Το flamenco στο Jerez de la Frontera
Το Jerez de la Frontera θεωρείται από τους περισσότερους ιστορικούς της τέχνης, αλλά κυρίως από τους ίδιους τους καλλιτέχνες, ως η αφετηρία το αυθεντικού flamenco, γι’ αυτόν τον λόγο άλλωστε ονομάζεται και «cuna del cante» (κούνια, πατρίδα του τραγουδιού). Οι κάτοικοι του είναι περήφανοι για την σημασία που έχει η πόλη τους στην ιστορία flamenco. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι δεν μπορείς να συγκρίνεις το flamenco του Jerez με αυτό π.χ. της Σεβίλλης, θεωρούν δε ότι αυτό του Jerez είναι πολύ αυθεντικότερο.
Το αισθητικό και κοινωνιολογικό περιεχόμενο της «Αυθεντικότητας» (Pureza) έχει στην Ανδαλουσία και ιδιαίτερα στο Jerez, μεγάλη βαρύτητα.
Το flamenco puro (αυθεντικό Flamenco) είναι αυτό που βρίσκεται πιο κοντά στις ρίζες και είναι γενικώς αποδεκτό ότι στο flamenco του Jerez μπορεί κανείς ακόμα να δει και να ακούσει αυτές τις ρίζες. Στην Ανδαλουσία υπάρχει η συνήθεια να συγκρίνεται το flamenco του Jerez με αυτό της Σεβίλλης κι αυτό γιατί πολλοί θεωρούν ότι στην Σεβίλλη έγινε εμπορικότερο. Η σύγκριση αυτή γίνεται κυρίως επειδή τόσο το Jerez όσο και η Σεβίλλη βρίσκονται στο επίκεντρο του flamenco από άποψη παράδοσης αλλά και λόγω των μεγάλων διοργανώσεων, φεστιβάλ κ.τ.λ.
Όσον αφορά τα στυλ (χορούς–τραγούδια) το Jerez θεωρείται η πόλη των bulerias ενώ η Σεβίλλη των Sevillanas, και ενώ οι bulerias θεωρούνται καθαρό Flamenco, οι Sevillanas ανήκουν περισσότερο στο ανδαλουσιανό φολκλόρ, παρόλο που μπορούν να παιχτούν ή να χορογραφηθούν με πιο τσιγγάνικο τρόπο.
Στο Jerez de la Frontera υπάρχουν πολλά σημεία όπου μπορεί κανείς να συναντήσει καλλιτέχνες του flamenco, επαγγελματίες, ερασιτέχνες αλλά και απλό κόσμο που μπορεί να διασκεδάζει τραγουδώντας bulerias. Οι περισσότερες δραστηριότητες λαμβάνουν χώρα στην παλιά πόλη. Εκεί μπορεί κανείς να βρει σχολές χορού, ινστιτούτα flamenco, φεστιβάλ, μικρότερες σκηνές, και ενώσεις flamenco.
Academias
Στις σχολές χορού διδάσκεται χορός για όλες τις ηλικίες και τα επίπεδα. Οι μαθητές και οι μαθήτριες δεν είναι μόνο από το Jerez αλλά απ’ όλον τον κόσμο. Εντύπωση προκαλεί ο μεγάλος αριθμός των Γιαπωνέζων μαθητών, τόσο στις τάξεις του χορού όσο και της κιθάρας, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που δοκιμάζουν τις ικανότητές τους ακόμα και στο τραγούδι(!). Οι δάσκαλοι όπως και οι μαθητές, δεν είναι στην πλειοψηφία τους τσιγγάνοι.
Το γεγονός αυτό συχνά σχολιάζεται αρνητικά από τους τσιγγάνους, οι οποίοι πιστεύουν ότι το flamenco μπορεί να το μάθει κάποιος μόνο στον στενό κύκλο της οικογένειας. Κατά την γνώμη τους, η ποιότητα της τέχνης του flamenco δεν μπορεί να διδαχθεί. Οι τσιγγάνοι βλέπουν τις σχολές του Flamenco σαν μαγαζιά, όπου οι μαθητές μαθαίνουν ένα επιφανειακό flamenco πληρώνοντας υψηλά δίδακτρα.
Η Katerina (δασκάλα χορού – μη τσιγγάνα) λέει:
«Τα τελευταία χρόνια πηγαίνουν στις σχολές χορού ακόμα και μικρές Τσιγγάνες. Αυτές που έχουν κάτι ιδιαίτερο από την φύση τους συχνά το χάνουν με αποτέλεσμα να χορεύουν στυλιζαρισμένα, χωρίς αυτήν την ιδιαιτερότητα του τσιγγάνικου χορού»
Στην ίδια λογική κινείται και η Rocio (τσιγγάνα) η οποία είναι κατά της καθημερινής εξάσκησης στα βήματα του χορού: «Δεν μου αρέσει να εξασκούμαι κάθε μέρα και να δοκιμάζω καινούργια βήματα. Ο χορός είναι κάτι που βγαίνει από μέσα σου. Η έχεις το χάρισμα από τη φύση σου ή δεν το έχεις»
Βεβαίως στα παραπάνω υπάρχει και η αντίθετη άποψη. Το σημερινό επαγγελματικό flamenco έχει φτάσει σε πολύ υψηλό επίπεδο, τα βήματα του χορού καθώς επίσης και τα κομμάτια της κιθάρας έχουν γίνει εξαιρετικά πολύπλοκα. Για να μπορέσει κανείς ν’ αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις και στα υψηλά επίπεδα που έχουν θέσει οι κορυφαίοι χορευτές και κιθαρίστες του flamenco, πρέπει να εξασκείται αρκετές ώρες επί καθημερινής βάσεως. Έτσι οι Τσιγγάνοι που πιστεύουν ότι πρέπει να χορεύεις μόνο όταν έχεις κέφι έχουν αρχίσει και μένουν πίσω μας και αυτήν την στιγμή οι κορυφαίοι χορευτές και κυρίως κιθαρίστες δεν είναι Τσιγγάνοι.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω μπορούμε να πούμε ότι ο πραγματικά ολοκληρωμένος καλλιτέχνης του flamenco θα πρέπει να βιώνει και τις δύο φαινομενικά αντιφατικές τάσεις: υψηλό επίπεδο τεχνικής κι αίσθηση αυθορμητισμού.
Centro Andaluz de flamenco
Το Centro de la flamenco είναι ένα κρατικό ίδρυμα που προωθεί την έρευνα και την εξέλιξη του flamenco. Βρίσκεται στο κέντρο του Jerez διαθέτει αίθουσες με κατάλληλο εξοπλισμό όπου ανά τακτά χρονικά διαστήματα γίνονται μαθήματα χορού και κιθάρας. Επίσης έχει εκθεσιακούς χώρους όπου μπορεί κανείς να δει πίνακες και διάφορα αντικείμενα (γλυπτά, παπούτσι, στολές κ.τ.λ) που έχουν σχέση με το flamenco. Διαθέτει βιβλιοθήκη με πάνω από 1500 τίτλους βιβλίων καθώς επίσης κι ένα τεράστιο αρχείο από DVD, CD, κασέτες και οτιδήποτε άλλο έχει σχέση με το flamenco. Εκεί μπορεί κανείς αν δει και να ακούσει σε ειδικές καμπίνες κάποιες από τις σπανιότερες ηχογραφήσεις και βιντεοσκοπήσεις του flamenco.
Φεστιβάλ
Η πόλη του Jerez οργανώνει κάθε άνοιξη ένα από τα σημαντικότερα φεστιβάλ του Flamenco. Κατά την διάρκεια του φεστιβάλ γίνονται παραστάσεις επί καθημερινής βάσεως στο θέατρο Villamarta. Παράλληλα στο Centro Andaluz de Flamenco οργανώνονται διαλέξεις και συζητήσεις γύρω από το flamenco ενώ σε διάφορα σημεία της πόλης μπορεί κανείς να δει εκθέσεις βιβλίων, φωτογραφιών κ.τ.λ. Επίσης στα πλαίσια του φεστιβάλ οργανώνονται σεμινάρια χορού.
Κάθε Σεπτέμβριο οργανώνεται η Fiesta de Buleria, που παρόλο που κρατάει μόνο μια νύχτα την επισκέπτονται πολλοί τουρίστες.
Τablaos
Τα Tablaos είναι λαϊκές σκηνές flamenco, κέντρα όπου μπορεί κανείς να φάει, να πιει και να δει μια flamenco παράσταση. Το Jerez de la Frontera υπάρχουν δύο. Οι ντόπιοι δεν τα επισκέπτονται συχνά κι έτσι οι τιμές τους είναι αρκετά υψηλές μιας και απευθύνονται σχεδόν αποκλειστικά στους τουρίστες.
Penas flamencas
Οι Penas flamencas είναι ουσιαστικά σύλλογοι flamenco και παίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιτεχνική ζωή του Jerez. Στην συγκεκριμένη πόλη βρίσκονται δεκατέσσερις Penas. Αυτές ξεκίνησαν με ιδιωτική πρωτοβουλία κάποιων παλαιών καλλιτεχνών. Μέλος των Penas μπορεί να γίνει οποιοσδήποτε αγαπάει το flamenco πληρώνοντας μια μικρή μηνιαία συνδρομή. Στις εκδηλώσεις των Penas συμμετέχουν επαγγελματίες αλλά και ερασιτέχνες που βρίσκουν έτσι την ευκαιρία να εκφραστούν μέσα σ’ ένα περιβάλλον flamenco. Βέβαια και σε αυτούς τους συλλόγους φαίνεται ο διαχωρισμός των Τσιγγάνων και των μη Τσιγγάνων μιας και κάποιοι από αυτούς αποτελούνται από μέλη που είναι σχεδόν αποκλειστικά Τσιγγάνοι ενώ άλλοι από μέλη που είναι μη Τσιγγάνοι.
Κλείνοντας αυτήν την σύντομη παρουσίαση του Jerez θα συνιστούσα σε όποιον θέλει να βιώσει από κοντά το flamenco να το επισκεφθεί και κυρίως την περίοδο του φεστιβάλ μιας και θα έχει έτσι την ευκαιρία να δει τόσο τα κορυφαία ονόματα στο θέατρο Villamarta αλλά και τους λαϊκούς καλλιτέχνες στα tablaos και τις Penas. Πληροφορίες για το φεστιβάλ μπορείτε να βρείτε στην ηλεκτρονική σελίδα: www.festivaldejerez.es
Χρίστος Τζιφάκις
tzifakis@tar.gr
(Μάρτιος 2007)
