ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΝΕΛΛΑΚΗΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Στην Τίνα Βαρουχάκη
Αποτελεί μια από τις σπάνιες περιπτώσεις μουσικών που σταδιοδρομούν με τη διττή ιδιότητα του Ακαδημαϊκού Δασκάλου και του Σολίστα. Ο Παύλος Κανελλάκης εργάζεται εδώ και χρόνια ως Λέκτορας Κλασικής Κιθάρας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας, ενώ παράλληλα τους τελευταίους μήνες διδάσκει και σε Μουσική Σχολή στην Ελβετία. Παρ’ ότι Έλληνας του εξωτερικού, έχει ισχυρούς δεσμούς με την ελληνική κουλτούρα, καθ’ ότι πολλοί Έλληνες Συνθέτες εντάσσονται στο ρεπερτόριο των συναυλιών του.
Αφορμή για τη συνέντευξή μας, αποτέλεσε η πρόσφατη κυκλοφορία της μεθόδου του: “The Classical Guitar Journal” , η οποία ήδη έχει συγκεντρώσει εξαιρετικές κριτικές από ιδιαιτέρως σημαντικούς σολίστ και καθηγητές κλασικής κιθάρας απ΄ όλο τον κόσμο. Η επιστημονική μεθοδολογία του βιβλίου του, βασίζεται στην πεποίθηση ότι η γνώση των 7 Μουσικών Τρόπων και το συχνό τραγούδι διαστημάτων, είναι ιδιαίτερα χρήσιμα, μεταξύ άλλων, για την εξέλιξη κάθε μουσικού. Όπως εξηγεί ο ίδιος: “το συχνό τραγούδι διαστημάτων αναπτύσσει την ικανότητα μας να ακούμε εξαιρετικά τις σχέσεις των διαστημάτων μεταξύ τους και να παίζουμε πιο συνειδητά τόσο σε μελωδικό, όσο και αρμονικό επίπεδο». Όχι τυχαία, αφιερώνει τη μέθοδο στους μαθητές του, καθ΄ότι εκείνοι του πρόσφεραν τα ερεθίσματα για το σχεδιασμό της μεθόδου. Η σχέση δασκάλου μαθητή φαίνεται ότι είναι γι΄αυτόν «ιερή». Άλλωστε και οι δικοί του διεθνούς φήμης δάσκαλοι, είναι έντονα παρόντες στη διήγησή του και αναμφίβολα-έχουν επηρεάσει την επιστημονική μεθοδολογία κάθε πονήματός του, περιλαμβανομένου του “Classical Guitar Journal”.
«Η μουσική αποτελείται από στιγμές έντασης και στιγμές εκτόνωσης. Πάνω στην ίδια αρχή βασίζεται και η ίδια μας η ζωή. Κουραζόμαστε χαλαρώνουμε, κρυώνουμε-ζεσταινόμαστε, πονάμε-ανακουφιζόμαστε κ.ο.κ. Όλα αυτά είναι εύκολο να τα αντιληφθούμε, γιατί πολύ απλά τα βιώνουμε σε καθημερινή βάση. Ένας μουσικός καλείται αρχικά να εντοπίσει αυτές τις στιγμές στα έργα που μελετάει, να τις αντιληφθεί και τέλος να τις εκφράσει. Για να αντιληφθούμε όμως πραγματικά και ουσιαστικά, για παράδειγμα τον ρόλο και την ενέργεια που περικλείεται σε μια δεσπόζουσα μεθ’εβδόμης πριν την πτώση της στην τονική, χρειάζεται να αποκτήσουμε όσο το δυνατόν πιο συνειδητή σχέση με τα στοιχεία που την αποτελούν. Τα διαστήματα!»
Με την Καθηγήτριά του, σήμερα Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Έλενα Παπανδρέου
T.B. Eίχατε την τύχη να μαθητεύσετε δίπλα σε σπουδαίες προσωπικότητες της κλασικής κιθάρας. Από ποιες απόψεις νομίζετε ότι σας επηρέασαν ως σολίστ και δάσκαλο;
Παύλος Κανελλάκης: Έχετε δίκιο. Ήμουν πολύ τυχερός, γιατί βρέθηκα από πολύ νεαρή ηλικία δίπλα σε σπουδαίους μουσικούς. Γιατί ήταν όλοι τους πρώτα σπουδαίοι μουσικοί και μετά κιθαριστές. Η Έλενα Παπανδρέου ήταν αυτή που με έκανε να ερωτευτώ τη μουσική, και κατ’ επέκταση την κιθάρα, ενώ παράλληλα με δίδαξε τη σημασία της αισθητικής. Ξέρετε, η αισθητική είναι το σπουδαιότερο μάθημα που μπορεί να λάβει κάνεις ανεξάρτητα από τον αν είναι μουσικός η όχι. Η Έλενα ήταν μια πηγή έμπνευσης για μένα και παραμένει ακόμα και σήμερα. Ο Oscar Ghiglia με έμαθε πώς να αγαπάω την μουσική. Δηλαδή, πώς να αναπτύσσω μια πιο συνειδητή σχέση μαζί της. Όμως, αυτό που κυρίως έμαθα δίπλα του είναι πως το ταλέντο αποτελείται από τρία στοιχεία: δουλειά, δουλειά και δουλειά! Με δίδαξε πώς μπορώ να γίνω καλύτερος μουσικός την επόμενη μέρα και όχι πώς να εντυπωσιάσω τη δεδομένη στιγμή. Φυσικά δεν θα μπορούσα να παραλείψω τον John Feeley, τον οποίο είχα επόπτη καθηγητή κατά την διάρκεια των διδακτορικών μου σπουδών στην Ιρλανδία. Πρόκειται για άλλη μια περίπτωση εξαιρετικού μουσικού, ο οποίος με έμαθε πώς να μιλάω για τη μουσική και να περιγράφω με λέξεις όλα αυτά που την αποτελούν. Όλα τα παραπάνω με διαμόρφωσαν όχι μόνο ως μουσικό, αλλά και ως παιδαγωγό και στόχος μου πάντα ήταν να μεταλαμπαδεύσω όλη αυτή την γνώση στους δικούς μου μαθητές, αλλά πρωτίστως την καλή σχέση με τη μουσική.
Με τον Καθηγητή του και Σολίστ, «μύθο» της κλασικής κιθάρας, Oscar Ghiglia
T.B. Εκτός από κλασική κιθάρα έχετε ερμηνεύσει και έργα μουσικής δωματίου. Ποια πιστεύετε ότι πρέπει να είναι η θέση της μουσικής δωματίου στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ενός κλασικού κιθαριστή;
Παύλος Κανελλάκης: Ναι, η αλήθεια είναι πως από πολύ μικρός ξεκίνησα να συμπράττω με άλλους μουσικούς. Πολλές φορές μάλιστα και με λαϊκούς μουσικούς τους οποίους θαυμάζω απεριόριστα. Η «γυάλα» δεν έκανε κάλο ποτέ σε κανέναν! Δυστυχώς, συχνά οι κιθαριστές ζούμε λίγο σαν «χρυσόψαρα σε γυάλες», χωρίς να μπορούμε να δούμε έξω από αυτές. Είναι βέβαια και η φύση και το ρεπερτόριο της κιθάρας που μας απομονώνουν από τα υπόλοιπα όργανα. Και είναι πολύ κρίμα, γιατί έξω βρίσκεται η πραγματικά σπουδαία μουσική. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως το κιθαριστικό ρεπερτόριο στερείται σπουδαίων έργων. Περιλαμβάνει σπουδαία έργα και μάλιστα πολλά! Απλώς καμιά φορά για να τα εκτιμήσουμε όπως τους αξίζουν, χρειάζεται να αποστασιοποιηθούμε λίγο από τον δικό μας στενό χώρο και να επιδιώξουμε τη σύμπραξη με άλλους μουσικούς σε έργα μεγάλου ειδικού βάρους. Δυο τέτοια έργα που μου έρχονται αυτή τη στιγμή στο μυαλό είναι το Towards the Sea του σπουδαίου Toru Takemitsu και τo Repentance της Sofia Gubaidulina, αλλά και πραγματικά πολλά άλλα τέτοιου διαμετρήματος έργα, που δυστυχώς δεν παίζονται όσο θα έπρεπε.
Τ.Β. Έχετε ασχοληθεί και με τη διεύθυνση συνόλων μουσικής δωματίου. Πώς προέκυψε;
Παύλος Κανελλάκης: H ενασχόλησή μου με τη διεύθυνση, προέκυψε τελείως ξαφνικά. Κατ’ αρχάς, δεν είμαι μαέστρος! Όλο αυτό ξεκίνησε πολύ αυθόρμητα. Μάλλον είχε να κάνει με την αγάπη μου για την Ελληνική μουσική, άλλα και γενικότερα τη μουσική που θεωρώ σπουδαία. Όντας στην Ιρλανδία τόσα χρόνια είχα αρχικά την ανάγκη να μιλήσω στους μαθητές μου για τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Δεν ξέρω γιατί. Ίσως γιατί στην ηλικία τους άκουγα πολύ Χατζιδάκι και με αυτό με έμαθε να ονειρεύομαι. Και τα όνειρα χρειάζονται ιδιαίτερα στα παιδιά. Και φυσικά ο καλύτερος τρόπος να μυήσεις παιδιά στη μουσική κάποιου δεν είναι με κουβέντες και αναλύσεις, άλλα με την ίδια την μουσική του. Έτσι δημιούργησα το Melos Ensemble. Ένα τελείως ανορθόδοξο σύνολο, που περιλαμβάνει όργανα αρκετά ασύμβατα μεταξύ τους όπως πιάνο, βιολιά, κιθάρες, φλάουτα και τσέλα. Ξεκινήσαμε να παίζουμε σχεδόν αποκλειστικά μουσική του Μάνου Χατζιδάκι. Αργότερα όμως το ρεπερτόριο τους εμπλουτίστηκε και με έργα άλλων σπουδαίων όπως του A. Piazzolla και A. Schnittke, μεταξύ άλλων, και μόλις ένα χρόνο μετά απέσπασαν το δεύτερο βραβείο καλύτερου μουσικού συνόλου στην Ιρλανδία στον διαγωνισμό Feis Ceoil.
Ο Παύλος Κανελλάκης συμπράττει με το Melos Ensemble
Συναυλία του Παύλου Κανελλάκη παρουσία του τότε Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κυρίου Προκόπη Παυλόπουλου
T.B. Eίστε από τους λίγους κλασικούς κιθαριστές που έχετε εκπονήσει διδακτορική διατριβή, η οποία σχετίζεται με τη μουσική του αειμνήστου συνθέτη, Νίκου Μαμαγκάκη για κιθάρα. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για το θέμα και τα βασικά σας συμπεράσματα;
Παύλος Κανελλάκης: Η διδακτορική μου διατριβή ήταν σχετική με την πολύχρονη συνεργασία μου με τον Νίκο Μαμαγκάκη. Παρόλα αυτά, εξέταζε και σε ένα γενικότερο πλαίσιο τα πλεονεκτήματα της συνεργασίας μεταξύ συνθετών και κιθαριστών όταν οι τελευταίοι δεν προέρχονται από τον χώρο της κιθάρας και κατά συνέπεια δεν γνωρίζουν καλά το όργανο και τις ιδιομορφίες του. Ο Μαμαγκάκης βέβαια, ενώ ήξερε ήδη πολύ καλά την κιθάρα, ήταν σε μια συνεχή αναζήτηση νέων ήχων. Ήταν λάτρης των νέων ήχων, ηχοχρωμάτων και τεχνικών. Πολλές φορές μάλιστα, κατά τη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, μου ζητούσε και μου περιέγραφε ήχους και τεχνικές που στα δικά μου τότε νεανικά αυτιά φάνταζαν αδιανόητες και ασύμβατες με τις δυνατότητες του οργάνου. Πάντα, βέβαια στο τέλος αυτός που έκανε πίσω ήμουν εγώ και όχι ο Μαμαγκάκης! Αυτό όμως ήταν και το μεγαλύτερο δώρο από τη συνεργασία μου μαζί του. Πως τελικά τα όρια τα ορίζουμε μόνο εμείς και πως κάπως έτσι εξελισσόμαστε εμείς και μαζί με εμάς και η μουσική που παίζουμε. Θεωρώ πως όλοι βγαίνουν κερδισμένοι από μια αντίστοιχη συνεργασία συνθέτη-ερμηνευτή, αλλά πρωτίστως η ίδια η μουσική.
T.B. Eίστε λέκτορας κλασικής κιθάρας στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας. Εντοπίζετε κάποιες «καλές πρακτικές» διεθνούς επιπέδου που νομίζετε ότι απουσιάζουν από τα τμήματα Μουσικών Σπουδών της χώρας μας και θα άξιζε να εφαρμοστούν;
Παύλος Κανελλάκης: Θεωρώ πως το μόνο πράγμα που μπορεί να ζηλέψει η μουσική παιδεία στην Ελλάδα από την αντίστοιχη του εξωτερικού είναι η υποδομή και οργάνωση. Τίποτε άλλο! Είμαστε ένας λαός φωτισμένος που γεννάει σπουδαίους μουσικούς.
T.B. Προσφάτως, κυκλοφόρησε η μέθοδος σας για κλασική κιθάρα, με τίτλο: “The Classical Guitar Journal”. Πώς προέκυψε η ιδέα και ποιο μεθοδολογικό κενό έρχεται να καλύψει στη διδασκαλία της κλασικής κιθάρας;
Παύλος Κανελλάκης: Αν κάποιο κενό έρχεται να καλύψει αυτό το βιβλίο μάλλον αυτό είναι το δικό μου. Είχα έντονα την επιθυμία να αποτυπώσω σε ένα βιβλίο όλες αυτές τις ιδέες που αποκόμισα από την αρχή της διδακτικής μου σταδιοδρομίας έως και σήμερα. Τα 16 κεφάλαια που περιλαμβάνει το The Classical Guitar Journal είναι μια σειρά από “λύσεις” στις προκλήσεις που έρχονται αντιμέτωποι καθημερινά μαθητές μου, αλλά πολλές φορές κι εγώ ο ίδιος. Αν και πρόκειται για βιβλίο εστιασμένο σε θέματα τεχνικής, έχει ως στόχο να βοηθήσει κιθαριστές διαφόρων επιπέδων να ξεπεράσουν τις δυσκολίες του οργάνου μέσα από την, εκ βάθους, κατανόηση της τεχνικής της κιθάρας, αλλά κυρίως την ικανότητα τους να ακούν τι παίζουν.
T.B. Oρισμένες από τις προσωπικότητες που ασκούν πολύ ένθερμη κριτική στο βιβλίο σας, υπογραμμίζουν ότι δεν απευθύνεται μόνο σε μαθητές, αλλά μπορεί να αξιοποιηθεί και από επαγγελματίες της κλασικής κιθάρας. Με ποιο τρόπο συνιστάτε να χρησιμοποιήσει τη μέθoδό σας ένας μαθητής και πώς ένας επαγγελματίας;
Παύλος Κανελλάκης: Οι περισσότερες ασκήσεις απευθύνονται σε ένα ευρύ φάσμα επιπέδων. Θεωρώ πως από ένα επίπεδο και μετά, δεν υπάρχουν ασκήσεις για μαθητές και ασκήσεις για επαγγελματίες. Ίσως γιατί τελικά όλοι μαθητές είμαστε. Εγώ, για παράδειγμα, έχω μάθει πολλά από τους μαθητές μου. Πολλές από τις ασκήσεις που περιλαμβάνονται στο The Classical Guitar Journal , αν όχι όλες, είναι εμπνευσμένες από τα προβλήματα που αντιμετώπισαν μαθητές μου κάποια στιγμή στο παρελθόν. Πολλές φορές δε είδα τις ίδιες ασκήσεις να λειτουργούν το ίδιο αποτελεσματικά σε μαθητές μέσου επιπέδου, μεταπτυχιακούς φοιτητές, άλλα και σε μένα τον ίδιο που πολλές φορές τις συμπεριλαμβάνω στην καθημερινή μου μελέτη. Είναι λίγο σαν τις κλίμακες. Όλοι τις μελετάμε άσχετα με το επίπεδο μας! Φυσικά υπάρχουν κάποια κεφάλαια που είναι πιο εστιασμένα στους μαθητές μεσαίων τάξεων και κάποια άλλα που απευθύνονται σε πιο προχωρημένους τεχνικά κιθαριστές. Άλλα σε κάθε περίπτωση αυτό που έχει σημασία είναι ο τρόπος που εκτελείται μια άσκηση και όχι αν εκτελείται από μαθητή ή επαγγελματία. Γι΄αυτό τον λόγο κάθε άσκηση συνοδεύεται από ακριβείς οδηγίες για τον τρόπο εκτέλεσης της.
T.B. Στην Εισαγωγή του βιβλίου σας “The Classical Guitar Journal” αναφέρετε, μεταξύ άλλων, το εξής: «τα διαστήματα επιβάλλεται πρώτα να τα ακούμε και υστέρα να τα παίζουμε». Ποια είναι η μεθοδολογία που προτείνετε για τη βαθύτερη κατανόηση και κατ΄επέκταση τη σωστή ερμηνεία των μουσικών έργων;
Παύλος Κανελλάκης: Στον λόγο, είτε αυτός είναι γραπτός, είτε προφορικός, μαθαίνουμε πρώτα να σκεφτόμαστε τι θέλουμε να πούμε και μετά να το εκφράζουμε. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο λειτουργεί και η μουσική. Δηλαδή πρέπει πρώτα να ακούμε αυτό που επιθυμούμε να παίξουμε και μετά να το πράττουμε. Η “αλφάβητος” της δυτικής μουσικής αποτελείται από 12 “γράμματα”. Τα μουσικά διαστήματα! Κάθε διάστημα αντιστοιχεί σε μια συγκεκριμένη συναισθηματική κατάσταση και η χρήση τους στην καθημερινή μας ζωή είναι ιδιαιτέρα συχνή και βασίζεται απόλυτα πάνω σε αυτή την συνθήκη. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που κάθε φορά που κτυπάει το κουδούνι της πόρτας μας ακούμε μια 3η μεγάλη, ούτε που η σειρήνα του πυροσβεστικού οχήματος, που μας προσπερνάει με ταχύτητα, βασίζεται σχεδόν πάντα στην 4η αυξημένη. Η 3η μεγάλη, μας δημιουργεί ευεξία και χαρά, ενώ η 4η αυξημένη ανησυχία και αναστάτωση. Αυτές οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των διαστημάτων είναι πανανθρώπινες. Υφίστανται για πολλούς αιώνες και προσαρμόζονταν ανάλογα με την κουλτούρα και τον πολιτισμό της εκάστοτε εποχής. Ένα καλό παράδειγμα είναι η προαναφερθείσα 4η αυξημένη, η οποία στον μεσαίωνα θεωρείτο το διάστημα του “διαβόλου”.
Η μουσική αποτελείται από στιγμές έντασης και στιγμές εκτόνωσης. Πάνω στην ίδια αρχή βασίζεται και η ίδια μας η ζωή. Κουραζόμαστε χαλαρώνουμε, κρυώνουμε-ζεσταινόμαστε, πονάμε-ανακουφιζόμαστε κ.ο.κ. Όλα αυτά είναι εύκολο να τα αντιληφθούμε, γιατί πολύ απλά τα βιώνουμε σε καθημερινή βάση. Ένας μουσικός καλείται αρχικά να εντοπίσει αυτές τις στιγμές στα έργα που μελετάει, να τις αντιληφθεί και τέλος να τις εκφράσει. Για να αντιληφθούμε όμως πραγματικά και ουσιαστικά, για παράδειγμα τον ρόλο και την ενέργεια που περικλείεται σε μια δεσπόζουσα μεθ’εβδόμης πριν την πτώση της στην τονική, χρειάζεται να αποκτήσουμε όσο το δυνατόν πιο συνειδητή σχέση με τα στοιχεία που την αποτελούν. Τα διαστήματα!
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να σημειώσω πως το συχνό τραγούδι διαστημάτων αναπτύσσει την ικανότητα μας να ακούμε εξαιρετικά τις σχέσεις των διαστημάτων μεταξύ τους και να παίζουμε πιο συνειδητά τόσο σε μελωδικό, όσο και αρμονικό επίπεδο. Για αυτό τον λόγο το The Classical Guitar Journal παρουσιάζει μια σειρά φωνητικών ασκήσεων βασισμένες στα 12 διαστήματα. Οι συγκεκριμένες ασκήσεις, αν και φωνητικές, βοηθούν καθοριστικά στην εξέλιξη της ικανότητας του να ακούμε τι παίζουμε, αλλά και κυρίως στην αξιολόγηση του συναισθηματικού περιεχομένου των ήχων, που ονομάζουμε μουσική.
T.B. Για ποιους λόγους θεωρείτε ότι η γνώση των 7 Μουσικών Τρόπων θα βοηθήσει τους μαθητές στην βαθύτερη κατανόηση και ορθότερη ερμηνεία των έργων;
Παύλος Κανελλάκης: Καταρχήν, οι τρόποι αποτελούν τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχτηκε το τονικό σύστημα έτσι όπως το γνωρίζουμε και το διδασκόμαστε σήμερα. Να σας θυμίσω πως η μείζονα κλίμακα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο Ιονικός τρόπος, ενώ η ελάσσονα είναι μια ελαφρώς τροποποιημένη εκδοχή του αντίστοιχου Αιολικού. Αλλά και ένα μεγάλο μέρος της Αναγεννησιακής μουσικής, η οποία αποτελεί βασικό κορμό των σπουδών όλων των κλασικών μουσικών, βασίζεται στους τρόπους. H εφαρμογή τους όμως δεν σταματάει στην Αναγέννηση, αλλά επεκτείνεται μέχρι και στις μέρες μας σε είδη μουσικής ιδιαίτερα οικεία σε όλους μας όπως η τζαζ, η ροκ, άλλα και η παραδοσιακή-λαϊκή μουσική πολλών χορών σε ολόκληρο τον κόσμο. Ένα καλό παράδειγμα, αποτελεί το οικείο σε όλους εμάς τους κιθαριστές Φλαμένκο, το οποίο στηρίζεται σχεδόν καθολικά στον Φρυγικό τρόπο. Και φυσικά είναι γνωστό πόσο πολύ το Φλαμέγκο και γενικότερα η Ισπανική λαϊκή μουσική, έχει επηρεάσει την κλασική κιθάρα και το ρεπερτόριο της. Βλέπουμε λοιπόν πως οι 7 τρόποι δεν αποτελούν ένα μουσειακό σύστημα που θα πρέπει να απασχολεί μόνο τους ιστορικούς της μουσικής και μουσικολόγους, άλλα είναι κάτι πολύ ζωντανό που ανήκει στο παρόν. Η ιδιαιτερότητα τους είναι πως επέζησαν στους αιώνες και πως διαμόρφωσαν πολλά και τελείως διαφορετικά ειδή μουσικής σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ποιος δεν ξέρει το Eleanor Rigby των θρυλικών Beatles; Κι όμως αυτό το τραγούδι βασίζεται στον Δωρικό και Αιολικό τρόπο. Και κοιτάξτε τώρα τι καταπληκτικό συμβαίνει: Ένας Άγγλος μουσικός, εν προκειμένω ο Paul Mc Cartney, μεγαλωμένος και επηρεασμένος βαθύτατα από την Κέλτικη μουσική, η οποία έχει ως κύριους πυλώνες της τον Δωρικό, Μιξολυδικό και Αιολικό τρόπο, γράφει ένα τραγούδι πάνω στον Δωρικό και Αιολικό, γίνεται τεράστια επιτυχία και σήμερα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του ρεπερτορίου κάποιων εκ των μεγαλυτέρων κλασικών ορχηστρών του κόσμου. Αυτή είναι η δύναμη της μουσικής! Τους τρόπους τους ακούμε παντού…από συναυλιακούς χώρους, μέχρι σε καλοκαιρινά beach bars και οδηγούν σε ένα συναρπαστικό ταξίδι στον “χωροχρόνο” της μουσικής που όλοι κάποια στιγμή έχουμε κάνει.
T.B. Σε μια συνέντευξή σας, έχετε αναφέρει, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Τρέφω μεγάλο σεβασμό στους λαϊκούς-παραδοσιακούς μουσικούς ανά τον κόσμο και πιστεύω πως έχουμε πολλά να διδαχθούμε από αυτούς εμείς οι κλασικά κατηρτισμένοι μουσικοί.» Ποια στοιχεία θαυμάζετε στους παραδοσιακούς μουσικούς;
Παύλος Κανελλάκης: Θαυμάζω τον μουσικό αυθορμητισμό τους, το χάρισμα που έχουν να απολαμβάνουν και να χαίρονται την στιγμή ακομπλεξάριστα χωρίς πολλή σκέψη και αναλύσεις, αλλά κυρίως θαυμάζω αυτό το “θράσος” που διαθέτουν να παίζουν με την μουσική. Δίνω πολύ μεγάλη σημασία στο ρήμα που συνοδεύει αυτό που κάνουμε εμείς οι μουσικοί. Παίζουμε! Σε όσες γλώσσες γνωρίζω τουλάχιστον εγώ, είναι το ίδιο ρήμα που συνοδεύει το επάγγελμα του μουσικού. Δεν κάνουμε, ούτε ασκούμε, ούτε ερευνούμε, ούτε εξερευνούμε, άλλα ούτε προσπαθούμε να αποδείξουμε κάτι που οι άλλοι δεν γνωρίζουν. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια σε καμιά περίπτωση πως δεν πρέπει να σκεφτόμαστε και να γνωρίζουμε σε υψηλό επίπεδο αυτό που κάνουμε. Έχουμε όντως πολλά να διδαχτούμε εμείς οι σπουδαγμένοι κλασικοί μουσικοί από τους αντίστοιχους λαϊκούς-παραδοσιακούς μουσικούς σε ολόκληρο τον κόσμο. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως ένα τεράστιο μέρος αυτού που εννοούμε σήμερα κλασική μουσική κτίστηκε πάνω σε λαϊκά υλικά, ακούσματα, χορούς κτλ. Τι θα ήταν η Ισπανική σχολή χωρίς τα λαϊκά ακούσματα της Ισπανίας ή η μουσική του Astor Piazzolla χωρίς το Τάνγκο της Αργεντινής; Εγώ πάντως, μια από τις πιο όμορφες Jig (Gigue) που έχω ακούσει ποτέ, την άκουσα σε Ιρλανδική παμπ.
T.B. Στην Εισαγωγή σας, εκφράζετε ευχαριστίες σε διάφορες μουσικές προσωπικότητες, αναφερόμενος δε, στη δασκάλα σας, Έλενα Παπανδρέου, σημειώνετε: “Το παίξιμο της είναι, και θα παραμείνει πάντα, η μουσική μου Ιθάκη". Ποια στοιχεία της ερμηνευτικής της δεινότητας, επιθυμείτε να οικειοποιηθείτε;
Παύλος Κανελλάκης: Θεωρώ πως τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το παίξιμο της Έλενας και που το καθιστούν ιδιαιτέρα ξεχωριστό για μένα, είναι τέτοια που καλύτερα κανείς να μην μπαίνει καν στην διαδικασία περιγραφής τους. Αφ’ενός δεν γίνεται, άλλα και ακόμα και να γινόταν, θα έχαναν τελείως την μαγεία τους. Το πιο σωστό είναι να λέει κανείς “ποιος ξέρει;” Ποιος ξέρει, γιατί κάποιος μας συγκινεί μουσικά, ενώ κάποιος άλλος όχι; Και φυσικά δεν αναφέρομαι στα αντικειμενικά αυτά στοιχεία που την χαρακτηρίζουν, όπως η τεχνική της αρτιότητα και η βαθιά γνώση της μουσικής που διαθέτει. Άλλωστε, ζούμε σε εποχές που ο χώρος της κιθάρας έχει χιλιάδες άρτιους κιθαριστές με σπουδές τρανές και με πολλούς από αυτούς και με ακαδημαϊκό υπόβαθρο. Δεν ξέρω όμως τελικά αν όλα αυτά έχουν και πολλή σημασία και αν έχουν να κάνουν με την στιγμιαία συγκίνηση που θα νοιώσει κάποιος σε μια συναυλία μουσικής. Θεωρώ πως όλοι μας τελικά πηγαίνουμε σε συναυλίες/ρεσιτάλ, όχι τόσο για τα έργα που θα ακούσουμε, όσο με την ελπίδα της μιας και μοναδικής στιγμής που κάτι διαφορετικό θα συμβεί… Και ενώ οι στιγμές αυτές κρατάνε λίγο χρονικά, παραμένουν ανεξίτηλες στην μνήμη μας. Και αυτή είναι η σημασία τους. Η Έλενα μου έχει προσφέρει άπειρες τέτοιες στιγμές, ιδιαίτερα όταν σπούδαζα μαζί της. Σε αυτές τις στιγμές αναφέρομαι στην εισαγωγή του βιβλίου και τις αποκαλώ “μουσική μου Ιθάκη”. Κι όπως μας διδάσκει και ο Καβάφης, σημασία δεν έχει ο “οικειοποίηση” τους, άλλα η ανάμνηση τους και το ταξίδι προς αυτές.
T.B. Τη μέθοδο, την αφιερώνετε στους μαθητές σας. Τι σας έχει διδάξει μέχρι σήμερα η εκπαιδευτική σας εμπειρία;
Παύλος Κανελλάκης: Έχω μάθει πολλά από τους μαθητές μου. Πολλές φορές νοιώθω πως μαζί με αυτούς μαθαίνω κι εγώ. Η σχέση που δημιουργείται ανάμεσα στον δάσκαλο και τον μαθητή του, μοιάζει λίγο με την αντίστοιχη που βιώνει κάποιος στον ψυχολόγο. Συνειδητοποιούμε κάτι που γνωρίζουμε όταν μιλάμε για αυτό και όταν το περιγράφουμε. Και όταν πλέον το δούμε να εφαρμόζεται από αυτούς που διδάσκουμε, τότε μόνο πειθόμαστε πλήρως για την άξια του. Άρα, θεωρώ πως έμαθα δίπλα τους πολλά και κυρίως πως να διδάσκω εγώ τον εαυτό μου. Άλλωστε, όπως και προανέφερα, το The Classical Guitar Journal είναι εμπνευσμένο κυρίως από αυτούς και δεν θα μπορούσα παρά να τους το αφιερώσω.
T.B. Ποια είναι τα επικείμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;
Παύλος Κανελλάκης: Ετοιμάζω μια σειρά από ρεσιτάλ στην Ελβετία, Γερμανία, Ιρλανδία και στο Ηνωμένο Βασίλειο που θα έχουν ως πυρήνα το ελληνικό στοιχείο. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα πρόγραμμα που θα αποτελείται από έργα Ελλήνων συνθέτων μαζί με κάποιες διασκευές μου πάνω σε ελληνικά τραγούδια, καθώς και από έργα εμπνευσμένα από τον Ελληνικό πολιτισμό. Αλλά, όπως γνωρίζεται, ζούμε σε περίεργες εποχές που τα πάντα μπορούν να ανατραπούν από τη μια στιγμή στην άλλη. Ήδη αρκετά ρεσιτάλ μου έχουν ματαιωθεί λόγω της τρέχουσας κατάστασης. Στόχος μου όμως είναι σε κάθε περίπτωση μέσα στο ερχόμενο καλοκαίρι να ηχογραφήσω ένα μεγάλο μέρος αυτού του προγράμματος. Επίσης, το Φθινόπωρο αυτού του χρόνου θα κυκλοφορήσει το CD “Καλειδοσκόπιο” από την εταιρεία NAXOS με έργα για κιθάρα του συνθέτη Γιώργου Κοντογιώργου, τα οποία και ερμηνεύω.
T.B. Yπάρχει κάτι που θα θέλατε να συμπληρώσετε και δεν σας έδωσα την ευκαιρία;
Παύλος Κανελλάκης: Να είμαστε όλοι καλά, να παίζουμε, αλλά και να ακούμε μουσική και να ζούμε χωρίς φόβο. Όλο αυτό που βιώνουμε τους τελευταίους μήνες είναι μια καλή ευκαιρία να εκτιμήσουμε όλα αυτά που όλοι μας λίγο πολύ κάποτε θεωρούσαμε δεδομένα.
Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Ιούνιος 2020
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)
_1.jpg)
