ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗ ΣΕ ΦΑ ΔΙΕΣΗ - επιπτώσεις στο μυοσκελετικό σύστημα των μουσικών (της Έφης Αγραφιώτη)

ΠΡΟΠΟΝΗΤΙΚΗ ΣΕ ΦΑ ΔΙΕΣΗ…
-επιπτώσεις στο μυοσκελετικό σύστημα των μουσικών-

Όλοι έχουμε ακούσει για τα προβλήματα στα δάχτυλα του Ρόμπερτ Σούμαν, εξ άλλου οι μύθοι γύρω από αυτή την περιπέτεια είναι πολλοί αν και η αλήθεια όπως πάντα, μία...
Eξ ίσου επώδυνη ήταν και η πικρή εμπειρία που στάθηκε στυγνά απαγορευτική στο να κάνει πιανιστική καριέρα ο Αλέξανδρος Σκριάμπιν.  Μια ρήξη τενόντων ήταν αρκετή για να οδηγήσει τον περίφημο Ιγνάθιο Παντερέφσκι εκτός σκηνής.

Η πολύωρη καθημερινή μελέτη του μουσικού που είναι απολύτως αναγκαία για την εκτέλεση ενός μουσικού έργου προϋποθέτει τη μέγιστη προπονητική επιμονή για την επίτευξη… «αθλητικών» επιδόσεων. Η πρακτική απαιτητικών κινήσεων στο μουσικό όργανο δεν διαφέρει ιδιαίτερα από το ασκησιολόγιο ενός αθλητή. Οι δάσκαλοι στα ωδεία παραλληλίζουν δικαιολογημένα τον εκτελεστή και τον αθλητή, κάνοντας το μαθητή τους να κατανοήσει σημαντικές λεπτομέρειες, που χωρίς τον παραλληλισμό είναι πολύ δύσκολο να κατανοηθούν..
Φυσικό επακόλουθο της πολύωρης και πάνω σε δύσκολα κείμενα μελέτης του μουσικού είναι ότι καταπονούνται μύες, τένοντες, σύνδεσμοι και αρθρώσεις και αυτή η συνέπεια μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς των μουσικών, που (σε λίγες ευτυχώς περιπτώσεις) μπορεί να υπογράψουν το τέλος της καλλιτεχνικής πορείας του.

Οι μισοί μουσικοί, εξ αυτών το 85 τοις εκατό γυναίκες μουσικοί, πιανίστες και εκτελεστές εγχόρδων ως επί το πλείστον, έχουν αντιμετωπίσει σοβαρούς τραυματισμούς και υπερκοπώσεις που επιδεινώθηκαν με την συνεπικουρία του ψυχολογικού στρες.
Οι μουσικοί των έγχορδων οργάνων παρουσιάζουν αυχεναλγία, σύνδρομο θωρακικής εξόδου και  καρπιαίου σωλήνα, σύνδρομο παγίδευσης ωλένιου νεύρου, δυσλειτουργία κροταφογναθικής άρθρωσης, τενοντίτιδα ώμου. Οι κιθαριστές υποφέρουν κυρίως από τενοντίτιδα τρικέφαλου, δυστονία δακτύλων, σύνδρομα θωρακικής εξόδου και καρπιαίου σωλήνα, τενοντίτιδα καμπτήρων καρπού και μεσόστεων μυών χεριού.

Για τους φλαουτίστες αναφέρονται σύνδρομα θωρακικής εξόδου και παγίδευσης ωλενίου, δυστονία δακτύλων, αυχεναλγία, οσφυαλγία, σύνδρομο De Quervain.
Στα κρουστά – όργανα με μεγάλες καταπονήσεις, απαιτήσεις εξάσκησης και μυϊκής σωστής χρήσης - αναφέρονται κυρίως η επικονδυλίτιδα, τενοντίτιδα αχιλλείου και καμπτήρων καρπού, σύνδρομο De Quervain και καρπιαίου σωλήνα.
Οι πιανίστες υποφέρουν συνήθως από επικονδυλίτιδα, τενοντίτιδα καμπτήρων και εκτεινόντων του καρπού, σύνδρομα καρπιαίου σωλήνα και De Quervain, γάγγλιο ραχιαίας επιφάνεια χεριού, δυστονία.

Οι τενοντίτιδες εκδηλώνονται με άλγος, αδυναμία ή δυσκολία στην κίνηση. Οφείλονται στη διαρκή καταπόνηση και τριβή του τένοντα λόγω φόρτωσης του άκρου σε κακή θέση.  Φλεγμονή των τενόντων έχουμε εξ αιτίας της λανθασμένης κινησιολογικής τακτικής και υπερκόπωσης. Οι τένοντες είναι δυνατόν να υποστούν μερική ή πλήρη ρήξη. Οι μύες είναι αυτοί που κινούν τα οστά. Τα οστά ενώνονται με τους μυς δια των τενόντων. Σε περίπτωση τενοντίτιδας ο μυς δεν μπορεί να μεταδώσει την κίνηση στο οστούν κι οι "φυσιολογικές" κινήσεις είναι αδύνατες ή προκαλούν οδυνηρό πόνο. Οποιαδήποτε μορφή τενοντίτιδας οφείλεται σε έναν συνδυασμό των παρακάτω συνθηκών ή παραγόντων: Ελλιπές ζέσταμα προετοιμασίας πριν την πολύωρη μελέτη, κακή αποθεραπεία προηγούμενου προβλήματος, κατάχρηση ή υπερβολική καταπόνηση χωρίς κανόνες, έλλειψη ασκήσεων συντήρησης και τεχνικής ενδυνάμωσης.



Η τενοντίτιδα  είναι μια φλεγμονή που συνοδεύεται από τοπική αύξηση θερμοκρασίας. Στα αρχικά στάδια παρουσιάζεται σαν πόνος κατά τη διάρκεια της ξεκούρασης ο οποίος υποχωρεί κατά τη διάρκεια της άσκησης. Αργότερα μπορεί να εξελιχτεί κατά τέτοιον τρόπο, που η οποιαδήποτε κίνηση να προκαλεί οξύ πόνο. Ακόμα κι αν θεραπευτεί η τενοντίτιδα, το χέρι είναι ευάλωτο, μπορεί να ξαναπαρουσιάσει παρόμοιο πρόβλημα. Η χρόνια τενοντίτιδα στα δάχτυλα αποτελεί σοβαρή εξέλιξη: απαιτεί μακρύ διάστημα αποθεραπείας και αποχής από τη δραστηριότητα που την προκάλεσε, συντήρηση με βοήθεια συμβουλών ειδικού και βέβαια υπάρχουν και οι παράπλευρες απώλειες οι οποίες επηρεάζουν τη ζωή μας ολόκληρη. Η τενοντίτιδα στους καρπούς έχει… προτιμήσεις, προτιμά για παράδειγμα τους μουσικούς, τους εργαζόμενους σε υπολογιστές, τους κομμωτές και τους αρσιβαρίστες. Η τενοντίτιδα στους αγκώνες προτιμάει μαραγκούς και κηπουρούς.

Ο Βελονισμός χρησιμοποιείται ευρέως από φυσίατρους και φυσικοθεραπευτές για την αντιμετώπιση τενοντίτιδων. Βοηθά να υποχωρήσουν αισθητά η φλεγμονή και ο πόνος μετά από μερικές συνεδρίες. Εφαρμόζεται στο σημείο του μέγιστου πόνου, γύρω από αυτό, αλλά και σε απομακρυσμένα «αντανακλαστικά» σημεία.
Πρόσφατα ακούμε και για την Ρεφλεξολογία, χάρη στην οποία περιορίζεται ο πόνος μέσα σε μερικές συνεδρίες και, για ακόμη καλύτερο αποτέλεσμα, η τεχνική συνδυάζεται με ηλεκτροβελονισμό. Εφαρμόζεται με κυκλικές διεισδυτικές πιέσεις των δαχτύλων σε αντανακλαστικά σημεία του πόνου.
Οι οπαδοί της ίασης δια των βοτάνων συνιστούν τον φλοιό της ιτιάς -Salix spp, το σέλινο- Apium graveolens, το σανδόξυλο -Zanthoxylum americanumο και το βιβούρνο το χιονανθές -Viburnum opulus. Η ολιστική ιατρική έχει κι αυτή προτάσεις για την βελτίωση του προβλήματος

Από τα πολλά σύνδρομα παγίδευσης νεύρων που ακούμε συχνά πιο γνωστό είναι μάλλον το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα.
Γενικά όμως, σύνδρομα παγίδευσης ονομάζονται οι καταστάσεις που χαρακτηρίζονται από την άσκηση πίεσης σε νεύρα από τους ιστούς που τα περιβάλλουν, συνήθως μύες ή τένοντες που γίνονται οιδηματώδη λόγω της φλεγμονής. Τα σύνδρομα αυτά εκδηλώνονται με μούδιασμα και πόνο, μυϊκή αδυναμία και -σε βάθος χρόνου- ατροφία. Το σύνδρομο του καρπιαίου σωλήνα εμφανίζεται εκεί όπου το μέσο νεύρο πιέζεται έναντι οστών του καρπού από τους εννέα τένοντες, στο χώρο που μοιράζονται. Στο σύνδρομο παγίδευσης του ωλένιου νεύρου αυτό εγκλωβίζεται στη περιοχή του αγκώνα και συμπτώματα εμφανίζονται στο παράμεσο και μικρό δάκτυλο του χεριού.

 

Η δυστονία είναι ουσιαστικά μια ακούσια σύσπαση του μυός. Δεν είναι πάντοτε επώδυνη αλλά σαφώς δυσχεραίνει το έργο του μουσικού καθώς του προκαλεί κράμπες, ξαφνική έκταση ή κάμψη μιας άρθρωσης, κόπωση και διάσπαση προσοχής.
Οι  μουσικοί ασκούνται καθιστοί πολλές ώρες και έτσι κινδυνεύουν να εμφανίσουν ισχιαλγία καθώς πιέζεται το ισχιακό νεύρο μεταξύ ποδιού και καθίσματος, ιδίως αν πρέπει να γέρνουν λίγο μπροστά ή στο πλάι. 
Η διαρκής εξάσκηση ταλαιπωρεί και καταπονεί τόσο τους μικρούς μύες των χεριών, όσο και μυϊκές ομάδες εξαιτίας πχ του βάρους του οργάνου ή της ιδιαίτερης στάσης του σώματος που απαιτείται με αποτέλεσμα άλγος στον αυχένα, σπασμό, μυϊκή αδυναμία, οσφυαλγία.

Συνηθισμένη πάθηση του μυοσκελετικού μας συστήματος είναι η επικονδυλίτιδα (φλεγμονή στην περιοχή του αγκώνα που, παλαιότερα συνήθως, λέγαμε ότι την παθαίνουν οι τενίστες), τραύματα στην περιοχή του ώμου και δυσλειτουργία της κροταφογναθικής άρθρωσης. Αυτό συμβαίνει περισσότερο στους βιολιστές. Ο επικόνδυλος είναι μικρή οστική περιοχή στο τέλος του βραχίονα και εκεί προκαλείται βλάβη στους τένοντες που ξεκινούν από τη περιοχή. Καθώς επαναλαμβάνονται οι κινήσεις δακτύλων και καρπού δημιουργούνται τραυματισμοί και φλεγμονές. Ο γιατρός χορηγεί αντιφλεγμονώδη και ο ασθενής χρησιμοποιεί τον πάγο για να μη πονάει και να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο οίδημα.Το μασάζ από ειδικούς βοηθάει ιδιαίτερα.

Δεδομένων των προβλημάτων και των κινδύνων λοιπόν οι ειδικοί συνιστούν  να προηγείται προθέρμανση της κυρίως εργασίας, να μελετούμε όχι περισσότερο από 45 λεπτά για κάθε ώρα, δίνοντας στο μυοσκελετικό μας σύστημα χρόνο ξεκούρασης 10-15 λεπτών, να εναλλάσσονται τα σημεία μελέτης ούτως ώστε και οι τένοντες να μη στρεσάρονται παράγοντας υπερβολικά πολλές φορές το ίδιο απόσπασμα της παρτιτούρας. Αρχή όλων είναι βέβαια το να έχουμε κατακτήσει μια σωστή τεχνική στάσης σώματος και σχολής παιξίματος, κάτι που κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει από την ώρα που ξεκινά να μαθαίνει μουσική..

Οι εξειδικευμένες ιατρικές γνώσεις που αφορούν τους μουσικούς αναπτύσσονται εδώ και τρεις δεκαετίες και δε συγκρίνονται με την εντυπωσιακή πρόοδο της αθλητιατρικής. Τώρα πάντως μπορεί ο ενδιαφερόμενος να βρει ειδικό, να τον συμβουλευτεί και να τον εμπιστευτεί, κάτι εξαιρετικά σημαντικό, είτε πρόκειται για μαθητές είτε για σολίστες και μουσικούς ορχήστρας.

Έφη Αγραφιώτη
Effie.tar@gmail.com
Φεβρουάριος 2012

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας