(14 Νοεμβρίου 1927 – 3 Μαΐου 1997)
Ο Narciso Yepes (Ναρθίσο Γιέπες) υπήρξε μια εντελώς ξεχωριστή προσωπικότητα στον κόσμο της κιθάρας, και σήμερα, αρκετά χρόνια πλέον μετά θάνατό του, αξίζει να σταθεί κανείς σε κάποια γεγονότα που συνόδεψαν τόσο την καλλιτεχνική του διαδρομή όσο και την προσφορά του στο όργανο.
Το βασικότερο όλων, είναι ότι ο Yepes έζησε ακριβώς την ίδια εποχή που ο κορυφαίος Ισπανός κιθαριστής, ο Andrés Segovia, είχε δημιουργήσει ένα μύθο γύρω από το όνομά του. Εκών άκων ο Yepes ήταν μοιραίο να ζει και να πορεύεται κάτω από μια τέτοια σκιά που δυστυχώς δεν τον εγκατέλειψε ως το θάνατό του. Προσωπικά πιστεύω πως ο Narciso Yepes δεν κατόρθωσε να βγάλει ποτέ από το μυαλό του την καλλιτεχνική πορεία και τις δραστηριότητες του Segovia, γι’ αυτό και στην δική του μουσική διαδρομή έκανε ό,τι μπορούσε για να αποστασιοποιήσει το όνομά του από οτιδήποτε είχε σχέση με τον διάσημο συμπατριώτη του: οι ερμηνείες του, η τεχνική του, οι μεταγραφές του, οι εκδόσεις του, η γενικότερη αισθητική του ήταν φανερό πως πήγαιναν κόντρα στο ρεύμα της εποχής, σ’ αυτή τη Σεγοβιομανία, που είχε απλωθεί στα πέρατα του κόσμου. Ως και τη δεκάχορδη κιθάρα έβγαλε στο προσκήνιο το 1963 και βάλθηκε να την καθιερώσει ο Yepes, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό μια εντελώς προσωπική σχολή.
Δεν είναι ο ρόλος μου να κρίνω την αισθητική του Narciso Yepes. Μπορώ όμως να μιλήσω για τη προσφορά του στην κιθάρα. Γιατί στο τέλος, είναι μόνον η προσφορά αυτή που πιστώνεται στον κάθε δημιουργό. Όταν “γίνεται ταμείο”, κακά τα ψέματα, φεύγουν από τη μέση οι λεπτομέρειες, οι συνθήκες, οι δικαιολογίες, οι αναλύσεις και όλα συρρικνώνονται σε δυο αράδες κάτω από μια αυστηρή, παγερή θάλεγα ματιά.
Ο Ναρθίσο Γιέπες λοιπόν ήταν ο πρώτος κιθαριστής που διέδωσε το Concierto de Aranjuez του Χοακίν Ροδρίγο. Προσκαλεσμένος το 1946 από τον Ataulfo Argenta, αρχιμουσικό της Εθνικής Ορχήστρας της Ισπανίας, ο ηλικίας 19 ετών Yepes εμφανίστηκε τα επόμενα χρόνια όχι μόνο στην πατρίδα του αλλά και σε περιοδείες έξω από αυτή, ως σολίστ με την ορχήστρα της Ισπανίας στο κονσέρτο του Αρανχουέθ. Ένα κονσέρτο που ενώ είχε γραφτεί το 1939 δεν είχε βρει την δέουσα απήχηση, αφού ο Σεγόβια απαξίωσε να το πιάσει στα χέρια του μια και ο συνθέτης δεν το είχε αφιερώσει στον ίδιο αλλά στον άσπονδο εχθρό του, τον Regino Sainz de
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1952, η φήμη του Ισπανού κιθαριστή απλώνεται παντού με το κινηματογραφικό αριστούργημα του Ρενέ Κλεμάν ‘Απαγορευμένα παιχνίδια’. Στο βραβευμένο φιλμ του Γάλλου σκηνοθέτη που παίζεται ακόμα και στις μέρες μας, ο Yepes ερμηνεύει ως μουσική υπόκρουση μια σπουδή του Aguado, δυο μέρη από τη Σουίτα του R. de Visée και κυρίως τη γνωστή πια σε όλους ανώνυμη Ρομάντζα. Το αποτέλεσμα αυτής της συμμετοχής ήταν εντυπωσιακό. Δεν ήταν μόνο το συμβόλαιο με τη Deutsche Gramophone – ένα συμβόλαιο που του έδωσε την ευκαιρία να ηχογραφήσει πλήθος έργων με αυτή την κολοσσιαία εταιρία δίσκων – ήταν κυρίως ότι απέκτησε ένα δικό του κοινό που άρχισε να γεμίζει πλέον τις μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών. Θυμάμαι πόσο δυσκολεύτηκα τον Μάιο του 1967 να βρω εισιτήριο σε μια απ’ αυτές – τη ‘Σαλ Πλεγιέλ’ στο Παρίσι, χωρητικότητας 2.500 θέσεων – με το κοινό του να τον αποθεώνει στο τέλος, απαιτώντας να ακούσει ως ‘μπιζ’ τη Ρομάντζα. Θυμάμαι ακόμα τον Μάνο Χατζιδάκι στη N. Υόρκη το 1972 να μου εξομολογείται ότι ο Yepes είναι ο κιθαριστής που θαυμάζει περισσότερο. Θυμάμαι τέλος, πόσο έξω φρενών είχε γίνει ο ίδιος ο Yepes και τι οργισμένη απάντηση έδωσε, όταν ένας κριτικός – για να τον επαινέσει – έγραψε ότι το παίξιμό του είναι εφάμιλλο με αυτό του Σεγόβια.
Διέθετε σπάνια προσόντα ο Yepes όπως π.χ. την ικανότητα να διαβάζει μια παρτιτούρα για λίγα λεπτά και στη συνέχεια, χωρίς τη βοήθειά της, να πιάνει την κιθάρα και να παίζει με λεπτομέρεια όλες τις νότες, τις θέσεις και τους δακτυλισμούς που υπήρχαν στο κείμενο. Ή ακόμη να μπορεί με ευκολία να κάνει ‘τρανσπόρτο’ – να παίζει δηλαδή το κομμάτι σε άλλη τονικότητα ή τέλος να μπορεί να παρουσιάζει 4 διαφορετικά προγράμματα σε 4 μέρες.
Η Λίζα κι εγώ συναντήσαμε τον Ναρθίσο Γιέπες για πρώτη φορά στο σπίτι του Ισπανού πρέσβη στο Ψυχικό λίγες μέρες πριν από το ρεσιτάλ του στην Αθήνα. Ήταν η πρώτη επίσκεψη στην Ελλάδα του φημισμένου πλέον Ισπανού κιθαριστή για μια και μοναδική εμφάνιση στις 20 Δεκεμβρίου του 1965 στο θέατρο ‘Γκλόρια’ της οδού Ιπποκράτους.
Θυμίζω πως αναφέρομαι στη εποχή που ο κόσμος γέμιζε ασφυκτικά τις αίθουσες συναυλιών ή τις ‘μπουάτ’ στην Πλάκα διψώντας να ακούσει λίγη μουσική της προκοπής. Τηλεόραση (ευτυχώς) δεν υπήρχε, το Ραδιόφωνο εξέπεμπε από δυο μόνο σταθμούς ενώ οι δίσκοι στην αγορά ήταν ελάχιστοι και δυσεύρετοι. Όσο για τις συναυλίες κιθάρας, τρέχα γύρευε, μια το χρόνο – το πολύ δυο. Έτσι ο ερχομός του διάσημου Ναρθίσο Γιέπες για ρεσιτάλ στην Αθήνα μάς φάνηκε ένα γεγονός παραπάνω από ξεχωριστό.
Εδώ τώρα θα πρέπει να υπογραμμίσω πως εκείνες τις μέρες η Λίζα κι εγώ – νιόπαντρα παιδιά τότε – είχαμε φορτωθεί με πολύ ένταση και ανησυχία καθώς από κάποια παράξενη συγκυρία συμπτώσεων, δίναμε ακριβώς την άλλη μέρα του ρεσιτάλ του Γιέπες ένα δικό μας ρεσιτάλ στην αίθουσα ‘Παρνασσός’. Αυτή η ανησυχία γρήγορα μετατράπηκε σε άγχος αφού, από τη συνομιλία που είχαμε μαζί του όλη εκείνη τη βραδιά, διαπιστώσαμε ότι τον ενδιέφερε να ακούσει το ρεσιτάλ μας. Ήταν μια υπόσχεση που τελικά, προς τιμήν του, δεν παρέλειψε να την πραγματοποιήσει, στολίζοντάς μας μάλιστα στο τέλος του ρεσιτάλ μας με τα κολακευτικότερα σχόλια.
Δεν μπορώ να μιλήσω με απόλυτη βεβαιότητα για πολλά στοιχεία του χαρακτήρα του. Ωστόσο όσες φορές έκτοτε τον ξανασυναντήσαμε στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αποκομίζαμε πάντοτε την εντύπωση πως είχαμε να κάνουμε με έναν ευφυέστατο καλλιτέχνη, λιγομίλητο, διακριτικό, ευγενικό, που κουβαλούσε μια γενναιοδωρία και μια αρχοντιά.
Ο Narciso Yepes δεν υπήρξε συνθέτης. Όπως οι περισσότεροι σολίστες στις μέρες μας, κρίνεται και χαρακτηρίζεται από τις ερμηνείες του που είναι καταγραμμένες σε δίσκους. Είναι σίγουρο πως κάποιοι διαφωνούν με αυτές. Εγώ στέκομαι, όπως προανέφερα, στην προσφορά του που υπήρξε σημαντική, αν μάλιστα συνυπολογίσει κανείς τις δυσκολίες που αντιμετώπισε τα χρόνια που έζησε και τη μοναχική πορεία που χάραξε.
Ευάγγελος Ασημακόπουλος
http://www.evangelos-liza.com/
