ΝΕΦΕΛΗ ΓΙΑΝΝΙΣΗ: Παιδικό βιβλίο για τη Βυζαντινή και Δημοτική μουσική! (του Παναγιώτη Θεοδοσίου)

ΝΕΦΕΛΗ ΓΙΑΝΝΙΣΗ
Η Ζωζώ και ο Γάτος ο Βουλάτος μαθαίνουν μουσική…
Βυζαντινή και Δημοτική μουσική για παιδιά!

  

Έκπληξη, ευχάριστη έκπληξη, η πρόσφατη έκδοση του βιβλίου της παιδαγωγού Νεφέλης Γιαννίση από τις εκδόσεις «Ι.ΣΙΔΕΡΗΣ» τάραξε τα ήρεμα από την κρίση ύδατα της μουσικής βιβλιογραφίας με θέμα την εκπαίδευση. Ιδιαίτερα έναν ευαίσθητο και αρκετά παραμελημένο τομέα της όπως η βυζαντινή μουσική και μάλιστα στα πλαίσια της προσέγγισης της τρυφερής ηλικίας.
Η συγγραφέας, διπλωματούχος Βυζαντινής μουσικής, κλαρινέτου και Ανώτερων Θεωρητικών, έχει διδάξει σε Μουσικά Σχολεία – ούσα και η ίδια απόφοιτος του Πειραματικού Λυκείου Παλλήνης – και Ωδεία της Αττικής, ενώ ασχολείται με την δημοτική μουσική παράδοση και είναι μέλος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Λιμενικού Σώματος.

Το βιβλίο , φιλικότατο προς την παιδική ψυχοσύνθεση, με όχημα τις περιπέτειες των δύο ηρώων του τίτλου, μέσα από σελίδες γεμάτες χρώματα και γοητευτικές εικόνες από την σχεδιαστική γραφίδα της Δανάης Γιαννίση, ξεναγεί το μικρό αναγνώστη με έξυπνο τρόπο στα μυστικά της γραφής και θεωρίας της Βυζαντινής μουσικής. Ιστορίες και μουσικά παιχνίδια σε συνεχή αλληλοδιαδοχή κερδίζουν εξ αρχής την περιέργεια του ιδιαίτερα με την παράλληλη χρήση του ένθετου ψηφιακού δίσκου. Οι Βυζαντινοί μουσικοί φθόγγοι, οι μαρτυρίες τους, οι ποσοτικοί φωνητικοί και χρονικοί χαρακτήρες, οι παύσεις  και όλα τα στοιχεία που απαρτίζουν την θεωρητική και σημειογραφική φαρέτρα της μουσικής της Ανατολικής Ορθόδοξης λατρείας  απεικονίζονται, σημαίνονται, σε σχήματα και έννοιες , με τον πιο  αποτελεσματικό τρόπο. Η εισαγωγή στα Ελληνικά παραδοσιακά μουσικά όργανα στο τέλος του βιβλίου ολοκληρώνει τη γνωριμία με την ενιαία θρησκευτική – κοσμική παράδοση του τόπου μας.

 Η συγγραφέας σημειώνει χαρακτηριστικά στην εισαγωγή του βιβλίου: «Με τη συνδρομή των δύο πρωταγωνιστών, της Ζωζώς και του γάτου του βουλάτου, τα παιδιά έρχονται σε επαφή με την πλούσια μουσική μας παράδοση, μέσα από απλά παραδείγματα και ασκήσεις σε μορφή παιχνιδιών, μαθαίνουν και εν συνεχεία αφομοιώνουν ευχάριστα και δημιουργικά έννοιες δύσκολες και δυσνόητες ακόμα και για ενήλικες. Τα παιδιά, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, ακούν, βλέπουν, μιμούνται και συμμετέχουν ενεργά στο μάθημα.»

Η επίσημη παρουσίαση του βιβλίου έγινε με επιτυχία τη Δευτέρα 28 Απριλίου στην αίθουσα Auditorium με ομιλητές τον Κωνσταντίνο Μπιλάλη, πρωτοψάλτη στον Ι. Ναό Αγ. Γερασίμου Ιλισσίων και καθηγητή μουσικής, καθώς και τον γνωστό μας Στάθη Κιοσόγλου, κορυφαίο Α’ κλαρινετίστα στην Κ.Ο.Α και καθηγητή κλαρινέτο και σαξοφώνου, ενώ ακολούθησε μουσική εκδήλωση με παραδοσιακά όργανα.

 
Από την επίσημη παρουσίαση του βιβλίου στην αίθουσα “Auditorium”.

 

Η κ. Νεφέλη Γιαννίση απάντησε στις ερωτήσεις του TaR:

1.    Αγαπητή κ. Γιαννίση, αφού σας καλοσωρίσουμε στην στήλη αυτή του TaR, θα θέλαμε να μας μιλήσετε αρχικά για την αρχική ιδέα αυτού του πονήματος. Πως προέκυψε; Υπήρξε κάποια αφορμή;

Χαίρομαι ιδιαίτερα για αυτήν τη διαδικτυακή μας συνάντηση. Αφορμή για τη δημιουργία του βιβλίου υπήρξαν οι ίδιοι οι μαθητές μου, όλων αυτών των χρόνων. 'Όταν μου έγινε η πρόταση να διδάξω πρώτη φορά βυζαντινή και παραδοσιακή μουσική σε μικρά παιδιά αποδέχτηκα με πολλή χαρά. 'Όμως ξεκινώντας τη διδασκαλία βρέθηκα σε ένα αδιέξοδο. Τα βιβλία που υπήρχαν, απευθύνονταν ως επί το πλείστον σε ενήλικες εκτός από κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις, που ήταν μεν για παιδιά, αλλά όχι προσχολικής ηλικίας. 'Έτσι  με την πάροδο του χρόνου, μέσα από την εμπειρία και την πρακτική εφαρμογή  προέκυψαν κάποιες σημειώσεις. Οι σημειώσεις αφορούσαν στη θεωρία της βυζαντινής μουσικής ιδωμένη από τη ματιά ενός μικρού παιδιού, με παιχνίδια και ακροστιχίδες ,αυτοκόλλητα και ακουστικές ασκήσεις και τόσα άλλα που κρατούν ζωντανό το ενδιαφέρον και δίνουν το κίνητρο στο παιδί να εξερευνήσει ακόμα περισσότερα στοιχεία της παράδοσης. Αυτές  οι σημειώσεις έπειτα από παρότρυνση των μαθητών μου, έγιναν έγχρωμες, στοιχειοθετήθηκαν και με τη βοήθεια των εκδόσεων Ι. Σιδέρη πήραν τη σημερινή τους μορφή, ένα πολύ ευχάριστο και συνάμα καλοδουλεμένο βιβλίο.

Από την επίσημη παρουσίαση του βιβλίου στην αίθουσα “Auditorium”.

2.    Ως τώρα έχουν κυκλοφορήσει άλλα παρόμοια εγχειρίδια με θέμα την εκμάθηση της Βυζαντινής μουσικής σημειογραφίας;

Εξ' όσων γνωρίζω δεν υπάρχει κάποιο αντίστοιχο εγχειρίδιο.

 
Από την επίσημη παρουσίαση του βιβλίου στην αίθουσα “Auditorium”.

3.    Υποθέτω ότι τα ονόματα των πρωταγωνιστών προέρχονται κατευθείαν από τις αντίστοιχες ονομασίες των βυζαντινών φθόγγων «Ζω» και «Βου». Θα θέλατε να μας σχολιάστε μας τον τρόπο εργασίας σας;

Η επιλογή των δύο πρωταγωνιστών του βιβλίου δεν ήταν καθόλου τυχαία. Καταρχήν η σύλληψη της ιδέας έγινε από κοινού με την αδερφή μου, Δανάη Γιαννίση. Θέλαμε δύο ήρωες οικείους προς τα παιδιά, να πλαισιώνουν την κάθε άσκηση και να ζωντανεύουν τη θεωρία της μουσικής με τους διαλόγους τους. Με αυτόν τον τρόπο επιθυμούσαμε τα παιδιά να ταυτίζονται με τη Ζωζώ, η οποία αντιπροσωπεύει την καλή μαθήτρια- δασκάλα, αλλά και με το γάτο το βουλάτο, ο οποίος αντιπροσωπεύει τον πιο ανέμελο και αδύναμο μαθητή. Τα ονόματα και η μορφή τους προέκυψαν ύστερα από πολλή σκέψη, καθώς στόχος μας ήταν να έχουν μια αντιστοιχία με το θέμα του βιβλίου. Είναι λοιπόν σωστή η παρατήρησή σας για τη Ζωζώ και το γάτο, οι οποίοι πήραν τα ονομάτά τους από το φθόγγο Ζω και Γα αντίστοιχα, αλλά θα προσθέσω ότι και το επίθετο βουλάτος που συνοδεύει το γάτο και το φουστάνι της Ζωζώς, προέκυψαν ναι μεν από το φθόγγο Βου αλλά και από την αντιστοιχία των επτά μουσικών φθόγγων με επτά χρώματα- βούλες, ένα για τον καθένα.

 
Από την μουσική εκδήλωση που πλαισίωσε την παρουσίαση του βιβλίου.

4.    Στο δύσκολο αυτό εγχείρημα είχατε βοήθεια από κάποιο φορέα;

Το όλο εγχείρημα πραγματικά δεν ήταν εύκολο και πέρα από την οικογένειά μου που με στήριξε από την αρχή μέχρι την ολοκλήρωση του βιβλίου αλλά και τις εκδόσεις Ι. Σιδέρη που αγκάλιασαν  αυτήν την προσπάθεια με πολλή υπευθυνότητα και κοπίασαν για την άρτια παρουσίαση του βιβλίου, δεν υπήρξε άλλη βοήθεια από κάποιον φορέα.

5.    Πως βλέπετε, ως εκπαιδευτικός που ασχολείται αρκετά χρόνια με το αντικείμενο, το ενδιαφέρον των παιδιών για την Βυζαντινή μουσική και γενικότερα την Δημοτική μας παράδοση. Υπάρχει ανταπόκριση και σε ποιες ειδικότερα ηλικίες;

Θεωρώ ότι τα παιδιά αποτελούν συνάμα το πιο δύσκολο μα και το πιο εύκολο ακροατήριο. Δύσκολο, γιατί πρέπει να τους κρατάς διαρκώς αμείωτο το ενδιαφέρον, να υπάρχει σαφής εκπαιδευτικός στόχος και κίνητρο για συνεχή πρόοδο, ώστε να μην κουράζονται και χάνουν σταδιακά την όρεξη για τη μουσική. Αυτό επιτυγχάνεται μόνο αν συμμετέχουν ενεργά και τα ίδια στο μάθημα, με διαδραστικές και συνδυαστικές ασκήσεις. Να μπορούν δηλαδή, να αλλάζουν ρόλους μεταξύ τους αλλά και με το δάσκαλο, να κινούνται, να  μιμούνται, να ακούν, να τραγουδούν, να ζωγραφίζουν, να αισθάνονται με το σώμα τους θεωρητικές έννοιες όπως ο ρυθμός και με αυτόν τον τρόπο η βυζαντινή και παραδοσιακή μουσική να εντυπώνεται βαθιά μέσα τους ώστε η διαδικασία της μάθησής της να γίνεται ένα ευχάριστο βίωμα. Εύκολο, γιατί ειδικότερα στις πιο μικρές ηλικίες δεν έχουν προλάβει να εδραιωθούν μαθησιακά στερεότυπα, επομένως τα παιδιά είναι σαν λευκός καμβάς, έτοιμα να ανταποκριθούν σε οποιοδήποτε ερέθισμα τους κεντρίσει το ενδιαφέρον και τη φαντασία.

6.    Θα υπάρξει συνέχεια στο εγχείρημα σας;

Η αλήθεια είναι ότι δουλεύω ήδη τη συνέχεια της μεθόδου γιατί πιστεύω πως για να ολοκληρωθεί με επιτυχία η πρώτη επαφή των μικρών μας φίλων με την ελληνική παραδοσιακή και βυζαντινή μουσική, είναι απαραίτητη η σταδιακή  εμβάθυνση σε πιο σύνθετες θεωρητικές έννοιες πάντα όμως μέσα από το βλέμμα ενός παιδιού. Από την προσωπική εμπειρία διδασκαλίας  έχω καταλήξει ότι απαιτούνται περίπου τρία χρόνια δουλειάς και δημιουργικής απασχόλησης με το είδος της μουσικής αυτό, ώστε τα παιδιά να είναι έτοιμα να μεταπηδήσουν  σε κάποιο μουσικό όργανο ή να συνεχίσουν με το παραδοσιακό τραγούδι και την ψαλτική τέχνη.

7.    Πως βλέπετε το μέλλον της ψαλτικής τέχνης, αλλά και της Βυζαντινής μουσικής στην Ελλάδα;

Είμαι από φύση αισιόδοξο άτομο και αυτό που βλέπω γύρω μου να συμβαίνει είναι ότι όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι ασχολούνται με την παραδοσιακή αλλά και τη βυζαντινή μουσική και είναι κάτι που με χαροποιεί ιδιαίτερα. Αν η μέθοδος αυτή συμβάλλει έστω και στο ελάχιστο στο να έρθουν τα παιδιά σε επαφή με την ελληνική μουσική, να τη γνωρίσουν και να την αγαπήσουν μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, αυτό θα αποτελέσει για μένα τη μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση. Θα ήθελα κλείνοντας να πω ότι εύχομαι οι μικροί αναγνώστες να διδαχθούν τη θεωρία της παραδοσιακής και βυζαντινής μουσικής με πολλή αγάπη, την ίδια που δέχτηκα κι εγώ από τους δασκάλους μου. Σας ευχαριστώ.

Σας ευχαριστούμε που μοιραστήκατε τις σκέψεις σας μαζί μας! Καλή συνέχεια στο ενδιαφέρον και πρωτότυπο έργο σας.

Περισσότερες πληροφορίες: http://www.isideris.gr/store/printed/products/isbn978-960-08-0631-1

Παναγιώτης Θεοδοσίου
panagiotis.theodossiou@gmail.com
Μάιος 2014

Τεχνική Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας