[Συνέντευξη] Μια συζήτηση με τον ΕΥΑΓΓΕΛΟ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟ, με αφορμή το Φεστιβάλ που διοργανώνει στην Πάτρα
(του Κώστα Γρηγορέα)

ΜΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ
ΕΥΑΓΓΕΛΟ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟ,
με αφορμή το φεστιβάλ της Πάτρας

Κώστας Γρηγορέας: - Φτάσατε αισίως τα 18 συνεχόμενα Σεμινάρια στην Πάτρα. Όμως, γιατί στην Πάτρα;
Ευάγγελος Ασημακόπουλος: - Απλή συγκυρία συμπτώσεων. Ούτε κι εμείς μπορούμε καλά-καλά να εξηγήσουμε πώς καθιερώθηκε αυτό το τετραήμερο στην Πάτρα και έγινε θεσμός. Έχουμε κάνει τόσα σεμινάρια σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας (Θεσσαλονίκη, Ηράκλειο, Ρόδο, Γιάννενα κλπ.) αλλά φαίνεται πως το ζήτημα της καθιέρωσης ενός θεσμού είναι ένα γεγονός εντελώς ακαθόριστο και απρόβλεπτο. Πρέπει ωστόσο να παραδεχθώ πως η Πάτρα παρουσιάζει αρκετά πλεονεκτήματα ως κέντρο συνάντησης ενώ παράλληλα έχει και μια παράδοση στα πολιτιστικά. Αυτός πάντως που συνέτεινε τα μέγιστα στην επιτυχία του θεσμού ήταν ο Γιάννης Κακολύρης πάλαι ποτέ μαθητής μας και καθηγητής κιθάρας, που στήριξε το Σεμινάριο τα πρώτα χρόνια με κάθε τρόπο.

- Εκτός από το φεστιβάλ-διαγωνισμό που διευθύνετε εσείς μαζί με τη Λίζα Ζώη, στην Πάτρα γίνεται ένα ακόμα σημαντικότατο φεστιβάλ-διαγωνισμός κιθάρας, αυτό που διοργανώνει το Δημοτικό Ωδείο και διευθύνει ένας άλλος επιφανής συνάδελφος ο Ευάγγελος Μπουντούνης. Πιστεύετε ότι ‘χωρούν’ δυο φεστιβάλ κιθάρας σε μια πόλη σαν την Πάτρα μέσα στον ίδιο χρόνο;
- Γιατί όχι; Και δυο και είκοσι δύο ακόμα φεστιβάλ χωρούν εφ’ όσον μπορούν να επιβιώσουν. Είναι ο νόμος της προσφοράς και της  ζήτησης. Όταν κάποιες εκδηλώσεις – όσες κι αν είναι αυτές – προκαλούν ενδιαφέρον και προσελκύουν συμμετοχές, τι θα πει αν χωρούν στην ίδια πόλη; Οι εκδηλώσεις που δεν έχουν κίνηση παύουν να υπάρχουν. 

- Από ότι πληροφορούμαι, υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμενη συμμετοχή σπουδαστών από όλη την Ελλάδα, ακόμα κι από την Κύπρο. Πώς εξηγείται να συμβαίνει αυτό σε μια τόσο δύσκολη για τη λόγια μουσική εποχή;
-Πράγματι έρχονται σπουδαστές κιθάρας ακόμα και από τις πιο απομακρυσμένες περιοχές. Μάλιστα υπάρχουν άτομα που παρακολουθούν το Σεμινάριο ανελλιπώς περισσότερο από 10 χρόνια ξεκινώντας από άλλες πόλεις. Έχουν συνειδητοποιήσει πως για τέσσερις συνεχόμενες μέρες θα βρεθούν σε ένα περιβάλλον που σφύζει από κιθάρα, από μουσική, από ενημέρωση, από ενδιαφέροντα. Θα ξαναβρεθούν σε μια ατμόσφαιρα και σε ένα χώρο που προσφέρει ποικίλα και ενδιαφέροντα ακούσματα από το πρωί μέχρι το βράδυ: τέσσερα πρωινά διδασκαλίας σε τελειόφοιτους-απόφοιτους, τρία μεσημέρια διδασκαλίας σε πολύ αρχάριους μαθητές, έξι βραδινές συναυλίες υψηλού επιπέδου, τρεις απογευματινές διαλέξεις και τέλος τρεις διαγωνισμούς για σπουδαστές κάθε ηλικίας.

- Στα φεστιβάλ-σεμινάρια κιθάρας στην Ελλάδα έχουν συχνά παρατηρηθεί μηχανισμοί ‘ψαρέματος’ μαθητών, θα έλεγα μάλιστα στα όρια του… προσηλυτισμού. Κι αυτό, όχι πάντα εν γνώσει των διδασκόντων, αλλά πολλές φορές από  πρωτοβουλία ενθουσιωδών μαθητών-θαυμαστών. Πώς εσείς θα κατευνάζατε τους πιθανούς φόβους ενός μη προβεβλημένου, αλλά άξιου δασκάλου, στο να στείλει έναν μαθητή του;
- Δεν μπορώ να μπω σε τέτοιου είδους λογικές, σε τέτοιου είδους σκέψεις. Αν υπάρχουν και λειτουργούν μηχανισμοί ‘ψαρέματος’ και ‘προσηλυτισμού’ όπως λες, αυτοί βρίσκονται περισσότερο στο κεφάλι του δάσκαλου και του ενοχικού συνδρόμου που πιθανώς κουβαλάει μέσα του. Δεν νομίζω πως κάποιος επώνυμος που διδάσκει σε ένα Σεμινάριο ή δίνει κάποιο ρεσιτάλ έχει ως κίνητρο την υφαρπαγή μαθητών. Αν παρά ταύτα, όπως λες, ο ‘προσηλυτισμός’ δεν είναι εν γνώσει του διδάσκοντος αλλά ξεκινά  πολλές φορές με πρωτοβουλία των ίδιων των μαθητών-θαυμαστών, αυτό είναι ένα θέμα εντελώς διαφορετικό και θα πρέπει να προβληματίσει περισσότερο τον δάσκαλο και τη σχέση του με τον μαθητή. Δεν συμφωνώ επίσης με την διατύπωση της ερώτησής σου στο σημείο που λες  ‘πώς μπορώ να κατευνάσω τους φόβους ενός άξιου δασκάλου’ κλπ.  αφού πιστεύω ακράδαντα πως ένας  πράγματι άξιος δάσκαλος, ένας εμπνευσμένος δάσκαλος δεν φοβάται. Ένας άξιος δάσκαλος λειτουργεί στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Όχι μόνον δεν αποτρέπει τους μαθητές του να παρακολουθούν σεμινάρια, συναυλίες, ρεσιτάλ, διαγωνισμούς, αλλά αντιθέτως τους ενθαρρύνει και τους προτρέπει. Ένας άξιος δάσκαλος είναι αυτός που πρώτος παρακολουθεί όλες τις εκδηλώσεις του οργάνου δίνοντας το καλό παράδειγμα στον μαθητή του. Ένας άξιος δάσκαλος είναι αυτός που προτρέπει τον μαθητή του να πάρει μαθήματα από κάποιον εμπειρότερο δάσκαλο όταν αισθάνεται πως αυτό είναι το κέρδος του παιδιού του. Έχω κατά νου αρκετούς δασκάλους που – προς τιμήν τους – με  δική τους πρωτοβουλία μου έστειλαν ταλαντούχους μαθητές τους για να συνεχίσουν μαζί μου. Σε διαβεβαιώνω πως τα παιδιά αυτά τιμούν και αναφέρουν πάντοτε με πολύ σεβασμό και εκτίμηση το όνομα του πρώτου τους δασκάλου για την κίνησή του αυτή.  

- Υπάρχουν συγκεκριμένες ημερομηνίες που γίνεται το φεστιβάλ κάθε χρόνο;
-Όχι ημερομηνίες αλλά ημέρες. Είναι πάντοτε η εβδομάδα πριν το Πάσχα που είναι μια μετακινούμενη ημερομηνία. Οι ημέρες όμως πάντοτε είναι οι ίδιες, η Παρασκευή, το Σάββατο, η Κυριακή των Βαΐων και η Μεγάλη Δευτέρα.. Είναι μια περίοδος που κλείνουν τα σχολεία, δεν υπάρχουν εξετάσεις στα Πανεπιστήμια, είναι Άνοιξη, υπάρχει μια γενικότερη διάθεση του κόσμου για διακοπές και για φυγή.

- Πιστεύετε ότι εκτός από το κίνητρο και την έμπνευση που μπορεί να δώσει ένας επιφανής δάσκαλος, μπορεί παράλληλα να διδάξει και κάποια πιο πρακτικά πράγματα σε ένα ολιγοήμερο σεμινάριο;
- Για να είμαι ειλικρινής όχι όλοι. Έχω κάνει με την Λίζα πολλά σεμινάρια στην Ελλάδα και το εξωτερικό και παράλληλα έχουμε παρακολουθήσει και εξακολουθούμε να παρακολουθούμε αντίστοιχα σεμινάρια από ξένους καλλιτέχνες. Δεν είναι όλοι ίδιοι. Κάποιοι απαξιούν να ασχοληθούν με τα τεχνικά προβλήματα του σπουδαστή. Κάποιοι άλλοι νοιάζονται να κάνουν εντύπωση οι ίδιοι, δίνοντας ένα είδος παράστασης στο ακροατήριο την ώρα εκείνη, με αποτέλεσμα ο σπουδαστής να νοιώθει αδύναμος, ασήμαντος. Οι περισσότεροι καταφεύγουν στην εύκολη λύση της προσωπικής τους ερμηνείας ή στέκονται σε θεωρητικισμούς με στόχο να εντυπωσιάσουν. Μου αρέσει ο David Russell. Διδάσκει απλά, μπαίνει γρήγορα στην ουσία του προβλήματος, δίνει πρακτικές λύσεις, δεν μιλάει από θέση ισχύος, δεν κάνει παράσταση, βοηθάει.

-Απ’ ό,τι γνωρίζω έχουν έλθει στο παρελθόν αξιόλογα ονόματα για διαλέξεις ή για ρεσιτάλ, όπως οι Θ. Αντωνίου, Γ. Χατζινίκος, Ν. Μαυρουδής, Π. Αδάμ, Δ. Ιωάννου από τη Θεσσαλονίκη, αλλά και ξένοι καλλιτέχνες, ακόμα κι από την Αμερική. Όμως, έχω την εύλογη απορία πως μπορεί το φεστιβάλ και καλύπτει τις αμοιβές όλων αυτών των προσκεκλημένων;
- Δεν υπάρχει αμοιβή. Η συμμετοχή τους είναι απολύτως αφιλοκερδής! Απλώς προβλέπεται γι αυτούς η φιλοξενία 2 ημερών σε κεντρικό ξενοδοχείο της Πάτρας και κάποια άλλα έξοδα αεροπορικά ή φαγητού. Πιστεύω πως ένας από τους λόγους που το Φεστιβάλ  έχει μια τέτοια δυναμική είναι ακριβώς αυτός. Δεν έχει χορηγούς, δεν πριμοδοτείται  από Δήμους, δεν έχει κρατική επιχορήγηση, δεν στηρίζεται πουθενά και από κανέναν. Το Ωδείο ‘Φίλιππος Νάκας’ που το διοργανώνει δεν κερδίζει, ούτε χάνει. Ήταν πάντα έτσι το Σεμινάριο Κιθάρας στην Πάτρα. Ξεκίνησε και λειτούργησε με την προοπτική τα χρήματα που δίνει ο σπουδαστής να είναι ελάχιστα και οι προσκεκλημένοι να θέλουν να λάβουν μέρος χωρίς αμοιβή. Είναι τόσες πολλές οι εκδηλώσεις και τόσοι πολλοί οι παράγοντες που συμμετέχουν, ώστε αν υπήρχε έστω και μια ασήμαντη- συμβολική αμοιβή γι’ αυτούς, θα μας υποχρέωνε να αναζητήσουμε χορηγό ή να το σταματήσουμε.

- Με αυτές τις συνθήκες δηλαδή εσείς αισθάνεστε εντελώς ανεξάρτητοι και αυτάρκεις.
- Ακριβώς. Δεν έχουμε το φόβο μήπως κάποια στιγμή αλλάξει ο Δήμος ή η κυβέρνηση και μας κόψει την χορηγία, μας σταματήσει το Φεστιβάλ. Αυτόν το μπελά με τους Δήμους, τους χορηγούς, τις προτάσεις, τις διαπραγματεύσεις, τα αιτήματα, τις αναβολές, τις εγκρίσεις, τις περικοπές, τις προθεσμίες, τις πιέσεις, τις απορρίψεις, που ακούμε δεξιά-αριστερά να συμβαίνουν σε άλλες διοργανώσεις, δεν τον είχαμε και δεν θα τον έχουμε ποτέ.

Ρεσιτάλ Trio Athenaeum

 - Όμως έτσι δεν μπορείτε να κάνετε κάτι μεγάλο, κάτι σημαντικό. Είναι προφανές ότι όταν δεν υπάρχει από πίσω κάποιος ‘δυνατός’ χορηγός οι δυνατότητες είναι περιορισμένες.
- Αν αναφέρεσαι σε κάποιο ηχηρό όνομα δεν διαφωνώ. Φυσικά στο Σεμινάριο της Πάτρας δεν θα παίξει ποτέ ο John Williams. Αλλά η φιλοσοφία του Φεστιβάλ δεν είναι αυτή. Περισσότερο νόημα έχει για μας να παρουσιάσουμε στους σπουδαστές  έναν ταλαντούχο νέο κιθαριστή σε ρεσιτάλ, ή να γίνει μια διάλεξη από προσωπικότητα αναγνωρισμένου κύρους που έχει να πει κάτι σημαντικό, παρά να διαπραγματευόμαστε με κάποιον που το βασικό του κίνητρο για να συμμετάσχει είναι το οικονομικό. Πάντως, σίγουρο κέρδος και αδιαμφισβήτητη προσφορά στον σπουδαστή είναι η επιτυχημένη συναυλία ή η ενδιαφέρουσα διάλεξη κι ας μην προέρχεται από κάποιον ‘αστέρα’.

- Λαβαίνουν μέρος στις συναυλίες σας μόνον παιδιά σας; Εννοώ μαθητές της δικής σας σχολή, η μαθητές των μαθητών σας;
-Σε καμία περίπτωση! Αυτό θα ήταν αντιδεοντολογικό και αφελές . Σε μας ποτέ δεν μετρήσανε οι σχολές, οι διασυνδέσεις, οι μηχανισμοί, οι γνωριμίες. Όταν ακούσουμε κάποιον και μας αρέσει του προτείνουμε να παίξει στην Πάτρα. Τέλος.

- Και η επιλογή;
Η επιλογή είναι πράγματι αυστηρή. Δεν ρίξαμε, ούτε πρόκειται να ρίξουμε νερό στο κρασί μας για να παίξει κάποια μετριότητα. Υπάρχουν στην Ελλάδα τόσοι πολλοί νέοι καλλιτέχνες υψηλού επιπέδου που διψάνε να ακουσθούν. Θα ήταν άδικο τη θέση τους να πάρει αυτός που δεν έχει προοπτική ή κάποια που δεν έχει να καταθέσει μια φρέσκια άποψη. Στο κάτω-κάτω της γραφής υπάρχει ένα επίπεδο στις εκδηλώσεις αυτές που δεν έχουμε κανένα λόγο να το χαμηλώσουμε.

Ρεσιτάλ Martina Schaffer

- Ακούω κάθε χρόνο να παίρνουν μέρος και κάποιοι αξιόλογοι ξένοι νέοι μουσικοί. Πόσο σημαντικό το θεωρείτε αυτό;
- Όσο το επιτρέπουν τα οικονομικά για να καλυφθεί το αεροπορικό ταξίδι και η διαμονή τους, ναι. Πιστεύω πως η κίνηση αυτή είναι στη σωστή κατεύθυνση. Πέρυσι λόγου χάρη έπαιξε χωρίς αμοιβή η Sabrina Vlaskalič, ένα 19χρονο κορίτσι από την Σερβία αυθεντικό ταλέντο που συγκίνησε και εντυπωσίασε. Την κάλεσα να παίξει  φέτος στην Αθήνα, στα πλαίσια των εκδηλώσεων του Ωδείου ‘Φίλιππος Νάκας’ με αμοιβή αυτή τη φορά. Είχε την ίδια επιτυχία.  Μου εκμυστηρεύθηκε ωστόσο ότι το ρεσιτάλ της Πάτρας ήταν εκείνο που της άνοιξε δρόμους, γεγονός που μας χαροποίησε ιδιαίτερα. 

- Μήπως αυτός ήταν ένας από τους λόγους για τη μετονομασία από φέτος του Σεμιναρίου σε Φεστιβάλ;
- Νομίζω πως είχε πάψει προ πολλού να λειτουργεί με τη μορφή απλού Σεμιναρίου. Αν και η λέξη Φεστιβάλ έχει ‘φορεθεί’ κατά κόρον στις μέρες μας εδώ στην Ελλάδα, νοιώσαμε πως για ένα τετραήμερο αληθινού ‘κιθαριστικού οργασμού’ όπως συμβαίνει στην Πάτρα ο τίτλος του Σεμιναρίου φάνταζε φτωχός .

- Υπάρχει συγκεκριμένη ταυτότητα εκδηλώσεων σ’ αυτό το τετραήμερο του Φεστιβάλ? Εννοώ, κινείται στα ‘στεγανά’ της κλασικής κιθάρας ή απλώνεται και σε άλλους μουσικούς τόπους;
- Δεν είναι στεγανό το να ασχολείται και να προβάλλει κανείς ένα είδος τέχνης. Εμείς κλασική κιθάρα παίζουμε, αυτή αγαπάμε, αυτή διδάσκουμε. Αν με ρωτάς τώρα για σόλο ρεσιτάλ η απάντηση είναι όχι. Είμαστε ανοιχτοί σε κάθε μορφή εκδήλωσης, άλλωστε όλα αυτά τα χρόνια έχουν έλθει κατ’ επανάληψη καλλιτέχνες του τραγουδιού με συνοδεία κιθάρας ή λαούτου, ντουέτα, τρίο, κουαρτέτα κλπ. αλλά και καλλιτέχνες του φλαμέγκο.

-Διδάσκουν άλλοι εκτός από τους δυο σας;
- Τα πρώτα χρόνια όχι. Σιγά-σιγά όμως και όσο το επέτρεπαν τα οικονομικά προσκαλέσαμε να διδάξουν κάποια γνωστά ονόματα από το εξωτερικό όπως ο Oscar Ghiglia, ο Frederic Hand ή ο Jerry Willard. Έχουμε κατά νου να το συνεχίσουμε, αφού είναι απαραίτητο να ακούγονται και άλλες απόψεις πέρα από τις δικές μας στα ζητήματα της ερμηνείας και της αισθητικής. Μάλιστα πέρυσι έδωσαν ρεσιτάλ και δίδαξαν ο Γιάννης Γιακουμάκης από τη Ρόδο και ο Μανώλης Βροντινός από την Κρήτη. Φέτος καλέσαμε για διδασκαλία τον Ιάκωβο Κολανιάν. Νομίζω πως οι σπουδαστές απολαμβάνουν αυτή την εναλλαγή, τη διαφορετική άποψη και αυτό έχει ιδιαίτερη αξία για μας. 

Ρεσιτάλ της περσινής νικήτριας του διαγωνισμού, Βιργινίας Αμαριωτάκη

- Και τι γίνεται με τους διαγωνισμούς; Υπάρχει συμμετοχή; Πως κρίνετε το επίπεδο;
-Δεν ξέρω πως ακούγεται ο αριθμός, μεγάλος ή μικρός, αλλά έχουμε κάθε χρόνο περισσότερες από 30 συμμετοχές και για τις 3 κατηγορίες. Όποιος πάρει το Α΄ Βραβείο στη μεγάλη κατηγορία δίνει ρεσιτάλ στο Φεστιβάλ της Πάτρας την άλλη χρονιά. Σε κανέναν δεν δίνεται χρηματικό έπαθλο εκτός από κάποια μικρά αναμνηστικά που προσφέρει το Ωδείο ‘Φίλιππος Νάκας’ (παρτιτούρες, μετρονόμους, CD, αναλόγια κλπ.) και εν τούτοις είναι εντυπωσιακό το γεγονός της μεγάλης συμμετοχής, του υψηλού επιπέδου και της σφοδρής άμιλλας. Στο τραπέζι της πενταμελούς κριτικής επιτροπής κάθονται γνωστοί σολίστες και καθηγητές χωρίς όμως τη δική μας παρουσία και συμμετοχή.

Γιατί αυτό; Μου ακούγεται λίγο υπερβολικό…
Θέλουμε να έχουμε πάντοτε αδιάβλητα και αντικειμενικά αποτελέσματα. Φαντάζεσαι να παίζουν μαθητές μας κι εμείς να είμαστε επιτροπή; Ακούγονται τόσα που γίνονται σε άλλους διαγωνισμούς, γεγονότα ή υπερβολές δεν έχει σημασία, και είναι προτιμότερο να βγούμε έξω από το παιχνίδι αυτό. Άλλωστε είναι θετικό πως τόσα χρόνια δεν ακούστηκε, δεν αμφισβητήθηκε κάποιο αποτέλεσμα. Νομίζω πως κάθε χρόνο επιβραβεύονται οι καλύτεροι εκείνης της στιγμής.

- Ας περάσουμε και στα ευχάριστα αποτελέσματα της προσπάθειας. Ποιός ήταν ο φετινός νικητής της μεγάλης κατηγορίας;
- Ο Γρηγόρης Πετράκος. Είναι ένα παλικάρι με πολλά τεχνικά και εκφραστικά προσόντα.  

Γρηγόρης Πετράκος (Α' Βραβείο ΠΑΤΡΑ 2009)

- Τελικά όμως τι γίνεται στο μέλλον; Τι δυσκολίες αλλά και τι προοπτικές υπάρχουν για ένα νέο, ταλαντούχο που ονειρεύεται να κάνει επαγγελματισμό, να κάνει καριέρα με την κιθάρα?
- Όταν μιλάς για ‘καριέρα’ προφανώς αναφέρεσαι σ’ αυτούς που μπορούν να δίνουν κάποιο ρεσιτάλ το χρόνο και όταν λες ‘επαγγελματισμό’ σε όσους κερδίζουν χρήματα και ζουν από το όργανο. Είναι δυο διαφορετικά πράγματα. Ξέρω πολλούς  που διδάσκουν και κερδίζουν χρήματα πριν καν τελειώσουν τις σπουδές τους. Από την άλλη, κάποιους που δίνουν ρεσιτάλ με το πρόγραμμα που παρουσίασαν στο δίπλωμά τους. Το πρόβλημα ξεκινά για όλους μετά από λίγα χρόνια.

- Δηλαδή; Δεν θεωρείτε ότι ‘καριέρα’ και ‘επάγγελμα’ είναι αλληλένδετα στην τέχνη μας;
- Ίσως θα έπρεπε η ερώτηση να διατυπωθεί κάπως διαφορετικά. Μάλλον θα ήταν καλύτερα να μιλήσουμε για τις δυσκολίες ή τις προοπτικές που έχει ένας νέος ταλαντούχος, που είναι εργατικός, έχει μεράκι σ’ αυτό που κάνει και είναι έτοιμος για κάθε θυσία. Από την άλλη να μιλήσουμε και για τον νέο που έχει επιλέξει την τέχνη ως ‘επάγγελμα’, δεν αντέχει τα πολλά ζόρια, θέλει να περνάει καλά αλλά παράλληλα όμως θέλει και να προβάλλεται - αν γίνεται - ως δάσκαλος ή ως σολίστ. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν ελάχιστοι, αυτοί που έχουν αρκετές πιθανότητες να επιτύχουν σ’ ό,τι επιλέξουν. Στη δεύτερη, που είναι και η πλειονότητα, θα ακούγονται συνέχεια τα γνωστά παράπονα της αδικίας, της ατυχίας και της παλιοκοινωνίας.

- Υπάρχει έλλειψη παιδείας σε κάποιους από αυτούς;
- Έλλειψη παιδείας αφ’ ενός και βολέματος αφ’ ετέρου. Από τη μια το αναχρονιστικό σύστημα της λειτουργίας των Ωδείων και από την άλλη το εύκολο κέρδος, δημιούργησαν ένα πλήθος ‘επαγγελματιών’ οι περισσότεροι από τους οποίους δεν παρακολουθούν συναυλίες, σεμινάρια, διαγωνισμούς, δεν ακούνε μουσική, δεν διαθέτουν τις στοιχειώδεις γνώσεις γύρω από τους συνθέτες, τα έργα, τους ερμηνευτές, δεν έχουν ιδέα του τι συμβαίνει γύρω τους.

Η απονομή των βραβείων του διαγωνισμού (2009)

- Και οι νέοι με τα ιδανικά; Έχω στο μυαλό μου κάποια παιδιά με πολύ ταλέντο, μεράκι και εργατικότητα.
- Αυτοί δεν έχουν σχέση με τους προηγούμενους. Είναι οι πραγματικοί καλλιτέχνες του χώρου. Αποτελούν το μικρό αλλά υγιές κομμάτι.

-Σίγουρα δεν θα έπρεπε να είναι έτσι τα πράγματα. Τι φταίει λοιπόν που βολοδέρνουν ανάμεσα στα προς το ζην και το χτίσιμο μιας καριέρας.
- Δεν φταίει τίποτε. Ας δούμε τι γίνεται στις μέρες μας με ένα γιατρό, ένα δικηγόρο ή ένα μηχανικό. Σε ποια ηλικία κερδίζουν αρκετά χρήματα και φήμη έτσι ώστε να θεωρηθούν ‘επιτυχημένοι’. Ποιος αλήθεια εμπιστεύεται σήμερα να του χτίσει το σπίτι ένας τριαντάρης μηχανικός, να κάνει εγχείρηση στο παιδί του ένας τριανταπεντάρης γιατρός ή να αναλάβει μια σοβαρή υπόθεσή του ένας νεαρός δικηγόρος; Αυτοί δεν βoλοδέρνουν για τα προς το ζην και το χτίσιμο μιας καριέρας μέχρι τα 40 ή και τα 45; Γιατί να ζητάμε στην κιθάρα καριέρες και επαγγελματισμούς από τα 18 και τα 20;

- Δεν είναι κακό όμως να κάνουν οι μουσικοί όνειρα από νωρίς.
- Όνειρα ναι, όχι όμως χίμαιρες ή αυταπάτες. Αν θέλεις να δεις το πρόβλημα στη ρίζα του, θα διαπιστώσεις πως σε πολλά παιδιά υπάρχει η έλλειψη αυτογνωσίας. Η αυτογνωσία θα τους προστάτευε από πολλά δεινά, από λάθος προσανατολισμούς, από άστοχες ενέργειες, ακόμα και από την αλλοίωση του χαρακτήρα τους. Η αυτογνωσία είναι μια αρετή σπάνια στις μέρες μας. Η έλλειψή της ειδικά στους καλλιτέχνες είναι καταστροφική.  

Ρεσιτάλ Γιώργου Γεωργάτου

- Το παλιό-καλό ‘γνώθι σ΄αυτόν’ δηλαδή…
- Ακριβώς. Με το γνώθι σ΄αυτόν, ανακαλύπτει κάποιος τα προσόντα και τα  μειονεκτήματά του. Παραδέχεται τις ελλείψεις του και συμμαζεύει τα ‘εγώ’ του. Συνειδητοποιεί τα όριά του, τις αντοχές του. Περιορίζει τα ‘θέλω’ του. Σε ένα στίβο όπως είναι ο καλλιτεχνικός που από τη φύση του είναι άκρως ανταγωνιστικός, ο σημερινός νέος κατά κανόνα εμφανίζεται απροετοίμαστος. Στη διαδρομή και αφού περάσουν πολύτιμα χρόνια μέσα από δραματικές για τον χαρακτήρα του περιπλοκές, ανακαλύπτει αυτό που θα έπρεπε να είχε γνωρίσει από την αφετηρία: τον εαυτό του.
Το θέμα είναι τεράστιο και δεν θέλω να επεκταθώ άλλο, μιας και πρόκειται για μια άλλη μεγάλη συζήτηση.

Θα θέλατε πάντως να δώσετε κάποιες συμβουλές στο υγιές, όπως το αποκαλέσατε, κομμάτι που δικαίως αγωνιά για το αύριο;
- Η κιθάρα είναι, σε σύγκριση με τα άλλα, ένα καινούργιο όργανο συναυλιών. Επόμενο είναι να εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και οι απανταχού της γης εκτελεστές να ανεβάζουν τον πήχη κάθε χρόνο όλο και πιο ψηλά ενώ τα ακούσματα συνεχώς να ανανεώνονται. Συμβουλές δεν υπάρχουν, ούτε μυστικά επιτυχίας. Όσοι έχουν την αυτογνωσία που λέγαμε προηγουμένως θα δουλέψουν πολύ, θα αξιοποιήσουν τα προσόντα που διαθέτουν και στο τέλος θα είναι χαρούμενοι μ’ αυτό που θα πετύχουν. Αλλοίμονο σ’ αυτούς που ζουν στον κόσμο τους.

- Ο Σεγκόβια και οι επίγονοι του (σε αυτούς συγκαταλέγεστε όπως είναι γνωστό εσείς και η Λίζα Ζώη) προσπάθησαν να σπρώξουν την κιθάρα σε μια κατεύθυνση πιο κλασική και διαχρονική. Γνωρίζω ότι δεν αμφισβητείτε την σπουδαιότητα της λαϊκής πλευράς της κιθάρας, άλλα θα ήθελα να μου πείτε τη γνώμη σας εσείς- ένας άνθρωπος που πάλεψε και παλεύει για την κλασική κιθάρα - γι αυτή την επιστροφή πολλών εκ των νεοτέρων κιθαριστών στα πιο ‘σίγουρα’ μονοπάτια του ρεπερτορίου που ο λαϊκότροπος εντυπωσιασμός οδηγεί.
- Η κιθάρα έχει πράγματι λαϊκή καταγωγή. Είναι η ευχή και η κατάρα του οργάνου. Αυτό δεν άλλαξε ούτε θα αλλάξει ποτέ. Από την άλλη πλευρά είναι επίσης γεγονός  πως ο Σεγκόβια ήταν αυτός που πρώτος αγωνίσθηκε να καθιερώσει την κιθάρα ως όργανο συναυλιών, ένα όργανο ισότιμο με το βιολί, το τσέλο, το φλάουτο, το πιάνο. Θέλω να μιλήσω  λίγο γι αυτό: ο Σεγκόβια ήταν ο πρώτος κιθαριστής που επεδίωκε –θα ‘λεγα απαιτούσε –να  παίζει σε φημισμένες αίθουσες, στις ίδιες όπου εμφανιζόντουσαν οι κορυφαίοι σολίστες των άλλων οργάνων. Για τον Σεγκόβια είχε τεράστια σημασία το γεγονός αυτό. Επί πλέον χρησιμοποιούσε στα ρεσιτάλ του πάντοτε έργα του κλασικού ρεπερτορίου (Μπαχ, Σκαρλάτι, Φρεσκομπάλντι, Μέντελσον κλπ.) για να προσδώσει κύρος στο λαϊκό όργανο που κρατούσε στα χέρια του. Παράλληλα πίεζε συνεχώς αξιόλογους  συνθέτες της εποχής του (Villa-Lobos, Turina, Tedesco, Ponce κλπ.) να γράψουν νέα έργα για την κιθάρα ώστε να καλυφθεί η γύμνια του ρεπερτορίου της. Ήταν ο πρώτος που εμφανίσθηκε ως σολίστ με συμφωνικές ορχήστρες ερμηνεύοντας κονσέρτα που γράφτηκαν για τον ίδιο. Έκανε μεγάλο αγώνα ώστε να δοθεί έδρα και να διδάσκεται το όργανο ως ισότιμο με τα άλλα, στις Μουσικές Ακαδημίες, τα Πανεπιστήμια και τα Ωδεία. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του οσάκις τον συναντούσαμε δεν έπαυε να μας μιλάει με ικανοποίηση για το αποτέλεσμα όλων αυτών των προσπαθειών. Μέσα του ένοιωθε πως ήταν η σημαντικότερη παρακαταθήκη που ο ίδιος αφήνει πίσω του. Και πράγματι ήταν. Χάρις στον Σεγκόβια, τους δίσκους και τις συναυλίες που έδινε σε όλο τον κόσμο, η κιθάρα απέκτησε εκατομμύρια οπαδούς που ανακάλυψαν τις δυνατότητές της, που λάτρεψαν τον βελούδινο ήχο της. Χάρις στον Σεγκόβια η κιθάρα από όργανο της ταβέρνας και της καντάδας απέκτησε το κύρος του οργάνου της συναυλίας.

Λίζα Ζώη, Bojan Ivanovski, Ευάγγελος Ασημακόπουλος

Από την πλευρά μας, η Λίζα κι εγώ ζήσαμε δυσάρεστα τα πρώτα χρόνια όταν μας πήραν τα σκάγια μιας κοινωνικής απαξίωσης για το όργανο που μελετούσαμε. Πηγαίναμε, βλέπεις, κόντρα στο ρεύμα της εποχής, κόντρα στα γούστα του περίγυρου που επίμονα μας ζητούσε να ακούσει την ‘ισπανική υποχώρηση’, την ‘κομπαρσίτα’ και τη ‘μαντουμπάλα’. Στη δεκαετία του 50 ήμασταν οι γραφικοί, οι αλλόκοτοι, τα «ψώνια», που μοναδικό φάρο είχαμε κάποιον Σεγκόβια που ακουγόταν μια φορά περίπου στους δυο μήνες από το ραδιόφωνο του ΕΙΡ. Ήταν απερίγραπτες οι ταπεινώσεις, οι ειρωνείες και οι εξευτελισμοί την εποχή αυτή. Δεν θα ξεχάσω την τραυματική εμπειρία του πρώτου μου ρεσιτάλ, το φθινόπωρο του 1959, στην γενέτειρά μου, το Αγρίνιο. Τα ξαδέλφια μου είχαν φροντίσει τόσο πολύ για την εκδήλωση και οι συμπατριώτες μου με υποδέχτηκαν θυμάμαι με ένα πολύ ζεστό χειροκρότημα σε μια κατάμεστη αίθουσα. Μετά την Σουίτα του Robert de Visee που έπαιξα στην αρχή, ακολουθούσε η Σακόν του Bach όταν, κάπου στη μέση του έργου, άρχισα να ακούω τον γδούπο που κάνουν προς τα πίσω τα καθίσματα όταν απαλλάσσονται από το βάρος του θεατή, ένας γδούπος που σιγά-σιγά γινόταν όλο και πιο συχνός, όλο και πιο προκλητικός. Μετά το διάλειμμα όταν εμφανίσθηκα στη σκηνή  για το δεύτερο μέρος, ήταν ζήτημα αν είχαν μείνει στην αίθουσα περισσότεροι από 15 συγγενείς και φίλοι. Η πλειονότητα των ακροατών– για να μην πω όλοι – είχαν  φύγει από τη μέση ή στο διάλειμμα με ιερή μάλιστα αγανάκτηση. Ρεσιτάλ κιθάρας ήλθαν να ακούσουν οι άνθρωποι για να διασκεδάσουν κι εγώ ένοιωσα  πως τους ξεγέλασα παίζοντάς τους, αντί γι αυτό που περίμεναν, ένα σωρό από αυτά  τα πένθιμα που, όπως είπαν, ακουγόντουσαν στις κηδείες.

Ρεσιτάλ του Bojan Ivanovski

Αργότερα το σκηνικό βέβαια άλλαξε. Θέλεις η εξέλιξη της τεχνολογίας, της επικοινωνίας, της ενημέρωσης, θέλεις η άνοδος του κοινωνικοοικονομικού επιπέδου, θέλεις μια γενικότερη διάθεση του κόσμου για ποιότητα και σπουδή, αρχίσαμε όχι μόνο να μη ντρεπόμαστε γι αυτό που κάνουμε, αλλά να νοιώθουμε κάποιες φορές ακόμα και υπερήφανοι. Ήταν προνόμιο για μας να μπορούμε να μιλάμε ισότιμα με τους άλλους μουσικούς για ένα έργο του Μπαχ, για την ερμηνεία της μπαρόκ εποχής. Θεωρήσαμε επιτυχία ότι αποκτήσαμε τον τίτλο του καθηγητή σε Ωδείο και παράλληλα ότι δίναμε συναυλίες μπροστά σε ένα κοινό που μας χειροκροτούσε ανυπόκριτα. Μα πιο πολύ απ’ όλα, και το υπογραμμίζω αυτό, νοιώσαμε ευτυχείς γιατί γευθήκαμε την απόλαυση της δημιουργίας μιας νέας γενιάς κιθαριστών οι περισσότεροι από τους οποίους μας αγαπάνε και μας εκτιμούν.

Κάνοντας όλη αυτή τη συνοπτική διαδρομή στο παρελθόν, προσπάθησα να δώσω την εικόνα της κιθάρας του τότε και του σήμερα και συγχρόνως  μια έμμεση απάντηση στην ερώτησή σου για το ‘πού οδηγεί αυτή η επιστροφή που κάνουν οι νεότεροι κιθαριστές, ακολουθώντας τα ‘σίγουρα’ μονοπάτια του λαϊκότροπου εντυπωσιασμού’.

Ρεσιτάλ της Γεωργίας Παπαδάτου

- Διάβασα στο πρόγραμμα του Φεστιβάλ της Πάτρας ότι θα κυκλοφορήσουν αυτές τις μέρες δυο καινούργια δικά σας CD.
- Είναι ένα άλμπουμ που περιέχει 2 CD. Η Λίζα κι εγώ παίζουμε στο πρώτο τρία κονσέρτα με ορχήστρα (Haydn, Morel, Δραγατάκης) σε ζωντανές εκτελέσεις, ενώ στο δεύτερο με τίτλο Dedications, κάποια από τα έργα που μας αφιέρωσαν Έλληνες και ξένοι συνθέτες (Duarte, Morel, Κούκος, Τζωρτζινάκης, Τενίδης).

 - Εκ μέρους του TaR σας ευχαριστώ για την ενδιαφέρουσα συζήτηση και εύχομαι κάθε επιτυχία στις καλλιτεχνικές σας προσπάθειές! 

Κώστας Γρηγορέας
www.grigoreas.gr
www.myspace.com/kostasgrigoreas
(Μάιος 2009)