτσι λοιπόν, κράτησα το προνόμιο να τον απολαμβάνω στις ηχογραφήσεις του και να θαυμάζω την τεχνική αρτιότητά του στις “μια κι έξω” ηχογραφήσεις των παλιών δίσκων άμεσης κοπής. Και να τον θυμάμαι ωραίο, άρχοντα. Έτσι, στο θρόνο του, όπως τον έδειχνε η φωτογραφία του μεγάλου βιβλίου (ευαγγελίου;) με τίτλο Andrés Segovia, που είχε ο Φάμπας πάντα ακουμπισμένο στο τραπεζάκι του σαλονιού του.

Κώστας Γρηγορέας
grigoreas@tar.gr
(Μάιος 2007)
www.grigoreas.gr