[συνεντεύξεις] YULI TUROVSKI
(της Έφης Αγραφιώτη)

[συνεντεύξεις]
YULI TUROVSKI

 

Μια συνέντευξη αποκλειστικά για το Tar,
που μας έδωσε στις 25 Ιανουαρίου 2009

Η πρώτη μου ερώτηση θα μοιάζει περισσότερο με τίτλο: τα προβλήματα και η επιτυχία μιας σπουδαίας ορχήστρας δωματίου με διεθνή πια αναγνώριση. Πρόσθεσε τώρα εσύ… το κείμενο.

YT. Η ορχήστρα μου Ι Musici de Montréal γιορτάζει αυτή την εποχή τα 25 της χρόνια. Έχουμε επέτειο λοιπόν... Το γεγονός και μόνον ότι ζήσαμε τόσο πολλά χρόνια μαζί είναι ήδη από μόνο του αρκετά σπουδαίο. Εάν προσθέσω ότι από τους 16 μουσικούς που την αποτελούν οι 15 λειτουργούν σε αυτή την ορχήστρα για περισσότερο από 10 έτη και ότι οι 10 εκ των μουσικών είναι στην ορχήστρα για 22 μέχρι 25 χρόνια, ε… τότε καθίσταται και πιο ασυνήθιστο! Παίζουμε σε 100 συναυλίες κατά μέσο όρο ετησίως στην Αμερική του Βορρά και του Νότου, στην Ευρώπη και στην Ασία. Ηχογραφήσαμε περίπου 50 CD που διανέμονται διεθνώς καλύπτοντας όλα τα είδη της μουσικής από μπαρόκ έως τη μουσική του σήμερα. Κάνουμε επίσης πολλά διαφορετικά πράγματα που δεν ανήκουν στη «συνηθισμένη» ειδικότητα των ορχηστρών: έχουμε παίξει για εκδηλώσεις βωβού κινηματογράφου, δημιουργήσαμε δραστηριότητες χορογραφικής και εικαστικής μουσικής ας αναφέρω την ταινία «εικόνες που ζωντανεύουν μια έκθεση» όπου παίξαμε μουσική του Mussorgsky. Είμαστε συχνά φιλοξενούμενοι στο τζαζ φεστιβάλ του Μόντρεαλ, στο φεστιβάλ Francofolie, σε συναυλίες και προγράμματα θεατρικής μουσικής, και σε θέατρα όπερας. Είμαστε μια από τις πολύ λίγες πλήρους απασχόλησης ορχήστρες δωματίου των οποίων οι μουσικοί κάνουν σε μόνιμη επαγγελματική βάση αυτό, δηλαδή εργάζονται σε αυτή την ορχήστρα.
Φυσικά στην αρχή ήταν πολύ «ρομαντικό», τα περισσότερα από τα μέλη των Ι Musici ήταν ακόμα σπουδαστές – της τάξης μου και της τάξης της συζύγου μου, η νεώτερη ύπαρξη μετρούσε 16 χρόνια… Χρήματα στην αρχή δεν είχαμε και το κάναμε ακριβώς από την αγάπη μας στη μουσική. Βαθμιαία αρχίσαμε να αναγνωριζόμαστε όχι μόνο από το κοινό, που μας αποδέχτηκε σχεδόν αμέσως οφείλω να πω, αλλά και από τις κυβερνητικές οργανώσεις. Αρχίσαμε να παίρνουμε επιχορηγήσεις από ιδιώτες χορηγούς και πήγαν όλο και καλύτερα τα πράγματα. Έτσι, τελικά αρκετά νωρίς η ορχήστρα ήταν σε θέση να πληρώσει μισθούς στους μουσικούς που θα μπορούσαν πια να αφιερωθούν οι ίδιοι εντελώς σε αυτήν την εργασία. Είναι μεγάλο πράγμα που έχουμε ήδη μια διοικητική οργάνωση και μια οικονομική σταθερότητα.

Και η εμπειρία ενός διάσημου τσελίστα – σολίστ από τη δουλειά στην κεφαλή της ορχήστρας πώς θα μπορούσε να περιγραφεί;

YT. Σου ακούγεται παράξενο πιθανώς αλλά δεν βλέπω και μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών των δύο επαγγελμάτων. Στη πραγματικότητα όταν είμαι διευθυντής ορχήστρας κάνω το ίδιο πράγμα με αυτό που κάνω κατά τη σολιστική μου δουλειά ως ερμηνευτής. Υπάρχουν τα ίδια προβλήματα ερμηνείας - η δομή π.χ ενός κοντσέρτου για τσέλο και μιας συμφωνίας πρέπει να είναι διδαγμένη με παρόμοιο τρόπο, η επιλογή των εκφραστικών «εργαλείων» ομοίως, δηλαδή τι είδους ήχος θα βγει, τι χρώματα, rubato, vibrato, δοξάρια, δαχτυλισμοί, κι αυτά είναι τα ίδια.  Υπάρχουν ασφαλώς και καθαρώς λιγότερο τεχνικά προβλήματα στο ανσάμπλ, όπως η προσωδία, η πίεση των δοξαριών, η αισθητική του ανσάμπλ που καλείσαι να κατευθύνεις διευθύνοντας. Η προετοιμασία, η πρόβα, τελικώς πρέπει να λύσει ακριβώς τα ίδια προβλήματα για το σόλο παίξιμο όπως για τα ορχηστρικό παίξιμο και επομένως και για την διεύθυνση ορχήστρας. Χρειάζεται πολλή και σοβαρή δουλειά και στις δύο ιδιότητες. Ακόμη και κατά τη διάρκεια της συναυλίας πάντως, σου ομολογώ ότι με τις δυο ιδιότητές μου αισθάνομαι μέχρι σήμερα τον ίδιο ενθουσιασμό και την αδρεναλίνη μου στα ύψη..     


Της Νατάσας Τουρόφσκι, κόρης του Γιούλι, ο πίνακας ονομάζεται: στην όπερα

Μπορώ να γνωρίζω από πόσο σοβαρή εκπαίδευση έχεις ξεπηδήσει στη Μόσχα, αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό σαν εγγύηση της επαγγελματικής σου διαδρομής, κατά τη γνώμη μου. Πώς κρίνεις αυτό το ζήτημα με πλοηγό την απόσταση του χρόνου;

YT. Η εκπαίδευση στη Μόσχα είχε τις θετικές της και τις αρνητικές πλευρές. Ο κύριος στόχος του συστήματος ήταν να γίνει ο ταλαντούχος εκτελεστής ικανός να κερδίσει στους διεθνείς διαγωνισμούς αλλά και τους διεθνείς ανταγωνισμούς. Δεδομένου ότι ήταν ένας στόχος ευθύς εξαρχής ευκρινής οι δάσκαλοι έπαιρναν στα πολύ σοβαρά το ζήτημα της τελειότητας της τεχνικής των χεριών από τα πρώτα κι όλας στάδια, των κατάλληλων μουσικών σταδίων επάρκειας, και όλων των πτυχών της απόλυτης όσο το δυνατόν γνώσης των παραμέτρων του οργάνου που στη Δύση παραμελούνται συχνά στα μικρά παιδιά. Αυτό μας έδωσε μεγάλη εμπειρία, ήταν ένα μεγάλο «σχολείο» παιξίματος της μουσικής και επίγνωσης του σοβαρού επαγγελματισμού. Από την άλλη πλευρά τώρα, δεν εκπαιδευτήκαμε παίζοντας όλους τους συνθέτες, για παράδειγμα δεν παίξαμε παρά τους πρώην σοβιετικούς μουσικούς, χάνοντας μουσικές εμπειρίες από τους δυτικούς μουσουργούς, πολλοί εκ των οποίων μας ήταν μάλιστα άγνωστοι, μέχρι που ταξιδέψαμε, όσοι ταξιδέψαμε, στη Δύση. Έτσι, το συμπέρασμά μου είναι ότι τα πλεονεκτήματα που είχαμε χάρη στην εκπαίδευσή μας ήταν πολλά αλλά πρέπει να είμαστε και ρεαλιστές εκτιμώντας πόσα έχουμε χάσει εμείς στη Ρωσία κι έχετε κερδίσει εσείς στη Δύση στη παράμετρο που ήταν πιο ελεύθερο το σύστημα μουσικής εκπαίδευσης της δύσης.

Πες μας δυο τρία πράγματα για την καταπληκτική δασκάλα σου. Ήταν εξ άλλου και δασκάλα της Νατάλια Γκούτμαν για δεκαπέντε χρόνια από όσο θυμάμαι.

YT. Είναι σωστό. Δασκάλα μου στο Ωδείο της Μόσχας ήταν η Galina Kozolupova, η κόρη του Semyon Kozolupov δηλαδή του ιδρυτή της σοβιετικής σχολής βιολοντσέλου. Μελέτησα για 5 έτη στο Ωδείο συν 3 έτη στο μεταπτυχιακό-Aspirantura – που θεωρείται ισοδύναμο του PHD. Και ακόμα και όταν ήμουν στο σχολείο, πριν από το Ωδείο, επόπτευε τη μελέτη μου δεδομένου ότι ο δάσκαλός μου στο σχολείο ήταν προηγούμενος σπουδαστής της. Θυμάμαι ότι όταν ήμουν παιδάκι φοβόμουν τρομερά όταν έπρεπε να παίξω για την Kozolupova! Υπήρχε κάτι «αυτοκρατορικό» πάνω της, κάτι που θύμιζε την…τσαρίνα την Αικατερίνη τη Μεγάλη. Αλλά στα χρόνια που πέρασαν τελικά γίναμε καλοί φίλοι. Αν και τελείωσα τις σπουδές μου με αυτήν, πήγαινα να της παίξω απαραίτητα, όταν προετοίμαζα κάτι σημαντικό. Είχα ανάγκη τη συμβουλή και την παρατήρησή της. Σκέφτομαι λοιπόν τώρα πόσο είναι σημαντικό αλλά και διαφορετικό να μελετήσεις με το δάσκαλο που εμπιστεύεσαι πολύ, μετά τις ωδειακές σπουδές. Δημιουργεί μια ατμόσφαιρα κατανόησης του ενός για τον άλλο ακόμη και χωρίς πολλά λόγια. Μια σιγουριά. Για το μετασχηματισμό κυρίως του σπουδαστή σε καλλιτέχνη που είναι τόσο κρίσιμη φάση και δεν μπορεί να συγκριθεί με τη προηγούμενη φάση, δηλαδή τη «μεθοδική» σχέση μεταξύ καθηγητή και σπουδαστή κατά τη διάρκεια των εγκύκλιων σπουδών.

Tι σκέφτεσαι για το τσέλο σήμερα; με όλα αυτά τα τρομερά ταλέντα αλλάζει κάτι ριζικά σε σχέση με τα χρόνια που ξεκινούσες;

YT. Κυρίως χάρη στον M.Rostropovich το ρεπερτόριο βιολοντσέλου έγινε συγκρίσιμο στο μέγεθος και την ποιότητα με αυτό του βιολιού. Τα concerti των Prokofiev, Shostakovich, Britten, Lutoslavsky, Penderecky και πολλών άλλων βεβαίως δημιούργησαν μια ανάγκη να μελετηθούν και να ερμηνευτούν στο κοινό και σήμερα βλέπουμε στις αφίσες συναυλιών τα ονόματα των σολίστ βιολοντσελιστών σχεδόν τόσο συχνά όσο και των βιολιστών. Το γενικό επίπεδο στους σολίστ του βιολοντσέλου είναι επίσης εκπληκτικά υψηλό εάν το συγκρίνεις ακόμη και με το επίπεδο πριν 30 χρόνια. Τα κομμάτια που πριν θα μπορούσαν να παιχτούν μόνο από τη σολιστική «ελίτ» παίζονται τώρα υπέροχα από σπουδαστές. Όσο για την ποιότητα που κάνει έναν πραγματικό καλλιτέχνη, παραμένει η ίδια όπως ήταν πάντα: χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα να σε αγγίξει, για σου να πει κάτι μοναδικό, κάτι που καμία φωνή δεν μπορεί αλλιώς να πει, με άλλα λόγια – πρέπει να δημιουργήσεις τον κόσμο με τον ήχο, επομένως και να έχεις αρκετά τεχνικά μέσα για να ανοίξεις αυτόν τον κόσμο να τον κάνεις προσβάσιμο στη ψυχή.

Με το καταπληκτικό τρίο Μποροντίν ήρθατε το 1980 στην Αθήνα. Θυμάσαι αυτό το ταξίδι;

YT. Αμφιβάλλεις; Χάρη σε σένα εξ άλλου που έτυχε να είσαι στην Αθήνα τότε περάσαμε τέλεια εκείνες τις μέρες, πέρα από την πολύ όμορφη εμπειρία της συναυλίας μας με έργα Σούμπερτ, Μπετόβεν και Τσαϊκόφσκι. Από την παιδική ηλικία μου είχα μεγάλη αγάπη και θαύμαζα την αρχαία Ελλάδα και την Αθήνα. Είχα ένα βιβλίο ελληνικών μύθων και ήξερα τα ονόματα και τις ιστορίες των Θεών και των ηρώων καλύτερα από τα ονόματα των συμμαθητών μου. Έτσι, όταν ήρθα στην Αθήνα αισθάνθηκα ότι απλά επέστρεφα στην πόλη αυτή, μετά από κάποια απουσία. Όλοι οι Θεοί ήταν σε… δράση μέσα μου, αλλά οι φορείς είχαν κλείσει τον Παρθενώνα εκείνο τον καιρό για έργα επιδιόρθωσης, αυτή ήταν η μεγάλη μου απογοήτευση στην Αθήνα. Δεν χωρούσε ο νους μου ότι δεν θα επισκεπτόμουν τον Παρθενώνα όντας στην Αθήνα! Εσύ το θυμάσαι αυτό; Μια άλλη απογοήτευση ήταν ότι αντίθετα στις προσδοκίες μου δεν μπορούσα να διαβάσω στο κυριλλικό αλφάβητο ούτε το όνομά μου στις αφίσες. Και βέβαια εσύ με κορόιδευες γιατί βλέπεις, δεν είχες καμία δυσκολία να διαβάσεις στα ρωσικά το δικό σου όνομα. Πού να καταλάβεις την στενοχώρια μου… Όμως, για να σοβαρευτούμε, η δύναμη της πόλης αυτής, οι υπέροχες βόλτες που κάναμε, οι άνθρωποι, ο μπλε ουρανός και το αίσθημα της ηρεμίας… ακόμα σήμερα με κάνουν να λέω: αξέχαστο ταξίδι.

Τρίο Μποροντίν, Αθήνα, 1980

Να σου ζητήσω να μας πεις και για τη ηχογράφηση στο πρόσφατο cd σας των χορών του Νίκου Σκαλκώτα;

YT. Πρέπει πιθανώς η επιλογή να έχει να κάνει με την αγάπη μου στην Ελλάδα. Όταν έμαθα από σένα για τους ελληνικούς χορούς του N. Σκαλκώτα κι όταν φρόντισες να τους ακούσω, τους ερωτεύτηκα αμέσως. Αντιπροσωπεύουν κατά την άποψή μου τον πραγματικό εθνικό χαρακτήρα της μουσικής και μάλιστα από πολλές πλευρές. Συγχρόνως είδα ότι δεν είναι μια μηχανική μεταγραφή λαογραφικής μορφής, αισθάνθηκα μέσα από την μουσική εργογραφία του Σκαλκώτα την πολύ ελκυστική προσωπικότητα του συνθέτη, του οποίου οι ρίζες είναι βαθιά στη χώρα του, έχει χιούμορ και λυρισμό η μουσική του. Τους χορούς τους παίζουμε πολύ συχνά και το κοινό είναι πάντα πολύ ενθουσιώδες.

Τρίο Μποροντίν. 1977- 1993. Αναμνήσεις;

YT. Ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο σε 7 ημέρες. Μας πήρε 3 ημέρες περισσότερο για να δημιουργήσουμε το τρίο Borodin. Μερικούς μήνες μετά την απόφαση να φτιάξουμε ένα τρίο, το ζεύγος Dubinsky μετανάστευσε από τη Σοβιετική Ένωση και εγκαταστάθηκε στην Ολλανδία και εγώ μετανάστευσα ακολούθως και εγκαταστάθηκα στον Καναδά. Συναντηθήκαμε ξανά στη Νέα Υόρκη στο διαμέρισμα του μελλοντικού ιμπρεσάριου μας και αρχίσαμε να προετοιμάζουμε το πρόγραμμά μας επιλέγοντας τα τρίο που θα παίξουμε στις επερχόμενες συναυλίες. Στην πραγματικότητα σε 10 ημέρες προετοιμάσαμε 4 προγράμματα αποτελούμενα από12 διαφορετικές συνθέσεις  και τα παίξαμε όλα κατά τη διάρκεια του θερινού φεστιβάλ στο κολλέγιο Sarah Lawrence. Κατά συνέπεια, με υπογραφή…το τρίο Borodin είχε ιδρυθεί! Για τα επόμενα 2 έτη επαναλαμβάναμε το ίδιο καθεστώς: φροντίζαμε να συναντηθούμε πριν από μια τουρνέ, για να εργαστούμε πάνω σε 3 ή 4 προγράμματα, παίζαμε και εν συνεχεία απομακρυνόμασταν στα σπίτια μας. Στους οργανωτές δίναμε ολόκληρο το ρεπερτόριό μας για να επιλέξουν και να μας παραγγέλλουν τα έργα για τις επόμενες συναυλίες. Σαν αποτέλεσμα ήταν βέβαια ότι έπρεπε να κρατάμε 18-20 τρίο στα χέρια μας για κάθε περίπτωση! Αυτό ήταν δύσκολο αλλά επέτρεπε σε μας να χτίσουμε ένα πολύ μεγάλο ρεπερτόριο μουσικής δωματίου σε σύντομο χρονικό διάστημα. Θαύμαζα τον Dubinsky που ήταν για 30 έτη ο βιολιστής του θρυλικού κουαρτέτου Borodin, που ήταν για μένα το καλύτερο κουαρτέτο στον κόσμο. Από την αρχή ήταν σαφές ότι καταλαβαίνουμε ο ένας τον άλλον αμέσως. Δεν χρειαστήκαμε ούτε την πρώτη μέρα χρόνο για συζητήσεις και επιχειρήματα προκειμένου να πείσει ο ένας τον άλλον. Αυτό ήταν πολύ πολύτιμο δώρο, δεδομένου ότι ζούσαμε όχι μόνο σε άλλη πόλη, αλλά σε διαφορετικές ηπείρους. Τελικά η οικογένεια Dubinsky κινήθηκε προς τις ΗΠΑ και έκτοτε τουλάχιστον δεν έπρεπε να διασχίσουμε τον ωκεανό για να κάνουμε πρόβα. Παίξαμε τελικά σε όλες τις ηπείρους και ηχογραφήσαμε το μεγαλύτερο μέρος του κλασικά θεωρούμενου ως βασικού ρεπερτορίου για το τρίο. Αυτό ξέρεις που ήταν επίσης ένα άλλο πάθος μου, ήταν να κάτσω μαζί με φίλους στο… οικείο ημικύκλιο ενός τρίο, για να κάνω μουσική, ξέροντας ότι οποιεσδήποτε από τις προθέσεις μας θα γίνουν κατανοητές από κοινού και ότι καταλαβαινόμαστε με κάθε λεπτομέρεια μεταξύ μας. Αυτό το κατάφερα να το ζήσω με το τρίο Μποροντίν.

Στα καναδικά λεξικά αναφέρεσαι ως καναδός τσελίστας ρώσικης καταγωγής. Πόσο Ρώσος παραμένεις όμως μετά από τριάντα και περισσότερα χρόνια στο Μόντρεαλ;

YT. Ένα σοφό άτομο μου είπε ότι όταν μεταναστεύουμε σε μια άλλη χώρα δεν γινόμαστε 50% καναδοί και 50% ρώσοι. Γινόμαστε 100% καναδοί και 100% ρώσοι. Δίκιο είχε; Δεν ξέρω. Ο μουσικός είναι δύσκολο να το νιώσει και να το κρίνει. Σκέφτομαι ότι παραμένω «ο Ρώσος». Είναι περισσότερο στο αίμα μου και στο γενετικό κώδικα μου αν και είναι βέβαιο ότι με τα χρόνια προσαρμόστηκα απόλυτα εδώ.

Πως αντιλαμβάνεσαι σήμερα το κομμουνιστικό παρελθόν, την εμπειρία από την πατρίδα σου;

YT. Τίποτα δεν ήταν τέλειο κάτω από τον κομμουνισμό. Το ψέμα, ο φόβος, τα κρατικά εγκλήματα και η προδοσία ήταν στο κέντρο της κοινωνίας. Μια από τις χειρότερες μνήμες ήταν η επίσκεψή μου στη φυλακή Butyrskaya στη Μόσχα για να δω τον πατέρα μου, που φυλακίστηκε, ως συνέπεια του άρθρου του που δημοσιεύθηκε στον τύπο, όπου επέκρινε το γενικό εισαγγελέα της Σοβιετικής Ένωσης. Για τους μουσικούς όμως ήταν αλλιώς αφού η ζωή κάτω από τον κομμουνισμό τους δίδαξε να σέβονται απόλυτα τη τέχνη, με τη μουσική τους θα μπορούσαν σαφώς να εξωτερικεύσουν όσα δεν έλεγαν με τις λέξεις. Τους δίδαξε και τους ρίζωσε βαθιά μέσα τους το να είναι άφοβοι τουλάχιστον επικοινωνώντας με τη μουσική. Είναι πολύ δυνατή αυτή η ελευθερία, Μάλλον γι αυτό αισθάνομαι ακόμα ότι είμαι καθαρόαιμος Ρώσος μουσικός.

Δεν έχω λόγους να σε ευχαριστήσω για τη συνέντευξη, θα ευχηθώ όλα τα καλά στη δημιουργική σου διαδρομή. Θα ευχηθώ επίσης να σε ξανα-φιλοξενήσω στην Αθήνα μια ακόμα φορά ευελπιστώντας ότι θα ακούσω και πάλι τόσο θερμά λόγια για την δική μου πατρίδα.

YT. Ελπίζω ότι σου απάντησα σε όλες τις ερωτήσεις λίγο πολύ ικανοποιητικά. Στέλνω την αγάπη μου και το θαυμασμό στη χώρα σας και σε όλους σας. Η συνεργασία και η φιλία μας κοντά 35 χρόνια αγαπημένη μου φίλη είναι πολύ υψηλά στην αξιολόγηση της δημιουργικής μου διαδρομής. Να είστε όλοι καλά εκεί, στη φωτεινή αγαπημένη μου Αθήνα. Μακάρι να καταφέρω να ξανάρθω..

  ΑΚΟΥΣΤΕ ΣΤΟ ΤaR-radio.com:
YULI TUROVSKY (cello) & I MUSICI DE MONTREAL

Έφη Αγραφιώτη
effie@tar.gr  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΣΕΛΙΔΑΣ Κώστας Γρηγορέας