Θανάση Τρικούπη: \"Η Δυτική Μουσική στις Ελληνικές Κοινότητες. Μουσικοί και Ιδρύματα\" [βιβλία]

Εκδόθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών η μονογραφία του Θανάση Τρικούπη με τίτλο Western Music in Hellenic Communities. Musicians and Institutions (Η Δυτική Μουσική στις Ελληνικές Κοινότητες. Μουσικοί και Ιδρύματα), η οποία αποτελεί έναν από τους καρπούς της τριετούς μεταδιδακτορικής έρευνας του συγγραφέα που πραγματοποιήθηκε από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Μουσικής και Παραστατικών Τεχνών του Graz.

Στο εν λόγω ερευνητικό πόνημα καταγράφονται για πρώτη φορά, όσον αφορά το σύνολο της ελληνικής επικράτειας, τα σημαντικότερα μουσικά ιδρύματα (Φιλαρμονικές, Ωδεία κ.α), και μουσικά τμήματα διαφόρων εκπαιδευτηρίων (Σχολεία, Ορφανοτροφεία κ.α.) που αποτέλεσαν τα κέντρα διάδοσης της δυτικής μουσικής στον Ελληνισμό, καθώς και οι πρώτοι Ευρωπαίοι αρχιμουσικοί και μουσικοδιδάσκαλοι, κυρίως των θεωρητικών μαθημάτων και της σύνθεσης, που δραστηριοποιήθηκαν στην Ελλάδα από τη σύστασή της ως κράτος μέχρι την περίοδο του Β΄ Παγκόσμιου Πόλεμου. Παράλληλα καταγράφονται και οι πρώτοι Έλληνες συνάδελφοί τους που είτε σπούδασαν στην Ευρώπη και ήρθαν πίσω στην Ελλάδα να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους, είτε υπήρξαν μαθητές αυτών των πρώτων Ευρωπαίων δασκάλων στην Ελλάδα και συνέχισαν το έργο τους.

Επειδή η ελληνική επικράτεια παρουσίασε πολλές μεταβολές κατά την προαναφερόμενη χρονική περίοδο, μέσα από τους συνεχείς πολέμους που έλαβαν χώρα μέχρι να παγιωθεί η σημερινή έκταση του ελληνικού κράτους, εξετάζονται παράλληλα και κάποιες περιοχές-αστικά κέντρα του Ελληνισμού που είτε αποτέλεσαν για κάποιο χρονικό διάστημα της συγκεκριμένης περιόδου τμήματα της ελληνικής επικράτειας, είτε υπήρξε ισχυρή πιθανότητα της ενσωμάτωσής τους παρ’ όλο που αυτή τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Επίσης παρουσιάζονται ενδεικτικά κάποιες σημαντικές εξελίξεις-μεταβολές που πραγματοποιήθηκαν με τη βοήθεια των Ευρωπαίων δασκάλων σε ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού, όπως για παράδειγμα η τετράφωνη εναρμόνιση του βυζαντινού μέλους στη Βιέννη. Το χρονικό όριο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου επιλέχθηκε κυρίως για να γίνει αντιληπτή η τομή που δημιουργείται και οι ολέθριες συνέπειες που επάγονται από αυτόν ακόμα και στον καλλιτεχνικό χώρο.

Πρέπει να επισημανθεί ότι για τη συγγραφή της εν λόγω μελέτης αξιοποιήθηκε ένας τεράστιος όγκος ανέκδοτου αρχειακού υλικού από διάφορες πηγές του εσωτερικού και του εξωτερικού. Για πρώτη φορά μελετήθηκε στο σύνολό του το Μοτσενίγειο Αρχείο που βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη και εμπεριέχει εκατοντάδες φακέλους με τεκμήρια για την ιστορία της νεοελληνικής μουσικής. Από την έρευνα άλλων σημαντικών αρχείων που βρίσκονται σε ιδρύματα της περιφέρειας αναδείχτηκε ο άγνωστος μέχρι σήμερα μουσικός πολιτισμός δυτικού προσανατολισμού των Ελλήνων του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Επίσης τεκμηριώθηκε ο μουσικός εξευρωπαϊσμός των Ελλήνων αστών στην ευρύτερη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας και Θράκης (όχι μόνο εντός της σημερινής ελληνικής επικράτειας) ήδη από την εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας του 19ου αιώνα. Παράλληλα η μελέτη αρχειακών πηγών από ιδρύματα της Ιταλίας, Γερμανίας και Αυστρίας βοήθησε στη διασταύρωση και στην επαλήθευση πληροφοριών σχετικά με Ευρωπαίους δασκάλους –που σε πολλές περιπτώσεις ούτε το όνομά τους δεν ήταν δυνατό να βρεθεί στην πρωτότυπη λατινική γραφή στα ελληνικά τεκμήρια– και με Έλληνες μουσουργούς που σπούδασαν στην Ευρώπη, πολλούς από τους οποίους δεν γνωρίζαμε αφού δεν είχαν δραστηριοποιηθεί στην ελληνική επικράτεια.

Στο Παράρτημα της παρούσας εργασίας παρουσιάζονται οι περίπου 4.000 καταγεγραμμένοι Έλληνες συνθέτες της νεώτερης Ιστορίας. Η συγκεκριμένη βάση δεδομένων καταχωρήθηκε στην παρούσα έκδοση τον Αύγουστο του 2015. Έχει δυναμικό χαρακτήρα και ανανεώνεται συνεχώς. Οφείλεται στον μουσικογράφο, κριτικό και ερευνητή Θωμά Ταμβάκο, ο οποίος ξεκίνησε τη συγγραφή της με τη δημιουργία του «Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών Θωμά Ταμβάκου» (1980) και η οποία συνεχίζεται σήμερα, σε συνεργασία με τον μουσικολόγο ερευνητή Γιώργο Κωνστάντζο (δημιουργό του «Αρχείου Ελληνικής Μουσικής») και τον συγγραφέα του εν λόγω πονήματος.

Η πρώτη έκδοση του βιβλίου πραγματοποιήθηκε στην αγγλική γλώσσα με σκοπό τη διάχυση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στη διεθνή κοινότητα. Άλλωστε, η εν λόγω μελέτη καταγράφει στοιχεία που αφορούν ένα πλήθος Ευρωπαίων μουσικών που έδρασαν όχι μόνο στην Ελλάδα και στην γηραιά ήπειρο, αλλά και στην Αμερική, όπως για παράδειγμα ο Ιταλός αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Εταιρείας Κέρκυρας Bruto Giannini, ο οποίος αργότερα μετοίκησε στη Νέα Υόρκη, όπου υπήρξε καθηγητής του διάσημου αφροαμερικανού συνθέτη Scott Joplin.

Η παρουσίαση του βιβλίου θα πραγματοποιηθεί τη Μεγάλη Δευτέρα, 25 Απριλίου 2016 και ώρα 7.30 μ.μ. στη Βιβλιοθήκη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.