[συνεντεύξεις] JOSEF MAZAN Ένας κιθαριστής από την Πράγα μιλάει στο TaR
(της Έφης Αγραφιώτη)

[συνεντεύξεις]
JOSEF MAZAN
Ένας κιθαριστής από την Πράγα μιλάει στο TaR

Από τους νέους διαπρέποντες Τσέχους μουσικούς είναι ο σημερινός μας φιλοξενούμενος. Του θέσαμε κάποιες ερωτήσεις με σκοπό να παρακολουθήσουμε τη διαδρομή και τις απόψεις του, την προσωπική του και επαγγελματική στάση στη σημερινή μουσική πραγματικότητα. Σας μεταφέρω τις απαντήσεις του.

ΕΑ. Η πρώτη ερώτηση αφορά τη σχολική σου πορεία, το ωδείο, τους καθηγητές, τα νεανικά χρόνια.
-Το 1992 εισήλθα στο Ωδείο και δεν θα ξεχάσω ποτέ τα συναισθήματά μου! Μια αποκάλυψη για τη ζωή μου! Σκεπτόμουν για παράδειγμα ότι εκεί μέσα ζούσε και εργαζόταν ως διευθυντής ο Αντονίν Ντβόρζακ και πολλές ακόμα σημαντικότατες φυσιογνωμίες. Η χαρά μου δεν περιγράφεται! Κιθάρα μελέτησα με τον Milan Zelenka ο οποίος με τη σοφία και την εμπειρία του μου πρόσφερε μεγάλη βοήθεια, με συμβούλευσε μοναδικά στη προσέγγιση του κλασικού ρεπερτορίου αλλά και του σύγχρονου επίσης ρεπερτορίου της κιθάρας. Καθηγητές μου υπήρξαν επίσης στα θεωρητικά οι Eduard Dusa και Oldrich Semerak του οποίου το ήθελε η τύχη να παίξω αργότερα τις συνθέσεις του.
Θα ήθελα τώρα να σου περιγράψω μια ανεξίτηλη στη μνήμη εικόνα. Το Ωδείο μας έχει δύο κτίρια όπως εξ άλλου γνωρίζεις, και τα δύο στο κέντρο, στο ιστορικό κομμάτι της Πράγας. Το κύριο κτίριο βρίσκεται στο δεξί μέρος του ποταμού μας του Vltava, εκεί διδάχτηκα θεωρία της μουσικής. Είναι το γνωστό παλάτι Palffy με τους συγκλονιστικούς κήπους, που ανανεώθηκαν μάλιστα πριν μερικά χρόνια. Σε αυτό το μπαρόκ παλάτι υπάρχει ένα αριστοκρατικό art deco διάσημο και σικ εστιατόριο όπου εμείς οι φοιτητές τρώγαμε κάθε μεσημέρι πολύ φτηνά, σαν να λέμε με 2 ευρώ, πολύ φτηνότερα από την κανονική τιμή. Εκεί κοντά βρίσκεται μια από τις αίθουσες που γίνονται ασταμάτητα συναυλίες, ματινέ και βραδινές ή απογευματινές, τις οποίες παρακολουθούσαμε βέβαια. Αξέχαστες εμπειρίες…
Αφού τελείωσα τις βασικές σπουδές συνέχισα στην Ακαδημία Τεχνών και Θεάματος της Πράγας (HAMU). Εκτός του καθηγητή μου είχα δάσκαλο στη Μουσική Δωματίου τον σπουδαίο μας συνθέτη Stepan Rak. Η Ακαδημία μας στεγάζεται σε ένα από τα ομορφότερα και ιστορικότερα αρχιτεκτονήματα της Mala Strana και αποτελείται από δύο ενωμένα κτίρια, το Λιχνενστάιν και το Χάρτιγκ. Λοιπόν αυτά τα κτίρια ήταν μια πραγματική πηγή έμπνευσης για μας τους φοιτητές! Στην Ακαδημία ευτύχησα να συναντήσω τον δόκτορα Vlastislav Matousek που μου αφιέρωσε αργότερα τα έργα Hexachordon και Fractals. Αλλά και σύνθεση μελέτησα ιδιωτικά με έναν πολύ σημαντικό μας καθηγητή και συνθέτη, τον Vit Clar που ήταν δάσκαλος του διάσημου Jaroslav Jezek,  που φημίζεται για την εργασία του πάνω στη τζαζ και τη λαϊκή μουσική.

ΕΑ  Θεωρώ τη μουσική εκπαίδευση της Τσεχίας ασυναγώνιστη αλλά σε παρακαλώ να μας σκιαγραφήσεις τις συνθήκες εργασίας των μουσικών μέσα στην τσέχικη δημοκρατία του σήμερα. Δεν υπάρχει ιδανική μουσική πραγματικότητα πουθενά αυτή τη στιγμή που μιλάμε, στη Πράγα τι συμβαίνει, με ρεαλιστική περιγραφή;
Η τσέχικη δημοκρατία αναμφισβήτητα έχει συμβάλει σημαντικά στο γίγνεσθαι της ευρωπαϊκής ιστορίας της μουσικής. Τα ονόματα όπως Antonin Dvorak, Bedrich Smetana, Leos Janacek και Bohuslav Martinu είναι γνωστά παντού στη γη. Σήμερα έχουμε εκτός των παιδιών μας και πολλούς ξένους φοιτητές, ιδιαίτερα από την Ασία, που αποφασίζουν να έρθουν να μελετήσουν μουσική στην Ακαδημία της Πράγας ή το HAMU. Εντούτοις, αυτό που μπορώ να πω είναι ότι δεν αναγνωρίζεται πλέον κανείς εύκολα εδώ. Στα χρόνια του κομμουνισμού υποστηρίχτηκε πολύ η κλασική μουσική γιατί εκτός των άλλων θεωρούσαν ότι δεν πρόκειται να συγκρουστεί μαζί τους. Δεκαεννιά χρόνια μετά τη πτώση του σιδηρού παραπετάσματος συχνά βλέπω ότι επιχειρούν παράδοξα να τη συνδέσουν και πάλι με τη παλιά ιδεολογία και εξ ίσου παράδοξα να την αποκόψουν. Βέβαια έχουμε εκπληκτική υποδομή,τεράστιο αριθμό ορχηστρών, συγκροτημάτων μουσικής δωματίου, έχουμε τρεις όπερες μόνον στη Πράγα κλπ αλλά μερικές φορές οι μουσικοί δεν πληρώνονται καλά, με τις σημερινές συνθήκες. Για παράδειγμα, ένας τραγουδιστής χορωδίας της κρατικής όπερας κερδίζει περίπου 15000 CZK (900€) μηνιαίως, ενώ ο μισθός του απλού γραμματέα είναι περίπου 25000 CZK. Πρέπει να συμφωνήσω, ότι όταν η ποσότητα θα είναι και παράγων ποιότητας, όλοι θα είμαστε απέραντα ευτυχείς. Είναι επίσης γνωστό σημείο των καιρών τα τελευταία χρόνια, όταν ψάχνουν οι πολιτικοί για τους πόρους σχετικά με την σύνταξη του κρατικού προϋπολογισμού, σχεδόν πάντα το Υπουργείο Πολιτισμού υπολείπεται. Παραδείγματος χάριν, η Συμφωνική Ορχήστρα της Πράγας θα λάβει για το επόμενο έτος 20 εκατ. CZK (1 εκατομμύριο €) λιγότερο, από ότι είχε προγραμματιστεί για αυτήν πέρυσι. Συνεπικουρούμενης της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, πολλά σημαντικά και γνωστά φεστιβάλ έχουν προβλήματα να κρατηθούν τώρα πια. Επομένως για να επιζήσουν στις μέρες μας, οι μουσικοί πρέπει να αγωνιστούν σκληρά να κερδίσουν τη διαβίωση τους. Για τους περισσότερους σολίστες, τα κουαρτέτα και τις ορχήστρες ευκολότερη λύση, χάρη στο υψηλό καλλιτεχνικό επίπεδο μας, είναι να παίζουν στο εξωτερικό.

Από αριστερά: Vit Clar συνθέτης, Monika Knoblochova, τσεμπαλίστρια, Josef Mazan κιθαριστής, Eduard Dousa, υποδιευθυντής Ωδείου Πράγας, Αφροδίτη Κατμερίδου, συνθέτρια-καθηγήτρια, Jiri Teml , συνθέτης και Ivo Blaha συνθέτης. Στην Πράγα, μετά από συναυλία.

ΕΑ. Να επιμείνω λοιπόν στην περιγραφή της μουσικής ζωής στη Δημοκρατία της Τσεχίας
--Υπάρχει αφθονία από φεστιβάλ, συναυλίες και άλλες πολιτιστικές δραστηριότητες στην Τσεχία, μερικές είναι εδώ στη Πράγα, κι εσείς οι ξένοι μάλιστα ερχόμενοι ως τουρίστες μπορείτε να απολαύσετε εδώ πλήθος εκδηλώσεων πολιτισμού. Θα σας πω κάτι, η γνώμη μου είναι να μη χάσετε, εάν μείνετε κάμποσο στη Πράγα -και επιθυμείτε να επισκεφτείτε καλές κλασσικές συναυλίες δωρεάν-, τις συναυλίες «ελέγχου» σπουδαστών της HAMU. Λόγω των δύσκολων εξετάσεων, δεν είναι εύκολο να μπουν και να παραμείνουν σε αυτό το πανεπιστήμιο. Στις συναυλίες λοιπόν των σπουδαστών υπάρχουν δάσκαλοι που γράφουν αναφορές για την απόδοση, έτσι οι σπουδαστές δοκιμάζουν πάντα εκεί να επιτύχουν το καλύτερό τους Πρόκειται όμως για ώριμους μουσικούς και πραγματοποιούνται εξαιρετικές εκδηλώσεις.
Παρακαλώ να μου επιτρέψτε τώρα να περιγράψω κάποια σημεία της μουσικής μας συνήθειας συγκρίνοντας με το εξωτερικό, με αυτό το παράδειγμα: Όταν παίζω στο Τόκιο, τα εισιτήρια είναι αρκετά ακριβά, 4000¥ (περίπου 30€), όμως η αίθουσα πάντα γεμάτη. Έτσι υπάρχουν γραφεία συναυλιών, που βγάζουν χρήματα με τη κλασική μουσική. Είναι στη μόδα τώρα στην Ασία, να πουλιούνται πολλά μουσικά όργανα σαν παιχνίδια για τα μικρά παιδιά και γενικά είναι μόδα η κλασική μουσική, αυτά εκτιμώνται ιδιαίτερα εκεί. Επίσης, πολλοί κορεάτες, ιάπωνες και κινέζοι σπουδαστές συνεχίζουν να πηγαίνουν να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους στην Ευρώπη. Πολλοί μουσικοί φίλοι μου πηγαίνουν να παίξουν εκεί και συμμεριζόμαστε την άποψη ότι η Ασία είναι πλέον κάτι σαν ο τελευταίος παράδεισός μας. Σε ένα άλλο σημείο, στο Παρίσι, οι άνθρωποι πληρώνουν λιγότερο (περίπου 5-10€) για ένα εισιτήριο, ή υπάρχει portes ouvertes, δηλαδή δωρεάν είσοδος στις συναυλίες αλλά η συνήθεια να πληρώνουν οι ακροατές όταν φεύγουν από τη συναυλία, όχι πριν.
Στην Τσεχία, τα εισιτήρια είναι συνήθως από 100 έως 200 CZK (4-8€), Με 200 CZK μπορείτε ακόμη και να πάτε στη κρατική όπερα. Εάν υπήρχε όμως κάποιο αντίστοιχο σύστημα με τους παριζιάνους, συναυλία á portes ouvertes οι Τσέχοι δεν θα έδιναν χρήματα, καθόλου, ποτέ, κάτι το οποίο είναι πιθανώς απόρροια των 40 ετών κομμουνισμού. Και, μια ακόμα διαφορά, η ηλικία των ακροατών είναι εδώ περίπου 50-60 έτη, οι νέοι δεν ενδιαφέρονται συνήθως σε αξιόλογο ποσοστό, σε αντίθεση με τους παριζιάνους που οι αίθουσες εκεί είναι γεμάτες με νέους.

ΕΑ . Ας γνωρίσουμε τώρα στην Ελλάδα κάποια πράγματα για τη σταδιοδρομία σου, τα προγράμματά σου.

Η μουσική ζωή μου είναι βασισμένη σε 3 υποχρεώσεις βασικές: Στην Τσεχία συνεργάζομαι με τους Pritomnost και το Ατελιέ 90, παίζοντας σύγχρονη μουσική για κιθάρα και έργα σε πρώτη παρουσίαση. Ύστερα, παίζω κάθε χρόνο στο Παρίσι, με συμβόλαιο. Και πολύ σημαντικό για μένα είναι η πρόσκληση για συναυλίες στην Ιαπωνία, όπου πηγαίνω τακτικά από το 2004. Το 2000 έπαιξα στη Σιγκαπούρη, και μέχρι τώρα σε 9 χώρες της ΕΕ. Επίσης συνεργάζομαι με την ορχήστρα Atlantis και την Orquesta Internacional de Praga και πολλούς άλλους σολίστες οργάνων ή τραγουδιστές. Διδάσκω κιθάρα στο αγγλικό διεθνές σχολείο, στην Πράγα. Κατά τη διάρκεια των πανεπιστημιακών σπουδών μου, είχα ηχογραφήσει το CD των sonatas του Paganini (εταιρία Vixen). Με τον μεγάλο σαξοφωνίστα Ivan Myslikovjan της τζαζ γράψαμε επίσης το CD μας (Wingra). Μου έχει απονεμηθεί πιστοποιητικό αξίας στον διαγωνισμό υποτροφιών Yamaha (Πράγα 1998), το 2001-2003 μου δόθηκε η υποτροφία του τσεχικού ταμείου μουσικής. Έχω κάνει πολλές ηχογραφήσεις για το τσεχικό ραδιόφωνο, επίσης. Είναι αρκετά νομίζω..

 
  Ακούστε από το tar-radio.com την σύνθεσή της Αφροδίτης Κατμερίδου
Βυζαντινή Φαντασία για τσέμπαλο και κιθάρα,
από τον κιθαριστή Josef Mazan και την συνεργάτριά του τσεμπαλίστρια Monika Koblochova.
(H ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε το 2005).