ΣΤΗΝ ΚΡΕΜΟΝΑ ΤΩΝ ΛΑΟΥΤΟΠΟΙΩΝ
Luthiers ονομάζονται οι κατασκευαστές κάθε είδους έγχορδου οργάνου. Σύμφωνα με τις παραδόσεις αλλά και τα ιστορικά στοιχεία πατρίδα όλων είναι η Κρεμόνα. Στην πόλη αυτή αναπτύχτηκε μια κοινωνική και επαγγελματική παράδοση για την προστασία και το σεβασμό στην τέχνη της μουσικής. Από τον 16 αιώνα μέχρι σήμερα εκεί δραστηριοποιούνται όχι μόνο κατασκευαστές οργάνων και οργανωτές συναυλιών αλλά και μαικήνες που παίρνουν επάνω τους το κόστος σοβαρών μετακλήσεων σολίστ, για να παίξουν μουσική και για να δοκιμάσουν όργανα. Τον 16ο αιώνα είχε πλέον καθιερωθεί ως σημείο όσμωσης ανθρώπων των τεχνών και των γραμμάτων. Δεν βοήθησε όμως μόνο αυτό το γεγονός. Οι κάτοικοι απέκτησαν έναν φλογερό υποστηρικτή της αντιμεταρρύθμισης που ήταν φιλόμουσος, τον επίσκοπο Νικολό Σφοντράτι, ο οποίος το 1590 ανέλαβε τον αρχιεπισκοπικό θρόνο ως Πάπας Γρηγόριος ο Δ κι αυτός φώτισε και στήριξε με θέρμη το μουσικό επίπεδο της πόλης. Να αναφέρουμε επίσης τον Κλαούντιο Μοντεβέρντι, συνθέτη, μουσικό και Ρωμαιοκαθολικό ιερέα και τον δάσκαλό του, τον Μάρκο Αντόνιο Ιντζενιέρι, μαέστρο του παρεκκλησίου του Καθεδρικού Ναού της Κρεμόνα, σημαντικές προσωπικότητες της μουσικής οικογένειας.
Διόλου άσχετη η σύμπτωση του ότι εκεί γεννήθηκε και δούλευε ο Αμάτι κι ο Στραντιβάριους. Είναι οι δικοί τους πρόγονοι, οι δικοί τους άνθρωποι, οι θρύλοι τους. Εδραίωσαν μια παράδοση που ακόμα σήμερα οι Κρεμονέζοι την σέβονται και την υπηρετούν με θρησκευτική αφοσίωση. Την κατασκευή εγχόρδων. Ένα μεγάλο ποσοστό ευμάρειας αλλά και γενικότερα της οικονομικής τους ζωής στηρίζεται στην κατασκευή και στις υπηρεσίες συντήρησης των εγχόρδων οργάνων. Ο οργανοποιός συνομιλητής μου λέει: Ο Αμάτι πρώτα, ο Γκουαρνέρι και ο Στραντιβάριους εκλέπτυναν το πρότερα διογκωμένο σώμα του έγχορδου οργάνου, βάθυναν τις εσωτερικές κοιλότητες, όξυναν τις γωνίες, βρήκαν τρόπο να στρογγυλέψουν τις οπές που δίνουν την πλούσια υφή του ήχου χρησιμοποιώντας το σχήμα S και ανακάλυψαν μυστικά που δεν είπαν ποτέ σε κανέναν σχετικά με τη χρήση και την κατασκευή του βερνικιού τους. Έχουν έκτοτε πολλά ανακαλυφτεί και η επιστήμη προσπαθεί να μας οδηγήσει σε αξιόλογα ευρήματα αλλά δεν καταφέρνει κανείς τίποτε τόσο αποδοτικό.
Η λεπτοκομμένη ελάτη για το ηχείο και το σφένδαμο για το πίσω μέρος των βιολιών είναι τα αποκρυπτογραφημένα μυστικά του καλού οργάνου. Τα δάση γύρω από την Κρεμόνα έδιναν και δίνουν απλόχερα την πρώτη ύλη, ο κατασκευαστής είχε την λεπτοδουλειά να ανακαλύψει από πού θα πάρει το ξύλο για τον τέλειο ήχο, ποιο από τα επτασφράγιστα μυστικά του συγκεκριμένου ξύλου εφαρμόζεται καλύτερα στο καθένα από τα όργανα που έφτιαχναν τα χέρια του. Θέλει τεράστια γνώση! Αυτό άλλοτε απαιτεί πολύ χρόνο ή μπορεί και να εφαρμοστεί τέλεια από την αρχή, συντελούσης της καλής τύχης. Τι σημασία έχει… Η φύση με το δροσερό καλοκαίρι των έξι -και περισσότερο πολλές χρονιές - μηνών τουλάχιστον και το κρύο χειμωνιάτικο εξάμηνο κάνει καλό στα ξύλα, μου λέει ο luthier στο εργαστήριο του. Ένα ακόμα βασικό θέμα, είναι να μένουν ήσυχα τα ξύλα, να τους δίνουμε χώρο να κοιμηθούν ήρεμα μέχρι να τα χρησιμοποιήσουμε. Μας ζητούν μόνα τους το τι θέλουν αλλά δεν μαθαίνεις εύκολα τη γλώσσα τους, πρέπει να μάθεις πολλά πριν από αυτήν και πρέπει να θεωρήσουμε πρωταρχικής σημασίας το να εφαρμοστούν οι επιθυμίες τους…
Πέντε χρόνια διαρκεί η βασική εκπαίδευση των επίδοξων κατασκευαστών στη σχολή οργανοποιίας της Κρεμόνα, όπου εκεί μαθαίνουν να συντηρούν και να κατασκευάζουν όργανα. Στα πέντε αυτά χρόνια κάνουν διαρκή πολύωρη πρακτική άσκηση στα εργαστήρια των κατασκευαστών που αφθονούν στην πόλη. Είναι νέοι και μεγαλύτεροι σπουδαστές, από όλη τη γη. Δεν είναι τυχαίο που ανάμεσα στους σημερινούς καταξιωμένους κατασκευαστές υπάρχουν ιάπωνες, αμερικανοί, ρώσοι, πορτογάλοι, αιγύπτιοι, καναδοί. Έχουν πολιτογραφηθεί κρεμονέζοι και μας εκμυστηρεύονται ότι δεν αφήνουν για τίποτα στη γη την ιερότητα αυτής της πόλης.
Οι Κρεμονέζοι έχουν υψηλό μορφωτικό επίπεδο ακόμα σήμερα. Στην Κρεμόνα έζησαν και ζουν εδώ και τρεις αιώνες πολλοί άνθρωποι του πνεύματος και των Τεχνών. Στην πόλη μπορείτε να επισκεφτείτε εμβληματικά μεσαιωνικά κτίρια μεγάλης ιστορικής σημασίας, να απολαύσετε ένα χρώμα πόλης που σε παρασύρει να διαλογιστείς, να εμπνευστείς, να δεις την ησυχία των δρόμων σαν πνευματική δύναμη.
Μια στάση στο Μουσείο Στραντιβάριους για να δεις τα σωζόμενα βιολιά και βιόλες των Αμάτι μέχρι την παρακμή τους, του Γκουαρνέρι και βέβαια του Στραντιβάρι, σε πληρώνει για την επιλογή. Αλλά υπάρχει και το μουσείο βιολιού με εξ ίσου σπουδαία εκθέματα, καθώς και την ιστορία του βιολιού μέσα από τις τεχνικές λεπτομέρειες που αφορούν την κατασκευή του.
Στην πόλη αυτή, μιάμιση ώρα από το Μιλάνο, των 75.000 περίπου κατοίκων, λειτουργούν ακόμα τα μουσεία: il Museo civico Ala Ponzone, il Museo della civiltà contadina, il Museo berenziano, la Pinacoteca del museo civico, il Museo di storia naturale, il Museo archeologico. Το σπίτι του ηθοποιού Ουγκο Τονιατσι και της τραγουδίστριας Μίνα είναι επίσης σημεία ενδιαφέροντος στην μικρή πόλη. Μια επιγραφή στους δρόμους αναφέρει περίπου διακόσια ονόματα επιφανών κρεμονέζων, για ενημέρωση των τουριστών, που αφθονούν το καλοκαίρι αλλά ευτυχώς προσαρμόζονται πολύ εύκολα στους χαμηλούς ήχους της πόλης.
Βέβαιο είναι, τέλος, ότι στην πόλη των λαουτοποιών μπορείτε να διαλέξετε ανάμεσα σε εξαιρετικές οπτικές, γευστικές και μουσικές απολαύσεις και ακόμα βεβαιότερο είναι ότι αποχαιρετάτε την πόλη με αίσθημα χαράς που είχατε την τύχη να την επισκεφτείτε.
Έφη Αγραφιώτη
Effie.tar@gmail.com
Σεπτέμβριος 2015
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)