ΝΙΚΟΣ ΧΑΡΙΖΑΝΟΣ - Συνέντευξη από έναν πολλά υποσχόμενο νέο δημιουργό (στον Παναγιώτη Θεοδοσίου)

ΝΙΚΟΣ ΧΑΡΙΖΑΝΟΣ
Συνέντευξη από έναν πολλά υποσχόμενο νέο δημιουργό

Photo Spyros Perdiou

Είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό να βλέπει κανείς νέους Έλληνες καλλιτέχνες να «κινούνται» με χαρακτηριστική άνεση ανάμεσα στην Ελλάδα και το εξωτερικό σε μια εποχή μάλιστα που η χώρα μας έχει περισσότερο από κάθε άλλη φορά ανάγκη την  προώθηση της πολιτιστικής  της δυναμικής.
Με ενασχόληση τη μουσική σύνθεση από μικρή ηλικία, με σπουδές επί υποτροφία στο Πανεπιστήμιο του Manchester, με πληθώρα βραβεύσεων ανά τον κόσμο, όπου η μουσική του πολύ συχνά γίνεται αντικείμενο ακρόασης, αλλά και θαυμασμού, ο Νίκος Χαριζάνος (http://www.nickosharizanos.com/)  ανήκει στη νέα γενιά εκείνη των δημιουργών που πληρεί σίγουρα τις παραπάνω προϋποθέσεις.

      

1.     Αγαπητέ Νίκο, πως προέκυψε το ενδιαφέρον σου για τη μουσική σύνθεση; - ένα ενδιαφέρον που απ’ ότι γνωρίζω δημιουργήθηκε από πολύ νωρίς.

Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση η οποία στην ουσία της δύσκολα μπορεί να απαντηθεί. Συνήθως πρέπει κάποιος σε μικρή ηλικία να έχει, αρχικά, κάποια ερεθίσματα. Στην οικογένειά μου δεν υπήρχε κάποιος επαγγελματίας μουσικός. Η σχέση μου με την μουσική, προήλθε ακούγοντας δίσκους της μητέρας μου, η οποία ήταν και παραμένει μια φανατική ακροάτρια της κλασσικής μουσικής και της όπερας. Αργότερα το ενδιαφέρον μου για την περαιτέρω ενασχόλησή μου με την μουσική  με οδήγησε στην κιθάρα, την οποία ξεκίνησα να την εξερευνώ μόνος μου, κάτι που διήρκεσε αρκετά χρόνια. Να σου αναφέρω χαρακτηριστικά ότι πέρναγαν βράδυα που με έπαιρνε ο ύπνος δίπλα της !! Λίγο αργότερα ξεκίνησα να διαβάζω και να γράφω νότες, παράλληλα άκουγα με τις ώρες δίσκους και κασέτες από ένα μεγάλο εύρος μουσικών ρευμάτων (κλασσικά έργα, τεχνο - ροκ, και φυσικά πολλή ελληνική μουσική). Παράλληλα με όλα αυτά «έβγαζα με το αυτί» πολλά κομμάτια, έμαθα να τα γράφω στο χαρτί και ξεκίνησα και κάποιου είδους ανάλυσή τους. Ανάλυση η οποία βασιζόταν σε έναν συναισθητικό τρόπο, δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο προσελάμβανα το έργο με το οποίο ερχόμουν σε επαφή (αργότερα κατάλαβα οτι αυτή η μέθοδος ανάλυσης έχει άμεση σχέση με τον τρόπο που συνθέτει κάποιος και, για να προχωρήσω ένα βήμα παραπέρα, με το πως σκέφτεται, αναλύει και βλέπει τον κόσμο). Όλα αυτά βέβαια χωρίς να έχω ακόμη ακούσει τίποτε περί αρμονίας, αντίστιξης, φόρμας κλπ. Φυσικά αγόραζα και κάποια έργα όποτε μπορούσα, όσα έβρισκα για αγορά και μπορούσα μετά από οικονομικό πλάνο να τα προσεγγίσω λόγω της τιμής τους. Δεν υπήρχε τότε πρόσβαση στο διαδίκτυο και η αγορά έργων σε παρτιτούρες σύγχρονων έργων ήταν αδύνατη και τις περισσότερες φορές κόστιζε πολλά χρήματα. Θυμάμαι χαρακτηριστκά να έχω μαζί μου τις παρτιτούρες από τα κουαρτέτα της πρώτης περιόδου του Μπετόβεν για ένα ολόκληρο καλοκαίρι και να κρατάω σημειώσεις, όπως επίσης πόσο εντυπωσιάστηκα με την πρώτη ακρόαση της Ιεροτελεστείας της Άνοιξης !!.
Για να κλείσω αυτό το μικρό ιστορικό μου και να έρθω ξανά στην ουσία της ερώτησής σου, δεν ξέρω ακριβώς τι οδηγεί κάποιον σε μια δημιουργική διαδικασία σαν την Σύνθεση, αλλά σίγουρα χρειάζεται κάποιου είδους αυτοπεποίθηση, αναλυτική και συνθετική σκέψη και η ανάγκη επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο μέσω των ήχων. Τώρα πλέον σαν δάσκαλος, ωθώ όσο μπορώ τους μαθητές μου, ανεξάρτητα σε τι  επίπεδο βρίσκονται, να μάθουν να εκφράζονται μέσω της μουσικής και παράλληλα παρατηρώ ποιοί από αυτούς το «τολμούν» και έτσι έχω την ευκαιρία να παρατηρώ την σχέση της δημιουργίας με στοιχεία του χαρακτήρα τους. Κάτι που σίγουρα έχει κάποια σχέση και αυτό με την απάντηση στο ερώτημά σου.  

Nickos Harizanos - Night in the Forest, Aisling Agnew - flute

2.     Οι κύριες σπουδές σου Πανεπιστήμιο του Manchester στους τομείς της Σύνθεσης, Μουσικής Τεχνολογίας και Ανάλυσης Σύγχρονων Μουσικών Έργων πόσο νομίζεις ότι σε βοήθησαν στη προσωπική σου σχέση με τη μουσική σύνθεση;

Πάντα οι σπουδές σε κάποιο μεγάλο τμήμα Πανεπιστημίου του εξωτερικού έχει πολλά να προσφέρει. Εγώ, είχα την τύχη και την ατυχία να το κάνω σε «μεγάλη» ηλικία,στα τριάντα. Λέγοντας ατυχία ας σου αναφέρω για παράδειγμα ότι  άργησα να έρθω σε επαφή με τα ρεύματα της δυτικής μουσικής του τελευταίου τέταρτου του 20^ου αιώνα. Από την άλλη μεριά λέγοντας τύχη, σπουδάζοντας στο εξωτερικό σε τέτοια ηλικία, κατά κάποιο τρόπο ήξερα τι ακριβώς γνώση επιζητούσα, ποιά κομμάτια του τεράστιου μουσικού προσωπικού μου παζλ έλειπαν. Για να γίνω λίγο πιο συγκεκριμένος, πριν βρεθώ στο Μάντσεστερ, είχα ήδη συνθέσει μια σειρά έργων από σόλο μέχρι ορχηστρικά και χορωδιακά έχοντας περάσει και δοκιμάσει πολλές γλώσσες και τεχνικές, ξεκινώντας με μια ρομαντική γλώσσα, την χρήση σειρών – όχι μόνο με δώδεκα φθόγγους -  έργα ατονικά ή πολυτονικά. Έτσι επικέντρωσα αλλά ήταν και ζητούμενο του Τμήματος η ενασχόληση με την γραφή και την έρευνα των πολύ σύχγρονων ρευμάτων του τέλους του 20^ου αιώνα. Επίσης είχα την τύχη να έρθω σε επαφή με μουσικούς και σύνολα που είχαν εξειδικευθεί στις σύγχρονες τεχνικές και ρεύματα και να παρακολουθήσω πλήθος σεμιναρίων από παγκοσμίως καταξιωμένους συνθέτες και μουσικούς ή επίσης να είμαι παρών στην διδασκαλία και τις πρόβες μιας σειράς έργων της ορχήστρας του BBC.

Nickos Harizanos – “Novel”, Aggeliki Poulimenou – French Horn

3.     Σχεδόν άμεσα, με το πέρας των σπουδών σου - μπορεί κανείς να παρατηρήσει στο βιογραφικό σου - επιδίδεσαι σε έναν καλλιτεχνικό οργασμό με διαρκείς παρουσιάσεις έργων σου  καθώς συνεχή παρουσία στην παγκόσμια σκηνή, που συχνά μάλιστα οδήγησε σε σημαντικές βραβεύσεις.
Έχεις μια «ευκολία» κατά τη διαδικασία της σύνθεσης; «Ανήκεις» στους συνθέτες που γράφουν «γρήγορα»;

Θα σου έλεγα ότι σε γενικές γραμμές γράφω γρήγορα, αλλά ποτέ  πρόχειρα. !! Η σύνθεση ενός έργου είναι μια διαδικασία που με απασχολεί καθ’όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας και όχι μόνο την ώρα που καταγράφω τις ιδέες μου στο χαρτί. Που σημαίνει ότι το κάθε έργο κτίζεται και ωριμάζει πολύ πριν την τελική καταγραφή του. Φυσικά αφήνω χώρο για το «απρόσμενο» κατά την γραφή του έργου γιατί αλλιώς δεν θα είχε και νόημα για μένα να γραφεί, αφού θα το είχα ήδη ακούσει. Εξάλλου, τα πιο όμορφα συναισθήματα για κάθε δημιουργό και η πλήρωση που νοιώθει συμβαίνουν κατά την διαδικασία της γέννησης ενός έργου.
Ακόμη σχετικά με την «ευκολία» σύνθεσης θα ήθελα να σου πω ότι η τεχνική  παίζει έναν σπουδαίο ρόλο, και η οποία τεχνική τις περισσότερες φορές βαδίζει παρέα με την έμπνευση. Μπορεί να είναι ένα σκαλάκι πιο πίσω αλλά είναι απαραίτητη. Με τα χρόνια έχω αποκτήσει πολλούς τρόπους για να καταγράψω και να αναπτύξω μια ιδέα ή να καταθέσω μια «μαρτυρία». Αυτό βοηθάει στην «ευκολία» της σύνθεσης ενός έργου.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να σου αναφέρω και κάτι που θεωρώ σπουδαίο παράγοντα στην δημιουργία ενός έργου. Αυτός ο παράγοντας είναι ο «λόγος» που πρέπει να είναι απαραίτητος για να υπάρξει και να έχει «λόγο» ένα έργο σήμερα. Θεωρώ απαραίτητο οτι πρέπει να υπάρχει ένας «λόγος - σκοπός» πριν από την δημιουργία ενός έργου για να έχει αυτό μια αξία σήμερα, να μην ειναι απλώς μια τεχνική ή πνευματική άσκηση. Αυτό το ζητούμενο υπήρχε σε όλες τις εποχές αλλά στις μέρες μας, νομίζω, είναι πιο επιτακτικό.

  

4.     Η συνθετική σου δημιουργία εν γένει, από τα έργα μουσικής δωματίου ως τα ορχηστρικά και από τη μουσική επένδυση θεατρικών παραστάσεων ως την σκηνική μουσική και την όπερα δεν φαίνεται να «ανήκει» σε μια σχολή ή μια συγκεκριμένη αισθητική. Εσύ πως ορίζεις αισθητικά το έργο σου; Ποιες είναι οι συνειδητές επιρροές σου;

Έχω και εγώ δυσκολία να κατατάξω τα έργα μου σε μια σχολή. Εαν θα μπορούσα να δώσω μια κατεύθυνση στα έργα μου θα τα έβαζα κάτω από την ομπρέλα της «περιγραφικής» ή «αφηγηματικής» μουσικής. Και οι δύο όροι δεν εμπεριέχουν μόνο την προγραμματική μουσική,όπως την γνωρίζουμε από την ρομαντική περίοδο αλλά και ενός είδος «περιγραφής» με ένα πολύ μεγαλύτερο εύρος, η οποία θα μπορούσε να σχετίζεται με ψυχολογικές καταστάσεις, μεταφυσικές ή μυστηριακές «αφηγήσεις» κλπ.
Όσον αφορά τις μουσικές μου επιρροές, και αυτές έχουν ένα μεγάλο εύρος που ξεκινάει από την παράδοσή μας, την δυτική παράδοση όσο και παραδοσιακές μουσικές της Άπω Ανατολής. Αλλά οι επιρροές μου βρίσκονται εξίσου και σε άλλες τέχνες και σε φιλοσοφικές σχολές που και αυτές «καθοδηγούν», κατά κάποιο τρόπο, το έργο μου.

Nickos Harizanos: Spirals I, Ensemble “Alchimea”

5.     Πως θα σχολίαζες τη χρήση αντισυμβατικών (εξωμουσικών – δραματικών) στοιχείων στα έργα σου. Δυσκολεύομαι να αποφύγω το συνειρμό με την «μετάπραξη» του Γιάννη Χρήστου.

Είναι αλήθεια ότι σε κάποια έργα μου, εκτός των σκηνικών, ενυπάρχουν  εξωμουσικά – δραματικά στοιχεία, τα οποία είναι αναπόσπαστο μέρος του έργου και δεν μπαίνουν επιπροσθέτως ή για λόγους εντυπωσιασμού. Έχω βέβαια στο μυαλό μου και τους μουσικούς που συνήθως νοιώθουν «άβολα» να δρούν με τέτοιο τρόπο, ιδίως στις συναυλίες. Μια τέτοια οπτική ή γραφή χρειάζεται εμπειρία εκ μέρους του μουσικού ή του συνόλου και πολλές φορές πρόβες και συζήτηση σχετικά με το υπό εκτέλεση έργο. Επίσης, και είναι κάτι που ερευνώ, είναι και η ο τρόπος που γράφεται η παρτιτούρα ενός τέτοιου έργου (εδώ έχει παίξει κάποιο ρόλο ο Γ. Χρήστου και οι παρτιτούρες κάποιων έργων του). Και ήδη έχω καταλήξει σε πολλά συμπεράσματα και σε διάφορες μορφές παρτιτούρας, ανάλογα με τον χαρακτήρα του έργου. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα είδος γραφικής παρτιτούρας ή ακόμη και μια παρτιτούρα που περιλαμβάνει «οδηγίες» και για όλες τις «εξωμουσικές» παραμέτρους. Στο Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας έχουμε, εδώ και ένα χρόνο δημιουργήσει ένα σύνολο, το ΚΣΥΜΕnsemble, με το οποίο ασχολούμαστε με την εκτέλεση παρόμοιων έργων, ή με έργα με συνδυασμό «γραμμένου» και ελεύθερου αυτοσχεδιασμού.

          

6.  Με την ιδιότητα σου ως δάσκαλος – και με την αξιοσημείωτη εξειδίκευση τόσο στα τυπικά ανώτερα θεωρητικά όσο και στη πρακτική της σκηνικής μουσικής – πως «βλέπεις» τη συμμετοχή των νέων σπουδαστών στις αντίστοιχες τάξεις διδασκαλίας.

Συνήθως οι μαθητές έρχονται αρχικώς σε επαφή με ωδεία ή σχολές για πιο «πρακτικά» θέματα, συνήθως για να μάθουν κάποιο όργανο και όχι για τα θεωρητικά. Έτσι είναι ένα θέμα όσων διδάσκουν θεωρητικά μαθήματα, να προκαλέσουν το ενδιαφέρον των σπουδαστών, το οποίο διαφέρει σε κάθε πρόσωπο, σε κάθε ηλικία ή στην βασική κατεύθυνση σπουδών που ο καθένας επιλέγει. Διαφέρει δηλαδή ο τρόπος προσέγγισης στα θεωρητικά, που μπορεί να έχει ένας μαθητής που σπουδάζει κάποιο όργανο από κάποιον υποψήφιο ηθοποιό ή τραγουδιστή. Έτσι ο δάσκαλος πρέπει να έχει μια μεγάλη γνώση του αντικειμένου που διδάσκει και μια ευελιξία στον τρόπο διδασκαλίας και των μέσων που χρησιμοποιεί. Αυτά νομίζω είναι προαπαιτούμενα κάθε φορά που ο διδάσκων ζητά την συμμετοχή των σπουδαστών. Εγώ προσπαθώ πάντα να κάνω τους σπουδαστές να συμμετέχουν στην τάξη, τους δίνω κατευθύνσεις για να ερευνήσουν το κάθε θέμα και εκτός μαθήματος. Αυτό μπορεί εύκολα να γίνει και με την χρήση του διαδικτύου, ένα μέσο πολύ χρήσιμο και με το οποίο έχουν μεγάλη οικειότητα οι μαθητές.

Nickos Harizanos – “A single moment of time is entire life”, Jesus Penaranda - Accordion

7.     Πιστεύεις ότι η σύγχρονη Ελληνική μουσική παραγωγή έχει να προσθέσει κάτι σημαντικό στην παγκόσμια αντίστοιχη της;

Έχοντας ταξιδέψει αρκετά στην Ευρώπη και έχοντας μείνει για καιρό σε διάφορα κράτη, τις επαφές που έχω με συνθέτες, εκτελεστές, μουσικά τμήματα κλπ αλλά και την εικόνα που έχω από το έργο των ελλήνων συνθετών στην χώρα μας και στο εξωτερικό νομίζω ότι έχουμε μια από τις πλουσιότερες και πιο ενδιαφέρουσες μουσικές σκηνές στην Ευρώπη και από τους πιο αξιόλογους δημιουργούς. Παράλληλα βλέπω ότι, όσον αφορά το έργο μας, είμαστε ιδιαιτέρως «σεβαστοί» στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Αυτό μπορεί εύκολα να το διαπιστώσει κανείς από τον αριθμό των ελήνων που διδάσκουν και δημιουργούν σε αυτά τα κράτη και από τις πολύ συχνές βραβεύσεις ελλήνων και ελληνίδων σε διεθνείς διαγωνισμούς κλπ. Σε αυτό νομίζω ότι συμβάλλει η θέση της χώρας μας , το λεγόμενο σταυροδρόμι !!, οι επιρροές της, η παράδοσή μας, η γλώσσα μας κλπ. Και επίσης πιστεύω ότι παρά την κρίση ή και εξαιτίας της, τα επόμενα χρόνια θα πολλαπλασιαστούν οι εξαιρετικές ελληνικές παρουσίες στο εξωτερικό. Στο σημείο θα ήθελα να αναφέρω και δυο λόγια περί «ελληνικότητας» ενός έργου στις μέρες μας, κάτι που και αυτό σαν θέμα με απασχολεί και είναι και ένα στοιχείο που υπάρχει στα έργα μου τα τελευταία χρόνια. Φυσικά βρίσκεται σε μια διαφορετική κατεύθυνση από την ελληνική εθνική σχολή του Καλομοίρη. Να σου πω ότι είναι ένα μεγάλο θέμα που αξίζει προσοχής και έρευνας από όλους μας, και μπορεί να θεωρηθεί και σαν «καθήκον» μας σε αυτούς τους καιρούς της κρίσης.

8.     Είσαι υπεύθυνος προγράμματος ψηφιοποίησης του αρχείου του Κέντρου Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας (ΚΣΥΜΕ). Θα μπορούσες να μας μιλήσεις για αυτό;

Πριν από μερικά χρόνια ολοκληρώσαμε στο ΚΣΥΜΕ την ψηφιοποίηση του αρχείου μας. Ήταν μια διαδικασία που κράτησε περίπου τρία χρόνια με καθημερινή πολύωρη εργασία όλων των συνεργατών του ΚΣΥΜΕ. Μέσα σε αυτό το τεράστιο αρχείο, πολλών χιλιάδων ηχογραφήσεων και έργων, πέσαμε πάνω σε πραγματικά «διαμάντια». Θα μπορούσα να σου αναφέρω εκτελέσεις της C.Berberian, πρώτες εκτελέσεις του Cage, ομιλίες του Ξενάκη, έργα που έχουν γραφτεί από έναν μεγάλο αριθμό ελλήνων συνθετών στο Κέντρο ή και παλαιότερες ηχογραφήσεις. Ανάμεσα στις ηχογαφήσεις υπάρχουν επίσης έργα που έχουν γραφτεί χρησιμοποιώντας  την Πολυαγωγία του Ξενάκη και εκατοντάδες έργα ξένων συνθετών που έχουν σταλεί στο Κέντρο για τον εμπλουτισμό του αρχείου του. Περισσότερες πληροφορίες για το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας καθώς και ολόκληρος ο κατάλογος των έργων, για όποιον ενδιαφέρεται, υπάρχει στο http://www.ksyme.gr/. Το Κέντρο είναι ανοιχτό κάθε πρωί και όποιος θέλει να ακούσει οτιδήποτε, με πολύ μεγάλη μας χαρά θα μπορούσε να περάσει, καθώς και να έχει περισσότερες πληροφορίες για το αρχείο κλπ. Συχνά μας επισκέπτονται φοιτητές και τους συμβουλεύουμε ή τους δίνουμε πληροφορίες για τις εργασίες τους, τις πτυχιακές ή τις διδακτορικές τους διατριβές.

Nickos Harizanos – Three evening Haiku, KSYMEnsemble

9.     Τα μελλοντικά σου σχέδια;

Σε αυτούς τους καιρούς είναι λίγο περίεργο και ίσως ακούγεται και «απρεπές» να μιλάει κανείς για μελλοντκα σχέδια. Αλλά αυτός, νομίζω, είναι και ο μεγαλύτερος αγώνας για όλους μας, ο αγώνας ενάντια στην ματαιότητα που επιβάλλουν οι καιροί μας.
Το καλοκαίρι, στα μέσα Ιουλίου, ετοιμάζουμε μια παράσταση (σαν μια μορφή ορατορίου) ενός έργου μου,  το οποίο γράφω εδώ και μερικούς μήνες, για το Παγκόσμιο Συνέδριο του ISME (International Society of Music Education) που φέτος θα φιλοξενηθεί στην Θεσσαλονίκη. Το έργο ονομάζεται «Μήδεια – Σπαράγματα» και βασίζεται στην ομώνυμη τραγωδία του Ευρυπίδη. Τον ρόλο της Μήδειας θα έχει η Νατάσσα Μάρε Μουμτζίδου.
Τον χειμώνα, εαν έχω θετική απάντηση από ιδρύματα υποτροφιών, θα ξεκινήσω το διδακτορικό μου σε Πανεπιστήμιο της Βρετανίας το οποίο μου έχει προσφέρει θέση. Παράλληλα ετοιμάζω και την ενορχήστρωση όλων των κομματιών για μια πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση της Μαρίκας Κλαμπατσέα στο ΜΜΑ με τίτλο «Τα Τραίνα», η οποία θα πραγματοποιηθεί τον Μάϊο.

Nickos Harizanos – Elegy and Dance, Orlando Cela - flute

Θεοδοσίου Παναγιώτης
panagiotis.theodossiou@gmail.com
(Μάρτιος 2012)

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας