ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΤΗΡΤΖΟΓΛΟΥ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Στην Τίνα Βαρουχάκη
Για πολλούς μαθητές κλασικής κιθάρας έχει υπάρξει ο «αγαπημένος» τους καθηγητής», από αυτούς που σε «σημαδεύουν»…
Για πολλούς καθηγητές, είναι γνωστός μέσω των μεθόδων κλασικής κιθάρας, τις οποίες- σημειωτέον - διαθέτει ελεύθερα στο διαδίκτυο στερούμενος κάθε εισοδήματος προερχόμενου από την εκμετάλλευση πνευματικών δικαιωμάτων.
Ο λόγος για τον καθηγητή Σταύρο Κατηρτζόγλου, ο οποίος συγκαταλέγεται μεταξύ των συγγραφέων του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών της κλασικής κιθάρας για τα Μουσικά Σχολεία, στο πλαίσιο των δράσεων του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) του Υπουργείου Παιδείας.
Ο καθηγητής Σταύρος Κατηρτζόγλου, μιλάει ορμώμενος και από την εμπειρία που απέκτησε στο παρελθόν από την εκλεγμένη θέση ως υποδιευθυντή Μουσικού Γυμνασίου – Λυκείου της Παλλήνης. Ένα θεσμό, που φέτος συμπληρώνει 29 έτη δημιουργικής προσφοράς, τον οποίο ο ομιλών, υπηρετεί έως σήμερα, διδάσκοντας κλασική κιθάρα και διευθύνοντας το μαθητικό κιθαριστικό μουσικό σύνολο «Αθηνά».
Αφορμή για τη συζήτησή μας, υπήρξε μια υπέροχη συναυλία παλαιάς μουσικής στο Athenaeum, όπου το ConAnima Ensemble, στο οποίο ο Σταύρος Κατηρτζόγλου συμμετέχει με την ερμηνεία μπαρόκ λαούτου, συνόδευσε μουσικά την αφήγηση ενός υπέροχου αναγεννησιακού παραμυθιού, «Ο Πρίγκιπας Αριόστο» που δημιούργησε η ιστορικός τέχνης και εικαστικός, Χαρά Παπαθεοδώρου.
Μιλήσαμε για την προσφορά του θεσμού των μουσικών σχολείων στη λόγια και την παραδοσιακή μουσική, καθώς και για τα προβλήματά τους. Το κυριότερο: η έλλειψη διδακτικού προσωπικού! Όχι τόσο στα μαθήματα γενικής Παιδείας, όσο κυρίως στους καθηγητές μουσικών οργάνων. Και ιδού ο παραλογισμός… να διορίζονται διδάσκοντες βαίνοντας προς τη λήξη της σχολικής χρονιάς, ενώ απομένουν ένα ή δυο μαθήματα πριν τη λήξη της! Και όταν ρωτώ τις προτάσεις του για εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, η απάντησή του με ξαφνιάζει: «Πριν την όποια μεταρρύθμιση, εκείνο που χρειάζεται είναι να εφαρμόζονται οι νόμοι!»
Ο Σταύρος Κατηρτζόγλου, με συγκινεί βαθύτατα, ολοκληρώνοντας το βιογραφικό του με τη φράση: «…ελπίζει να διδάσκει ως το τέλος του. Όνειρο της ζωής του είναι να μην πάρει σύνταξη ποτέ!»
Μια σπάνια στάση ζωής που δικαιώνει τη φράση ενός πανεπιστημιακού μου δασκάλου: «Τους θεσμούς εμείς τους κάνουμε!»
.jpg)
«Ένα μόνο πρόβλημα θα αναφέρω που είναι και το πιο σημαντικό: η έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού! Οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί στη μουσική ποτέ δεν έρχονταν την 1η Σεπτεμβρίου που ξεκινούν τα σχολεία και από τις χρονιές της κρίσης και μετά, έχουμε ελλείψεις γύρω στο 1/3 των καθηγητών που δεν έρχονται ποτέ. Φέτος ήρθαν καθηγητές τώρα, βαίνοντας προς τη λήξη της σχολικής χρονιάς! Το αστείο είναι ότι οι καθηγητές που ήρθαν τώρα, είχαν μόνο ένα μάθημα στο Λύκειο και μετά πάνε για εξετάσεις!»
* * * * * * *
Τ.Β. Έχετε διατελέσει υποδιευθυντής στο πρώτο μουσικό σχολείο που ιδρύθηκε στη χώρα μας: το Μουσικό Γυμνάσιο-Λύκειο Παλλήνης. Τι σηματοδότησε αυτή η εμπειρία για σας, αυτή η εξέλιξη στην καριέρα σας;
Σ.Κ. Ήμουν για μια τετραετία υποδιευθυντής στο Μουσικό Σχολείο της Παλλήνης. Αυτό με έκανε να δουλέψω αρκετές εκατοντάδες ώρες εκτός ωραρίου και με αυτό τον τρόπο να μου μείνει αυτό ως… «κουσούρι»! Αγάπησα ακόμη παραπάνω το σχολείο από αυτή τη θέση.
Τ.Β. Ποιοι είναι κατά τη γνώμη σας οι σημαντικότεροι στόχοι του θεσμού των μουσικών σχολείων και κατά πόσον έχουν επιτευχθεί;
Σ.Κ. Καταρχήν, το Μουσικό Σχολείο Παλλήνης ιδρύθηκε το 1988. Στον ιδρυτικό Νόμο αναφέρεται ότι: «σκοπός της ίδρυσης, είναι η προετοιμασία και κατάρτιση των νέων που επιθυμούν να ακολουθήσουν επαγγελματικά την κατεύθυνση της μουσικής, χωρίς να υστερούν στη γενική Παιδεία». Αυτός είναι και παραμένει ο σκοπός όλων των μουσικών σχολείων. Σε ό,τι αφορά τη γενική Παιδεία, η Παλλήνη «φιγουράρει» μέσα στην αφρόκρεμα των σχολείων της χώρας από άποψη επιτυχίας στα ΑΕΙ. Ακόμη και από γνωστά ιδιωτικά σχολεία, είναι μπροστά στις λίστες! Αυτό βέβαια, οφείλεται και στην ποιότητα των παιδιών. Κατά κανόνα, ένας γονιός που θα στείλει το παιδί του στο μουσικό σχολείο, έχει κουλτούρα. Επομένως και το παιδί του, μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον με κάποιες ποιότητες (πχ διαθέτει πλούσιο λεξιλόγιο κτλ) οπότε ο εκπαιδευτικός έχει προνομιακό υλικό. Η καλλιτεχνική εκπαίδευση των παιδιών αντανακλάται στη γενικότερη συμπεριφορά τους, την εξευγενίζει. Δεν είναι τυχαίο, ότι στο σχολείο μας δεν υπάρχει σχολική βία! Το bulling είναι άγνωστο! Αυτό είναι πολύ σημαντικό σε μια εποχή που τα σχολεία αντιμετωπίζουν δυσθεώρητα προβλήματα, όπως πχ τα ναρκωτικά, που διεισδύουν όλο και περισσότερο ακόμα και στα Γυμνάσια.
T.B. Ως προς την εκπαιδευτική προσφορά του θεσμού, θα θέλατε να παρατηρήσετε κάτι;
ΣΤ.Κ. Σε ό,τι αφορά την εκπαιδευτική προσφορά του θεσμού στην ευρύτερη κοινωνία, παρατηρείται ότι τόσο στην παραδοσιακή, όσο και στην Ευρωπαϊκή μουσική βλέπουμε μουσικούς με εκπαιδευτική καταγωγή από μουσικά σχολεία. Αυτό δεν φαίνεται τόσο πολύ στην Ευρωπαϊκή μουσική, γιατί στην ανάπτυξή της συμβάλλουν επίσης οι Σχολές Μουσικών Σπουδών, όπου εισάγονται πολλοί από τους απόφοιτους μας, καθώς και τα ωδεία. Σήμερα πολλοί επαγγελματίες μουσικοί που προέρχονται από το σχολείο μας είναι αξιολογότατοι! Η μεγάλη προσφορά του θεσμού των μουσικών σχολείων, φάνηκε ακόμη περισσότερο στον τομέα της Παραδοσιακής μουσικής. Σήμερα οι επαγγελματίες της παραδοσιακής εκπαίδευσης προέρχονται από τα μουσικά σχολεία, γιατί είναι η πρώτη επίσημη τυπική οργανωμένη εκπαιδευτική προσπάθεια στην παραδοσιακή μουσική, οπότε εκεί είναι φανερό το έργο.
.jpg)
Τ.Β. Ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα σημαντικότερα προβλήματα του θεσμού των μουσικών σχολείων;
Σ.Κ. Ένα μόνο πρόβλημα θα αναφέρω που είναι και το πιο σημαντικό: η έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού! Οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί στη μουσική ποτέ δεν έρχονταν την 1η Σεπτεμβρίου που ξεκινούν τα σχολεία και από τις χρονιές της κρίσης και μετά, έχουμε ελλείψεις γύρω στο 1/3 των καθηγητών που δεν έρχονται ποτέ. Φέτος ήρθαν καθηγητές τώρα, βαίνοντας προς τη λήξη της σχολικής χρονιάς! Το αστείο είναι ότι οι καθηγητές που ήρθαν τώρα, είχαν μόνο ένα μάθημα στο Λύκειο και μετά πάνε για εξετάσεις! Όπως καταλαβαίνετε, έτσι δεν μπορεί να στηθεί ορχήστρα, δεν μπορεί να υπάρξει συνέχεια σε μια ομάδα οργάνων στα xάλκινα, στα κοντραμπάσα, στο όμποε κτλ. Όλες αυτές οι τάξεις έχουν πάθει καθίζηση και αυτό αποτελεί φοβερά ανασταλτικό παράγοντα στη λειτουργία του σχολείου. Τα κενά, παρατηρούνται μόνο στη διδασκαλία μουσικών οργάνων που θεωρούνται πολυτέλεια. Στα υπόλοιπα μαθήματα υπήρχαν καθυστερήσεις που όμως καλύπτονταν σύντομα πάντα.
Τ.Β. Έχετε κάποια πρόταση σε σχέση με αυτό;
Στ.Κ. Είναι απλό: να γίνονται οι προσλήψεις στην ώρα τους! Περισσότερη χρηματοδότηση για τις προσλήψεις. Συχνά στις προτάσεις για την παιδεία, γίνεται λόγος για την ανάγκη μεταρρυθμίσεων. Πριν την όποια μεταρρύθμιση, εκείνο που χρειάζεται είναι να εφαρμόζονται οι νόμοι. Αν εφαρμόζονται οι νόμοι είναι όλα καλά! Σήμερα ο ένας στους τέσσερις μαθητές εισάγεται στο μουσικό σχολείο. Ως υποδιευθυντής, είχα καθιερώσει την ηλεκτρονική υποβολή και οι αιτήσεις πολλαπλασιάστηκαν! Για να λειτουργήσει σωστά ένα σχολείο χρειάζονται κτίριο, οι μαθητές και οι δάσκαλοι. Οι δυο πρώτοι παράγοντες υφίστανται και χωλαίνουμε στον τρίτο παράγοντα: του Δασκάλους.
Τ.Β. Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά μοντέλα στοχεύουν στην καλλιέργεια επικοινωνιακών, κοινωνικών και κυρίως μεταγνωστικών δεξιοτήτων. Νομίζετε ότι το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα της Δημόσιας Τυπικής Εκπαίδευσης, κατόρθωσε τη μετάβαση από την πρακτική της αποστήθισης, στην υιοθέτηση δεξιοτήτων κριτικής σκέψης εκ μέρους των μαθητών;
Στ.Κ. Δεν είμαι ειδικός για να μιλήσω συνολικά για την Παιδεία. Προφανώς η «παπαγαλία» είναι απαράδεκτη ως πρακτική. Όμως, στο μάθημα της κιθάρας και γενικότερα των μουσικών οργάνων, όπως γνωρίζετε, η αποστήθιση είναι απαραίτητη και αποτελεί σημαντικό αντικείμενο μελέτης. Σε ό,τι αφορά την κριτική σκέψη των νέων, βελτιώνεται χρόνο με το χρόνο. Οι νέοι έχουν κριτική σκέψη! Εκεί που υπάρχει έλλειψη, είναι σε αξίες και πρότυπα. Είναι κάτι για το οποίο φταίμε οι δάσκαλοι, οι εκπαιδευτικοί και η Κοινωνία γενικότερα, που ενώ έχει αξίες και ιδανικά, δεν τα εμφυσά, δεν τα εμπνέει στους μαθητές. Τα παιδιά των μουσικών σχολείων έχουνε κουλτούρα και αυτό αποτυπώνεται στη διαδρομή τους από τη Α΄Γυμνασίου έως την Γ΄Λυκείου. Στο πώς διαχειρίζονται τον πολιτισμό, που τον μάθανε βήμα βήμα. Για παράδειγμα, παρατηρούμε το φαινόμενο ο μαθητής της Γ΄Λυκείου να κάνει παρατήρηση στον μικρό μαθητή να μην μιλάει ή να μην χειροκροτεί στα κενά μεταξύ των έργων μιας συναυλίας. Δηλαδή, οι ίδιοι οι μαθητές διδάσκουν την κουλτούρα στους μικρότερους! Το βλέπουμε επίσης στις εκδρομές, όπου θα αναζητήσουν στο μουσείο συγκεκριμένα έργα που έχουν υπόψη και ζητήσουν πληροφορίες σχετικά. Για παράδειγμα, είχαμε πάει με τα παιδιά παλαιότερα μια εκδρομή στην Ιταλία και επισκεπτόμενοι το μουσείο της Φλωρεντίας, έκανε εντύπωση στον ξεναγό που τα παιδιά λέγανε: «που είναι η “Άνοιξη” του Μποτιτσέλι;» Αυτό είναι που προσφέρουν τα μουσικά σχολεία: την oλιστική μουσική προσέγγιση, όχι μόνο για τη μουσική, αλλά γενικότερα για την Τέχνη και τον Πολιτισμό.
Τ.Β. Στο πλαίσιο του μουσικού σχολείου Παλλήνης, διευθύνετε με τον Αστρινό Καραγιωργάκη, το κιθαριστικό μουσικό σύνολο «Αθηνά». Θα θέλατε να αναφερθείτε στις επικείμενες δραστηριότητες του συνόλου;
Στ.Κ. Η αλήθεια είναι ότι κάνουμε πολλή δουλειά για το σύνολο, δεδομένου ότι οι παρτιτούρες των έργων που ερμηνεύει είναι όλες διασκευές δικές μας, αλλά και πρωτότυπες συνθέσεις. Καμιά φορά εμπλέκονται και οι μαθητές, αλλάζουν κάτι. Ξέρετε, ένα μαθητικό μουσικό σύνολο έχει μια ιδιομορφία: ότι ανανεώνονται συνεχώς τα μέλη του, γιατί κάθε χρόνο φεύγει η Γ΄ Λυκείου και εντάσσονται οι μικροί μαθητές. Εμείς δεχόμαστε τους μαθητές από τη Β΄ Γυμνασίου που έχουν εγκλιματιστεί περισσότερο και παραμένουν στο σύνολο έως την Γ΄ Λυκειου, όπου εξελίσσονται. Αλλά αυτή η συνεχής ανανέωση μελών συμβαίνει σε όλα τα μαθητικά μουσικά σύνολα. Αυτό δεν αποτελεί ιδιαίτερο πρόβλημα, γιατί ο σκοπός είναι εκπαιδευτικός, δεν είναι η τελειότητα. Θεωρώ ότι θα είχε ενδιαφέρον να σας εξηγήσω το πώς έχουμε οργανώσει το σύνολο, με ποια στρατηγική για να καλύψουμε αυτή την αδυναμία. Αποφασίσαμε να παίρνουμε 16 παιδιά στο σύνολο, τέσσερα σε κάθε φωνή, αφού είναι τετράφωνο. Ένα από τα παιδιά της κάθε φωνής, είναι leader. Ο επικεφαλής, όπου θα δουν τη δακτυλοθεσία και θα ακολουθήσουν τα υπόλοιπα μέλη της φωνής. Έτσι λειτουργεί πάρα πολύ καλά και επιπλέον διευκολύνει τις πρόβες, γιατί μπορούμε να κάνουμε πρόβες ανά φωνή, ανά δυο φωνές ή ανά τέσσερα σύνολα. Δηλαδή, αν ένας από κάθε φωνή πάει σε μια αίθουσα και κάνει πρόβες, είναι ένα κουαρτέτο πλήρες. Έτσι τελειώνοντας τη δουλειά του συνόλου, μπορεί να δουλέψει και ένα δικό του σύνολο κουαρτέτο για να το εντάξουμε στο πρόγραμμα. Αυτό έχει δουλέψει πολύ ωραία τα τελευταία χρόνια που το εφαρμόσαμε. Επίσης εμπλουτίσαμε το σύνολο με μια κιθάρα 8βα μπάσο και θέλουμε να το εμπλουτίσουμε και με μια κιθάρα 8βα, για να διευρυνθεί το ηχόχρωμα του συνόλου.
Τ.Β. Ποια είναι τα καλλιτεχνικά σας σχέδια με το κιθαριστικό σύνολο «Αθηνά»;
Στ.Κ. Τον Οκτώβριο θα μας επισκεφθεί μια Big Band ενός Γερμανικού Σχολείου προσκεκλημένη του συνόλου Αθηνά και εμείς αντιστοίχως θα φιλοξενηθούμε από το σχολείο τους, το Νοέμβριο. Eίναι από το Νουρτίγκεν, κοντά στη Στουτγάρδη. Θα συμπράξουμε μαζί θα κάνουμε από κοινού μια συναυλία στο Ινστιτούτο Γκαίτε. Το ενδιαφέρον σε αυτό έγκειται στο ότι πρόκειται για σχολείο Ρούντολφ Στάινερ (Rudolf Steiner) που σημαίνει αυτοδιαχειριζόμενο, χωρίς Διευθυντή! Το διαχειρίζονται τέσσερις καθηγητές, τέσσερις γονείς και μαθητές, δηλαδή διευθύνεται από Συμβούλιο με οικολογικές και καλλιτεχνικές αναζητήσεις, είναι ιδιαίτερο σχολείο. Αυτή είναι μια αλυσίδα παγκόσμια σχολείων ήταν ένας εξαιρετικός εκπαιδευτικός Γερμανός καθηγητής, ο Στάινερ. Αυτή τη στιγμή όλες μου οι συνεννοήσεις γίνονται με μητέρα μαθητή, που είναι εθελόντρια και έχει αναλάβει το μάνατζμεντ. Η δε διευθύντρια της μπάντας, είναι Δικαστικός! Το σύνολο προσπαθεί κάθε χρόνο να έρχεται σε επαφή με κάποιο φεστιβάλ το Καλοκαίρι πήγαμε στα Ανώγεια και στο Μόλυβο τα δυο τελευταία χρόνια. Φέτος που ετοιμάζουμε το ταξίδι στη Γερμανία δεν θα πάμε οργανωμένα, αλλά συστήνουμε στα παιδιά να πάνε σε φεστιβάλ κιθάρας.
Τ.Β. Πώς πληροφορηθήκατε γι΄ αυτό το σχολείο;
Σ.Κ. Από την Καθηγήτρια των Γερμανικών. Να προσθέσω ότι οι εκδρομές στο εξωτερικό σε περιόδους κρίσης είναι μεγάλο πρόβλημα. Εμείς επιλέγουμε αυτές τις εκδρομές, τις ανταλλαγές που είναι επιδοτούμενες, έτσι ώστε να ακολουθεί όλο το σύνολο. Γιατί, αν πάνε μόνο οι μαθητές που διαθέτουν τα 500-600 ευρώ, θα είναι το ¼ του συνόλου! Εμείς καταφέραμε με 150,00 ευρώ να πάμε και να έρθουμε στη Γερμανία με όλα τα έξοδα καλυμμένα για μια εβδομάδα! Αυτό είναι επιδοτούμενο από το Γερμανικό Κράτος από έναν οργανισμό νέων μουσικών. Το προηγούμενο ταξίδι που πήγαμε στη Φρανκφούρτη, ήταν επιδοτούμενο από το Ινστιτούτο Γκαίτε.
Τ.Β. Ο Gardner, διατύπωσε τη θεωρία των πολλαπλών τύπων νοημοσύνης- μια εκ των οποίων είναι η μουσική νοημοσύνη. Τι θα συμβουλεύατε ένα γονιό, ο οποίος υποβαθμίζει το γεγονός ότι το παιδί του έχει ανεπτυγμένη τη μουσική νοημοσύνη και προσπαθεί να το πείσει να ακολουθήσει σπουδές άσχετες με τη μουσική;
Στ.Κ. Πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Βέβαια ο Gardner ήταν και εξαιρετικός πιανίστας, οπότε ίσως μερολήπτησε… Όλες οι σύγχρονες μελέτες, όλες οι παιδαγωγικές μέθοδοι παγκοσμίως, έχουν αναδείξει τις τέχνες ως καταλύτη στην εκπαίδευση. Αυτό είναι επιστημονικό γεγονός αποδεδειγμένο. Επομένως, δεν τίθεται θέμα αν η τέχνη και ιδιαίτερα η μουσική τέχνη, συμβάλλει στην εκπαίδευση. Αυτό είναι αυτονόητο! Το να πάρει όμως κάποιος απόφαση να ακολουθήσει μουσικές σπουδές, είναι άλλο, υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες μέσα. Αυτό που θα έλεγα σε έναν γονέα, είναι να υποστηρίζει τις επιλογές του παιδιού του! Αυτό είναι το μόνο που μπορεί να κάνει, είναι το καλύτερο που μπορεί να κάνει, όποιες και αν είναι αυτές. Δεν μπορεί κάποιος να είναι απόλυτος. Το κάθε παιδί είναι μια ιδιαίτερη προσωπικότητα. Θα πρέπει κανείς να το βοηθήσει να μετρήσει τις δυνάμεις του και να δει αν σε αυτό τον ανταγωνισμό-τον πολύ σκληρό, όπως είναι το επαγγελματικό μουσικό πεδίο- μπορεί το παιδί να ανταπεξέλθει. Πιθανόν και εγώ να απέτρεπα ένα παιδί να γίνει επαγγελματίας. Η μουσική έχει επιτελέσει το έργο της και αν ασχοληθεί κανείς ως ερασιτέχνης.
Τ.Β. Είστε εδώ και πολλά χρόνια εκπαιδευτικός και έχουν περάσει από τα χέρια σας γενιές μαθητών. Νομίζετε ότι το επίπεδο των μαθητών (αφενός από άποψη πνευματικού επιπέδου και αφετέρου από άποψη τεχνικής) βαίνει αυξανόμενο ή μειούμενο;
Στ.Κ. Αυτό που μπορώ να γενικεύσω, είναι ότι αριθμητικά είναι μάλλον μειούμενο το σύνολο των μαθητών που είναι σπουδαστές μουσικού οργάνου. Αυτό είναι ευκαιριακό νομίζω, λόγω της κρίσης και των πολλαπλών υποχρεώσεων των μαθητών. Όμως η ποιότητα των δασκάλων, από την εποχή που ξεκίνησα να διδάσκω, έχει κάνει άλματα! Έχουμε πλέον αξιολογότατους και καταρτισμένους δασκάλους μουσικής και αυτό φαίνεται και στα παιδιά. Η τεχνική αρτιότητα των παιδιών είναι σίγουρα πολύ καλύτερη από πριν 10, 20 ή 30 χρόνια. Αυτό είναι βέβαιο και μας κάνει αισιόδοξους. Άρα τελικά, βαίνει αυξανόμενη τόσο τεχνικά, όσο και ως μουσική πράξη από ένα παιδί που θα ασχοληθεί επαγγελματικά.
.jpg)
Τ.Β. Έχετε συγγράψει με τον Α. Καραγεωργάκη, μεθόδους κλασικής κιθάρας που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων και δικές σας ενδιαφέρουσες διασκευές. Μου έκανε εντύπωση, ότι έχετε εντάξει και έργα ρεπερτορίου της λεγόμενης κλασικής μουσικής πχ Beethoven, Bizet κτλ συνθέτες το έργο των οποίων δεν εντάσσεται στην ύλη της κλασικής κιθάρας. Για ποιους λόγους θεωρείτε σημαντική τη διεύρυνση του κιθαριστικού ρεπερτορίου;
Στ.Κ. Δεν θα τολμούσα να μεταγράψω Beethoven. Δεν νομίζω ότι ο Beethoven θα μπορούσε εύκολα να μεταγραφεί για κιθάρα και δεν θεωρώ μεταγραφή μια απλή παράθεση της μελωδίας ενός έργου του Beethoven. To κάνω μόνο για να εμπλουτίσω τα ακούσματα των αρχάριων μαθητών. Γι΄αυτό, στις μεθόδους για αρχάριους, προσπαθώ να εντάξω όλα τα είδη, ώστε ο μαθητής να έρθει σε επαφή με παραδοσιακή μουσική, τζαζ, λόγια μουσική κτλ. Τις μεθόδους διδασκαλίας αυτές τις συγγράψαμε με τον κ. Αστρινό Καταργιωργάκη. Δυο χρόνια ασχολούμαστε με αυτές και τώρα τις βελτιώνουμε, δοκιμάζοντάς τες στην πράξη πιστεύοντας ότι είναι χρήσιμο κάποια μέθοδος να είναι όλα σε ένα: σπουδές, ασκήσεις, prima vista ρεπερτόριο, ιστορία της κιθάρας, προτάσεις δημιουργικότητας και οργάνωση μελέτης. Όλα αυτά τα αντικείμενα, περιλαμβάνονται σε τρία τεύχη που προσδιορίζουν 6 επίπεδα σπουδών. Αυτά τα έχουμε διαθέσει ελεύθερα στο διαδίκτυο, στο νέο site που έχουμε φτιάξει http://citharista.eu/ όπου κανείς μπορεί να βρει εκτός από τις μεθόδους διδασκαλίας και σημειώσεις για την ιστορία του οργάνου, καθώς και πρωτότυπες παρτιτούρες για σόλο και σύνολα κιθάρας.
Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε ένα κόμβο ελεύθερης διακίνησης, όπου οι παρτιτούρες να διατίθενται ελεύθερα. Η μέθοδος είναι ηλεκτρονική. Πιθανώς να την εκδώσουμε σε εκδοτικό οίκο, αλλά ουσιαστικά είναι η εξέλιξη της προηγούμενης μεθόδου που έχω διαθέσει επίσης ελεύθερα στο διαδίκτυο πιο οργανωμένη και πιο συγκροτημένη.
Τ.Β. Εκτός από σολίστ κλασικής κιθάρας ασχολείστε επαγγελματικά με την παλαιά μουσική, παίζοντας μπαρόκ λαούτο (theorbο lute). Προσφάτως, είχατε συμμετάσχει με το σύνολο ConAnimma Ensemble σε μια πολύ όμορφη συναυλία στο Athenaeum, όπου παρουσιάσατε τη μουσική ενός αναγεννησιακού παραμυθιού, (της εικαστικού, Ιστορικού Τέχνης, Χαράς Παπαθεοδώρου) με τίτλο «Ο Πρίγκιπας Αριόστο». Θα θέλατε να μας μιλήσετε για τη σχέση σας με το μπαρόκ λαούτο και τις πιθανές κοινές αναλογίες αυτού του μουσικού οργάνου με την κλασική κιθάρα;
Στ.Κ. Στο ConAnima Ensemble, που είναι μετεξέλιξη του Συνόλου Κέλσος, συμμετέχω στο μπάσο κοντίνουο ως λαουτίστας. Δηλαδή, πέντε από τα έξι μέλη του, δημιούργησαν το ConAnimma Ensemble. To μπαρόκ λαούτο είναι ένα αγαπητό, ένα υπέροχο όργανο. Σε πρόσφατο άρθρο μου στο TaR, γράφω ότι γενικά τα λαούτα και η βιχουέλα βέβαια, είναι από τα πιο προσφιλή για μεταγραφές. Είναι για την αναγέννηση και το μπαρόκ ότι είναι η κιθάρα σήμερα. Είναι τόσο κοντινός ο ήχος, υπάρχει πολύ μεγάλη συγγένεια στα όργανα (ιδιαίτερα με το Αναγεννησιακό λαούτο, γιατί το μπαρόκ έχει κάπως διαφορετικό κούρδισμα, οπότε χρειάζεται καλύτερη προσαρμογή), οι αναλογίες είναι πράγματι πολλές.
Τ.Β. Θέλετε να μου πείτε λίγο τα κοινά σημεία μπαρόκ λαούτο και κλασικής κιθάρας
Στ.Κ.To κούρδισμα του 13χορδου μπαρόκ λαούτου είναι: φα-ρε-λα- φα- ρε- λα και μετά υπάρχει μια ολόκληρη σκάλα που κατεβαίνει προς τα μπάσα: σολ-φα –μι – ρε- ντο – σι- λα, από την ψιλή χορδή προς τη βαθύτερη. Συνεπώς, έχουμε έξι χορδές, όπως της κιθάρας, με διαφορετικό κούρδισμα και μια ολόκληρη σειρά (μια οκτάβα μπάσα) ελεύθερες, ανοικτές χορδές, που μας δίνουν τη δυνατότητα να έχουμε οποιοδήποτε βαθύ μπάσο, μέχρι το χαμηλό λα. Υπάρχουν δυσκολίες βέβαια στη μεταφορά από τη θεόρβη στην κιθάρα, γιατί δεν αντιστοιχεί ακριβώς η έκταση. Αλλά είναι τόσο συγγενή όργανα, η τεχνική τους είναι παραπλήσια, παίζεται με τα δάκτυλα, έχει συγχορδίες, τα λεγκάτι είναι ίδια με τις κιθάρας, τα μπαρέ και γενικά όλες σχεδόν οι τεχνικές της κλασικής κιθάρας, εφαρμόζονται στο λαούτο.
T.B. Παίζετε από παρτιτούρες ή από ταμπλατούρες;
Στ.Κ. Παίζω και από παρτιτούρα και από ταμπλατούρα (άλλοι προτιμούν τον όρο: “ταμπουλατούρα”). Η ανάγνωση της ταμπλατούρας δεν είναι τόσο δύσκολη, είναι πάρα πολύ απλή. Ένας έμπειρος κιθαριστής σε μια εβδομάδα θα μάθει να διαβάζει ταμπλατούρα. Εγώ εφαρμόζω κιθαριστική τεχνική πάνω στο λαούτο, παίζω με νύχια, ενώ κανονικά το μπαρόκ λαούτο παίζεται χωρίς νύχια.
Τ.Β. Eίναι γνωστό ότι έχετε αναλάβει εκπαιδευτικά projects για τη διδασκαλία της κλασικής κιθάρας στη Μέση εκπαίδευση σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. Εάν σας ζητούσε ο εκάστοτε Υπουργός Παιδείας να προτείνετε μεταρρυθμίσεις για το ζήτημα αυτό, ποιοί θα ήταν οι άξονες προτεραιοτήτων σας;
Στ.Κ. Στα 29 χρόνια που λειτουργούν τα μουσικά σχολεία, ουσιαστικά δεν υπήρχε συγκροτημένο πρόγραμμα σπουδών. Πριν δυο χρόνια, το Ι.Ε.Π. επέλεξε, βάσει φακέλου προσόντων, εμένα και αρκετούς άλλους συναδέλφους και δημιουργήσαμε μια ομάδα στο πλαίσιο της οποίας συγγράψαμε το πρόγραμμα σπουδών της κιθάρας για τα μουσικά σχολεία. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον πιστεύω γενικότερα για τους κιθαριστές. Παράλληλα, συγγράφηκε ο οδηγός του εκπαιδευτικού, ένα βιβλίο που βοηθά τον εκπαιδευτικό να εφαρμόσει αυτό το πρόγραμμα με συμβουλές και μουσικά κείμενα που διευκολύνουν την ανάγνωση και την εφαρμογή του προγράμματος σπουδών. Αυτά τα δυο συγγράμματα μπορεί κανείς να τα βρει στη διεύθυνση: http://pmglp.org/01in/prog_spoudon/ps_kithara.pdf και για τον οδηγό εκπαιδευτικού στο http://pmglp.org/01in/prog_spoudon/oe_kithara.pdf
Το πρόγραμμα σπουδών της κλασικής κιθάρας είναι ένα κείμενο 48 σελίδων, όπου περιλαμβάνεται βήμα-βήμα, τεχνική με τεχνική και με ενδεικνυόμενα έργα, η προτεινόμενη διδακτική πορεία του μαθητή για τα πρώτα 6 χρόνια (από Α΄Γυμνασίου έως Γ΄ Λυκείου) όπου αντιστοιχεί περίπου με προχωρημένη Μέση στην Γ΄Λυκείου. Πολλά παιδιά, που έχουν και στο Δημοτικό προηγούμενη εκπαίδευση, το υπερβαίνουν. Γιατί όταν ο μαθητής έρθει στο σχολείο, τον κατατάσσουμε σε ένα επίπεδο από το 1 μέχρι το 6. Ένας μαθητής λοιπόν της Α΄Γυμνασίου που έχει μια προηγούμενη εκπαίδευση, μπορεί να καταταγεί στο 2ο ή στο 3ο επίπεδο, οπότε να υπερβεί το 6ο. Αυτοί οι μαθητές, συνεχίζουν εκτός προγράμματος πιο προχωρημένες τεχνικές.
Σε ό,τι αφορά τις μεταρρυθμίσεις, δεν νομίζω ότι αυτό είναι το πρόβλημα στη Δημόσια μουσική Εκπαίδευση. Αυτό που χρειάζεται είναι να εφαρμοστούν οι υπάρχοντες νόμοι! Να εφαρμοστούν τα προγράμματα σπουδών, οι καθηγητές να έρχονται όλοι στην έναρξη του σχολικού έτους, να υπάρχει επαρκής χρηματοδότηση, γιατί τα σχολεία πλέον παίρνουν λιγότερα χρήματα, ενώ έχουν περισσότερες ανάγκες από παλαιότερα. Ένα σχολείο σήμερα έχει ανάγκη από υπολογιστές, φωτοτυπικά, χαρτί, μελάνι - όλα αυτά τα έξοδα δεν υπήρχαν πριν. Δυστυχώς, έχουν μειωθεί οι χρηματοδοτήσεις, ενώ έχουν αυξηθεί τα έξοδα. Έτσι αναγκαζόμαστε να ζητάμε από τους γονείς να συνεισφέρουν αναλώσιμα πχ χαρτί. Άρα, η πρόβλεψη για χρηματοδότηση που να καλύπτει πάγιες ανάγκες, όπως την έκδοση μουσικών βιβλίων, συνιστά μια μεταρρύθμιση…. Επίσης, βάσει νόμου, προβλέπεται η αξιολόγηση του προσωπικού, αλλά δυστυχώς στην πράξη δεν εφαρμόζεται.
Τ.Β. Αυτό για να το αναφέρετε έχετε κάποιο λόγο. Όταν προσπάθησε να εφαρμοστεί αξιολόγηση, υπήρχαν αντιδράσεις. Έχετε την αίσθηση ότι γενικότερα στα σχολεία (όχι ειδικά στο δικό σας) δεν γίνεται καθόλου;
Στ.Κ. Πρέπει να υπάρχει μια αξιολόγηση, ανεξαρτήτως των συνεπειών, ακόμη και ως υπόδειξη. Δεν είμαι αυτός που θα κρίνει τι επιπτώσεις θα έχει ο άριστος καθηγητής ή ο ανεπαρκής. Υπάρχουν φωτισμένοι δάσκαλοι, υπάρχουν δάσκαλοι που απλώς κάνουν το καθήκον τους και κάποιοι που θα μπορούσαν να κριθούν ως ανεπαρκείς! Αυτό πρέπει να αναδειχθεί κάποια στιγμή. Αν μου ζητούσατε να προτείνω ένα τρόπο αξιολόγησης (και τον έχω προτείνει στο δικό μου σύλλογο) είναι να βαθμολογείται ο εκπαιδευτικός από τη διεύθυνση, τους μαθητές και τους γονείς. Να αφαιρούνται οι καλύτερες και οι χειρότερες βαθμολογίες και να μένουν οι ενδιάμεσες. Σας πληροφορώ ότι ο μαθητής έχει απόλυτο κριτήριο αξιολόγησης. Ένας μέσος μαθητής σε ένα σχολείο, είναι σε θέση να κρίνει τους πάντες και τους κρίνει σωστά. Ακόμη και τους αυστηρούς καθηγητές, ο μαθητής γνωρίζει γιατί είναι «αυστηροί». Γιατί, αν ο Καθηγητής βαθμολογήσει όλους με 19 και 20, ο μαθητής καταλαβαίνει ότι τον «δουλεύει». Είτε θα πρέπει να καταργήσουμε τους βαθμούς (δεν είναι άσχημη ιδέα, μερικά εκπαιδευτικά συστήματα, τους έχουν καταργήσει). Όμως, εφόσον υφίσταται βαθμολογία, πρέπει να τηρείται. Εγώ είμαι αυστηρός στη δική μου βαθμολόγηση. Γιατί αν αριστεύουν όλοι, στερείται νοήματος κάθε βαθμολόγηση. Δεν έχει νόημα να δίνουμε έλεγχο στο μαθητή, ας τον καταργήσουμε! Στην περίπτωση αυτή, θα γνωρίζει ο μαθητής ότι εναπόκειται στη δική του συνείδηση το να προχωρήσει ή όχι και θα αναλάβει εξολοκλήρου την ευθύνη της προόδου του.
_1.jpg)
.jpg)
Τ.Β. Στο βιογραφικό σας, αναφέρετε ότι θα θέλατε να εργάζεστε εσαεί και να μην συνταξιοδοτηθείτε! Αυτό δείχνει ολοφάνερα ότι η εργασίας σας, δεν είναι απλώς μέσο βιοπορισμού, αλλά τρόπος ζωής και μαρτυρά και το πόσο αφιερωμένος είστε στο λειτούργημά σας. Τι έχετε να συμβουλέψετε νέους εκπαιδευτικούς;
Στ.Κ. Αυτό το έγραψα ως σχήμα λόγου βέβαια, γιατί διαπίστωσα ότι όσο μεγαλώνω, τόσο μου αρέσει περισσότερο αυτή η δουλειά. Αυτό νομίζω ότι δεν διδάσκεται, απλά συμβαίνει... Τώρα ως προς τους νέους εκπαιδευτικούς. Έχουμε ένα εξαιρετικό δυναμικό δασκάλων. Ιδιαίτερα στην κιθάρα, είναι αξιολογότατοι. Αυτό που θα πρότεινα, είναι να συνεργαζόμαστε μεταξύ μας οι δάσκαλοι (ευτυχώς υπάρχουν οι νέες τεχνολογίες και βοηθάνε προς αυτή την κατεύθυνση, η συνεργασία δίνει καρπούς). Εφόσον υπάρχει αυτή η ευχέρεια τουλάχιστον στους μαθητές μου, τους το προτείνω. Για παράδειγμα, όταν τους βάλω ένα κομμάτι του Bach, θα τους πω «άκου όλη τη Σουίτα, στο σπίτι». Όσο περισσότερα έργα ακούν, τόσο κατανοούν και μπαίνουν μέσα στο πνεύμα. Τέλος, ως δάσκαλοι το κυριότερο που πρέπει να φροντίσουμε είναι να ακούμε και να αφουγκραζόμαστε προσεκτικά τους μαθητές μας.
Τ.Β. Aυτό ακούγεται πολύ ωραίο…Για ποιο λόγο;
Στ.Κ. Γιατί οι μαθητές έχουν να μας δώσουν πράγματα, από τις αντιδράσεις τους στο μάθημα. Εμείς, οι δάσκαλοι της μουσικής, είμαστε και λίγο οι… ψυχολόγοι τους, εφόσον είναι ατομικό το μάθημα. Έχουμε αυτό το πλεονέκτημα. Θα κουβεντιάσουμε με το μαθητή, θα μάθουμε τα οικογενειακά του προβλήματα, θα μιλήσουμε για τους προβληματισμούς του και αυτή η προσέγγιση έχει πολλά θετικά στοιχεία.
Τ.Β. Είχατε συμμετάσχει στο πρόγραμμα «Οδύσσεια» του ΙΕΠ, (τέως Παιδαγωγικό Ινστιτούτο). Θέλετε λίγο να μας μιλήσετε για τις ΤΠΕ πώς αξιοποιούνται σήμερα στο μάθημα της κιθάρας;
Στ.Κ. Tι να πρωτοπούμε για τις νέες τεχνολογίες. Είναι ένας κόσμος ολόκληρος! Νομίζω ότι είναι λίγο – πολύ γνωστά όλα αυτά (αναζήτηση παρτιτούρας αναζήτηση πληροφοριών, video mp3, επίσης υπάρχουν εκπαιδευτικά εργαλεία). Θα πρότεινα στους καθηγητές να ενσωματώνουν τις νέες τεχνολογίες στη διδασκαλία τους. Πέρσι είχε γίνει ένα project, από το Ι.Ε.Π. Ονομάζεται «Αίσωπος» και είναι εκπαιδευτικά σενάρια ηλεκτρονικής μορφής. Εκεί είχα δημιουργήσει τρία εκπαιδευτικά σενάρια http://aesop.iep.edu.gr/node/5690
Τ.Β. Ποια άλλα καλλιτεχνικά σχέδια έχετε;
Στ.Κ. Συμμετέχω ως κιθαριστής στο σύνολο Carοusel που παίζουμε μουσική κυρίως της Ν. Ευρώπης. Με το σύνολο «Αθηνά» δώσαμε συναυλία στις 28 Απριλίου στο καλλιτεχνικό σχολείο Γέρακα. Είναι δύσκολο το επαγγελματικό, καλλιτεχνικό πεδίο, όπως ξέρετε-τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα-ελλείψει χρηματοδότησης. Οι συναυλίες λόγιας μουσικής είναι πλέον πολύ λίγες και βαίνουν ελαττωμένες. Θα συνεχίζω βέβαια να μεταγράφω και να διασκευάζω έργα, μου αρέσει να τα διαθέτω ελεύθερα στο διαδίκτυο. Άλλωστε, τα οικονομικά οφέλη από τις εκδόσεις είναι τόσο ελάχιστα που δεν αξίζει τον κόπο να μην διατίθενται και θα τα δημοσιεύω στο citharista.eu που αναφέραμε προηγουμένως. Με τους ConAnimma Ensemble και με τους Carousel, προσπαθούμε να ευοδωθούν οι προτάσεις που έχουμε κάνει για το καλοκαίρι κάποιες εμφανίσεις και στο Φεστιβάλ του Ρεθύμνου και σε διάφορους φορείς.Περιμένουμε αν θα καταφέρουμε να λύσουμε αυτό το «σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες» που είναι ο σύγχρονος πολιτισμός στην Ελλάδα.
Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Απρίλιος 2017
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)
XΡΗΣΙΜΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ:
Ιστότοπος HOMO CITHARISTA μέθοδοι κιθάρας και κιθαριστικό υλικό
Iστότοπος Μουσικού Παλλήνης που δημιουργήθηκε το 2010 και συντηρείται από τον καθηγητή, Σταύρο Κατηρτζόγλου.
Πρόγραμμα Σπουδών κιθάρας του ΙΕΠ
http://pmglp.org/01in/prog_spoudon/ps_kithara.pdf
Οδηγός Εκπαιδευτικού για την κιθάρα του ΙΕΠ
_1.jpg)
![[Βιβλίο] Ο ΗΧΟΠΛΑΣΤΗΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ (Της Τίνας Βαρουχάκη)](content/data/multimedia/images/imagescache/a80143b0703922e002eacdc798f9f48f)