[σκληρό... barock] Ιδιαιτερότητες της παλαιάς μουσικής
(του Νίκου Παναγιωτίδη)

"σκληρό... barock"
Ιδιαιτερότητες της παλαιάς μουσικής.

Αφορμή παίρνω από τα καλωσορίσματα - καλώς σας βρήκα - και τα σχόλια των παλαιών φίλων alkis και notis (sic: παραπέμπει αλλού!) που και σαφή είναι και σύμφωνο εν γένει με βρίσκουν.
Εξαρχής να πω ότι κι εγώ ως ακροατής σπανίως ενδιαφέρομαι να μάθω λεπτομέρειες, προτιμώ ν' αφεθώ σε εικόνες και συναισθήματα κι ας είναι και διαφορετικά από κείνα που στόχευε ο "ποιητής"...
Αλλά και ως μελετητής ή ερμηνευτής ακόμα,  τα εκτός παρτιτούρας στοιχεία που με ενδιαφέρουν είναι μάλλον κάποιες γενικότητες που αφορούν τις κοινωνικές συνθήκες και την φάση εξέλιξης της μουσικής γλώσσας, παρά οι προσωπικές λεπτομέρειες. Ως τόσο, ποιος μπορεί ν' αρνηθεί ότι θα επηρεαστεί (και ορθώς) ακόμη και ως ακροατής, αν μάθει ότι ένα έργο του το γράφει π.χ. ο Beethoven όντας κουφός ή ο Chopin όντας βαριά άρρωστος;
Και βεβαίως στη μοίρα του ερμηνευτή είναι να μην παίζει πάντα τα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας! Αυτά είναι τόσο αυτοδύναμα που και ...σε κινητό που λέει ο λόγος να τ' ακούσεις, όμορφα είναι!! Και είναι και τόσο πολυακουσμένα που και με απλή ενστικτώδη μίμηση ένας καλός μουσικός μπορεί να τ' αποδώσει επαρκώς. Το θέμα είναι τι γίνεται από κει και μετά...
Στην παλιά μουσική υπάρχει μια επιπλέον ιδιαιτερότητα: Επειδή ακριβώς οι παρτιτούρες δεν έχουν παρά τις νότες, χωρίς οδηγίες ερμηνείας, ενορχήστρωσης ή έστω και ρυθμικής αγωγής, η ανάγκη για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που εκτελείτο η μουσική στην εποχή της, είναι πολύ μεγαλύτερη! Κι όσο περισσότερο η εποχή, οι χώροι ακρόασης της μουσικής, ο τρόπος που τραγουδούσαν, τα όργανα που έπαιζαν, διαφέρουν από το σήμερα, τόσο πιο ξεκρέμαστος νιώθει ο ερμηνευτής. Για παράδειγμα, οι Αναγεννησιακές μπάντες δεν έμοιαζαν με τις σημερινές ολιγομελείς, αριθμούσαν 30-40 άτομα κι έκαναν φοβερό σαματά! Αλλά ποιος θα πλήρωνε σήμερα τα απαιτούμενα για τέτοιου μεγέθους ορχήστρα για τέτοια μουσική;
Ας κάνουμε κι ένα μικρό ταξίδι στο μέλλον: Η καταστροφή έχει γίνει, όλο το οπτικοακουστικό υλικό του 20ού και 21ου αιώνα έχει χαθεί και, 300 χρόνια μετά, ο μουσικολόγος ερευνητής βρίσκει ένα βιβλίο με ...άριες αντίκες, για φωνή και πιάνο - και συγχορδίες σε ταμπλατούρα που υπονοούν εναλλακτική χρήση ή και ταυτόχρονη συμμετοχή κάποιας κιθάρας. Τίτλος του βιβλίου; The Beatles Complete. Όχι χειρόγραφο, αλλά έκδοση σύγχρονή τους και κατά πάσα πιθανότητα της έγκρισής τους. Και βάζει  μια σοπράνο να τραγουδήσει κι ένα πιανίστα να συνοδεύει και τα παρουσιάζει ως lieder σε αίθουσα συναυλιών. Πολύ ωραία τραγούδια, αλλά πόσο κοντά στον αυθεντικό ήχο που - θυμίζω - κανείς δεν έχει ακούσει;
Αν όμως διαβάσει για τον ηλεκτρικό ήχο, τις συναυλίες στα γήπεδα, το χαμό που γινόταν, το χασίς στα παρασκήνια και τα ταξίδια στην Ινδία ε, σίγουρα θα καταλάβει πολύ περισσότερα για το στυλ αυτών των τραγουδιών. Χωρίς ν' αποφύγει την παγίδα να παίξει ως rock 'n' roll το Eleanor Rigby, που όμως μάλλον κάπως έτσι αρχικώς συνελήφθη!!
Κοντολογίς, έτσι κι αλλιώς δεν μπορούμε και ίσως δεν έχει και νόημα να προσπαθούμε να πλησιάσουμε στ' αλήθεια τη σκέψη του όποιου συνθέτη. Σας βεβαιώνω όμως ότι το ταξίδι είναι μαγικό και το αποτέλεσμα το δικαιώνει στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων. Κι όσο περισσότερα μαθαίνει κανείς, τόσο καλύτερα απολαμβάνει και συγκινείται από τη μουσική - που είναι εν τέλει και ο κοινός στόχος για όλους μας...

Νίκος Παναγιωτίδης
panagiotidis@tar.gr
(Μάρτιος 2007)