ΤΕΣΣΕΡΑ ΝΕΑ ΑΞΙΑ-ΛΟΓΟΥ ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ (της Τίνας Βαρουχάκη)

ΤΕΣΣΕΡΑ ΝΕΑ ΑΞΙΑ-ΛΟΓΟΥ ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ

Στα τέσσερα σημεία του (μουσικού) ορίζοντα, μας «ταξίδεψαν» ισάριθμες, ξεχωριστού ύφους, αλλά εξίσου ενδιαφέρουσες παραγωγές ηχογραφημάτων. Στις 16 Ιανουαρίου, παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση που φιλοξενήθηκε στο καφέ του βιβλιοπωλείου «Ιανός», από την δισκογραφική εταιρεία Subways Music και τις εκδόσεις Cambia. 

Την περίσταση τίμησαν με την παρουσία τους  προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών, μεταξύ των οποίων  ο Ακαδημαϊκός και Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, Θεόδωρος Αντωνίου.

«Θα μπορούσε συνολικά αυτή η εκδήλωση να έχει τον τίτλο “ηχομονόλογοι και «ηχοδιάλογοι”» επεσήμανε προλογίζοντας,  ο Ιδρυτής και Διευθυντής της Subways Music, κ  Σοφοκλής Σαπουνάς, παρατηρώντας ότι οι δίσκοι αφορούν συνθέσεις για ένα ή δυο μουσικά όργανα και χαρακτηρίζοντας αυτή την αισθητική ως «την πιο γνήσια, αυθεντική,  κοπιώδη και διαυγή έκφραση ενός μουσικού».
Ο κ Σαπουνάς, εξέφρασε ευχαριστίες προς τον Διευθυντή της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης,  Γεώργιο Βράνο, σημείωμα του οποίου δημοσιεύεται στο εσώφυλλο του  δίσκου «Ηχομονόλογοι». Επίσης ευχαρίστησε όλους όσοι συνέβαλαν στη δημιουργία των ηχογραφημάτων, όπως  τον εικαστικό Άντη Ιωαννίδη, ο οποίος φιλοτέχνησε το εξώφυλλο του προαναφερθέντος cd, τις εκδόσεις Cambia, τους συνεργάτες του στην Subways Music και Subways Studio, καθώς επίσης και όσους συμμετείχαν στην παρουσίαση ως ομιλητές.
«Οι δίσκοι της ετικέτας Subways του Σοφοκλή Σαπουνά είναι στο σύνολό τους προσεγμένοι, αισθητικά άρτιοι και ουσιαστικά επιμελείς. Έχουν εμφάνιση σοβαρής αντιμετώπισης και εμπνέουν τον ενδιαφερόμενο να σταθεί και να εκτιμήσει. Αυτή η σοβαρότητα, είναι αντίστοιχη του περιεχομένου, μέσα στο σύνθετο χώρο της λόγιας μουσικής δημιουργίας της δισκογραφίας» ανέφερε στην εισαγωγή της ομιλίας του, ο συνθέτης Νότης Μαυρουδής, κάνοντας μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν και παρατηρώντας ότι «ιστορικά,  προπομπός της αισθητικής των εξωφύλλων και του περιεχομένου τους στην ελληνική δισκογραφία υπήρξε ο Μάνος Χατζιδάκις».  Ο ομιλών, ευχήθηκε «καλό δρόμο στις δισκογραφικές παραγωγές», υπογραμμίζοντας  αφενός ότι πρόκειται για «έναν αγώνα ιδιαιτέρως άνισο, ως προς την διακίνηση των ανεξάρτητων παραγωγών, σε μια εποχή δύσκολη για να παραχθεί δισκογραφία» και αφετέρου ότι «μόνο με ρηξικέλευθες και σοβαρές παραγωγές μπορεί να κρατήσουμε το ενδιαφέρον του ευρύτερου κοινού».

Η εκδήλωση ξεκίνησε με την παρουσίαση του ηχογραφήματος «Ηχομονόλογοι» του συνθέτη  και διδάκτορα μουσικολογίας,  Σωτήρη Δεσπότη και του μαθητή του, επίσης συνθέτη και κιθαριστή, Σάββα Καρατζιά. Πρόκειται για ένα cd με έξι  ενδιαφέρουσες συνθέσεις, για απαιτητικούς ακροατές, γνώστες της μορφολογίας και του ύφους της σύγχρονης μουσικής: «έξι μουσικές δημιουργίες οργανώνουν το μουσικό τους υλικό μέσα από τη γλώσσα του 20^ου και 21^ου αιώνα, ατονάλ και αυστηρά δωδεκαφθογγικές συνθέσεις» επεσήμανε, μεταξύ άλλων,  ο Δρ. Σωτήρης Δεσπότης.
Για το ηχογράφημα, μίλησε πολύ γλαφυρά, ο μουσικογράφος, κριτικός και  ερευνητής, Θωμάς Ταμβάκος, επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων, τα εξής:  «Και τα έξι έργα του δίσκου περιγράφουν με ενάργεια, συγκεκριμένα χωροχρονικά μουσικά ταξίδια. Είναι εν ολίγοις το ηχητικό ανάλογο  των εμπειριών των δυο συνθετών, το οποίο εξιστορείται με τη μορφή μονολόγων και με βασικό εργαλείο την ηχοχρωματική γκάμα των μουσικών οργάνων, η οποία απλώνεται σε ολόκληρο το μεγαλείο της, μέσω της ερμηνευτικής τελειότητας και με τους πέντε εκλεκτούς ερμηνευτές που συμμετέχουν ή μάλλον συνδημιουργούν». Ο ομιλών, έκανε ιδιαίτερη μνεία στην προσωπικότητα και τις εξαιρετικές σπουδές των δυο συνθετών, υπογραμμίζοντας πως «Σε πείσμα του Αθηνοκεντρισμού, πέτυχαν να διαμορφώσουν κυρίως ο Σωτήρης Δεσπότης, (αλλά ακολουθεί και ο Σάββας Καρατζιάς) ένα περίτεχνο μουσικό γίγνεσθαι μέρος του οποίου είναι οι “Ηχομονόλογοι”».
Στην ηχογράφηση του  cd,  συμμετείχαν οι μουσικοί:  Παναγιώτης Γώγος (πιάνο), Γιώργος Καβάσιλας (κιθάρα), Άγγελος Λιακάκης (βιολοντσέλλο), Βιβή Παπαϊωάννου (φλάουτο) και Μανούσος Πλουμίδης (κλαρινέτο).

Σε τελείως άλλο μουσικό κλίμα, μας μετέφερε  το cd “Invisible Borders” του “duo arioso” (Σοφία Μαυρογεννίδου, φλάουτο, Άρης Χατζησταύρου, κιθάρα). «Το cd αυτό βγήκε από τη μουσική βόλτα που έχουμε κάνει εγώ και η Σοφία τα τελευταία είκοσι χρόνια. Στο δρόμο ανακαλύψαμε ότι η μουσική μπορεί να διασπάσει όντως τα σύνορα-έτσι βγήκε και ο τίτλος» επεσήμανε ο σολίστ κιθάρας, Άρης Χατζησταύρου, ο οποίος υπογράφει τις τέσσερις  συνθέσεις που εμπεριέχονται στο cd.
Αναφερόμενος αρχικά στην προσωπικότητα και την καλλιτεχνική πορεία των μουσικών του «duo arioso», ο συνθέτης, Νότης Μαυρουδής, ο οποίος παρουσίασε το ηχογράφημα, επεσήμανε ότι «έχουν ήδη δοκιμαστεί στη χημεία του ντουέτου, καθ’ ότι συνεργάζονται χρόνια τώρα με πολλές εμφανίσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό, σε ηχογραφήσεις και άλλου είδους μουσικές δοκιμασίες, κι έτσι παρουσιάζονται ώριμοι και βαθιά συντονισμένοι στην ερμηνεία ενός υλικού πολυποίκιλου».
Στη συνέχεια, με την οπτική του σολίστ κιθάρας, ανέλυσε τους λόγους εξαιτίας των οποίων η κλασική κιθάρα σπανίως εντάσσεται σε μουσικά σύνολα, κάνοντας μια σύντομη, ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή: «Μην ξεχνάμε πως η ιστορία και η τέχνη της κιθάρας μεταμορφώνει, στην πλειοψηφία τους, τους κιθαριστές σε… μοναχικούς καβαλάρηδες, οι οποίοι δεν συνυπάρχουν εύκολα με άλλα όργανα» παρατήρησε ο ομιλών, υπογραμμίζοντας ότι: «Ο σολίστ και η τέχνη του να παίζεις μόνος, ώστε να είσαι “ελεύθερος”, δίχως όρια, δίχως περιορισμούς, είναι δίκοπο μαχαίρι στην ευλαβική τέχνη της μουσικής ερμηνείας. Γι΄ αυτό, είναι επιτακτική η ανάγκη της τέχνης, ένας κιθαριστής να παίζει σε μουσικά σύνολα».   
Αναφερόμενος στη συνέχεια στο ηχογράφημα αυτό καθεαυτό, o ομιλών, ξεχώρισε τη σύνθεση  «Saltarello» του Αριστείδη Χατζησταύρου, «μια σύνθεση η οποία δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από το ύφος της παλαιάς γραφής και χρήσης της ρυθμολογίας ενός Saltarello, μιας Tarantella ή ενός Rondo κυκλικού χορού» η οποία «μαζί με την Φαντασία του (το 1^ο track) φτιάχνουν το σοβαρό έδαφος του δίσκου» παρατήρησε ο Νότης Μαυρουδής, συμπληρώνοντας επί μέρους παρατηρήσεις περισσότερο τεχνικής  και ερμηνευτικής φύσεως.
Οι δυο σολίστ, εκτός από τις συνθέσεις του Άρη Χατζησταύρου, ερμηνεύουν ακόμη έργα των Jean Sibelius, Heitor Villa Lobos, Abel Carlevaro, Jorge Morel, Celco Machado, Astor Piazzolla, Enrique Granados και  Francis Kleynjans.

Πριν ξεκινήσει το λυρικό μας ταξίδι στην εποχή του ρομαντισμού, με την παρουσίαση του ηχογραφήματος “Great Romantics”  (σολίστ Απόστολος Παληός) ο κ Σοφοκλής Σαπουνάς, ως συντονιστής της παρουσίασης, ανέφερε ένα  περιστατικό που συνέβη προ οικονομικής κρίσης, όταν κεντρικό δισκοπωλείο της Αθήνας, αρνήθηκε να διαθέσει προς πώληση cds με έργα μουσικής δωματίου  από έλληνες σολίστ, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι το κοινό δεν προτιμά αυτές τις εκτελέσεις. Έτσι έθεσε ένα ρητορικό ερώτημα: «γιατί οι Έλληνες εκτελεστές  να παίζουν διεθνές ρεπερτόριο καταξιωμένο όπως Σούμαν, Σοπέν και άλλους μεγάλους μουσουργούς;» Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι το ίδιο ερώτημα, πλανάτο,  καθ΄όλη τη διάρκεια της παρουσίασης, καθότι «κέντρισε» και άλλους ομιλητές να το απαντήσουν. Αρχικά, απάντησε ο ίδιος  ο ομιλών, με  ένα ακόμη ρητορικό ερώτημα: «γιατί επιτρέπεται σε όλες τις άλλες εθνικότητες σολιστών να παίζουν αυτούς τους συνθέτες, αλλά  οι Έλληνες δεν πρέπει να  παίζουν;»
Το ερώτημα απάντησε αναπτύσσοντας  μια πολύ ενδιαφέρουσα τοποθέτηση,  ο τέως Διευθυντής της ΕΡΑ3, σολίστ και συνθέτης, Χρήστος Παπαγεωργίου, αναφέροντας μεταξύ άλλων: «ο Σοφοκλής, ο Ευριπίδης, ή ο Αισχύλος, είναι παγκόσμια κληρονομιά. Δεν θα πάρει από μας την άδεια ο Γερμανός ή ο Άγγλος  ή κάποιος θίασος, για να τους ανεβάσει και- πολύ  περισσότερο- για να τους  κατανοήσει. Το ίδιο ισχύει με το πέρασμα του χρόνου για όλες τις μεγάλες φυσιογνωμίες: δεν είναι η παγκοσμιοποίηση που το κάνει, είναι η παγκοσμιότητα του πνεύματος!».
Στο ίδιο κλίμα, τοποθετήθηκε και ο καταξιωμένος σολίστ, Απόστολος Παληός: «σε ό,τι έχω ηχογραφήσει μέχρι στιγμής προσπαθώ να τηρώ μια ισορροπία ανάμεσα σε ηχογραφήσεις σύγχρονων συνθετών και μάλιστα Ελλήνων, αλλά και των μεγάλων διδασκάλων του παρελθόντος, εφόσον θεωρώ και μόνο τότε ότι έχω κάτι να πω με τον δικό μου τρόπο».

Στη συνέχεια, ο σολίστ Χρήστος Παπαγεωργίου, παρουσίασε το ηχογράφημα με τον ελκυστικό τίτλο «Great Romantics». Πρόκειται για έργα για σόλο πιάνο. Ειδικότερα, ο σολίστ Απόστολος Παληός, ερμηνεύει τέσσερις μπαλάντες του F. Chopin,  το “Grand Waltz,” in A-flat major, op. 42, του ιδίου συνθέτη, καθώς επίσης και το έργο του R. Schumann, Davidsbündlertänze, op. 6. 
Ο Χρήστος Παπαγεωργίου σκιαγράφησε την προσωπικότητα του σολίστ, ως ιδιαιτέρως σεμνού, μετρημένου και εξαιρετικά εργατικού, με σημαντικά βραβεία εντός και εκτός συνόρων (που του αξίζουν) όπως είπε εμφατικά. «Είναι ένα νέο παιδί με χαμηλό προφίλ και πολύ ουσία» είπε με εκτίμηση, υπογραμμίζοντας το ταλέντο του Απόστολου Παλιού να ερμηνεύει από μνήμης εξαιρετικά δύσκολα έργα: «Αυτό είναι μεγάλης κλάσης μουσικός! Στην Ελλάδα,  ήταν ένα είδος που σπάνιζε. Τελευταία, με μεγάλη μου χαρά βλέπω ότι καλλιεργείται αυτού του είδους το υψηλό επίπεδο» ανέφερε ο κ Παπαγεωργίου.  
«Η τέχνη πάντοτε ήθελε όραμα, πάντοτε ήθελε ρίσκο και αν εμείς που την υπηρετούμε δεν μπούμε στην πρώτη γραμμή, τότε τα πράγματα δεν δείχνουν ευοίωνα» αντέτεινε ο  σολίστ. Σε ό,τι αφορά το προαναφερθέν έργο του Schumann,  ο Χρήστος Παπαγεωργίου έκανε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, εκτενή ιστορική και μουσικολογική ανάλυση, υπογραμμίζοντας  τον  «διπολισμό»- όπως είπε χαρακτηριστικά- του έργου και καταδεικνύοντας την ανάγκη διαφορετικών ερμηνευτικών απαιτήσεων που επιτάσσει το ίδιο το έργο  λόγω του εγγενούς διπολικού του χαρακτήρα. Ο  σολίστ, Απόστολος Παληός παρατήρησε: «ήταν ένα ιδιαίτερα υποτιμημένο έργο του Σούμαν, με είχε απασχολήσει ερευνητικά στο παρελθόν».
Υπογραμμίζοντας στη  συνέχεια ο Χρήστος Παπαγεωργίου το πόσο εξαιρετικής δυσκολίας είναι τα έργα του ηχογραφήματος και ιδίως   οι Μπαλάντες του F.Chopin,  εξήρε το ταλέντο του νέου σολίστ: «είμαι σίγουρος ότι με αυτή την ώθηση που έχει δώσει στον εαυτό του θα μπει σε ατραπούς που θα φωτίσουν για πολλά χρόνια με αποκαλυπτικό τρόπο το μέλλον μας το πνευματικό».

Το πρώτο μέρος της εκδήλωσης, ολοκληρώθηκε- με την παρουσίαση από τον μουσικοκριτικό, Γιάννη Σβώλο- του επίσης πολύ ενδιαφέροντος ηχογραφήματος, με τίτλο: «3 SONATAS for VIOLIN and PIANO» όπου ερμήνευσαν οι καταξιωμένοι σολίστ,  Στέλλα Τσάνη και Τίτος Γουβέλης. Αξιοσημείωτο στοιχείο του εν λόγω ηχογραφήματος, είναι ότι  η σονάτα του Αλέκου Ξένου για βιολί και πιάνο, σε τρία μέρη (Vivace-Lento-Agitato) ηχογραφήθηκε  για πρώτη φορά εντός και εκτός συνόρων. Σχολιάζοντας το γεγονός, ο σολίστ Τίτος Γουβέλης, ανέφερε, μεταξύ άλλων: «η συγκεκριμένη σονάτα που πρώτη φορά ηχογραφείται, είναι ένα έργο πολύ ενδιαφέρον, σχετίζεται άμεσα και με την εποχή που γράφτηκε και ό,τι έχει να πει, το λέει με τρόπο πραγματικά πάρα πολύ όμορφο».
«Νοιώθω ιδιαίτερα τυχερή που ηχογραφήσαμε για πρώτη φορά αυτή τη σονάτα, γιατί θεωρώ ότι είναι ένα πολύ μεγάλο έργο μουσικής δωματίου,   που μπορεί να σταθεί επάξια, δίπλα σε πολύ μεγάλα έργα μουσικής δωματίου ξένων συνθετών, είτε του 20^ου αιώνα, είτε και μεγάλων συνθετών που έχουν περάσει ανά τους αιώνες» επεσήμανε στη σύντομη τοποθέτησή της, η σολίστ, Στέλλα Τσάνη.
«Η προσθήκη της πολιτικά φορτισμένης σονάτας του Ξένου στην εμπορικά διαθέσιμη δισκογραφία, έρχεται να συμπληρώσει μια κεντρική ψηφίδα στο μωσαϊκό της μουσικής μας πατριδογνωσίας. Η ερμηνεία της από τους Τσάνη και Γουβέλη, διαθέτει τον ιδανικό συνδυασμό μουσικότητας, τεχνικής επάρκειας και κυρίως υψηλών θερμοκρασιών» επισήμανε για το ίδιο θέμα, ο κριτικός μουσικής, Γιάννης Σβώλος, ο οποίος έκανε μια εκτενή, όσο και ενδιαφέρουσα ανάλυση στο πλαίσιο παρουσίασης του ηχογραφήματος.
Στο ίδιο cd, αξίζει να υπογραμμισθεί ότι περιλαμβάνεται η  σονάτα του César  Franck,   για βιολί και πιάνο. Ο δίσκος παρουσιάζει ενδιαφέρον και πρωτοτυπεί, εντάσσοντας  δυο έργα  του  Charles Ives, “Sonata for violin and piano No.4”, καθώς και το "Children’s Day at the Camp Meeting".  Πρόκειται για ένα ηχογράφημα που όπως παρατήρησε ο κ Σβώλος, περιέχει «καλή, ενδιαφέρουσα μουσική, διαλεγμένη με φιλέρευνο πνεύμα, παιγμένη φροντισμένα, με μουσικότητα με προσήλωση και άριστη αίσθηση του ιστορικού και ερμηνευτικού στίγματος.»
Μετά από ένα σύντομο διάλειμμα, είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε ορισμένα από τα έργα ερμηνευμένα από τους ίδιους συντελεστές που συμμετείχαν στα ηχογραφήματα, στο πλαίσιο μιας μικρής διάρκειας συναυλίας.
Αρχικά, ακούστηκαν τρία έργα από το cd «ηχομονόλογοι». Ειδικότερα,  ο σολίστ Μανούσος Πλουμίδης, ερμήνευσε το έργο του Σωτήρη Δεσπότη: «Md-8-Maryland” για σόλο κλαρινέτο. Στη συνέχεια, η Βιβή Παπαϊωάννου (φλάουτο) και ο Άγγελος Λιακάκης (τσέλο) ερμήνευσαν το έργο του ιδίου συνθέτη, με τίτλο   “Symbolismus”  για φλάουτο και τσέλο. Ακολούθησε η ερμηνεία του έργου του Σάββα Καρατζιά “Nostalgic Bells”  για σόλο πιάνο, από τον Παναγιώτη Γώγο.
Αμέσως μετά,  η φλαουτίστα Σοφία Μαυρογενίδου και ο Αριστείδης Χατζησταύρου, ως «duo arioso» μας ταξίδευσαν σε άλλο εντελώς ύφος, ερμηνεύοντας μέρη από το έργο «Suite for one day».
Ακολούθησε ο σολίστ, Απόστολος Παληός, ο οποίος εντυπωσίασε με την υψηλή δεξιοτεχνία του, μέσα από την ερμηνεία της “Ballade No.4, in Finor, op.52”, του Chopin.
Η μικρής έκτασης συναυλία, ολοκληρώθηκε με τους επίσης καταξιωμένους σολίστ, Στέλλα Τσάνη και Τίτο Γουβέλη, οι οποίοι ερμήνευσαν το πρώτο μέρος από την πολύ ενδιαφέρουσα σονάτα του Αλέκου Ξένου. Οι δυο σολίστ μας αποχαιρέτισαν με το υπέροχο  πρώτο μέρος από τη  γεμάτη λυρισμό σονάτα για βιολί και πιάνο, του César  Franck.

Φεύγοντας από την εκδήλωση, αναρωτιόμουν πόσοι άνθρωποι, χωρίς απαραιτήτως να είναι μουσικοί, θα απολάμβαναν από την πρώτη κιόλας ακρόαση, πολλά από  τα έργα που περιέχονται στους τέσσερις δίσκους. Δυστυχώς όμως, οι δίσκοι ρεπερτορίου μουσικής δωματίου,  δεν τυγχάνουν της ανάλογης (προς την αξία τους) προβολής από τα  ΜΜΕ. Δεν είναι τυχαίο ότι ο συνθέτης και σολίστ, Νότης Μαυρουδής, αναφέρθηκε εκτενώς  στην κρίση που μαστίζει τη δισκογραφία: «Όντως, η παραγωγή ενός δίσκου με ιδιαιτερότητα, όπως αυτές των ανεξάρτητων παραγωγών με κλασικά όργανα και αντίστοιχο ρεπερτόριο, δεν βρίσκουν φιλόξενο έδαφος στη σημερινή Ελλάδα. Και ο χώρος του διαδικτύου δεν είναι ο κατάλληλος για να αναπτυχθεί ένα καταναλωτικό ενδιαφέρον» (τουλάχιστον επί του παρόντος, συμπλήρωσε εκτός κειμένου). «Οι εταιρείες δίσκων είναι πλέον είδος προς ανακάλυψη, αφού οι εναπομείνασες αναλώνονται σε ένα είδος… ψαρομαχίας, όπου το μεγάλο ψάρι καταπίνει το μικρότερο. Οι δισκογραφικές παραγωγές, στο μεγαλύτερό τους μέρος, πραγματοποιούνται πλέον ιδίοις εξόδοις, με αποτέλεσμα στο τέλος να μένει η μοναξιά του παραγωγού και των μουσικών».
Ο Νότης Μαυρουδής, έθεσε έναν ευρύτερο προβληματισμό για το μέλλον όχι μόνο της μουσικής δωματίου, αλλά ακόμη και του ελληνικού τραγουδιού, με το ακόλουθο (ρητορικό) ερώτημα:
«Πώς θα αναπτυχθεί το ελληνικό τραγούδι και τα άλλα μουσικά σχήματα με τα ποικίλα μουσικά είδη που διαθέτει;
Η μόνη απάντηση είναι, η ανιδιοτελής επιμονή όσων θεωρούν πως η μουσική (όποιο είδος κι αν επιλέγουν) είναι τρόπος και στόχος ζωής», κατέληξε ο ομιλών, για να οδηγηθεί  στη θλιβερή διαπίστωση: «και πράγματι ένα είδος δονκιχωτισμού έχει ήδη απλωθεί σε μιαν Ελλάδα, η οποία και σ’ αυτό το σημείο είναι ακρωτηριασμένη…»

Τίνα Βαρουχάκη 
varouchaki.tar@gmail.com 
Φεβρουάριος  2016