[περί ελληνικής μουσικής] \"Η κιθάρα στο αστικό λαϊκό τραγούδι\"
(του Φραγκίσκου Κουτελιέρη)-{από το www.klika.gr}

Ο Ζαχαρίας Κασιμάτης (πάνω δεξιά με την κιθάρα) υπήρξε γνωστός λαϊκός δημιουργός, εξαίρετος τραγουδιστής, αλλά και καλός κιθαρίστας. Κράτησε δε το ρόλο του κιθαρίστα σε «δύσκολες» κομπανίες, όπως αυτή της φωτογραφίας. Τα περισσότερα (και γνωστά) μπουζούκια σε ένα πάλκο, στο μαγαζί του Καλαματιανού.

Από το 19ο αιώνα και μετά δόθηκε νέα ώθηση στη χρήση του οργάνου, κυρίως από Ισπανούς μουσικούς, όπως ο Φρανθίσκο Τάρρεγα (1852-1909), ο Αντρές Σεγκόβια (1893-1987) και άλλοι, ενώ η τεχνολογική εξέλιξη του 20ού αιώνα με την εισαγωγή της ηλεκτρικής ενίσχυσης στα μουσικά όργανα μετεξέλιξε την κιθάρα τόσο, ώστε έγινε βασικό όργανο σχεδόν σε όλα τα νέα μουσικά ρεύματα (μπλουζ, τζαζ, ροκ κλπ.), χωρίς όμως να εξαλειφθεί η ακουστική μορφή της ή έστω να περιοριστεί η αντίστοιχη χρήση της.
Η κιθάρα εμφανίζεται στην ελληνική αστική λαϊκή μουσική από τις απαρχές της τελευταίας, συμμετέχοντας στην ορχήστρα συχνά σε συνοδευτικό κι σπανιότερα σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι σε όλες τις φάσεις εξέλιξης του λαϊκού τραγουδιού, όπως τουλάχιστον τις γνωρίζουμε από τη διασωθείσα μέχρι σήμερα δισκογραφία, η κιθάρα εμφανίζεται σε όλες τις μορφές της λαϊκής ορχήστρας (σμυρνέικη με σαντούρια και βιολιά, πειραιώτικη με μπουζούκια και μπαγλαμάδες, μεταπολεμικό πάλκο με μεγάλη ορχήστρα, έντεχνη-λαϊκή, ελαφρολαϊκή «ηλεκτρική», σύγχρονη λαϊκή κλπ.). Αξιοσημείωτη δε είναι και η διείσδυση της κιθάρας στη δημώδη-δημοτική ορχήστρα ήδη από τα προπολεμικά χρόνια, όπου πολλές δημοτικές ηχογραφήσεις της Αμπατζή, του Νταλγκά, του Περδικόπουλου και άλλων συνοδεύονται από κιθάρα. Στα επόμενα χρόνια η χρήση της κιθάρας διαδόθηκε στη δημοτική ορχήστρα, ώσπου έγινε ηλεκτρική στη δεκαετία του ‘70. Τέλος, στις ελαφρές ορχήστρες ο ρόλος της είναι πολύ συχνά κυρίαρχος. Ήδη από πριν τον πόλεμο ήταν πολύ συνηθισμένα τα κιθαριστικά συγκροτήματα, αλλά και τα συγκροτήματα με χαβάγιες. Μετά τον πόλεμο, πολύ διάσημα έγιναν τα κιθαριστικά τρίο («Τρίο Κιθάρα», «Τρίο Ατενέ», «Τρίο Καντσόνε» κλπ.).

Ήδη στις πρώτες ακουστικές ηχογραφήσεις της Orfeon είναι ευδιάκριτη η κιθάρα που συνήθως συνοδεύει τις φωνές, πλην όμως δεν έχουμε μέχρι τώρα στοιχεία για τους μουσικούς που συμμετέχουν στις πρώιμες αυτές ηχογραφήσεις. Ο πρώτος κιθαρίστας στη δισκογραφία για τον οποίο υπάρχουν στοιχεία είναι ο Σωτήρης Χλιμίντζας, ο οποίος, μολονότι τραγουδιστής του μελοδράματος, συνοδεύει με την κιθάρα του στην πρώτη συστηματική σειρά ηχογραφήσεων που έκανε το 1922 η His Masters Voice στην Ελλάδα και εκτύπωσε στη Μεγάλη Βρετανία. Στη σειρά αυτή με την μπλε ετικέτα περιλαμβάνονται ελαφρά τραγούδια, λυρικά αποσπάσματα, δημοτικά και δημώδη, αλλά και αμιγώς λαϊκά τραγούδια, πράγμα που υποδηλώνει σαφώς την ικανότητα του συγκεκριμένου καλλιτέχνη, αλλά και τους ανοικτούς μουσικούς του ορίζοντες. Τον Χλιμίντζα διαδέχτηκε μετά το 1926 ο Ιωάννης Ντάβος, ο πρώτος σπουδαίος κιθαρίστας του μεσοπολέμου, γνωστός κυρίως για τη συμμετοχή του στις ορχήστρες του Τούντα, αλλά και του Βιτάλη και του Χατζηαποστόλου. Λίγο αργότερα εμφανίστηκαν στη δισκογραφία ο Καρίπης, ο Σκαρβέλης και οι άλλοι κιθαρίστες του σμυρνέικου τραγουδιού, οι άνθρωποι δηλαδή που κατέστησαν απαραίτητη την παρουσία του κιθαρίστα στις λαϊκές ηχογραφήσεις.

Σε όλες τις περιόδους του αστικού λαϊκού τραγουδιού η κιθάρα είχε κυρίως συνοδευτικό ρόλο στη λαϊκή ορχήστρα. Αυτό συνέβη κυρίως επειδή τα χαρακτηριστικά και κύρια όργανα ήσαν άλλα (βιολί, σαντούρι, μαντολίνο, μπουζούκι) κατά τις διάφορες φάσεις της εξέλιξής της, ενώ έτυχε οι δεξιοτέχνες σ’ αυτά να είναι πραγματικά πολύ σημαντικοί μουσικοί. Ενδεικτικά και μόνο, στο βιολί υπήρχαν οι Σέμσης (Σαλονικιός) και Δραγάτσης (Ογδοντάκης), στο σαντούρι ο Λορέντζος και ο Τζόβενος, στο μαντολίνο ο Τούντας και ο Περιστέρης, στο μπουζούκι δεκάδες… Μοιραία ο χώρος που έμεινε για την ανάδειξη των κιθαριστών που περιορίστηκαν στο ρόλο του συνοδού ήταν περιορισμένος και μουσικοί όπως ο Κώστας Καρίπης, ο Γιώργος Κωνσταντινίδης (Μακαρόνας), ο Στεφανάκης Σπιτάμπελος ή ο Ζαχαρίας Κασιμάτης ήταν και είναι ελάχιστα γνωστοί, παρόλο το πάρα πολύ υψηλό μουσικό τους επίπεδο. Έτσι πολλοί από αυτούς ήταν παράλληλα και τραγουδιστές, βελτιώνοντας με αυτόν τον τρόπο το επίπεδο βιοπορισμού και δημοτικότητας που είχαν ως κιθαρίστες. Ενδιαφέρον είναι πως οι περισσότεροι καταρτισμένοι μουσικοί, που ενεπλάκησαν από νωρίς στην υπόθεση του αστικού λαϊκού τραγουδιού, ήταν εξαιρετικοί κιθαρίστες συνοδείας και όχι μόνο (Σκαρβέλης, Παπάζογλου, Περιστέρης κ.ά.), ενώ και πολύ σπουδαίοι μπουζουξήδες της μεταπολεμικής περιόδου ήταν εξίσου σημαντικοί κιθαρίστες (Χιώτης, Μπέμπης, Σταματίου κ.ά.). Όλοι οι παραπάνω χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερο ηχόχρωμα και τρόπο παιξίματος, διαφορετικό ο καθένας, μεταφέροντας τα ζητήματα τεχνικής του οργάνου σε δυσθεώρητα ύψη. Μερικές κορυφαίες στιγμές τους: ο Χιώτης παίζει κιθάρα το 1946 στο «Μινόρε του Τσιτσάνη» με μπουζούκι τον συνθέτη, ο Μπέμπης με το Χιώτη στο «Βουνό» του τελευταίου, ο Σταματίου (Σπόρος) δίπλα στο Χιώτη στο «Σε λίγα δευτερόλεπτα».

ακούστε: τον Γιώργο Θεολογίτη Κατσαρό στο TaR-radio.com

Ο μαέστρος Στέλιος Χρυσίνης στην ταβέρνα με τους φίλους του. Ένας από τους δυο-τρεις καλύτερους κιθαρίστες της ελληνικής δισκογραφίας, κατά πολλούς ο κορυφαίος.