Σπάνιες ηχογραφήσεις
Μεγάλες ερμηνείες
DINU LIPATTI
(10 Μαρτίου 1917 – 02 Δεκεμβρίου 1950)
Το Τελευταίο Ρεσιτάλ
(Festival International de BesanÇon)
(16 Σεπτεμβρίου 1950)
Το Πρόγραμμα
Johann Sebastian Bach
1 – Partita No. 1 in B-flat major, BWV 825
Wolfgang Amadeus Mozart
2 – Piano Sonata No. 8 in A minor, K 310
Franz Schubert
3 – Impromptu Op. 90 No. 3
4 – Impromptu Op. 90 No. 2
Frederic Chopin
5 – Waltz No. 5 in A flat major, Op. 42
6 – Waltz No. 6 in D flat major, Op. 64, No. 1, "Minute"
7 – Waltz No. 9 in A flat major, Op. 69, No. 1, "L'adieu"
8 – Waltz No. 7 in C sharp minor, Op. 64, No. 2
9 – Waltz No. 11 in G flat major, Op. 70, No. 1
10 – Waltz No. 10 in B minor, Op. 69, No. 2
11 – Waltz No. 14 in E minor
12 – Waltz No. 3 in A minor, Op. 34, No. 2, "Grande Valse brillante"
13 – Waltz No. 4 in F major, Op. 34, No. 3, "Grande Valse brillante"
14 – Waltz No. 12 in F minor, Op. 70, No. 2
15 – Waltz No. 13 in D flat major, Op. 70, No. 3
16 – Waltz No. 8 in A flat major, Op. 64, No. 3
17 – Waltz No. 1 in E flat major, Op. 18, "Valse brillante"
ΑΚΟΥΣΤΕ
Πληροφορίες για τους Ερμηνευτές
Dinu Lipatti
Γεννήθηκε στις 19 Μαρτίου του 1917 στο Βουκουρέστι της Ρουμανίας. Γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας με πατέρα βιολονίστα και μητέρα πιανίστα, και νονό του τον μεγάλο επίσης Ρουμάνο βιολονίστα και συνθέτη Gheorghe Enescu. Από πολύ νωρίς ξεκινά τις μουσικές του σπουδές στο Κολλέγιο Gheorghe Lazăr. To 1934 τον βρίσκουμε να συμμετέχει στον διεθνή διαγωνισμό πιάνου της Βιέννης, όπου πρόεδρος της επιτροπής είναι ο Alfred Cortot. Του απονέμεται το δεύτερο βραβείο, γεγονός που εξοργίζει τον Cortot ο οποίος διαμαρτυρόμενος γιατί δεν δόθηκε στον Lipatti το πρώτο βραβείο αποχωρεί από την επιτροπή.
Συνεχίζοντας τις μουσικές του σπουδές ταξιδεύει στο Παρίσι όπου τον αναλαμβάνουν διάσημοι δάσκαλοι όπως ο Cortot και η Nadia Boulanger, ο Paul Dukas στην σύνθεση και ο Charles Munch στην διεύθυνση ορχήστρας.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ταξιδεύει στην Ευρώπη και δίνει ρεσιτάλ συγκαταλέγοντας στους προορισμούς του ακόμα και τη Ναζιστική Γερμανία.
Όμως το 1943 είναι η χρονιά που εγκαταλείπει οριστικά τη Ρουμανία και το Βουκουρέστι επιλέγοντας να εγκατασταθεί στη Γενεύη της Ελβετίας. Από τους υπεύθυνους του διάσημου Ωδείου της πόλης, του έχει ήδη γίνει πρόταση να αναλάβει καθήκοντα καθηγητή πιάνου, την οποία και αποδέχεται. Την εποχή εκείνη είναι που εμφανίζονται και τα πρώτα σημάδια της ασθένειας που θα τον οδηγήσει και στον πρόωρο θάνατο.
Μία πρώτη λανθασμένη διάγνωση καθυστερεί τη θεραπεία του για τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Το 1947 διαπιστώνεται πλέον ότι πάσχει από λευχαιμία. Είναι όμως πολύ αργά για οτιδήποτε.
Επιθυμώντας να ζήσει και να παίξει πιάνο δίνει το τελευταίο του ρεσιτάλ στο Διεθνές Φεστιβάλ της BesanÇon στις 16 Σεπτεμβρίου του 1950, βαριά άρρωστος και εξουθενωμένος, λίγους μήνες πριν αφήσει την τελευταία του πνοή στις 2 Δεκεμβρίου του 1950.
Η τελειότητα των ερμηνειών του αλλά και η άψογη τεχνική του τον κατέταξαν στον κατάλογο των επιφανέστερων εκπροσώπων της πιανιστικής τέχνης του εικοστού αιώνα, ενώ η Ακαδημία Γραμμάτων και Τεχνών της πατρίδας του τον τίμησε το 1997, μετά θάνατον, εντάσσοντάς τον στην Σύγκλητο των Αθανάτων.
Πληροφορίες για το Recital
Εβδομήντα περίπου μέρες πριν αφήσει την τελευταία του πνοή έχει ανάγκη να καθίσει στο πιάνο και με τα μαγικά του δάκτυλα να δημιουργήσει ήχους και να προκαλέσει συναισθήματα στο κοινό που τόσο τον αγάπησε.
Το πρόγραμμα μεγάλο, απαιτητικό, όμως βγαίνει στη σκηνή. Τα βήματα μέχρι το πιάνο πολλά και ατελείωτα. Δείχνει κουρασμένος. Αρκετά λεπτά σιωπής με την αγωνία του κοινού να κορυφώνεται. Τα πρώτα μέτρα από την Partita του Bach υποτονικά, ανασφαλή, με δυσκολία ακούγονται οι νότες. Στο ξεκίνημα του πρώτου μέρους της όγδοης σονάτας του Mozart κάποια δοκιμαστικά μέτρα. Θέλει να πιστέψει και ο ίδιος ότι μπορεί, ότι πρέπει να παίξει. Έτσι αρχίζει η μεταμόρφωση. Η ερμηνεία ειδικά της τρίτης Impromptu του Schubert δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ακροατή ασυγκίνητο.
Το πρόγραμμα ολοκληρώνεται, όμως αισθάνεται αδύναμος να ολοκληρώσει την ερμηνεία των δεκατεσσάρων Waltzes του Chopin που έχει προγραμματίσει να ερμηνεύσει και έτσι αφήνει εκείνο με τον αριθμό δύο.
Τη θέση αυτού του έργου παίρνει εκτός προγράμματος η μεταγραφή για πιάνο από την Clara Haskil του έργου του Johann Sebastian Bach “Jesu, Joy of Man’ s Desiring” . Μια επιλογή που δηλώνει την επίγνωσή του για το επερχόμενο τέλος.
Πληροφορίες για την Ηχογράφηση
Οι προτεινόμενες επιλογές προέρχονται από την πρώτη έκδοση σε δίσκο βυνηλίου από την ετικέτα Angel LPs με αριθμό καταλόγου B/L 3556.
Έκτοτε το ρεσιτάλ αυτό κυκλοφόρησε από την EMI ως μέρος μιας κασετίνας αφιερώματος στον Lipatti με αριθμό καταλόγου
CZS 7 67162 2.
Προτεινόμενη δισκογραφία
Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί από την EMI και την σειρά The Icons μία κασετίνα με επτά δίσκους ακτίνας που περιλαμβάνει όλες τις ηχογραφήσεις του Lipatti. Μέρος αυτής της συλλογής αποτελεί και η ηχογράφηση του τελευταίου ρεσιτάλ, με πάρα πολύ καλή ψηφιακή επεξεργασία και σε πολύ προσιτή τιμή.
Προσωπικά Σχόλια
Ο Lipatti παρ’ όλη την σύντομη πιανιστική του διαδρομή κατάφερε να μας αφήσει παρακαταθήκη μεγάλες ερμηνείες έργων των Chopin, Mozart, J. S. Bach, Ravel, Liszt, Enescu, Schumann και Grieg.
Όμως ποτέ δεν ηχογράφησε έργα του Ludwig van Beethoven. Το 1949 ετοιμάζεται να ηχογραφήσει το πέμπτο κονσέρτο για πιάνο του Beethoven για λογαριασμό της EMI, όμως δεν προλαβαίνει. Τυχεροί βέβαια όσοι τον άκουσαν να το ερμηνεύει στο Βουκουρέστι την περίοδο 1940 – 1941, σε δύο εμφανίσεις του. Σύντομος ο κατάλογος των ηχογραφημένων ερμηνειών του. Χρονολογικά ξεκινά από το 1939 με την ηχογράφηση των Waltzes Op. 39 του Brahms με την αγαπημένη του δασκάλα και μέντορα του Nadia Boulanger.
To 1947 στον κατάλογο εμφανίζεται η ηχογράφηση του κονσέρτου για πιάνο σε Λα ελάσσονα του Schumann με τον Karajan και την Philharmonia Orchestra, ενώ την επόμενη χρονιά (1948) με την ίδια ορχήστρα και τον Alceo Galliera ερμηνεύει το κονσέρτο για πιάνο σε Λα ελάσσονα του Grieg.
To 1948 παραδίδει ηχογραφημένη μια εξαιρετική ερμηνεία των Waltzes του Chopin, ενώ το 1950 υπό την καθοδήγηση του Ernest Ansermet και με την Orchestre de La Suisse Romande, καταθέτει μία νέα ερμηνευτική άποψη του κονσέρτου για πιάνο σε Λα ελάσσονα του Schumann.
Το τελευταίο του ρεσιτάλ απ’ όπου και τα προτεινόμενα προς ακρόαση αποσπάσματα υπήρξε και η τελευταία του ηχογράφηση.
Δημήτρης Κυπραίος
https://www.facebook.com/dimitris.kipreos
