ΝΙΚΟΣ ΤΣΟΥΧΛΟΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ (στην Τίνα Βαρουχάκη) | TAR - Μουσικό διαδικτυακό περιοδικό με αφορμή την κιθάρα

ΝΙΚΟΣ ΤΣΟΥΧΛΟΣ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Στην Τίνα Βαρουχάκη

Ο Πρόεδρος του ιστορικού Ωδείου Αθηνών και Γραμματέας του Δ.Σ. της Καμεράτα, Αρχιμουσικός Νίκος Τσούχλος, μου κάνει την τιμή να με δεχθεί αμέσως μόλις πληροφορείται την πρόταση για συνέντευξη. Τον συναντώ στο ιστορικό κτίριο του Ωδείου Αθηνών. Στο γραφείο Προέδρου, τα πάντα μαρτυρούν την ιστορία του Ωδείου, το οποίο παραμένει ημιτελές εδώ και δεκαετίες! Σήμερα, χάρη στο ΕΣΠΑ, Κοινοφελή Ιδρύματα εντός και εκτός συνόρων, την υποστήριξη του Δήμου Αθηναίων και της Περιφέρειας Αττικής, εκπονούνται οι σχετικές μελέτες και οι εργασίες αποπεράτωσής του, αναμένεται να ξεκινήσουν μέσα στο καλοκαίρι.
Ο λόγος του Προέδρου, είναι χειμαρρώδης και αντανακλά τα απύθμενα προβλήματα που καλείται να επιλύσει. Μιλά χωρίς περιστροφές σε μια συζήτηση που μου δημιουργεί εναλλαγές συναισθημάτων: θαυμασμό για τις διεθνείς διακρίσεις της Καμεράτα/Armonia Atenea (εκτός συνόρων). Χαρά για τα σχέδια ολοκλήρωσης των υποδομών του Ωδείου Αθηνών. Προβληματισμό, για την παράθεση των προβλημάτων της μουσικής εκπαίδευσης. Απορία για τις εκκρεμείς υποθέσεις του Ωδείου Αθηνών. Απελπισία για τα τεράστια ποσά που οφείλονται σε καθηγητές του Ωδείου Αθηνών, από εργασία παρελθόντων ετών. Οργή, για τις κατά 70% περικοπές αποδοχών των μουσικών της Καμεράτα. Λύπη για τις δικαστικές διαμάχες.
Όταν τον ρωτώ για τον προγραμματισμό της Καμεράτα, η απάντησή του με σοκάρει: «…το άγχος δεν είναι ο προγραμματισμός. Το άγχος είναι να μην πεθάνουν της πείνας οι άνθρωποι στους οποίους χρωστάμε λεφτά!»

«Εάν οι φορείς που ίδρυσαν την Καμεράτα, δηλαδή το Κράτος και ο Σύλλογος «Οι Φίλοι της Μουσικής», δεν θέλουν να τη στηρίξουν… Εάν οι ιδρυτές και οι μεγάλοι χορηγοί δεν θέλουν μια δική τους Ορχήστρα να εμφανίζεται στο Λονδίνο, στο BBC Proms… Εάν η Ελλάδα δεν θέλει μια Ορχήστρα, η οποία φέρνει τα «Χρυσά Diapason» το ένα πίσω από το άλλο…δεν υπάρχει κάτι άλλο που μπορεί να πει κανείς. Η οργή για την κατάντια ενός τέτοιου συνόλου, είναι ευθέως ανάλογη με τη σημασία, τη σπουδαιότητα και την ποιότητα του συνόλου αυτού». (… ) Η Καμεράτα είναι μια επένδυση που συμφέρει. Συμφέρει Εθνικά!».

«Το αρχείο του Ωδείου Αθηνών είναι 150 χρόνια ελληνικής ιστορίας και όχι μόνον μουσικής ιστορίας, που όταν μελετηθεί είμαι βέβαιος ότι τουλάχιστον το αφήγημα της Νέας Ελληνικής Μουσικής Ιστορίας θα επαναδιατυπωθεί».

Καμεράτα ή -για τις εμφανίσεις εκτός συνόρων- Armonia Atenea

Τ.Β. Είστε Αρχιμουσικός, διδάσκων στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Πρόεδρος του Ωδείου Αθηνών, Γραμματέας της Καμεράτα και ως εκ τούτου μοιράζετε το χρόνο σας στους τομείς του καλλιτεχνικού, εκπαιδευτικού και διοικητικού έργου. Ποια από τις παραπάνω επαγγελματικές ταυτότητες νοιώθετε ότι ταιριάζει περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία σας;

Ν.ΤΣ. Υπάρχουν δυο παράμετροι εδώ. Η μια, είναι ποια ιδιότητα γίνεται πιο πιεστική ανάλογα με τις συγκυρίες κάθε φορά. Η δεύτερη, είναι ότι τελικά η πιο επίκαιρη ιδιότητα αυτό τον καιρό για μένα είναι εκείνη που σχετίζεται με τη διδακτική δραστηριότητα, την οποία ανακάλυψα σχετικά αργά. Η διδασκαλία με ενδιαφέρει και μου αρέσει πάρα πολύ. Θεωρώ ότι με βελτιώνει ως μουσικό. Αλλά είναι πολύ μεταβλητή η προτίμηση προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Τα διοικητικά καθήκοντα πρέπει να ξέρετε ότι πάντοτε είναι ένας «κακός μπελάς», αλλά είναι μια δουλειά που είναι καλύτερο να γίνεται από ανθρώπους που έχουν αντίληψη που αντικειμένου.

Τ.Β. Οι διαφορετικές ιδιότητές σας στους τομείς της διεύθυνσης Ορχήστρας, της μουσικής εκπαίδευσης και διοίκησης, σε συνδυασμό με την πλούσια διεθνή σας εμπειρία, σας επιτρέπει να έχετε βαθιά γνώση των «δεδομένων» και των «ζητούμενων» σε όλο το φάσμα της μουσικής. Ποιες παγιωμένες πρακτικές νομίζετε ότι θα έπρεπε να αλλάξουν στον τόπο μας και ποιες τομές να προωθηθούν προς την κατεύθυνση αναβάθμισης τόσο της μουσικής εκπαίδευσης, όσο και του ρόλου των επαγγελματιών καθηγητών;

Ν.ΤΣ. Είναι τεράστιο θέμα και νομίζω ότι δεν εντάσσεται σε μια απάντηση. Μπορεί κανείς να το δει από πολλές πλευρές. Υπάρχει η τυπική πλευρά. Είναι σαφές ότι το ελληνικό σύστημα πάσχει από τη μη αναγνώριση των Ωδειακών Σπουδών ή τη μη διαβάθμισή τους. Πάσχει από την ανισομερή κατανομή της δυνατότητας ανώτατων σπουδών στον Τομέα της μουσικής πρακτικής. Επίσης, χρειάζεται εκσυγχρονισμός των ωδειακών σπουδών. Θα έλεγα ότι το βασικό αίτημα του χώρου, είναι ένα αίτημα κοινής λογικής.
Ένα χαρακτηριστικό του συστήματος μουσικής εκπαίδευσης είναι η συστηματική απαξία σε θεσμούς που υπάρχουν και θα μπορούσαν να βοηθήσουν. Παραδείγματος χάριν, το δίκτυο Δημοτικών Ωδείων ανά την Ελλάδα, το οποίο υπό τη σκέπη των Δήμων, υπόκειται σε ένα καθεστώς εντελώς τραγελαφικό από τυπικής πλευράς. Επίσης να αναφέρω και τα μουσικά λύκεια και γυμνάσια που έχουν αφεθεί στην τύχη τους. Και δεν έχουμε ασχοληθεί ποτέ με το πόσο συμπληρωματική μπορεί να είναι η σχέση τους με τα ωδεία. Βλέπουμε λοιπόν ότι υπάρχουν δομικά και θεσμικά προβλήματα. Τα περισσότερα προϋπήρχαν της κρίσης και δεν στοιχίζει τίποτε να διορθωθούν. Για να συνοψίσω: ανοργανωσιά του συστήματος, μη αξιοποίηση των υπαρχουσών δομών, ανορθολογική γεωγραφική κατανομή των σπουδών.

Τ.Β. Κατά την άποψή σας ποιες τομές θα μπορούσαν να προωθηθούν προς την κατεύθυνση αναβάθμισης της μουσικής εκπαίδευσης; Τι αλλαγές θα προτείνατε;

Ν.ΤΣ. Μακριά από μένα η ρήση ότι ελέγχω όλο το χώρο και ότι θα μπορούσα να προτείνω συγκεκριμένα μέτρα. Όσον αφορά τα μουσικά Πανεπιστήμια-και ας περιοριστώ στη μουσική εκτέλεση- θεωρώ ότι το αίτημα της ίδρυσης ενός Πανεπιστημίου Μουσικής Εκτέλεσης ή μιας Ανώτατης Σχολής Μουσικής Εκτέλεσης στην Αθήνα, έχει αργήσει περίπου… πενήντα χρόνια! Εάν θέλετε να αποκτήσετε ένα Bachelor ως πιανίστας και είστε στην Αθήνα, ή θα πρέπει να πάτε στη Θεσσαλονίκη, ή στην Κέρκυρα, ή στο εξωτερικό. Στην Αθήνα δεν μπορείτε! Βεβαίως, έχετε τη δυνατότητα να σπουδάσετε μουσικολογία. Παρατηρείται όμως μια γεωγραφική ανισοκατανομή. Και αυτό θεωρώ ότι είναι μια μεγάλη αδικία. Υποδομές υπάρχουν, καθώς και το know how. Είναι κάτι που υλοποιείται εύκολα. Εάν ψάξει κανείς, το θεσμικό πλαίσιο θα το βρει έτοιμο από άλλες Σχολές- όχι μόνο από το Ιόνιο ή το ΠΑ.ΜΑΚ. στη Θεσσαλονίκη-αλλά και από την ΑΣΚΤ στην Αθήνα, της οποίας το πλαίσιο που λύνει πάρα πολλά θέματα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Γι΄αυτό μην ξανακούσω το αίτημα περί ίδρυσης Ακαδημίας Μουσικής, η οποία θα κοστίσει δισεκατομμύρια για να φτιάξει υποδομές.Οι υποδομές υπάρχουν.

Τ.Β. Την περίοδο της οικονομικής κρίσης στοιχειοθετήθηκε ένα επιχείρημα εις βάρος κάθε είδους επένδυσης σχετικής με τη λεγόμενη δυτική μουσική με το πρόσχημα ότι αφορά δήθεν μια ελίτ. Στη βάση αυτής της λογικής, επήλθε μια άνευ προηγουμένου μείωση στην κρατική επιχορήγηση όλων των πολιτιστικών μονάδων. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι τέθηκε σε κίνδυνο η κρατική επιχορήγηση και η βιωσιμότητα του ΜΜΑ, διαλύθηκε η «Ορχήστρα των Χρωμάτων», εκπονήθηκε σχέδιο περί συγχώνευσης ΚΟΑ-Καμεράτα κτλ. Τι απαντάτε σε όλους όσοι θεωρούν την ύπαρξη θεσμών στο χώρο της κλασικής μουσικής ως “περιττή πολυτέλεια”;

Ν.ΤΣ. Η άποψη ότι η δυτική μουσική δεν είναι για τους πολλούς, αλλά για μια ελίτ, είναι βλακώδης. Το 90% της μουσικής που ακούμε, ανεξαρτήτως ποιότητας, είναι δυτική. Το ότι πάω στην Εκκλησία και ακούω έναν άθλιο ψάλτη να καταστρέφει το Βυζαντινό Μέλος, δεν με κάνει politikaly incorrect επειδή ακούω ανατολική μουσική, με κάνει κακόγουστο άνθρωπο. Το αίτημα λοιπόν δεν είναι ανατολική και δυτική μουσική, το αίτημα είναι καλή και κακή μουσική.
Ειδικότερα, φοβάμαι ότι οι περικοπές στο χώρο της μουσικής δε γίνανε με βάση κάποια λογική αυτού του τύπου. Έγιναν οριζόντια, όπως και όλες οι υπόλοιπες, χωρίς να λάβουν υπόψη τις ιδιοτυπίες ή την υπεραξία ορισμένων συνόλων.
Και επειδή αναφερθήκατε στην Καμεράτα, διευκρινίζω ότι με ένα αρκετά μικρό ποσό επιδότησης σε εθνικά επίπεδα, θα μπορούσε το ΥΠ.ΠΟ. να έχει υποστηρίξει ένα σύνολο, το οποίο τα τελευταία τρία χρόνια φέρνει πίσω στην Ελλάδα βροχή τις διακρίσεις, τα βραβεία, τις ηχογραφήσεις. Η Καμεράτα, τα τελευταία τρία χρόνια, εν μέσω κρίσης, έκανε κάτι που-με όλο το σεβασμό- τα λοιπά ορχηστρικά σύνολα, δεν έχουν πετύχει στα εκατό χρόνια λειτουργίας τους. Κόστος, πολύ μικρότερο από αυτό το οποίο θα είχαν οι πληρωμένες καταχωρήσεις στον διεθνή τύπο υπερ της Ελλάδος αντίστοιχου όγκου. Η Καμεράτα είναι μια επένδυση που συμφέρει. Συμφέρει Εθνικά. Η περικοπή των ποσών που δίνονταν στην Καμεράτα, ήταν ανόητη, διότι σήμερα κινδυνεύει να βουλιάξει ένα σύνολο και να χαθεί όλη αυτή η προσφορά για μια οικονομία, η οποία επί της ουσίας δεν εξυπηρετεί σε τίποτα τους προϋπολογισμούς του Υπουργείου.

Τ.Β. Ποιας τάξεως ήταν κ Πρόεδρε η περικοπή;

Ν.ΤΣ. Ήταν της τάξεως του 70% της επιδότησης. Τιμωρείς με 70% κάτι το οποίο είναι φθηνό και σου αποφέρει πολύτιμο αποτέλεσμα. Απλώς, σημαίνει ότι δεν ξέρεις τι σου γίνεται!
Η συγχώνευση της Καμεράτα με την ΚΟΑ, είναι μια ιδέα που τη μόνη λύση που θα έφερνε είναι το να διασώσει μερικούς μουσικούς της Καμεράτα από πλευράς μισθοδοσίας. Καλλιτεχνικά και επί της ουσίας δεν θα έφερνε καμία οικονομία, γιατί είτε η μισθοδοσία έρχεται από την ΚΟΑ, είτε από την Καμεράτα, είναι το ίδιο και το αυτό. Θα κατέστρεφε όμως την ιδιαιτερότητα ενός συνόλου, όπως η Καμεράτα, θα το κατέστρεφε πλήρως, προξενώντας ζημιά και στην ΚΟΑ. Για παράδειγμα, θα εξανάγκαζε την ΚΟΑ να προσλάβει μουσικούς εγχόρδων που δεν χρειάζεται, εις βάρος μουσικών πνευστών, που χρειάζεται.

Ο "Προμηθεας" κερδιζει τη θέση του "CD της εβδομάδας" του Radio Stephansdom της Βιέννης [1]

Τ.Β. Δίχως τις επιχορηγήσεις των περασμένων χρόνων, πώς σκέφτεστε να ανταπεξέλθετε οικονομικά στους σχεδιασμούς σας;

Ν.ΤΣ. Με τη δύναμη της… προσευχής! Δεν βλέπω κάτι άλλο αυτή τη στιγμή. Εάν οι φορείς που ίδρυσαν την Καμεράτα, δηλαδή το Κράτος και ο Σύλλογος «οι Φίλοι της Μουσικής», δεν θέλουν να τη στηρίξουν… Εάν οι ιδρυτές και οι μεγάλοι χορηγοί δεν θέλουν μια δική τους Ορχήστρα να εμφανίζεται στο Λονδίνο, στο BBC Proms… Εάν η Ελλάδα δεν θέλει μια Ορχήστρα, η οποία φέρνει τα «Χρυσά Diapason» το ένα πίσω από το άλλο… δεν υπάρχει κάτι άλλο που μπορεί να πει κανείς! Η οργή για την κατάντια ενός τέτοιου συνόλου, είναι ευθέως ανάλογη με τη σημασία, τη σπουδαιότητα και την ποιότητα του συνόλου αυτού! Είναι σαφές ότι ένα τέτοιο σύνολο, χρειάζεται οικονομική στήριξη προκειμένου να διατηρήσει την ποιότητα, η οποία το κατέστησε σήμα κατατεθέν της Ελλάδας σε όλα μεγάλα ευρωπαϊκά φεστιβάλ Μπαρόκ που υπάρχουν σήμερα.

Τ.Β. Έχετε στο μυαλό σας κάποιο συγκεκριμένο ύψος επιχορήγησης για την Καμεράτα;

Ν.ΤΣ. Δεν ζητάμε: «δώστε τόσα». Κάνουμε έναν σχεδιασμό: «Πόσοι μουσικοί χρειάζονται για να διατηρηθεί αυτό;» Κατά τη γνώμη μου, χρειάζονται κατ΄ελάχιστον 18 μουσικοί. Να βγάλουμε έναν λογαριασμό και αυτόν να τον συμπεριλάβουμε σε μια προγραμματική συμφωνία τριετίας ή πενταετίας, η οποία θα έχει αφενός δικαιώματα για την Ορχήστρα, αφετέρου δε, υποχρεώσεις σε αντάλλαγμα της δημόσιας στήριξης. Δηλαδή, μια έντιμη προγραμματική σύμβαση, αμφοτεροβαρή, η οποία θα επιτρέπει στο σύνολο να ζήσει.
Στο πλαίσιο μιας προγραμματικής σύμβασης η ασφάλεια που δίνει η επιδότηση, πρέπει να αντιστοιχεί στις συγκεκριμένες υπηρεσίες η ποιότητα και ποσότητα των οποίων πρέπει να ελέγχεται, επί ποινή περικοπής της επιδότησης. Αυτό θα πει εποπτεία.

Τ.Β. Έχετε ένα πλάνο για το ποια θέλετε να είναι και πώς να διαμορφωθεί η δραστηριότητα της Ορχήστρας και για τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό του τρέχοντος έτους;
Ν.ΤΣ. Αυτή τη στιγμή δυστυχώς είμαστε πολύ πίσω από το οποιοδήποτε πλάνο. Με τις απότομες, απροειδοποίητες και αδικαιολόγητες περικοπές που έχει υποστεί η Ορχήστρα, σας διαβεβαιώνω ότι το άγχος δεν είναι ο προγραμματισμός. Το άγχος είναι στοιχειωδώς να μην πεθάνουν της πείνας οι άνθρωποι στους οποίους χρωστάμε λεφτά! Δυστυχώς εκεί έχουμε φθάσει. Είναι οδυνηρό!

Τ.Β. Τα χρέη της Ορχήστρας προς τους μουσικούς και τις άλλες υποχρεώσεις, δεν βοηθούν στο απαραίτητο κλίμα μεταξύ των μουσικών της. Πώς μπορεί να βρεθεί μια διέξοδος σε ένα τέτοιο πρόβλημα; Προτίθεστε να κάνετε κάποιες ενέργειες;
Ν.ΤΣ. Το πρόβλημα της έλλειψης χρηματοδότησης «θεραπεύεται» με χρήματα. Εκεί βρισκόμαστε. Σε διαρκή αναζήτηση χρημάτων!

Τ.Β. Μόνο το Κράτος μπορεί να είναι αρωγός;
N.ΤΣ. Απευθυνόμαστε σε χορηγούς, σε Οργανισμούς δημόσιους και ιδιωτικούς, σε ιδιώτες, σε ό,τι μπορείτε να φανταστείτε, έχει γίνει ένα τεράστιο σαφάρι, το λιγότερο το οποίο συζητιέται στο εσωτερικό της Ορχήστρας είναι το καλλιτεχνικό όραμα. Δυστυχώς.

Τ.Β.Έχουμε διαβάσει στον Τύπο κάποια σχόλια που έχουν να κάνουν με προβλήματα εργασιακά μεταξύ Δ.Σ. της Καμεράτα και του διοικητικού της προσωπικού. Ποιο είναι το σχόλιό σας; Έχει ζητηθεί και η δική σας άποψη, ώστε να έχει την ευκαιρία ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης να διαβάσει και τις δυο πλευρές;

Ν.ΤΣ. Όταν έχεις ανθρώπους που δεν έχεις πληρώσει, αυτό αφεαυτού είναι ένα μείζον εργασιακό γεγονός. Δεν μιλάμε για μια Πολυεθνική που κρατάει τα λεφτά στην Ελβετία και δεν πληρώνει τον κόσμο, αλλά για έναν Οργανισμό του οποίου οι πόροι είναι σαφείς και γνωστοί. Όταν οι πόροι αυτοί στέρεψαν, ξεκίνησε το εργασιακό πρόβλημα, το οποίο θεωρώ τραγικό, της ολοένα και μεγαλύτερης καθυστέρησης των μισθοδοσιών.

Τ.Β. Συγγνώμη εάν σας διακόπτω κ Πρόεδρε, αλλά πόσους μήνες είναι απλήρωτοι;

Ν.ΤΣ. Είναι πάρα πολλοί μήνες. Πολύ περισσότεροι, απ΄ότι θα δικαιολογούσε η ευπρέπεια. Μια πολύ οδυνηρή κατάσταση, θα ήθελα να σας τη συνοψίσω με δυο λόγια. Η φτώχεια φέρνει απελπισία εκατέρωθεν. Σε τέτοιες δύσκολες καταστάσεις, καθένας κάνει τις επιλογές του. Άλλοι άνθρωποι επέλεξαν ένα δρόμο επιθετικό. Τους καταλαβαίνω, δεν ξέρω τι θα είχα κάνει στη θέση τους.

«Αφιέρωμα του BBC Music Magazine για τον δίσκο "Siroe re di Persia".
"Eπιλογή του μήνα" μαζί με εξαίρετες κριτικές για τους μονωδούς, την #Καμεράτα και τον μαέστρο, Γιώργο Πέτρου»[2]

Τ.Β. Αναφέρεστε στη δικαστική διαμάχη εκ μέρους των διοικητικών;

Ν.ΤΣ. Όχι μόνο των διοικητικών, αλλά και των μουσικών. Υπάρχουν πάρα πολλά εκκρεμή δικαστήρια, μουσικών, διοικητικών, όλων των ανθρώπων που έχουν μοχθήσει για να χτίσουν αυτή την Ορχήστρα, οι οποίοι «βρέθηκαν στον άσσο» κάποια στιγμή. Υπήρξαν αντιδράσεις από πλευράς Δ.Σ. οι οποίες μπορεί να μην ήταν οι άριστες (και είμαι πρώτος που κάνω την αυτοκριτική μου από πλευράς Δ.Σ.). Εκείνο το οποίο θα ήθελα να τονίσω ότι και των μεν και των δε οι αντιδράσεις ήταν αποτέλεσμα μιας πάρα πολύ δύσκολης κατάστασης, η οποία συνεχίζει και αν θέλετε έχει να κάνει και με μια τεράστια μοναξιά στην οποία βρέθηκε αυτή η Ορχήστρα. Μια παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος, απ΄όλους τους φορείς που θα μπορούσαν να βοηθήσουν και φοβάμαι ότι από εκεί και ύστερα το πράγμα πήρε διαστάσεις ανεξέλεγκτες. Το σύνολο διχάστηκε και μεν ως προς τους μουσικούς ήταν και συνεχίζει να είναι μια πάρα πολύ δυσάρεστη κατάσταση.

Τ.Β. Θα θέλατε να απευθύνετε κάποια έκκληση;

Ν.ΤΣ. Να κάνεις έκκληση προς ποιους; προς συναδέλφους εικοσαετίας να παραιτηθούν από δικαιώματα τα οποία έχουν; Να κάνεις έκκληση προς το Κράτος; θα απαντήσουν οι αρμόδιοι: «εδώ κόβονται συντάξεις!» Εάν υπάρχει ακόμα κάποιος άνθρωπος ο οποίος ενδιαφέρεται για τον Πολιτισμό ας σκύψει γύρω από τα προβλήματα αυτά. Εν κατακλείδι, εκείνο που δεν θα ήθελα να συμβεί, είναι να πεθάνει η Καμεράτα, χωρίς να είναι καν γνωστή η ημερομηνία θανάτου και χωρίς να ξέρουμε ποιος υπέγραψε το πιστοποιητικό θανάτου. Ξέρετε που συνέβη αυτό; στην «Ορχήστρα των Χρωμάτων»! Άνθρωποι οι οποίοι δεν απολύθηκαν από την «Ορχήστρα των Χρωμάτων», γιατί δεν υπήρξε καμία απόλυση, δεν έχουν δικαίωμα να πάνε να διεκδικήσουν επίδομα ανεργίας, γιατί η Ορχήστρα τύποις υπάρχει! Κατ΄ουσίαν, η Ορχήστρα δεν υπάρχει, αλλά καλλιτεχνικό διευθυντή τύποις έχει! Και ας με συγχωρήσει ο πολύ αγαπητός συνάδελφος και φίλος, Μιχάλης Οικονόμου. Καλλιτεχνικό διευθυντή βρίσκεις για κάτι το οποίο υπάρχει, όχι για κάτι που δεν υπάρχει.

Η #Καμεράτα λαμβάνει για τρίτη συνεχόμενη φορά την περίφημη διάκριση του Γαλλικού περιοδικού, #Diapason D'OR για τον "Σιρόη", από την Decca Classics.[3]

Τ.Β. Εάν είχατε μπροστά σας τον Υπουργό και έπρεπε να κάνετε κάποιες προτάσεις, τι κρατική επιχορήγηση εκ μέρους του ΥΠ.ΠΟ. θα προτείνατε για να είναι βιώσιμη η Καμεράτα και να κάνετε το έργο σας όπως το έχετε σχεδιάσει;

N.ΤΣ. Ειδικά για την Καμεράτα, θα έλεγα στον Υπουργό, ή στον όποιο αρμόδιο: «καταρχήν αποφασίστε εάν το θέλετε ή όχι! Διότι εάν δεν το θέλετε, δεν υπάρχει λόγος να βασανιζόμαστε!». Αφής γίνεται μια προσπάθεια διάσωσης θα έλεγα: «ελάτε να δούμε στην πραγματικότητα ποιες είναι οι ανάγκες. Να τις συν-αποφασίσουμε». Εκείνο από το οποίο πάσχει ο χώρος του Πολιτισμού, είναι η πλήρης παρεξήγηση ως προς το νόημα της εποπτείας. Η εμπειρία δείχνει ότι η εποπτεία ήταν είτε υπερβολικά στενή, είτε παρατηρείται παντελής έλλειψή της. Ούτε το ένα είναι σωστό, ούτε το άλλο. Το παράδειγμα που θα σας αναφέρω, είναι πραγματικό περιστατικό: Υπουργός τηλεφωνεί σε Διοικητή μεγάλου οργανισμού και του ζητάει να προσληφθεί μια χορεύτρια και εάν δεν προσληφθεί η χορεύτρια, εκείνος απολύεται!!! Αυτό δεν είναι εποπτεία, είναι … μαστροπεία! Γι΄αυτό σήμερα κινδυνεύουμε να καταλήξουμε από έλλειψη σοβαρής εποπτείας στην Ελλάδα της Κρίσης και της φτώχειας με δυο υπερσύγχρονες αίθουσες Όπερας στην Πρωτεύουσα: την αίθουσα Τριάντη και το Νιάρχειο. Αυτό για μένα είναι έλλειψη σαφούς στρατηγικής, είναι αποτέλεσμα της τύχης! Συνιστά έλλειψη μιας καλώς νοούμενης εποπτικής λειτουργίας που θα έπρεπε να είναι η κατεξοχήν λειτουργία ενός ΥΠ.ΠΟ.

Τ.Β. Διάκειστε αρνητικά στην προοπτική ανέγερσης της αίθουσας στο Φαληρικό Δέλτα;

Ν.ΤΣ. Θα είναι μια πάρα πολύ ωραία αίθουσα. Χαίρομαι πολύ που θα υπάρχει. Ο Renzo Piano είναι ένας μεγάλος αρχιτέκτονας. Θεωρώ μεγάλη ευλογία για τον Πολιτισμό, που ένα ιδιωτικό ίδρυμα παρέχει τόσο πλουσιοπάροχα τα μέσα για να γίνει ένα τέτοιο αριστούργημα. Η βασική μου ερώτηση είναι εάν αυτό εξυπηρετεί τη στρατηγική του πολιτισμού στη χώρα μας.

Τ.Β. Έχετε δηλαδή κάποιες ενστάσεις;

Ν.ΤΣ. Να σας πω μια ένσταση; Ποιο είναι αυτό το κοινό που θα πηγαίνει εναλλάξ στις δυο αυτές αίθουσες; Ποιοι είναι οι έλληνες μουσικοί που θα παίζουν σε αυτές τις δυο αίθουσες; Πού θα διδάσκονται αυτοί οι μουσικοί; Πώς είναι δυνατόν να έχουμε δυο αίθουσες όπερας σε μια χώρα όπου το σύστημα μουσικής εκπαίδευσης είναι στρεβλό; Εάν τις χτίζουμε για τους ανθρώπους που έχουν τα μέσα να πάνε στο Salzburg το καλοκαίρι, ας πάνε και το χειμώνα! Η ένστασή μου είναι αυτή: ότι δυο υπερσύγχρονες αίθουσες όπερας σε μια χώρα, προϋποθέτουν ένα σύστημα ολόκληρο, μια μηχανή παραγωγής πολιτισμού τεράστια, καλο-λαδωμένη που περιλαμβάνει την εκπαίδευση, την προώθηση των νέων καλλιτεχνών, τη δημιουργία νέων συνόλων και η κορωνίδα είναι οι μεγάλες αίθουσες. Δηλαδή, βάζουμε το κάρο πριν από το άλογο! Και σας μιλάω αυτή τη στιγμή ως Πρόεδρος ενός οργανισμού, ο οποίος παλεύει να κρατηθεί όρθιος ένας θεσμός 150 ετών! Ενός θεσμού, ο οποίος είχε ιδρυθεί διότι τότε οι άνθρωποι είχαν τη σοφία να προβλέψουν ότι χωρίς μουσική εκπαίδευση, δεν έχεις μουσική. Έφτιαξαν το Ωδείο για να διδάξουν παιδιά και μάλιστα χαμηλών εισοδηματικών δυνατοτήτων. Αυτό το ίδρυμα, επέζησε 150 χρόνια και σήμερα εδρεύει στο κέντρο της Αθήνας μέσα σε ένα κτίριο ημιτελές εδώ και σαράντα χρόνια!

κριτική του #BBC_Music_Magazine για τον "Προμηθέα" - Wonderful review for our "Prometheus" by the BBC Music Magazine[4]

Τ.Β. Θα πρότεινα να εστιάσουμε λίγο στα ζητήματα που αφορούν στο Ωδείο Αθηνών. Θα μου επιτρέψετε μια εμπειρική παρατήρηση: διαβάζοντας βιογραφικά συντελεστών σε συναυλίες, παρατηρεί κανείς ότι κατά ένα σημαντικό ποσοστό τους είναι απόφοιτοι του Ωδείου Αθηνών. Που αποδίδετε αυτό το φαινόμενο;

Ν.ΤΣ. Στη μεγάλη ιστορία που έχει το Ωδείο Αθηνών. Όμως δεν είναι εντελώς αλήθεια, ξέρω πολλούς εξαίρετους μουσικούς που δεν προέρχονται από αυτό. Το Ωδείο Αθηνών έχει την εξής ιδιοτυπία: καταρχήν, είναι το παλαιότερο. Κατά δεύτερον, έχει φτιαχτεί όχι ως ιδιωτική επιχείρηση, μολονότι είναι Ν.Π.Ι.Δ., αλλά με γνώμονα την προσφορά. Ο κατάλογος των υποστηρικτών του, ταυτίζεται περίπου με τον κατάλογο των μεγάλων ευεργετών της χώρας αυτής, αρχής γενομένης από τον Ανδρέα Συγγρό. Είναι ένας χώρος, ο οποίος είναι προσανατολισμένος προς την κατεύθυνση της προσφοράς στη μουσική και -μην ξεχνάμε- το θέατρο και εδώ και λίγο καιρό, τον χορό. Είναι μια κληρονομιά την οποία έχουμε όλοι χρέος να διατηρήσουμε. Θεωρώ ότι το Ωδείο Αθηνών έχει να διαδραματίσει τεράστια προσφορά σε έναν χώρο, ο οποίος σήμερα στην Ελλάδα, είναι αφημένος στην τύχη του: τον χώρο της εκπαίδευσης.

Τ.Β. Από τη θέση του Προέδρου του Ωδείου Αθηνών, ποιες θεωρείτε ότι είναι οι ευκαιρίες και ποιες οι απειλές για το μέλλον αυτού του ιστορικού Ωδείου;

Ν.ΤΣ. Οι ευκαιρίες έχουν να κάνουν με τους διδάσκοντες- μερικοί από τους οποίους είναι επίσης απλήρωτοι ή τους οφείλει το Ωδείο πολύ μεγάλα ποσά. Αλλά συνεχίζουν να εργάζονται εδώ. Οι ευκαιρίες έχουν να κάνουν με το παρελθόν ως εφαλτήριο για το μέλλον. Το αρχείο του Ωδείου Αθηνών είναι 150 χρόνια ελληνικής ιστορίας και όχι μόνον μουσικής ιστορίας, που όταν μελετηθεί είμαι βέβαιος ότι τουλάχιστον το αφήγημα της Νέας Ελληνικής Μουσικής Ιστορίας θα επαναδιατυπωθεί. Είναι εξαιρετικά πλούσιο. Το τρίτο μεγάλο πλεονέκτημα του Ωδείου, είναι το κτίριο στο οποίο βρίσκεται, που υπογράφεται από τον μεγάλο Ιωάννη Δεσποτόπουλο. Είναι ένα διαμάντι του Ελληνικού Μοντερνισμού και παραμένει ημιτελές εδώ και … σαράντα χρόνια! Παραδόθηκε στο Ωδείο Αθηνών το 1976.
Για να δείτε που βρίσκεται ως προτεραιότητα η μουσική εκπαίδευση, έκτοτε η Ελλάδα: έκανε πάρα πολλές συμμετοχές στη Eurovision, oργάνωσε πάρα πολλούς αθλητικούς αγώνες, έκτισε γήπεδα, έφτιαξε το μουσείο της Ακρόπολης (και καλά έκανε) το ΜΜΑ, ένα Μέγαρο στη Θεσσαλονίκη, ένα δεύτερο Μέγαρο δίπλα στο ΜΜΑ. Η ερώτησή μου είναι η εξής: το κτήριο του Ωδείου Αθηνών, το οποίο σχεδιάστηκε ως Ακαδημία και ο Ελληνικός λαός το πλήρωσε έως εδώ που είναι, γιατί δεν βρέθηκε κανένας να το αποπερατώσει;

Τ.Β. Νομίζετε ότι είναι εφικτή η προσδοκία για την αποπεράτωση του κτιρίου του Ωδείου Αθηνών έως τη λήξη του 2015;

Ν.ΤΣ. Η αποπεράτωση του κτιρίου αποτελεί νομοθετημένη υποχρέωση του Ελληνικού Δημοσίου, από το 1980. Ξέρουμε ότι αυτό δεν θα συμβεί ποτέ! Έτσι το Ωδείο με ίδια πρωτοβουλία, καθώς και με τη στήριξη του Δήμου Αθηναίων και της Περιφέρειας Αττικής έχει κινητοποιήσει κονδύλια του ΕΣΠΑ και ξεκινάει πολύ γρήγορα ένα project αποπεράτωσης μέρους του κτιρίου, των πολιτιστικών υποδομών. Αυτό που όφειλε το Κράτος να κάνει, το κάνουμε εμείς με τη βοήθεια και βασιζόμενοι στη γενναιόδωρη χορηγία πάρα πολλών ιδιωτών και ιδιωτικών ιδρυμάτων Πολιτισμού, οι οποίοι μας στήριξαν στη φάση των μελετών. Ξεκινήσαμε από το μηδέν και αυτή τη στιγμή οι μελέτες που κάναμε, που είναι πολύ εκτεταμένες, χρηματοδοτήθηκαν από ιδρύματα όπως: το ίδρυμα Λεβέντη και το ίδρυμα Νιάρχος. Επίσης το ίδρυμα Μποδοσάκη, καλύπτει έξοδα για την καθημερινή μας λειτουργία και υποτροφίες, ενώ και με το ίδρυμα Λάτση έχουμε μια εξαιρετική συνεργασία. Υπήρξαν ακόμη δυο ιδρύματα του εξωτερικού που μας βοήθησαν σε αυτή την πολύ δύσκολη φάση. Ελπίζω το έργο να ξεκινήσει μέσα στο καλοκαίρι. Θα ολοκληρωθεί μέσα σε ένα χρόνο, υπολογίζουμε το καλοκαίρι του 2016. Εάν έχουμε λίγη βοήθεια, θα μπορέσει το Ωδείο Αθηνών να αποδώσει στην Πολιτεία πολλαπλά οφέλη.

Τ.Β. Τι θα περιλαμβάνει η νέα πτέρυγα;

N.ΤΣ. Ουσιαστικά δεν είναι νέα πτέρυγα, είναι η αποπεράτωση ενός ήδη υπάρχοντος τμήματος. Θα περιλαμβάνει ένα εστιατόριο, μπαρ-καφέ, θα περιέχει το περίφημο αμφιθέατρο του Ωδείου Αθηνών, μεγέθους 650 θέσεων, έναν πολυχώρο χωρητικότητας 250 θέσεων, φουαγιέ χώρο εκθέσεων και έναν όροφο μουσικής τεχνολογίας (studio ηχογράφησης και διδασκαλίας της τεχνολογίας). Αυτή είναι η πρώτη φάση. Υπάρχει και συνέχεια. Προσπαθούμε να ενταχθούν και τα υπόλοιπα έργα του Ωδείου. Δηλαδή, χώροι εκπαίδευσης, που θα περιέχουν ένα χώρο μουσείου και αρχείου μουσικού, χώρους για την προσχολική εκπαίδευση, χώρους για τη δραματική Σχολή, ένα νέο θέατρο. Υπενθυμίζω ότι από το Ωδείο Αθηνών, προέρχεται η ΚΟΑ. Γι΄αυτό και ακόμα αρχείο και γραφείο της Κρατικής Ορχήστρας, στεγάζονται δωρεάν εδώ μέσα.
Ένα τρίτο project, είναι η ενεργειακή εξυγίανση του κτιρίου, έτσι ώστε να καταστεί πρότυπο ενεργειακής διαχείρισης με μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Τ.Β. Τα έσοδα από τις νέες δομές πχ πωλητήριο, εστιατόριο κτλ θα αντισταθμίζουν τα λειτουργικά έξοδα του Ωδείου;

N.ΤΣ. Τα έσοδα θα είναι σημαντικά, αρκεί να τελειώσει το έργο. Εκείνο στο οποίο προσβλέπουμε, είναι ένα νέο θεσμικό πλαίσιο συνεργασίας με το ΥΠ.ΠΟ., στο οποίο οι χρηματοδοτήσεις θα είναι προσαρμοσμένες στη σημερινή πραγματικότητα, αλλά είναι και αυτές ένα έσοδο εφόσον θέλουμε να λειτουργήσουμε σαν ένας πραγματικά κοινωφελής φορέας. Θα είναι ένας χώρος αφιερωμένος στη νεολαία, ένας χώρος πειραματισμού, σπουδής, (από μηδέν έως και Πανεπιστημιακού επιπέδου) στο πλαίσιο μιας νέας θεσμικής σχέσης του Ωδείου Αθηνών με το Ελληνικό Κράτος. Προσέξτε λέω νέο θεσμικό πλαίσιο, δεν λέω περισσότερα λεφτά. Όταν ανέλαβε η παρούσα Διοίκηση το Ωδείο Αθηνών ήταν σε άθλια κατάσταση. Τώρα έχουν μπει πολλά θέματα σε μια σειρά. Εκκρεμότητες του παρελθόντος υπάρχουν όμως ακόμα.

Τ.Β. Θα θέλατε να τις επισημάνετε;

N.TΣ. Οφειλές στο ΙΚΑ, οφειλές για δεδουλευμένα παλαιών συναδέλφων είτε δουλεύουν στο Ωδείο είτε όχι, οφειλές για αποζημιώσεις συνταξιοδότησης ή απόλυσης. Με διάφορες ενέργειες αξιοποίησης της ίδιας περιουσίας του Ωδείου, ένα μεγάλο μέρος αυτών των οφειλών έχει εξοφληθεί. Αυτό που μένει, είναι αρκετά σοβαρό, ώστε να μην μπορούμε να πανηγυρίζουμε. Για καθηγητές του Ωδείου, περίπου 40, αν θυμάμαι καλά, οφείλονται ακόμη, 21 μήνες μισθοί για το διάστημα 2011-12! Επίσης υπάρχουν μεγάλες οφειλές στο ΙΚΑ, οι οποίες έχουν διακανονιστεί, αλλά υφίστανται. Εκείνο λοιπόν το οποίο θα ζητούσαμε οικονομικά θα ήταν να απαλλαγεί το Κράτος από την υποχρέωση να στηρίζει εις το διηνεκές το Ωδείο Αθηνών έναντι μιας βοήθειας να εξοφλήσουμε τους ανθρώπους στους οποίους οφείλουμε (πολλοί εκ των οποίων μας στηρίζουν καθημερινά με την παρουσία τους) και να κάνουμε ένα νέο ξεκίνημα σε μια υγιέστερη βάση. Μια συμφωνία μακροπρόθεσμη, προγραμματική, στο πλαίσιο της οποίας η όποια κρατική χρηματοδότηση (αισθητά χαμηλότερη από αυτή που εισέπραττε ή ζητούσε το Ωδείο προ πενταετίας), θα αντιστοιχίζεται με υποχρεώσεις τις οποίες θα αναλάμβανε το Ωδείο Αθηνών, στρατηγικής σημασίας για το Υπουργείο.

Τ.Β. Πώς υπάρχουν οφειλές για το διάστημα 2011-2012 σε μισθούς και όχι αργότερα;

Ν.ΤΣ. Το Φθινόπωρο του 2012, έγινε μια μεγάλη τομή: αλλάξανε τις συμβάσεις, τον τρόπο συνεργασίας με τους καθηγητές. Μια δυσάρεστη αλλαγή, την οποία απεδέχθησαν όλοι. Επίσης την ίδια εποχή εξορθολογήσαμε το σύστημα λειτουργίας. Αυτό σημαίνει ότι τις οποίες καθυστερήσεις που έχουν να κάνουν με τις ταμειακές ροές, τις προλαβαίνουμε στο τέλος της χρονιάς και δεν δημιουργούνται νέα χρέη. Το βασικό μας πρόβλημα είναι αυτά που «κληρονομήσαμε» από προηγούμενες καταστάσεις. Δεν είναι μομφή προς στην προηγούμενη Διοίκηση. Ήταν μια διαφορετική κατάσταση, η οποία ήταν πάρα πολύ δύσκολη και από εκείνη έχουν μείνει σοβαρές οφειλές. Ο προκάτοχός μου έφυγε από τη ζωή με δυο δώρα από το Ελληνικό Δημόσιο: το ένα ήταν βράβευση από την Ακαδημία Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Το άλλο ήταν 15 μήνες φυλακή για οφειλές στο ΙΚΑ! Καταδίκη! Αυτή είναι η μουσική εκπαίδευση στην Ελλάδα που με ρωτήσατε προηγουμένως. Ο Πρύτανης των Ελλήνων πιανιστών να καταδικάζεται σε 15 μήνες φυλακή!

Ο εκλιπών Πρόεδρος του Ωδείου Αθηνών, σολίστ πιάνου, Άρης Γαρουφαλής

Τ.Β. Αυτό ήταν βαθύτατη προσβολή στο πρόσωπο του Άρη Γαρουφαλή!
Ν.ΤΣ. Καθείς κρίνεται. Αλλά μπορεί να κρίνει κανείς και το ελληνικό δημόσιο όπως θέλει. Και ξέρετε γιατί εκδόθηκε αυτή η καταδικαστική απόφαση; διότι άργησε να εκταμιευτεί μια δόση της χρηματοδότησης του Υπουργείου. Εάν είχε εκταμιευτεί εγκαίρως η χρηματοδότηση, θα εξοφλούνταν κάποιες οφειλές στο ΙΚΑ και θα αθωωνόταν ο Αρης Γαρουφαλής. Και με αυτό δεν συγκινήθηκε κανένας!

Τ.Β. Και αυτό συνέβη εν έτει;
N.TΣ. Εν έτει.., λίγο πριν πεθάνει, το 2013. Το Δεκέμβριο βραβεύτηκε από την Ακαδημία, τον Ιανουάριο βγήκε η δικαστική απόφαση καταδίκης του και το Φεβρουάριο έφυγε από τη ζωή. Έφυγε δηλαδή με αυτό…

Τ.Β. Τι προσδοκίες έχετε από τη νέα Κυβέρνηση σε ό,τι αφορά τους χειρισμούς της στον τομέα της μουσικής;

Ν.ΤΣ. Σε ό,τι αφορά το Ωδείο Αθηνών, τις προσδοκίες να διατηρηθεί στο ίδιο επίπεδο η επιδότηση, στα σημερινά, εξαιρετικά μειωμένα επίπεδα, μείον 65% έως 70%. Εμείς θα ζήσουμε με αυτό, αρκεί: πρώτον, να συνεχίσουν αυτό το ποσό να το δίνουν και δεύτερον, να μας βοηθήσουν να αρχίσουμε να εξοφλούμε βάρη του παρελθόντος. Έχουμε εξυγιάνει το σύστημα, έχουμε μειώσει τις δαπάνες και εξορθολογήσει όλη τη λειτουργία μας και θέλουμε να μας βοηθήσουν να ολοκληρώσουμε την εξυγίανση εξοφλώντας χρέη τα οποία δεν είναι σπατάλες για ταξίδια, είναι 21 μισθοί! Αυτή είναι η κατάσταση στη μουσική εκπαίδευση! Κάθε φορά που βγαίνει ένα ταλαντούχο παιδί, που βλέπω ένα σύνολο, ένα καινούριο ensemble, που συναντάω έναν καλό δάσκαλο, απορώ που βρίσκει το κουράγιο και συνεχίζει! Και όλοι θα συνεχίζουν να κάνουν αυτή τη δουλειά. Αυτή είναι η κατάρα ή η ευλογία μας.

Τ.Β. Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι άλλο;

N.ΤΣ. Να εξάρω το γεγονός ότι εκπροσωπείτε έναν φορέα με τον οποίο μπορεί κανείς να κουβεντιάζει ευχάριστα και να λέει τα πράγματα όπως είναι. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Και επίσης η γνωριμία με τον Νότη Μαυρουδή ήταν μια αποκάλυψη. Έναν άνθρωπο καταπληκτικό…

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki@gmail.com
Απρίλιος 2015