ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ
ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΤΖΩΡΤΖΙΝΑΚΗ
(Έργα για κιθάρα)
κάντε κλικ στη παραπάνω εικόνα για να δείτε τον
ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΕΡΓΩΝ ΓΙΑ ΚΙΘΑΡΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΤΖΩΡΤΖΙΝΑΚΗ
Το να καταπιαστώ με τον συνθέτη και κιθαριστή Κυριάκο Τζωρτζινάκη αποτέλεσε για μένα μία ξεχωριστή εμπειρία και η αφορμή προέκυψε μέσα από την διδακτορική διατριβή που εκπονώ τα τελευταία χρόνια στον τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών με τίτλο "Έλληνες συνθέτες για κιθάρα στον 20ο αιώνα".
Δυστυχώς επειδή ανήκουμε σε δύο διαφορετικές γενιές κιθαριστών, δεν μου δόθηκε η ευκαιρία να τον γνωρίσω από κοντά όσο ήταν εν ζωή, έτσι λοιπόν η μοναδική μου εξοικείωση με τη μουσική του συνθέτη προέκυψε από την κατά καιρούς εκτέλεση των έργων του. Ωστόσο η πρόκληση του να γράψω ένα άρθρο για αυτόν, με έβαλε σε μία ευχάριστη αλλά και ταυτόχρονα υπεύθυνη και δύσκολη θέση.
Ευχάριστη γιατί η προσωπική μου εμπειρία από την εκτέλεση έργων του συνθέτη ήταν βέβαια πάντα εξαιρετική. Πλούσια ηχοχρώματα, σπουδαία ρυθμοποιεία, ποικιλία ευφάνταστων μελωδιών, ευρηματικότητα, σωστή οργάνωση του μουσικού υλικού, πλήρη εκμετάλλευση της κιθαριστικής παλέτας και κυρίως μία φρεσκάδα και ένα άρωμα που χωρίς να αναλύονται, αποτελούν σχεδόν πάντα το συστατικό γνώρισμα των αξιόλογων έργων. Δύσκολη, γιατί η έρευνά μου στο έργο του δεν έχει πάει ακόμα πολύ βαθιά, αν και ελπίζω μέχρι το τέλος του τρέχοντος ακαδημαϊκού έτους να λάβει χώρα μια πιο ενδελεχής ανάλυση, επικεντρωμένη κυρίως στα σόλο έργα και το κοντσέρτο.
Έτσι λοιπόν αποφάσισα να παραμείνω στα στενά όρια του "ληξίαρχου" με την μουσικολογική αν μπορεί να το πει κανείς έννοια του όρου, να παίξω το ρόλο του απλού καταγραφέα. Βέβαια η δική μου συμβολή στην έρευνα του έργου του Τζωρτζινάκη, είναι η ενασχόλησή μου με το προσωπικό του αρχείο για πρώτη φορά μετά τον θάνατό του, δύο ολόκληρες δεκαετίες αφότου έφυγε από τη ζωή. Ίσως έτσι η άχαρη διαδικασία της απλής καταγραφής να αποκτάει πιο ενδιαφέρουσα χροιά, μια και δεν στηρίχτηκε σε φιλολογικές πηγές, αλλά στην πρώτη και πολλές φορές ακατέργαστη ύλη.
Έχουμε λοιπόν ένα σύνολο από περίπου 110 έργα, από τα οποία 1 κοντσέρτο για κιθάρα και συμφωνική ορχήστρα (Concerto Americano), 76 έργα για σόλο κιθάρα από τα οποία 12 σπουδές, 11 έργα μουσικής δωματίου για διάφορους συνδυασμούς οργάνων και κιθάρα, με πιο συνηθισμένο το ντούο κιθάρα - φλάουτο, 8 έργα για δύο κιθάρες, 3 έργα για τρεις κιθάρες, 1 για τέσσερις κιθάρες, 2 ορχηστρικά με την κιθάρα να είναι απλό μέλος της ορχήστρας, 11 έργα για σόλο πιάνο και 6 τραγούδια. Όλα αυτά είναι όσα ολοκληρωμένα έργα βρέθηκαν στο προσωπικού αρχείο του συνθέτη, το οποίο τηρείται από την γυναίκα του, γιατί εκτός από τα παραπάνω, υπάρχουν και αρκετά ημιτελή έργα και πρόχειρα σχεδιάσματα.
Όλα τα έργα έχουν γραφτεί από το 1974 έως και το 1989 που ήταν και το έτος κατά το οποίο ο Τζωρτζινάκης έφυγε από τη ζωή, ενώ υπάρχουν και αρκετά έργα (20 τον αριθμό) χωρίς δυνατότητα χρονολόγησης. Τα περισσότερα έργα έχουν γραφτεί όπως φαίνεται και από το παρακάτω διάγραμμα (http://tar.gr/27/katalogos-ergwn-Tzortzinakis.pdf) στα πρώτα χρόνια της συνθετικής του πορείας, τα έτη 1975 – 1976, την εποχή που συνθέτης ήταν μόνο 25 χρονών.
Είναι λοιπόν αξιοσημείωτο ότι σε μία εποχή που η κλασική κιθάρα στην Ελλάδα ήταν σε σχετικά νηπιακό στάδιο, ο Τζωρτζινάκης είχε αρχίσει να δημιουργεί ένα μεγάλο όγκο έργων, τα οποία ειδικά εάν τα εξετάσει κανείς σε σχέση με τη χρονική στιγμή που γράφτηκαν, ήταν ιδιαίτερα αξιόλογα και κυρίως πρωτότυπα και με ξεχωριστό συνθετικό ύφος.
Αξίζει κανείς να σημειώσει ότι την ίδια εποχή, μόλις τέσσερις στην ουσία ακόμα συνθέτες έγραφαν μεγάλο όγκο έργων για κιθάρα. Ο Δημήτρης Φάμπας, ο Νίκος Μαμαγκάκης και ο Γεράσιμος Μηλιαρέσης και ο Δημήτρης Καψωμένος. Ο Φάμπας είχε τουλάχιστον 34 έργα μέχρι το 1989, ο Μαμαγκάκης είχε 20, ο Μηλιαρέσης 19 και ο Καψωμένος 13, ενώ γενικά όλοι οι Έλληνες συνθέτες στον Ελλαδικό χώρο, είχαν γράψει (από το 1974 έως το 1989) 397 κιθαριστικά έργα. Την ίδια στιγμή ο Τζωρτζινάκης είχε τουλάχιστον 111 έργα για κιθάρα.
Εδώ πρέπει να ειπωθεί ότι κανείς από τους τέσσερις δεν είχε γράψει μεγάλη συνθετική φόρμα για κιθάρα και ορχήστρα έως τότε, ενώ ο Μαμαγκάκης το επιχείρησε με επιτυχία αργότερα. Ωστόσο ο Τζωρτζινάκης είχε ήδη συνθέσει το κοντσέρτο του για κιθάρα και ορχήστρα από το 1986. Από άλλους συνθέτες με μικρή ωστόσο παραγωγή κιθαριστικών έργων γενικότερα, υπήρχαν μόνο 4 Ελληνικά κοντσέρτα γραμμένα στον Ελλαδικό χώρο, το κινηματογραφικό Blue του Μ. Χατζιδάκι, το κοντσέρτο του Κ. Κυδωνιάτη, το κοντσέρτο για 2 κιθάρες του Δ. Δραγατάκη και μια σουίτα «concertante» του Β. Τενίδη.
Τα νούμερα τελικά καταδεικνύουν τη μεγάλη συνθετική ευχέρεια και τη συνεχή ενασχόλησή του με την σύνθεση, τη συνεχή έρευνα με τα πενιχρά μέσα της εποχής και την αδιάκοπη πορεία αυτοβελτίωσης. Δυστυχώς ο πρόωρος θάνατός του δεν μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε τον συνθέτη τη στιγμή της κορύφωσης της συνθετικής του πορείας και της συνθετικής του ωριμότητας. Έστω και έτσι όμως ο Τζωρτζινάκης μας άφησε ως παρακαταθήκη μία σωρεία αξιολογότατων μουσικών έργων και κυρίως το πάθος του για το όργανο και την ιδιαίτερη μουσική του.
Δημήτρης Κοτρωνάκης
http://kotronakis.com/
12 Οκτωβρίου 2009
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας