Να παίζεις και να αγωνίζεσαι
(Tocar y Luchar)
Μια ταινία για ένα επαναστατικό μουσικό σύστημα.
Να παίζεις και να αγωνίζεσαι (Tocar y Luchar)
Διάρκεια: 70 λεπτά
Σκηνοθέτης: Alberto Arvelo
Γλώσσα: Ισπανικά (με αγγλικούς υπότιτλους)
Η ταινία Να παίζεις και να αγωνίζεσαι παρουσιάζει τη μαγευτική ιστορία του Συστήματος της Ορχήστρας Νέων της Βενεζουέλας. Κάτω από τη σκηνοθετική ματιά του Alberto Arvelo ακολουθούμε τη προέλευση του οργανισμού, μέσα από τα λόγια των ιδρυτικών μελών του, καθώς και την εξέλιξή του μέσα από τις ζωές μερικών ανερχόμενων καλλιτεχνών του. Περιλαμβάνοντας συνεντεύξεις πολλών μουσικών παγκοσμίου φήμης (Placido Domingo, Claudio Abbado, Sir Simon Rattle, Guiseppe Sinopoli και Eduardo Mata) η ταινία Να παίζεις και να αγωνίζεσαι είναι μια εμπνευσμένη ιστορία αποφασιστικότητας, κουράγιου, φιλοδοξίας και αγάπης που μας δείχνει ότι... μόνο αυτοί που ονειρεύονται μπορούν να επιτύχουν το ακατόρθωτο.
Μια καταπληκτική ιστορία που άρχισε λιγότερο από 40 χρόνια πριν, όταν ο Βενεζουελάνος οικονομολόγος Jose Antonio Abreu ξεκίνησε ένα πείραμα συγκεντρώνοντας σ’ ένα πάρκινγκ αυτοκινήτων έντεκα μη προνομιούχα παιδιά και δίνοντάς τους μουσικά όργανα να παίξουν.
Στο έργο μαθαίνουμε ότι τότε η Βενεζουέλα είχε μόνο δύο ορχήστρες, επανδρωμένες σχεδόν αποκλειστικά από αλλοδαπούς. Ήταν αδύνατο για τους νεαρούς Βενεζουελάνους να παίξουν σε αυτές, ούτε υπήρχε τρόπος να εκπαιδευτούν. Ο Jose Antonio Abreu όμως το άλλαξε αυτό. Όχι μόνο μαέστρος αλλά και οικονομολόγος και πολιτικός (ο νεώτερος γερουσιαστής στην ιστορία της Βενεζουέλας), διέθετε τη μουσική κατάρτιση, τις επαφές αλλά και το ζήλο. Ίδρυσε μια Ορχήστρα Νέων. Μετά μια άλλη και μια ακόμα. Αφύπνισε συνειδήσεις σε μεγάλη κλίμακα, περιγράφοντας τη μουσική ως ένα μέσο για να κρατηθούν τα παιδιά από τις κακόφημες περιοχές μακριά από τους δρόμους, εμποτίζοντας τα με το πνεύμα της ομαδικότητας και μια αίσθηση κοινωνικής ένταξης. Ο Abreu ήταν ένας ικανότατος ‘πωλητής’ και έτσι οι επιχορηγήσεις έρεαν. Στην πρώτη πρόβα είχε 7 παιδιά. Δύο εβδομάδες αργότερα είχε 150. Έτσι γεννήθηκε το Εθνικό Σύστημα Νεότητας και Παιδικής Ορχήστρας της Βενεζουέλας, το ‘El Sistema’ όπως όλοι το αποκαλούν – ένα επαναστατικό σύστημα μουσικής εκπαίδευσης. Αυτό έγινε περισσότερα από 30 χρόνια πριν αλλά το σύστημα συνεχίζει να προοδεύει.
Η Ορχήστρα Νέων της Βενεζουέλας είναι μια από τις πιο αξιόλογες και σημαντικές ορχήστρες του κόσμου. Είναι το αστέρι του Συστήματος της Ορχήστρας Νέων της Βενεζουέλας. Το Σύστημα απαρτίζεται από μια σειρά Παιδικών και Νεανικών Ορχηστρών και Χορωδιών που εδρεύουν σε εκατοντάδες πόλεις και κοινότητες της χώρας. Ξέρουμε σήμερα ότι το Σύστημα επηρεάζει άμεσα περισσότερα από 250.000 παιδιά, από τα οποία τα περισσότερα ζουν σε αγροτικές περιοχές με περιορισμένη πρόσβαση στις πολιτιστικές και εκπαιδευτικές ευκαιρίες που συνήθως συναντώνται στα αστικά κέντρα. Τα παιδιά αυτά τώρα λαμβάνουν 4 ώρες μουσικής διδασκαλίας μετά το σχολείο κάθε μέρα (ναι, κάθε μέρα) σε 120 τοπικά κέντρα. Μπορούν να έχουν ένα μουσικό όργανο στα χέρια τους από την ηλικία των τριών ετών.
Το Σύστημα – Κυβερνητικό σχέδιο απασχολεί περίπου 15.000 καθηγητές και λειτουργεί περίπου 200 νεανικές ορχήστρες. Η διδασκαλία και η μελέτη γίνεται ομαδικά, σαν σπορ. Και, αφού τα παιδιά μελετούν για είκοσι ώρες την εβδομάδα, κάνουν τρομακτική πρόοδο.
Στην ταινία ακούμε τα παιδιά-μέλη των ορχηστρών να εξηγούν τα κοινωνικά οφέλη που είναι πραγματικά αξιοθαύμαστα – πολλά παιδιά παρασύρονται σε συμμορίες και ναρκωτικά, αλλά αυτοί που ακολουθούν το Σύστημα σώζονται.
Simon Rattle
Τα μουσικά κατορθώματα του Συστήματος προκαλούν την αίσθηση σε όλο τον κόσμο. Ο Simon Rattle αποκαλεί το Σύστημα «το πιο σημαντικό πράγμα που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στο μουσικό κόσμο». Όταν ακούς την “Simon Bolivar Orchestra” είναι δύσκολο να αμφισβητήσεις τη ποιότητα. Ο Edicson Ruiz, που είναι κοντραμπασίστας, μόλις προσλήφθηκε από την Φιλαρμονική του Βερολίνου. Βεβαίως, το πιο εντυπωσιακό ‘προϊόν’ του Συστήματος είναι ο Gustavo Dudamel, που έγινε βοηθός του Simon Rattle στο Βερολίνο το 2003 και σύντομα μετά κέρδισε τον Διαγωνισμό Διεύθυνσης Mahler. Ο άνθρωπος είναι μόλις 26 ετών και διευθύνει μερικες από τις κορυφαίες ορχήστρες ηχογραφώντας για την Deutsche Grammophon.
Η σκηνοθεσία του Alberto Arvelo ηχητικά, οπτικά αλλά και συναισθηματικά, είναι υπέροχη. Είναι ένας από τους πιο καταξιωμένους Βενεζουελάνους σκηνοθέτες κινηματογράφου. Το έργο του A House with a View of the Sea απέσπασε περισσότερα από 15 διεθνή βραβεία, συμπεριλαμβανόμενο και αυτό της Καλύτερης Σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ Λατινοαμερικάνικου Κινηματογράφου της Νέας Υόρκης και στο φεστιβάλ Διεθνούς Κινηματογράφου στο Μαϊάμι. Η ταινία του 1997, One Life and Two Trails του χάρισε το βραβείο Καλύτερου Σκηνοθέτη στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Νέας Υορκης. Η τηλεοπτικές του δουλειές περιλαμβάνουν τη συγγραφή και σκηνοθεσία της Λατινοαμερικάνικης επιτυχίας Los Ultimos. Ο Alberto Arvelo προεδρεύει στην εταιρία παραγωγής Cinema Sur και διοικεί το εργαστήρι Σκηνοθεσίας Κινηματογράφου στη Κινηματογραφική Σχολή της Βενεζουέλας.
Το Να παίζεις και να αγωνίζεσαι είναι μία ταινία που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη. Μας δείχνει πώς έγιναν όλα αυτά στη Βενεζουέλα, σε μια χώρα που ενώ αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα εγκληματικότητας και διαφθοράς μετατράπηκε σε έναν εξαγωγέα μουσικών. Ναι, το Σύστημα παράγει μεγάλους μουσικούς όπως τον μαέστρο Gustavo Dudamel ή το νεότερο σε ηλικία μέλος της Φιλαρμονικής του Βερολίνου, Edicson Ruiz. Πάνω από όλα όμως έχει εκθέσει παιδιά όλων των ηλικιών, φυλών και κοινωνικών τάξεων στα θαύματα της μουσικής, αλλάζοντας για πάντα την σχέση τους με την τέχνη και την κοινότητα.
(Το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στο αγγλόφωνο TaR τον Αύγουστο του 2007 )
Ελευθερία Κοτζιά
13 Αυγούστου 2007
eleftheriak@tiscali.co.uk
(μετάφραση στα Ελληνικά: Γιώργος Παπαδόπουλος)