Η "Μυθολογία" των Μάνου Χατζιδάκι - Νίκου Γκάτσου
(έργο 23, 1965)
Είναι σχετικά άγνωστος, αλλά από τους σημαντικότερους κύκλους τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι. Καινοτόμος τότε και φρέσκος ακόμη και σήμερα, 50 χρόνια μετά. Και φέρει τη σφραγίδα μιάς από τις αποδοτικότερες τακτικές συνεργασίες συνθέτη - στιχουργού, όπως ήταν αυτή με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο.
Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1966, με ερμηνευτή τον 20χρονο τότε Γιώργο Ρωμανό. Περιείχε 12 τραγούδια, από τα οποία όμως ένα ("Τζώνης ο μπόγιας") σύντομα κρίθηκε ακατάλληλο από την αρμόδια επιτροπή του υπουργείου Εσωτερικών της χούντας, με αποτέλεσμα από τη δεύτερη έκδοση και μετά ο δίσκος να κυκλοφορεί με 12 τίτλους στο εξώφυλλο, αλλά 11 τραγούδια χαραγμένα στο βινύλιο. Κάποια από αυτά είχαν σημαντική επιτυχία ήδη στην εποχή τους: "Ο Ιρλανδός και ο Ιουδαίος", "Ήσουν παιδί σαν το Χριστό", "Αερικό", "Με την Ελλάδα καραβοκύρη", "Ένας ευαίσθητος ληστής". Ορισμένα είναι γνωστά και σήμερα, καθώς γνώρισαν και επανεκτελέσεις στα επόμενα χρόνια. Τα περισσότερα όμως είναι ξεχασμένα, εκτός αν έχει κανείς το δίσκο. Και αυτό ακόμη, ...ίσως να μην είναι αρκετό!
Υπάρχουν δύο ακόμα τραγούδια που ηχογραφήθηκαν για τον κύκλο αυτό αλλά δεν συμπεριλήφθηκαν στην τελική του μορφή. Ίσως "Το σκοτεινό παράθυρο" να έκρινε ο Χατζιδάκις πως δεν ταίριαζε στο ύφος των υπολοίπων, αν και σήμερα μοιάζει ακατανόητη μιά τέτοια σχέψη. Το "Οι ήρωες είναι πάντα ευγενικοί", επειδή του άρεσε πολύ ως ιδέα, το προόριζε για έναν άλλο κύκλο τραγουδιών υπό τον γενικό τίτλο "Οι ευγενικοί ήρωες", που όμως ουδέποτε δημιουργήθηκε. Έτσι, τα δύο αυτά μικρά αριστουργήματα αδικήθηκαν που δεν παρουσιάστηκαν μαζί με τα υπόλοιπα δώδεκα
Τα δεκατέσσερα έξοχα ποιήματα του Νίκου Γκάτσου είναι, κατά κάποιον τρόπο, μικρά παραμύθια. Αφηγούνται σύντομες ιστορίες γεμάτες εικόνες και συναισθήματα. Ιστορίες που με την ευρεία έννοια έχουν ένα κοινό θέμα: την απώλεια - και μαζί τον αγώνα και την ελπίδα. Απώλεια του ονείρου, της ιστορίας, του αγαπημένου προσώπου, της θαλπωρής, της ζωής της ίδιας. Τρεις κοπέλες απ' τη Θήβα χτίσαν καλύβα ερημική, αλλά χάσαν τα κλειδιά της· Ναυαγός στη Μύκονο ο Ροβινσώνας αγναντεύει μονάχος το πέλαγο· Ο Ιρλανδός κι ο Ιουδαίος, μετά από μακρύ ταξίδι, αντί για γάμο συνάντησαν το θάνατο· Τα καλοτάξιδα πουλιά πετούν γιατί δεν τα χωράει κανένας τόπος· Ο Ορέστης γύρισε στις Μυκήνες χωρίς να βρει αυτό που ζητούσε και πέταξε κι αυτός· Η αγάπη είναι άπιαστη, σαν αερικό· Το σκοτεινό παράθυρο κρατάει τα μυστικά του· Η Ελλάδα καπετάνισσα παρακαλεί τον προστάτη άγιο για ήσυχες θάλασσες· Ο χαμένος αγαπημένος παρομοιάζεται με Χριστό· Οι ευγενικοί ήρωες γίνονται αγάλματα σιωπηλά· Ο ληστής μετανιωμένος ζητάει απ' τη μανούλα του συχώρεση· Οι νυχτερινές ειδήσεις διηγούνται την Αποκάλυψη· Ο Τζώνης ο μπόγιας καμαρώνει για σφαγέας, ελπίζοντας έτσι να του δώσουν σημασία· και τέλος, το Lamento ανακεφαλαιώνει το έργο, όπως γινόταν στις παλιές σουίτες που αφηγούνταν μάχες και αντί για θρίαμβο τελείωναν με το θρήνο των πολεμιστών και το πένθος για τους χαμένους συντρόφους.
Ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποιεί με μαεστρία και αισθαντικότητα. Ευγενικές μελωδίες, πρωτότυπες αρμονίες, υψηλές εντάσεις όταν χρειάζεται, συνθέτουν ένα από κάθε άποψη αξιομνημόνευτο έργο. Οι ενορχηστρώσεις, όπως πάντα, βασίζονται στις ιδέες του συνθέτη, αλλά εμπλουτίζονται με τις πρωτοβουλίες των σπουδαίων μουσικών που ήταν και τακτικοί του συνεργάτες. Ανάμεσά τους, με πρωταγωνιστικό μάλιστα ρόλο, ο δάσκαλός μου ο αείμνηστος Δημήτρης Φάμπας. Κατά κάποιο τρόπο, η εργασία μου είναι ένα αφιέρωμα και σ' αυτόν: Προσπάθησα να ενσωματώσω στις 6 χορδές της κιθάρας όλα τα σημαντικά τουλάχιστον στοιχεία της αυθεντικής ενορχήστρωσης. Το τελικό αποτέλεσμα ευελπιστώ να δικαιώνει αυτά τα σπουδαία τραγούδια και να μην ακουστεί σαν μιά φτωχική απλοποίησή τους.
Την "Μυθολογία" παρουσιάζουμε για πρώτη φορά ολοκληρωμένη, και με τα 14 μέρη της, με τον εξαιρετικό τραγουδιστή (και σπουδαίο μουσικό) Βασίλη Αγροκώστα. Κατά σειρά στη Θεσσαλονίκη (8&9/1, στο Sourliboom, Κρυστάλλη 4), στην Αθήνα (22/1, στην αίθουσα του Ωδείου "Φίλιππος Νάκας", Ιπποκράτους 41), στο Βόλο (20/2, αίθουσα Παλαιάς Ηλεκτρικής) και ...έπεται συνέχεια. Επιφυλάσσουμε δε, για το δεύτερο μέρος, μερικά ακόμα αντιπροσωπευτικά τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, από εκείνα που πράγματι τον αντιπροσωπεύουν και δεν ακούγονται συχνά στις συναυλίες. Ελπίζουμε και υποσχόμαστε ξεχωριστές βραδιές!
Νίκος Παναγιωτίδης
http://panagiotidistar.wordpress.com/
Ιανουάριος 2016
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
