SPACE ODDITY: Η διαστημική περιπέτεια ενός τραγουδιού και οι σημασίες της
Space Oddity: Commander Chris Hadfield covers David Bowie in space
Filmed on the International Space Station with an acoustic guitar, Canadian astronaut marks end of stay in space with out of this world finale
http://www.guardian.co.uk/science/2013/may/13/commander-chris-hadfield-space-oddity
Όταν ένα μουσικό κομμάτι παίζεται ξανά αλλάζει; Η εκτέλεση ή αλλιώς η ερμηνεία προσθέτει, αφαιρεί ή αφήνει αναλλοίωτο το αρχικό έργο. Η ερμηνεία είναι μήπως και σχόλιο που λειτουργεί αυτόνομα, πολλές φορές μάλιστα ενάντια στο έργο; Στο θέατρο αυτό συμβαίνει συχνότερα. Στην μουσική ίσως πιο δύσκολα.
Η εκτέλεση γίνεται σε χώρο και χρόνο. Η μετατροπή μουσικών εκδηλώσεων σε εκδηλώσεις αντίστασης είναι κάτι που συμβαίνει συχνά, αφού συχνά παραβιάζεται η δημοκρατία. Από εκεί και πέρα κάθε εκτέλεση κουβαλάει το κρίμα της σήμανσης που θέλει να δώσει ο εκτελεστής. Η χρονική συγκυρία είναι κοινωνικό μέγεθος. Η επιλογή του χώρου επίσης. Η θεσμοθέτηση του θεάτρου στην Αρχαία Ελλάδα ήταν δηλωτική της αυτόνομης λειτουργίας του θεάτρου. Η πολιτική σκέψη χειραφετήθηκε και μέσα από το θέατρο. Η σταδιακή χειραφέτησή του από το θρησκευτικό χαρακτήρα επέτρεψε να αναδειχτεί σαν διαμεσολαβητική τέχνη.
Κατ επέκταση ο χώρος αποκτάει τη δική του σημασία. Η μεταφορά των μουσικών εκτελέσεων από τις αίθουσες των παλατιών και τις εκκλησίες σε αυτόνομους χώρους ακρόασης χειραφέτησε τη μουσική δημιουργία.Στις μέρες μας η πλήρης ανατροπή των θεμελιωδών συμβάσεων έχει συντελεστεί. Υπαίθριες συναυλίες, συναυλίες σε χώρους που δεν φτιάχτηκαν για αυτό το σκοπό, flashmob, όλα αυτά εκτείνουν τα όρια. Εν τέλει ο τρόπος γίνεται και αυτός μέρος του μηνύματος , από την άλλη όμως το μήνυμα, δηλαδή το περιεχόμενο, κρίνεται. Παρά την δύναμη της μαζικής προβολής με όλα τα θεμιτά και αθέμιτα όπλα (διαφήμιση, promotion, image making) στο τέλος υπάρχει η ώρα της κρίσης.
Ο Καναδός κυβερνήτης του διαστημικού σταθμού Chris Hatfield τραγούδησε το τραγούδι Space Oddity (Διαστημική ιδιορρυθμία, αν και η λέξη odd έχει πολλές εκφάνσεις) του David Bοwie αποχαιρετώντας τον διαστημικό σταθμό. Τραγούδι του 1969, θυμίζω ότι ο άνθρωπος πάτησε στο φεγγάρι το 1969, ενώ το 1968 είχε βγει η αξέχαστη ταινία του Κιούμπρικ “2001 Οδύσσεια του Διαστήματος”.
Προφανώς οι υπεύθυνοι του διαστημικού προγράμματος σε αγαστή σύμπνοια με τους διαχειριστές των δικαιωμάτων το ζύγισαν και είμαι βέβαιος ότι τα κέρδη εκτός από επικοινωνιακά θα είναι και υλικά, ενισχύοντας την χρηματοδότηση του διαστημικού προγράμματος που σκοντάφτει στην λογική των περικοπών, αφού ο μέσος φορολογούμενος πολίτης ξανασκέφτεται την αξία του διαστήματος όταν ζορίζεται επί γης. Fund raising λοιπόν; Γιατί όχι.
Βέβαια το τραγούδι περιγράφει μάλλον μια ατυχή έξοδο από τη διαστημική κάψουλα, έναν αστροναύτη που “χάνεται” με ότι αυτό σημαίνει. Τη δεκαετία του 70 ή του 80 προφανώς δεν θα τολμούσαν οι υπεύθυνοι να συσχετίσουν το διαστημικό πρόγραμμα με ένα τέτοιο τραγούδι. Άλλωστε ο David Bowie προκαλούσε. Σήμερα όμως εκτός του ότι η παραμονή στο διάστημα έχει γίνει κοινός τόπος τραγουδώντας το συγκεκριμένο τραγούδι ο Chris Hatfield απαντάει. Δεν θα ήταν άτοπο να πούμε ότι νομιμοποιεί την επιλογή ή την ατυχία του αστροναύτη Τομ. Το κέντρο δεν είναι πλέον το Κανάβεραλ αλλά ο ίδιος.
Η εκτέλεση όμως αυτή φέρνει κατά τη γνώμη μου στο προσκήνιο και άλλα θεωρητικά ζητήματα σχετικά με την σημασία της μουσικής εκτέλεσης , όπως αυτά που ανέφερα στην αρχή.
Ο χώρος της εκτέλεσης είναι απελπιστικά μικρός αλλά ταυτόχρονο άπειρος όσο το διάστημα. Ο εκτελεστής είναι μόνος του, το κοινό θα τον δει μετά. Το τραγούδι ξαναποκτάει ένα άλλο νόημα μερικές δεκαετίες μετά.
Και πρέπει να πούμε ότι ο κυβερνήτης Chris Hatfield έχει εξαιρετική φωνή.
Και οι στίχοι:
“Space Oddity”
Ground Control to Major Tom
Ground Control to Major Tom
Take your protein pills
and put your helmet on
Ground Control to Major Tom
Commencing countdown,
engines on
Check ignition
and may God’s love be with you
[spoken]
Ten, Nine, Eight, Seven, Six, Five, Four, Three, Two, One, Liftoff
This is Ground Control
to Major Tom
You’ve really made the grade
And the papers want to know whose shirts you wear
Now it’s time to leave the capsule
if you dare
This is Major Tom to Ground Control
I’m stepping through the door
And I’m floating
in a most peculiar way
And the stars look very different today
For here
Am I sitting in a tin can
Far above the world
Planet Earth is blue
And there’s nothing I can do
Though I’m past
one hundred thousand miles
I’m feeling very still
And I think my spaceship knows which way to go
Tell my wife I love her very much
she knows
Ground Control to Major Tom
Your circuit’s dead,
there’s something wrong
Can you hear me, Major Tom?
Can you hear me, Major Tom?
Can you hear me, Major Tom?
Can you….
Here am I floating
round my tin can
Far above the Moon
Planet Earth is blue
And there’s nothing I can do.
Γιώργος Λιγνός (Μαικήνας)
Μάιος 2013
http://lignostar.wordpress.com/
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
