ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΝΑΣΟΣ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Στην Τίνα Βαρουχάκη
Φωτογραφία: Γιάννης Γούτμαν
Διδάκτωρ Μουσικής από την Ακαδημία Sibelius του Ελσίνκι, μετά από εξαιρετικές σπουδές στις Ανώτατες Σχολές Μουσικής της Κολωνίας και της Καρλσρούης, ο Στέφανος Νάσος, είναι καταξιωμένος τόσο ως σολίστ πιάνου, όσο και ως Καλλιτεχνικός Διευθυντής του εγνωσμένου κύρους θεσμού «Το Piano στα Forte του».
Το 2019, ήταν μια χρονιά γεμάτη ενδιαφέρουσες καλλιτεχνικές δραστηριότητες. Αξίζει να υπομνήσουμε, το ρεσιτάλ που έδωσε στην αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, συμπράττοντας με τον επίσης καταξιωμένο σολίστα, Απόστολο Παληό. Λίγο αργότερα, τo Μάϊο του 2019, διοργανώθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία ο κύκλος συναυλιών: «Το Piano τα Forte του» με τη συμμετοχή εξαιρετικών πιανιστών, που «έφεραν την Άνοιξη» στο μουσικόφιλο κοινό του Πειραιά, δεδομένου ότι το Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε-για πρώτη φορά στην Ιστορία του θεσμού- στην αίθουσα συναυλιών του Πειραϊκού Συνδέσμου. Η συνέντευξη αυτή, πραγματοποιήθηκε στον απόηχο του εν λόγω Φεστιβάλ. Όμως κρίναμε ότι μέσα στο Καλοκαίρι, η περίοδος δεν ήταν η καλύτερη δυνατή για τη δημοσίευσή της. Αντιθέτως, στην παρούσα συγκυρία επίκεινται πολλές συναυλίες τόσο του ιδίου ως σολίστ, όσο και στο πλαίσιο συνόλων μουσικής δωματίου και ορχηστρικών συνόλων, όπως είναι το Ergon Ensemble, του οποίου είναι μέλος από το 2011.
Στις 14 Ιανουαρίου, ο Στέφανος Νάσος υποδέχεται το έτος Mπετόβεν, ερμηνεύοντας μαζί με τη βιολοντσελίστα, Μαρία Ανισέγκου, την περίφημη σονάτα του σπουδαίου συνθέτη, για πιάνο και τσέλο αρ. 3 σε λα μείζονα, op 69. Με αφορμή το γεγονός, επικαιροποιήσαμε τη συζήτησή μας, στο πλαίσιο της οποίας, πληροφορήθηκα και ένα ακόμη ευχάριστο νέο: στην αίθουσα συναυλιών του Ωδείου Φ. Νάκας, θα ηχήσει και μια δημοφιλής και εξίσου αγαπημένη σονάτα για Βιολοντσέλο και πιάνο σε λα ελάσσονα, op. 36, του Grieg. Αμφότερα τα έργα αποτελούν άϋλα, πλην όμως πολύτιμα δώρα της νέας χρονιάς, ερμηνευμένα από δυο πολλά υποσχόμενους σολίστ, που εγγυώνται ότι θα τα αντιμετωπίσουν με τη σοβαρότητα και τον επαγγελματισμό που τους αρμόζει.
**********
Τ.Β. Είστε διδάκτωρ Μουσικής από την Ακαδημία Sibelius του Ελσίνκι, μετά από εξαιρετικές σπουδές στις Ανώτατες Σχολές Μουσικής της Κολωνίας και της Καρλσρούης. Η απόκτηση της διεθνούς εμπειρίας από ποιες απόψεις νομίζετε ότι επηρέασε την προσωπικότητά σας ως μουσικού;
Στέφανος Νάσος: Νομίζω, καθώς μάλλον δεν μπορώ να είμαι σίγουρος, πως αφενός διαμόρφωσε την -όποια- μουσική/καλλιτεχνική αισθητική μου και αφετέρου εδραίωσε κάποιες απόψεις μου γύρω από τον επαγγελματισμό και την φερεγγυότητα που οφείλω να δείχνω με την εργασία μου. Επίσης δε, η συναναστροφή με κόσμο από τόσο διαφορετικά μέρη με δίδαξε την -τόσο απαραίτητη την εποχή μας- αξιοπρέπεια: ξέρετε, είναι πολύ εύκολο να απαντάμε πάντοτε “ναι” σε όποια πρόταση μάς κάνουν. Το δύσκολο -όσο περνάει ο καιρός- είναι το “όχι”.
Τ.Β. Στο ωδείο «Νίκος Σκαλκώτας» μαθητεύσατε δίπλα στην καθηγήτρια, Καλομοίρα Νάσου. Δεν είναι σε όλες τις περιπτώσεις μαθητών εφικτή η αποδοχή ενός συγγενικού προσώπου ως δασκάλου. Σας προβλημάτισε ποτέ αυτή η διττή σχέση;
Στέφανος Νάσος: Όχι, διότι ήμουν πολύ νέος για να με προβληματίσουν τέτοιου είδους θέματα. Σαφώς δεν ήμουν ο πιο εύκολος ή υπάκουος μαθητής, αλλά νομίζω πως συνεργαστήκαμε αρκετά καλά. Με δίδαξε η μητέρα μου ως τα 17,5 και μετά -τελειώνοντας το σχολείο- έφυγα από την Αθήνα για την Καρλσρούη Γερμανίας.
Τ.Β. Υπάρχουν στοιχεία στην τεχνική ή την ερμηνευτική σας προσέγγιση που διαφοροποιήθηκαν μετά τις σπουδές σας στο εξωτερικό;
Στέφανος Νάσος: Θέλω να ελπίζω πως ναι! Έχοντας σπουδάσει 12+ χρόνια σε τρεις Aνώτατες Mουσικές Σχολές του εξωτερικού, έχω την εντύπωση πως άλλαξα τόσο ως πιανίστας/μουσικός, όσο και ως άνθρωπος. Θα έπρεπε να είμαι εξαιρετικά άκαμπτος χαρακτήρας -και μάλλον εντελώς ατάλαντος μουσικός- (!) ώστε τρεις μόνιμοι καθηγητές μου σε αυτό το διάστημα και πολλοί άλλοι σε σεμινάρια, να μην έχουν αφήσει έστω ένα μικρό αποτύπωμα πάνω μου...
Τ.Β. Στο πλαίσιο των σπουδών σας εκπονήσατε εργασία την οποία εν συνεχεία εκδώσατε ως μονογραφία με τίτλο: «Έργα Ελλήνων Συνθετών για πιάνο και Ορχήστρα». Ποια ήταν τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης σας;
Στέφανος Νάσος: Κατ'αρχάς με εξέπληξε ο όγκος της εργογραφίας: να τονίσω πως η συγκεκριμένη πτυχιακή εργασία έγινε το 1998 στην Καρλσρούη στα γερμανικά, πολύ πριν το διαδίκτυο γίνει καθημερινότητά μας. Επίσης, η δισκογραφία ήταν περιορισμένη εκείνη την εποχή: στην ψηφιακή εποχή, ευτυχώς ή δυστυχώς, η έκδοση ηχογραφήσεων -ακόμα και μόνο σε ψηφιακή μορφή- συμβαίνει πιο εύκολα και συχνότερα απ'ό,τι παλαιότερα.
Το κυριότερο συμπέρασμα όμως είναι πως αυτό το ρεπερτόριο παραμένει, είκοσι χρόνια αργότερα, εν πολλοίς άγνωστο -και κυρίως άπαιχτο, διότι υπάρχει μια γενικότερη απαξίωση του εγχώριου ρεπερτορίου από ιθύνοντες και μη...
Προφανώς το σιωπηρό κλείσιμο της «Ορχήστρας των Χρωμάτων», συνέτεινε σε αυτό, μαζί με το μαράζωμα της Καμεράτα, που τουλάχιστον τα παλαιότερα χρόνια παρουσίαζε σύγχρονο ελληνικό ρεπερτόριο. Πλέον αυτό τον ρόλο, φαίνεται πως έχει αναλάβει η Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών.
Τ.Β. Έχετε ασχοληθεί επισταμένως με την ερμηνεία-συχνά δε και την παρουσίαση σε πρώτη εκτέλεση-έργων Ελλήνων συνθετών. Υπάρχουν κάποιοι Έλληνες συνθέτες, το έργο των οποίων σας εκφράζει ιδιαιτέρως;
Στέφανος Νάσος: Συμπαθώ ιδιαιτέρως πολλούς συνθέτες, αλλά κυρίως αυτό που με ελκύει είναι έργα: δηλαδή, μπορεί να παρουσιάσω το άλφα έργο του δείνα συνθέτη με μεγάλη χαρά, αλλά να μην θέλω να ασχοληθώ με το βήτα έργο του... Ξέρετε, όταν το εύρος επιλογής είναι τεράστιο, και ο καιρός περνάει, αναγκάζεται κάθε μουσικός να διαλέξει, σύμφωνα και με το δικό του πρόγραμμα. Είχα την τύχη ως φοιτητής να διαθέτω πολύ χρόνο. Τώρα είναι λίγο διαφορετικά τα πράγματα.
Για να απαντήσω, εντελώς σε τυχαία σειρά και με την προϋπόθεση πως έχω παίξει τουλάχιστον δύο έργα κάθε συνθέτη, θα αναφέρω τους: Μηνά Μπορμπουδάκη, Γιώργο Σισιλιάνο, Νίκο Σκαλκώτα, Θόδωρο Αντωνίου, Δημήτρη Τερζάκη, Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, και τους ελληνικής καταγωγής Γιάννη Ψαθά και Γιώργο Τσοντάκη.
Τ.Β. Η μουσική ως οικουμενική γλώσσα, πιστεύετε ότι καταργεί τις επιμέρους εθνικές ταυτότητες ή αυτές αντανακλώνται στη μουσική αισθητική;
Στέφανος Νάσος: Δεν νομίζω πως απασχολεί, ή θα έπρεπε να απασχολεί κάθε μουσικό αυτό το ζήτημα. Περισσότερο από οτιδήποτε, το σημαντικό είναι να παίζουμε πολλή μουσική σε καλό επίπεδο: μέσω της ποσότητας καθιερώνεται το καλό ρεπερτόριο -γίνεται η διαλογή, αν θέλετε, ενώ μέσω της ποιότητας ανεβαίνει το γενικότερο επίπεδο των μουσικών εκτελεστών.
Τ.Β. Ως σολίστ, έχετε συμπράξει με Ορχήστρες εντός και εκτός συνόρων. Εντοπίζετε κάποιες «καλές πρακτικές» από τη διεθνή εμπειρία σε θέματα διοίκησης, οργάνωσης, προβολής του έργου των Ορχηστρών, που θα επιθυμούσατε να εφαρμόζονται στη χώρα μας;
Στέφανος Νάσος: Είναι πολλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ορχήστρες της χώρας μας, και νομίζω πως τα περισσότερα έχουν να κάνουν με τις βάσεις: αφενός τον ρόλο κάθε πολιτιστικού οργανισμού στην καλλιτεχνική/μουσική ζωή του τόπου, όπως αυτός ορίζεται από το καταστατικό του και αφετέρου την σχέση της Πολιτείας με τον σύγχρονο πολιτισμό, σε μία χώρα όπου το μεγαλύτερο βάρος δίνεται στον αρχαίο πολιτισμό. Προφανώς δικαίως, αλλά όχι στη σωστή αναλογία.
Αν το καταστατικό καταπατείται, δεν μπορούμε να μιλάμε για ορθή λειτουργία του οργανισμού. Αν από την άλλη, η Πολιτεία αδιαφορεί για τον σύγχρονο πολιτισμό -ή στην καλύτερη περίπτωση ίσα που ασχολείται μ'αυτόν- θα εμφανίζονται φαινόμενα καλλιτεχνικής και οικονομικής κακοδιαχείρισης.
Τ.Β. Τον Απρίλιο του 2019, δώσατε ένα ρεσιτάλ με τον πιανίστα Απόστολο Παληό στο πλαίσιο ενός αφιερώματος σε έργα Ραχμάνινοφ. Τι θέση έχει ο Ραχμάνινοφ στη συνείδησή σας ως συνθέτης, αλλά και ως ερμηνευτής;
Στέφανος Νάσος: Πριν απαντήσω, να τονίσω πως αυτή η συνεργασία είναι σημαντική για μένα, καθώς κάθε φορά ο Απόστολος αποδεικνύεται ένας βράχος σταθερότητας στην συναυλιακή μας καθημερινότητα, ενώ διαθέτει τεράστια υπομονή μαζί μου -ακόμα.
Ο Ραχμάνινοφ τώρα έπαιξε έναν ιδιαίτερο ρόλο στην αρχή της πορείας μου, καθώς έκανα το ντεμπούτο μου με το 2ο κοντσέρτο του για πιάνο και ορχήστρα με την ΚΟΑ το 1993 (έκτοτε, δεν είχα την τύχη να το παίξω ως ενήλικας). Σε κάθε περίπτωση, ο Ραχμάνινοφ είναι ένα σπουδαίο πρότυπο για κάθε πιανίστα και κάθε μουσικό εν γένει, καθώς έφτασε στην καταξίωση και την επιτυχία μετά από πολλή προσπάθεια και έχοντας περάσει δύσκολες στιγμές. Οπότε, εμπνέει και δίνει ελπίδα σε πολλούς από εμάς.
Στέφανος Νάσος - Απόστολος Παληός. Από ρεσιτάλ στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών (φωτό: Γιάννης Σούλης)
Τ.Β. Το 2019, υλοποιήθηκε για πέμπτη συνεχή χρονιά ο θεσμός «Το πιάνο στα forte του», του οποίου έχετε την καλλιτεχνική επιμέλεια. Θα θέλατε να αναφερθείτε εν συντομία στην ιστορία του θεσμού και τους στρατηγικούς στόχους του;
Στέφανος Νάσος: Ο κύκλος συναυλιών «Το piano στα forte του» ξεκίνησε σε μια περίοδο -το 2012- που καμία αίθουσα συναυλιών στην Αθήνα/Αττική δεν είχε κύκλο ρεσιτάλ πιάνου. Προς αποφυγή παρεξηγήσεων: προφανώς γίνονταν ρεσιτάλ πιάνου σε πολλές αίθουσες, αλλά όχι ως μέρος κύκλου ρεσιτάλ. Συνήθως αποτελούσαν μέρος θεματικών ή γεωγραφικών κύκλων...
Αισθάνθηκα την ανάγκη να παρουσιάσω τότε, αυτό τον κύκλο που είναι αφιερωμένος αποκλειστικά στο πιάνο. Εν τω μεταξύ βεβαίως, η κατάσταση έχει αλλάξει και πλέον και κύκλοι ρεσιτάλ παρουσιάζονται ως τέτοιοι από διαφόρους φορείς -οπότε πράγματι, αναρωτιέται κανείς αν έχει λόγο ύπαρξης και αυτή η σειρά συναυλιών.
Ο άλλος στόχος του κύκλου ήταν, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, η παρουσίαση ρεσιτάλ πιάνου υψηλού επιπέδου από Έλληνες πιανίστες όλων των ηλικιών. Έχω ακούσει προσωπικά σε συναυλίες όλους τους πιανίστες που προσκάλεσα να παίξουν στον κύκλο και αποτελεί ιδιαίτερη τιμή που με εμπιστεύθηκαν.
Κάτι ακόμα που προέκυψε στην πορεία, είναι η συνεργασία με την Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρας Νέων (ΑΣΟΝ), και η προσπάθεια παρουσίασης όλων των κοντσέρτων για πιάνο και ορχήστρα του W. A. Mozart. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ομοίως, τον διευθυντή της, κύριο Παύλο Σεργίου για την εμπιστοσύνη.
Τ.Β. Για πρώτη φορά στην ιστορία αυτού του θεσμού, οι συναυλίες υλοποιήθηκαν στο Ωδείο του Πειραϊκού Συνδέσμου. Πώς είχε προκύψει αυτή η ιδέα;
Στέφανος Νάσος: Η ιδέα ανήκει στον τότε καλλιτεχνικό διευθυντή του Ωδείου, τον καταξιωμένο τενόρο, Βαγγέλη Χατζησίμο, ο οποίος με προσκάλεσε να διοργανώσω τον κύκλο εκεί. Πέραν των υπολοίπων υπάρχει ένα -ταλαιπωρημένο από τον καιρό και την χρήση- πολύ παλιό Steinway μοντέλο D στην αίθουσα συναυλιών, το οποίο πρόσφατα επισκευάστηκε με επιτυχία από τον τεχνικό πιάνων Γιάννη Μαρκάκη.
Τ.Β. Eκτός από την ιδιότητά σας ως μουσικού, διευθύνετε και τις εκδόσεις «Νάσου», οι οποίες περιλαμβάνουν εκτός των άλλων και πονήματα γύρω από τη μουσική. Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την ταυτότητα και τους στόχους του εκδοτικού σας οίκου;
Στέφανος Νάσος: Οι εκδόσεις είναι κάτι που δημιούργησε ο πατέρας μου, κυρίως στα χρόνια της σύνταξής του. Προσπαθώ να κρατήσω τον οίκο σε λειτουργία, χωρίς να έχω κάνει κάποιες κινήσεις, ιδιαιτέρως δε τώρα στα τελευταία 9 χρόνια, τα χρόνια της κρίσης. Έχουν γίνει βελτιωμένες επανεκδόσεις, αναμένονται και κάποιες ακόμα. Στο μέλλον, θα ήθελα να κινηθώ στις εκδόσεις μουσικών έργων Ελλήνων συνθετών, πιθανώς μόνο σε ψηφιακή μορφή.
Τ.Β. Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;
Στέφανος Νάσος: Οι συναυλίες μουσικής δωματίου με την Μαρία Ανισέγκου θα συνεχιστούν σε Λάρισα και Κοζάνη, θα παρουσιάσω δύο ρεσιτάλ στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και την Καλαμάτα, ενώ οι παραγωγές/συναυλίες με το σύνολο σύγχρονης μουσικής Ergon Ensemble, μέλος του οποίου είμαι από το 2011, περιλαμβάνουν συμμετοχή στο open day της Στέγης τον Φεβρουάριο, ηχογραφήσεις έργων για CD, συναυλίες στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ και την Κύπρο, συχνά με έργα σε πρώτη παρουσίαση.
Τ.Β. Θα θέλατε να συμπληρώσετε κάτι που κρίνετε ως σημαντικό;
Στέφανος Νάσος: Σάς ευχαριστώ θερμά για τον χρόνο σας και την ευκαιρία που είχαμε για αυτή την συζήτηση! Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω το TaR για την μακροχρόνια συνεργασία ως χορηγός επικοινωνίας του κύκλου συναυλιών «Το piano στα forte του».
Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Ιανουάριος 2020
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου
_1.jpg)
