“Συνοπτική γραμματική είτε στοιχειώδεις αρχαί της Μουσικής
μετά προσαρμογής εις τήν κιθάραν”
Tο πρώτο εν Ελλάδι βιβλίο μουσικής διδασκαλίας (1830)
Οι προσπάθειες για την μεταλαμπάδευση της ευρωπαϊκής μουσικής άρχισαν απο πολύ νωρίς. Ήδη πριν την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους στο Ναύπλιο το 1826, την χρονιά που η Επανάσταση έπνεε τα λοίσθια, τα μέλη της Φιλανθρωπικής Εταιρίας, που είχε τεκτονικό υπόβαθρο και σαν σκοπό την προετοιμασία των Ελλήνων και μέσω της εκπαίδευσης, είχαν ιδρύσει το πρώτο Αλληλοδιδακτικό σχολείο. Μάλιστα στις 26 Ιουλίου του κρίσιμου έτους της Επαναστάσεως 1826 (επιδρομή Ιμπραήμ – έξοδος Μεσολογγίου) έγινε ευρεία συζήτηση μεταξύ των μελών της Φιλανθρωπικής Εταιρείας για το μάθημα της Μουσικής, μετά από εμπεριστατωμένη εισήγηση ενός απο τα μέλη της του περιφήμου διδασκάλου του Γένους Γεωργίου Γενναδίου, ο οποίος επρότεινε “ ως αναγκαίον εις την εξημέρωσιν της ψυχής της νεολαίας να ευρεθή διδάσκαλος δια να παραδίδη την μουσικήν εις το σχολείον”.
Ποία όμως μουσική; Την παραδοσιακή ή την ευρωπαϊκή; Διατυπώθηκε η άποψη πως η μουσική των Ελλήνων εκείνης της εποχής δεν μπορεί να πετύχει το σκοπό αυτό. Αποφάσισαν να το εξετάσουν εν ευθέτω χρόνω μόλις τα οικονομικά της εταιρίας το επέτρεπαν. Εν τω μεταξύ το 1828 ο Καποδίστριας απαγορεύει τη λειτουργία τέτοιων εταιριών και το θέμα της Μουσικής εκπαίδευσης επανεξετάζεται όταν πλέον η Ελλάδα είναι ανεξάρτητο κράτος. Ο Κυβερνήτης ήταν λάτρης της μουσικής και ερχόμενος στην Ελλάδα έφερε μαζί του και το προσωπικό του πιάνο. Πίστευε στην συστηματική διδασκαλία της Μουσικής και όπως ο ίδιος έγραφε: «η επιστημονική μουσική είναι μέρος ουσιώδες της ελευθέρας αγωγής, ρυθμίζουσα και ηθοποιούσα τας φυσικάς και ηθικάς δυνάμεις των παίδων» Επί των ημερών του ο μουσικοδιδάσκαλος Αθανάσιος Aβραμιάδης δίδασκε στην Αίγινα και ευρωπαϊκή μουσική· Δημιούργησε χορωδία από τροφίμους του Ορφανοτροφείου της Αίγινας και σπουδαστές του Κεντρικού Σχολείου, που έψαλλαν σε εορταστικές εκδηλώσεις, αλλά και στο παρεκκλήσιο του Ιδρύματος, με έργα των: Paisiello, Sarti, Cimarosa και άλλων. Ο Καποδίστριας τους ακούει και εκφράζει την ικανοποίησή του με επιστολή υποσχόμενος να στείλει στην χορωδία δώδεκα βιολιά και ειδική στολή («λευκόν ποδήρες ένδυμα και ζώνην κυανόχρουν»). Χαρακτηριστικό των αντιλήψεων είναι επίσης πως ο στενός συνεργάτης του Καποδίστρια Γρηγόριος Κωνσταντάς γράφει σε αναφορά του προς τον Κυβερνήτη σε κείμενό του με τίτλο “Αξιώματα παιδαγωγίας”, που επισυνάπτει στην αναφορά του για το έργο του Ορφανοτροφείου της Αίγινας: «Η μουσική ευρυθμίζει την ψυχήν, την κάμνει δεκτικωτέραν γενναίων αισθημάτων, συντείνει δε όχι ολίγον εις την διατήρησιν της υγείας»
Τότε εκδίδεται και το πρώτο εν Ελλάδι βιβλίο μουσικής διδασκαλίας. Είναι το : “Συνοπτική γραμματική είτε στοιχειώδεις αρχαί της Μουσικής μετά προσαρμογής εις τήν κιθάραν” Αίγινα, ‘Εθνική Τυπογραφία, 1830.
Είναι τό πρώτο βιβλίο εισαγωγής στην ευρωπαϊκή μουσική, το όποιο γράφτηκε απο τον Νικόλαο Φλογαϊτη (1799-1867) με την πεποίθηση, όπως λέει ο ίδιος, «ό,τι χρεωστούμεν, όπως έπράξαμεν και πράττομεν περί τών άλλων επιστημών καί τεχνών, των οποίων τας πλειοτέρας εύρίσκομεν εις τόν πολιτισμένον κόσμον, πολύ πλειοτέρας παρ’ ότι ήσαν επί τών προγόνων μας, ούτω να πράξωμεν καί περί τής Μουσικής· να την άνακαλέσωμεν δηλαδή εις τήν Ελλάδα με την έπιστημονικήν μέθοδονον και όλας τας λοιπάς αξιόλογους άρετάς της από τόν σοφόν κόσμον».
Τό βιβλίο είναι αφιερωμένο στον Κυβερνήτη ‘Ιωάννη Καποδίστρια, του οποίου «μία των πρωτίστων φροντίδων είναι η σύστασις σχολείων και η έκπαίδευσις της νεολαίας». Είναι ενδιαφέρον πως ο Ν. Φλογαίτης ήταν ένα πραγματικός “homo universalis”. Μυημένος Φιλικός, εισηγητής γιά την ίδρυση της «Φιλανθρωπικής Εταιρείας» (Ναύπλιο 1824), πολεμησε μαζί με τον Υψηλάντη, και υπηρέτησε ως δικαστικός στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια, επί Αντιβασιλείας συνεχίζεται η προσπάθεια, αλλά όπως επισημαίνει ο Γεώργιος Λουδοβίκος Μάουερ (μέλος της τριμελούς επιτροπής Αντιβασιλείας, υπεύθυνος για την Δικαιοσύνη και την Εκπαίδευση) υπήρχε δυσκολία στο να ανευρεθούν διδάσκαλοι για τα σχολεία, πόσο μάλλον για την μουσική. Οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ των ευρωπαϊστών και των βυζαντινών μουσικών εμφανίζονται ήδη το 1839. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο κεφάλαιο της ελληνικής περιπέτειας της πολυφωνικής μουσικής.
_________________
Πηγές :
Τριαντάφυλλος Ε. Σκλαβενίτης, «Η Τυπογραφία στο Νέο Ελληνικό Κράτος (1828-1884)», Πεντακόσια Χρόνια Έντυπης Παράδοσης του Νέου Ελληνισμού (1499 – 1999), Κεφ. Ή, σελ. 199-227, Έκδοση, Ίδρυμα Βουλής των Ελλήνων, Ιανουάριος 2000. http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/7700
Γεωργίου Αθ. Χώρα, Δρ Θεολογίας τ. Διευθυντή Υπ. Παιδείας “Παλαιότεροι Μουσικοί στο Ναύπλιο (ΙΣΤ΄ – ΙΗ΄ αι.)- Η Μουσική στα χρόνια της Ξενοκρατίας” και ”Μουσική Παιδεία και Ζωή στο Ναύπλιο / 18ος – 20ος αιώνας”
http://argolikivivliothiki.gr/
Γιώργος Λιγνός (Μαικήνας)
Ιανουάριος 2012
georgealignos@yahoo.gr
Blog: Έν χορδαίς καί οργάνοις
http://lignostar.wordpress.com/
