L U Z I A
Το εξώφυλλο ενός σημαντικού μουσικού γεγονότος. To απόγειο,κατά πολλούς, της συνθετικής και ερμηνευτικής προσφοράς του Maestro Paco de Lucia στον χώρο του φλαμένκο και της κιθάρας γενικότερα. (1998).
Με αφορμή αυτόν ακριβώς τον δίσκο, και απευθυνόμενος στους φίλους αυτής της ιδιαίτερης τέχνης, θάθελα να θέσω το ερώτημα:
Υπάρχει άραγε ένα υψηλότατο σημείο καλλιτεχνικής δημιουργίας, πέραν του οποίου θεωρείται ότι οι εμπνεύσεις του δημιουργού έχουν αποδυναμωθεί ή αυτός συνεχίζει να εκπλήσσει το κοινό του στο διηνεκές;
Εναν μόλις χρόνο μετά τον θάνατό του, στη γενέτειρά του την πόλη Algeciras, που ατενίζει στο φρύδι του λόφου την Μεσόγειο, νοιώθοντας κοντά της την απόκοσμη ενέργεια του βράχου του Γιβραλτάρ, έγιναν τα αποκαλυπτήρια αυτού του επιβλητικού αδριάντα του δημιουργού, δεξιοτέχνη κιθαριστή, ανανεωτή και οραματιστή Paco de Lucia, του ανθρώπου που ήδη φέρει σαν post mortem alias το… “La Leyenda” (Ο θρύλος).
Ως πρώτη εντύπωση, πέρα από την επιτυχημένη γλυπτική απόδοση, για μένα το γεγονός αυτό δεν αποτέλεσε έκπληξη.
Στα ταξίδια μου στην Ανδαλουσία συνάντησα πολλές γλυπτές προτομές μεγάλων καλλιτεχνων του φλαμένκο, στη Σεβίλλη, στο Κάντιθ, στην Γρανάδα, όπως του μεγάλου τραγουδιστή Antonio Mairena, της ιέρειας του χορού Carmen Amaya, της εμβληματικής τραγουδίστριας Rocio Jurado, του τσιγγάνου χορευτή El Farruco, κ.α.
Αυτόματα αναρωτήθηκα γιατί δεν έβλεπα στην Χώρα μας αντίστοιχες προτομές, ενός πχ. Χατζιδάκι, μιας Κάλλας (για την οποία θυμάμαι απλά έναν... στενό χωματόδρομο κάπου στις ερημιές του παλιού αεροδρομίου!!!), ενός Τσιτσάνη, ενός Βαμβακάρη, Χιώτη, Ζαμπέτα και τόσων άλλων ονομάτων ων ουκ εσταί τέλος.
Ενώ διαπιστώνεις την αγάπη και τον σεβασμό που αποπνέουν τα γλυπτά τόσων καλλιτεχνών του φλαμένκο, δηλαδή ενός λαχειοπώλη (Antonio Mairena, του μεγάλου δασκάλου του Cante Jondo) ενός... βυρσοδέψη (Diego del Gastor, του εκφραστικού και ευρηματικού τσιγγάνου κιθαριστή), ενός .. καφετζή (Farruco, του επίσης συναρπαστικού τσιγγάνου χορευτή), κ.λ.π. για τους κατοίκους της Ανδαλουσίας και όχι μόνο!
Πρόσφατα μάλιστα, μετά από διαμαρτυρίες κατοίκων της γενέτειράς της, άρχισε η ανέγερση... Μουσείου αφιερωμένου στην πραγματικά σημαντική τραγουδίστρια του φλαμένκο, αλλά και αργότερα του έντεχνου, Rocio Jurado, για την οποία η διάσημη σοπράνο και φίλη της Monserrat Caballe είχε πει χαρακτηριστικά μετά τον θάνατό της, το 2006, «... έφυγε η καλύτερη από όλες μας!».
Επειδή έτυχε την ημέρα του θανάτου της να βρίσκομαι για δυό βδομάδες κοντά στη Μάλαγα, εκείνη ήδη νοσηλευόταν σε νοσοκομείο, διαπίστωσα από κοντά την λατρεία του κόσμου στο πρόσωπό της από τους συμπατριώτες της, όσο και από θαυμαστές της από ολόκληρη την Νότια Αμερική. Η τηλεοπτική δε κάλυψη του γεγονότος ήταν πυκνότατη και συνεχής
Υπάρχουν όρια λοιπόν στην καλλιτεχνική δημιουργία;
Ιδού ένα εύλογο ερώτημα που, στην περίπτωση της μουσικής δημιουργίας του Paco de Lucia “ Luzia”, με συνθέσεις καταγραμμένες το 1998, έρχεται πρώτος απ’ όλους να απαντήσει με σχόλιό του στο οπισθόφυλλο του δίσκου ο Felix Grande, ένας από τους σημαντικότερους ποιητές-συγγραφείς- μουσικολόγους και, το κυριότερο, …φλαμενκολόγους (ειδικούς του φλαμένκο) στη χώρα της Ιβηρικής.
Αντί λοιπόν για την προσωπική μου άποψη, σας παραδίδω, σχεδόν αυτούσια, την άποψη αλλά και την γενικότερη θεώρηση αυτού μεγάλου δασκάλου:
“....Κάθε νέα δισκογραφική δημιουργία του Paco de Luzia αποτελεί από μόνη της ένα ξεχωριστό γεγονός... Κάθε νέο project του Paco είναι και μια έκπληξη.... Αλλά το “Luzia” είναι κάτι το απίστευτο... Μας αφήνει έκθαμβους και συγκλονισμένους…. Όλοι έχουμε τα όριά μας. Ακόμα και οι ιδιοφυίες. Για χρόνια πολλοί υποστήριζαν ότι ακόμη κι’αυτή η ιδιοφυία του Paco de Lucia είχε φτάσει στα δικά της όρια με το Sirocco.... Δεν συνέβαινε όμως κάτι τέτιο. Στο Luzia η μουσική γίνεται πιο βαθειά, πιο εκφραστική και πιο «φλαμένκα» απ’ότι σ’εκείνο το αξιομνημόνευτο έργο.Το Sirocco ήταν η εξωτερίκευση μιας θυελλώδους έμπνευσης του καλλιτέχνη.. Το Luzia όμως καθρεφτίζει τη δουλειά αυτού του ίδιου καλλιτέχνη που όμως είναι τώρα σε θέση να ελέγχει απόλυτα την εσωτερική δύναμη της γαλήνης, της μοναξιάς και της μελαγχολίας......
Tο Sirocco μας συγκίνησε έντονα με χαρά αλλά και δάκρυα!... Το Luzia μας οδηγεί να ανακαλύψουμε την θλίψη μέσα στη χαρά και την ανακούφιση μέσα από τα δάκρυα!... Το Sirocco δημιουργήθηκε από έναν maestro της δημιουργικότητας στη μουσική φλαμένκο. Το Luzia γράφτηκε από ένα ανθρώπινο ον που ήδη συναισθάνεται την θνητότητά του και συνδιαλέγεται με τον φόβο της πεπερασμένης μας ύπαρξης...
...Η τεχνική του Paco de Lucia παραμένει βέβαια εκπληκτική και εδώ, μεταδίδοντας τώρα στον ακροατή μια απρόσμενη οικειότητα.... Οι επιδείξεις υψηλής τεχνικής του παρελθόντος είχαν ίσως έναν τόνο αλαζονείας, αλλά στο Luzia αυτή η χειμαρρώδης virtuosite του δεν έχει πια στόχο να μας εκπλήξει αλλά, παίρνοντάς μας απ’το χέρι μας οδηγεί στον βαθύ πυρήνα του Φλαμένκο. Ίσως και στον βαθύ πυρήνα της εσωτερικής μας ύπαρξης....
Εδώ αφουγκραζόμαστε τον απόηχο της μουσικής του φλαμένκο, φερμένο από το αρχαίο, αινιγματικό βασίλειο των προγόνων μας! Μιας μουσικής που μας βοηθά να κυριαρχήσουμε στο ίδιο το παρελθόν μας....».
Φιέστα σε μια από τις σπηλιές του Sacromonte.
Σαν επίλογος
Δεν ήθελα να προσθέσω τίποτα σ’ αυτή την υπέροχη ανάλυση (έστω και περιληπτικά δοσμένη) του Felix Grande.
Todo esta dicho, όπως θα έλεγαν στην Ανδαλουσία. Για μένα, όλες οι μπάντες του δίσκου είναι εξαιρετικές, αλλά θάθελα να σας προτείνω να ακούσετε με ιδιαίτερη προσοχή τις : (2) Solea, (5) Siguiriya, (8) Rondena. Ειδικά η Rondena (8) αποτελεί την επιτομή του μεταφυσικού duende, όπου ο ίδιος ο Paco τραγουδά ή μάλλον, σιγοκλαίει τραγουδώντας μια copla αφιερωμένη στον αδικοχαμένο μεγάλο τσιγγάνο τραγουδιστή Camaron de la Isla και στενό του φίλο, παρτενέρ στη σκηνή.
“…Αy Camaron, que se fue de mi vera,
Que se fue para siempre, pa’ toita la vida…..”
Αυτό είναι, φίλοι αναγνώστες του ΤΑΡ, η ουσία, το duende, του αληθινού φλαμένκο.
Επιτρέψτε μου να αφιερώσω αυτό το κείμενο στη μνήμη αυτού του ανεπανάληπτου δημιουργού.
egalat@tee.gr
Φλεβάρης 2016
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)