Το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης (ΜΕΤ)
του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
και μια συνέντευξη της καθηγήτριας της κιθάρας
ΕΛΕΝΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ
Μια γενική περιγραφή και μια ειδικότερη, που αφορά στη διδασκαλία οργάνων στο Πανεπιστήμιο της Μακεδονίας που ξεκινά με μια εποικοδομητική, πολύ χρήσιμη συνομιλία με την Έλενα Παπανδρέου για την Κιθάρα στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης.
1. Συνέντευξη
της Έλενας Παπανδρέου
στην Έφη Αγραφιώτη.
.jpg)
Επειδή δεν είναι δυνατό να προβληθούν από ένα κείμενο σαν αυτό όλες οι συνισταμένες της λειτουργίας του τμήματος αυτού, δεν μπορούμε παρά να επικεντρωθούμε σε ένα μόνον χώρο, διαλέξαμε τιμής ένεκεν, την κιθάρα. (Ευτυχώς για μένα! γιατί στο χώρο του πιάνου έχουν συμβεί περίεργα, παράλογα και λυπηρά πράγματα μέχρι σήμερα στο τμήμα αυτό, δεν θα τα αναφέρω, είναι εξ άλλου γνωστά).
Στο τμήμα εργάζονται μερικοί από τους αξιόλογους συναδέλφους, που δεν ανήκουν σε συντριπτική πλειοψηφία στο ονομαζόμενο Ακαδημαϊκό προσωπικό, αλλά στο … λοιπό προσωπικό. Αυτούς είμαστε όλοι σε θέση να τους γνωρίζουμε, να τους τιμούμε και να τους συνδράμουμε.
Από τα καλλιτεχνικώς προβεβλημένα πολύ αξιόλογα στελέχη που τιμούν το τμήμα, κατά την άποψή μου, είναι η κιθαρίστρια Έλενα Παπανδρέου, η οποία εξελέγη λέκτορας το περυσινό καλοκαίρι και από την οποία θα μάθουμε απλά, χρήσιμα, πρακτικά πράγματα για να βοηθήσουμε κάθε ενδιαφερόμενο:
(Ε.Α.)
****************
Για να εισαχθεί ένας σπουδαστής στο τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας της Θεσσαλονίκης, δίνει Πανελλαδικές εξετάσεις με την προσθήκη δύο ειδικών μαθημάτων, της αρμονίας και της dictee. Αφού εισαχθεί ο φοιτητής, επιλέγει ποια κατεύθυνση θα ακολουθήσει. Οι κατευθύνσεις είναι τέσσερεις:
1. Ευρωπαϊκή (κλασική) μουσική,
2. Βυζαντινή μουσική
3. Ελληνική παραδοσιακή μουσική,
4. σύγχρονη μουσική (σύνθεση).
Αν ο σπουδαστής θέλει να ασχοληθεί με την κλασική μουσική πρέπει να επιλέξει μία ειδίκευση. Αν μεν είναι πολύ προχωρημένος σε κάποιο όργανο και το επιθυμεί, μπορεί να επιλέξει την ειδίκευση σε αυτό το όργανο (ειδίκευση για παράδειγμα στην κιθάρα). Αν, από την άλλη, θέλει να σπουδάσει θεωρητικά της μουσικής ή αν το επίπεδό του στο όργανο δεν είναι ικανοποιητικό, τότε θα ακολουθήσει την ειδίκευση «Εφαρμοσμένες Μουσικές Σπουδές», δηλαδή το γενικό θεωρητικό μουσικό τμήμα που είναι κάτι αντίστοιχο με αυτά της Αθήνας και του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης.
ΕΡ. Το τμήμα σας δίνει επομένως ιδιαίτερο βάρος στη διδασκαλία των μουσικών οργάνων. Η παρακαλούθηση είναι υποχρεωτική επομένως χρειάζεται και κάποιο επίπεδο δεξιοτεχνικής ικανότητας για να εισαχθεί και να παρακολουθήσει.
Το τμήμα μας, όπως και το αντίστοιχο του Ιονίου Πανεπιστημίου, δίνει βάρος στα όργανα και ο σπουδαστής παρακολουθεί μαθήματα οργάνου υποχρεωτικά, είτε ειδικευτεί σε κάποιο από αυτά, είτε ακολουθήσει το θεωρητικό τμήμα. Αυτό είναι μία βασική διαφορά από τα Τμήματα Μουσικών Σπουδών της Αθήνας και του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης όπου δε διδάσκονται όργανα. Να διευκρινίσω μια και συναντώ πολλούς που δεν το γνωρίζουν, ότι η Θεσσαλονίκη έχει δύο Πανεπιστήμια (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και Πανεπιστήμιο Μακεδονίας) που είναι εντελώς ανεξάρτητα μεταξύ τους. Και τα δύο έχουν μουσικά τμήματα και πάλι ανεξάρτητα. Εγώ διδάσκω στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και σας παρουσιάζω εδώ την τάξη κιθάρας του πανεπιστημίου αυτού.
Προϋπόθεση για να γίνει δεκτός στην «ειδίκευση» σε κάποιο όργανο, είναι το επίπεδό του σε αυτό το όργανο να είναι πολύ ψηλό και αυτό κρίνεται με μία ακρόαση που γίνεται μετά την εισαγωγή του στο τμήμα. Στο πτυχίο του θα αναγράφεται ότι ειδικεύτηκε σε αυτό το όργανο και θα είναι αντίστοιχο με τα πτυχία οργάνων πανεπιστημίων και ακαδημιών μουσικής του εξωτερικού. Το πτυχίο αντίθετα αυτού που ακολούθησε το γενικό θεωρητικό τμήμα (Εφαρμοσμένες Μουσικές Σπουδές) δε θα αναγράφει κάποιο όργανο μια και το μάθημα που θα κάνει υποχρεωτικά σε όποιο όργανο επιλέξει, θεωρείται απλά ένα από τα πολλά μαθήματα που πρέπει να παρακολουθήσει. Γι’ αυτό και στην προκειμένη περίπτωση βαθμολογείται απλά η πρόοδος του ανά εξάμηνο, είτε είναι αρχάριος είτε προχωρημένος.
ΕΡ. Το επίπεδο δεν θα έπρεπε να εξετάζεται πριν εισαχθεί στο πανεπιστήμιο; Τα παιδιά μπαίνουν μετά από το φροντιστηριακό μονοπώλιο 2-3 ετών, έχοντας παραμερίσει τη μουσική τους σπουδή για να μπουν στα πανεπιστήμια.
Το πρόβλημα είναι ότι δεν λαμβάνεται υπ’ όψιν το επίπεδό του σπουδαστή στο όργανο παρά αφού εισαχθεί και έτσι δε γνωρίζει πριν εισαχθεί αν θα καταφέρει να ειδικευτεί σε ένα όργανο η θα πρέπει να ακολουθήσει θεωρητική κατεύθυνση. Το τμήμα μας ζητάει εδώ και χρόνια από το υπουργείο Παιδείας να εισάγονται οι φοιτητές με ειδικές εισιτήριες εξετάσεις όπως στην Σχολή Καλών Τεχνών, οπότε καθοριστικής σημασίας να είναι το επίπεδό τους στο όργανο και όχι το επίπεδό τους για παράδειγμα στα μαθηματικά η τα αρχαία ελληνικά. Επίσης έτσι θα μπορούν να μπουν και σε μεγαλύτερη ηλικία όταν θα είναι έτοιμοι. Δυστυχώς ακόμα δεν έχουν εισακουστεί οι εκκλήσεις μας, είναι σα να μη θέλουν οι αρμόδιοι να καταλάβουν ότι το τμήμα μας (όπως και το αντίστοιχο τμήμα του Ιονίου Πανεπιστημίου) είναι μία ειδική περίπτωση και το υπάρχον σύστημα, μας εμποδίζει να κάνουμε τη δουλειά μας όπως πρέπει. Προς το παρόν κάνουμε το καλύτερο που μπορούμε μέσα σε αυτά τα πλαίσια και συνεχίζουμε να προσπαθούμε να αλλάξει το σύστημα και να γίνει όπως είναι σε όλα τα μουσικά ιδρύματα του εξωτερικού.
.jpg)
ΕΡ. Ας πάμε τώρα στην ειδικότητά σου, στην κιθάρα.
Για να γίνει δεκτός ο φοιτητής στην ειδίκευση κιθάρας πρέπει να είναι σε επίπεδο περίπου του ωδειακού πτυχίου και να δείχνει ικανός να φτάσει σε τέσσερα χρόνια που διαρκούν οι σπουδές στο τμήμα μας, σε επίπεδο ενός καλού ωδειακού διπλώματος. Τα λέω με «ωδειακά» μέτρα γιατί αυτό ξέρουν όλοι καλύτερα. Για να μην παρεξηγηθώ όμως, δε μετράει σε ποιο επίπεδο ήταν τυπικά στο ωδείο αλλά το πραγματικό του παίξιμο. Έχω στα χρόνια αυτά ακούσει παιδιά που στο ωδείο ήταν γραμμένα στην ανωτέρα, η είχαν πάρει πτυχίο και τελικά δεν έγιναν δεκτά στην ειδίκευση της κιθάρας. Δυστυχώς τα παιδιά αλλά και οι γονείς τους σπάνια γνωρίζουν ότι υπάρχουν πολλοί όχι αρκετά ικανοί και καταρτισμένοι δάσκαλοι, που απλά τα κολακεύουν λέγοντας τους πόσο ταλέντο έχουν, τα βάζουν σε μεγάλες τάξεις χωρίς να είναι έτοιμα και τους δίνουν να παίξουν υπερβολικά δύσκολα κομμάτια. Θα συμβούλευα τα παιδιά και τους γονείς τους να ενημερώνονται περισσότερο, να ακούν συναυλίες και δίσκους σημαντικών κιθαριστών και σεμινάρια και άλλων δασκάλων ώστε να μάθουν έγκαιρα ποιο είναι το πραγματικό τους επίπεδο, έξω από τον προστατευμένο μικρόκοσμο ενός δασκάλου και ενός ωδείου. Φυσικά μπορεί μετά από αυτή την αναζήτηση τους να ανακαλύψουν ότι ο δάσκαλός τους είναι σπουδαίος, πράγμα που το εύχομαι. Το πρόγραμμα της ακρόασης ο υποψήφιος μπορεί να το βρει στην ιστοσελίδα του τμήματος στο κεφάλαιο «ακροάσεις πρωτοετών» αλλά για ευκολία ειδικά για την κιθάρα που είναι το δικό μου αντικείμενο, παραθέτω το πρόγραμμα και εδώ. Μικρές αλλαγές μπορεί να γίνουν στο μέλλον οπότε καλό είναι κανείς να συμβουλεύεται τη σελίδα μας.
ΕΡ. Ποιο είναι το πρόγραμμα για την ακρόαση κάθε υποψηφίου;
Κατά την ακρόαση για την εισαγωγή στην ειδίκευση της κιθάρας, ο υποψήφιος πρέπει να παίξει πρόγραμμα περίπου 15 λεπτών που να περιλαμβάνει:
1. ένα η δυο μέρη από ένα έργο του J. S. Bach, κατά προτίμηση από μια σουίτα για λαούτο.
2. ένα έργο (η μέρη έργου) κάποιου από τους εξής συνθέτες: F. Sor, M. Giuliani, D. Aguado, N. Paganini,
3. ένα έργο (η μέρη έργου) του 20ου αιώνα (π.χ. H. Villa – Lobos, M. M. Ponce, J. Turina, F. Moreno Torroba, M. Castelnuovo – Tedesco, J. Rodrigo, L. Brouwer, κλπ.)
Σημείωση: αν ο φοιτητής επιθυμεί να συμπεριλάβει κάποια σπουδή στο πρόγραμμά του, οι μόνες σπουδές που θα γίνουν δεκτές είναι οι σπουδές του H. Villa – Lobos.
Οι λόγοι που προανέφερα έχουν σαν αποτέλεσμα να είναι σπάνια το επίπεδο του σπουδαστή στο όργανο εκείνο που χρειάζεται, από τη στιγμή που έχει περάσει δύο χρόνια που προετοιμαζόταν για πανελλαδικές εξετάσεις και κατά κανόνα το όργανο έχει μείνει στην άκρη. Πρέπει να πω όμως ότι αν το επίπεδο του φοιτητή είναι κοντά στο ζητούμενο για την ειδίκευση, μπορεί να παρακολουθήσει μαθήματα για ένα η και δύο χρόνια στο γενικό τμήμα και να δώσει για ειδίκευση αργότερα. Δύο από τους τωρινούς μου φοιτητές μπήκαν στην ειδίκευση κιθάρας ένα χρόνο μετά την εισαγωγή τους. Σε τέτοια περίπτωση ο φοιτητής θα παραμείνει για περισσότερο συνολικά χρόνο στο τμήμα.
.jpg)
ΕΡ. Περίγραψέ μας τη δική σου εμπειρία από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας σε σχέση με όσα είπαμε μέχρι εδώ. Δώσε μας την πραγματική εικόνα της τάξης σου.
Ξεκίνησα την τάξη της κιθάρας στο ΠΑ.ΜΑΚ. την άνοιξη του 2005 και ως τώρα έχω δεχθεί στην ειδίκευση μόνο 6 παιδιά παρ’ όλο που πέρασαν από ακρόαση πολύ περισσότερα. Για καλή μου τύχη μια και δεν υπήρχε κιθάρα πριν στο πανεπιστήμιο, είχα την πολυτέλεια να φτιάξω την τάξη από την αρχή όπως πίστευα καλύτερα και να βάλω τον πήχη ψηλά. Παρ’ όλα τα προβλήματα που υπάρχουν σε ένα αρκετά νέο μουσικό τμήμα, αυτό ήταν από τα θετικά για μένα. Είχα από την αρχή αποφασίσει να δεχτώ στην ειδίκευση μόνο όσους είναι αρκετά καλοί, όσο λίγοι και να είναι. Ευτυχώς δεν είμαι υποχρεωμένη να καλύψω ένα συγκεκριμένο αριθμό θέσεων, είτε υπάρχουν υποψήφιοι κατάλληλοι, είτε όχι. Επίσης αν η πορεία τελικά του φοιτητή της ειδίκευσης κιθάρας δεν είναι η αναμενόμενη, δεν είμαστε υποχρεωμένοι να του δώσουμε πτυχίο. Στο τέλος του δεύτερου έτους πρέπει να περάσει τις λεγόμενες εξετάσεις πρόσβασης και αν δεν το καταφέρει, δεν του δίνεται το δικαίωμα να συνεχίσει την ειδίκευση. Πιστεύω ότι αφού τυπικά το πτυχίο πανεπιστημίου με ειδίκευση σε κάποιο όργανο θεωρείται ανώτερο από το δίπλωμα του ωδείου, οφείλω να μην κάνω εκπτώσεις αλλά να απαιτώ πολλά από τους μαθητές μου. Οι σπουδές τους είναι πιο δύσκολες από του ωδείου γιατί πρέπει να ετοιμάζουν κάθε εξάμηνο ένα πρόγραμμα 20 λεπτών συν περίπου 10-15 λεπτά μουσική δωματίου, στο τέλος του δεύτερου έτους παίζουν πρόγραμμα 30 λεπτών πιο δύσκολο (εξετάσεις πρόσβασης), που θα τους δώσει η όχι το δικαίωμα να συνεχίσουν στην ειδίκευση και στο τέλος του τέταρτου έτους παίζουν ένα ρεσιτάλ μίας ώρας προκειμένου να πάρουν το πτυχίο τους. Και σε αυτά προστίθενται αρκετά θεωρητικά μαθήματα. Αυτό σημαίνει ότι σε τέσσερα χρόνια πρέπει να παίξουν κάπου 5 ώρες μουσική, την ώρα που ξέρουμε ότι στο ωδείο συχνά ο μαθητής μελετάει μόνο το πρόγραμμα του διπλώματός του συνήθως επί χρόνια, χωρίς να τίθεται κανένα χρονικό όριο για το πότε πρέπει να το τελειώσει.
Φυσικά αυτό που έχει σημασία δεν είναι μόνο η ποσότητα αλλά ακόμα περισσότερο η ποιότητα. Στόχος μου είναι να μάθουν τα παιδιά σε ποιο επίπεδο έχει φτάσει η κιθάρα σήμερα, μια και αυτό έχει διεθνώς ανέβει πολύ τις τελευταίες δεκαετίες. Εξακολουθεί να υπάρχει πολύ μέτρια, ακόμα και κακή κιθάρα σε όλες τις χώρες συμπεριλαμβανόμενης και της Ελλάδας, αλλά τώρα πια υπάρχουν όλο και περισσότεροι κιθαρίστες και δάσκαλοι που και καλή μουσική παίζουν και πλήρη τεχνική έχουν και είναι εφάμιλλοι των καλών εκτελεστών άλλων οργάνων. Δεν θα ήθελα λοιπόν να δώσω πτυχίο κιθάρας σε φοιτητές που παίζουν βαρετά η με μέτριο ως κακό μουσικό γούστο ακόμα και αν έχουν μεγάλες τεχνικές ευκολίες. Η καλή μουσική είναι η προτεραιότητά μου και αυτό θέλει ακόμη περισσότερη δουλειά κυρίως από τα παιδιά αλλά και από εμένα. Τον περασμένο Ιανουάριο (2009) που η τάξη της κιθάρας έκλεισε τέσσερα χρόνια, δώσαμε το πρώτο πτυχίο ειδίκευσης κιθάρας σε έναν εξαιρετικό φοιτητή, τον Χρόνη Κουτσουμπίδη που πληροί με το παραπάνω τις πιο πάνω προδιαγραφές και πιστεύω και εύχομαι να έχει μία πολύ καλή μουσική καριέρα. Ήταν η καλύτερη αρχή που θα μπορούσαμε να κάνουμε. Ο Κουτσουμπίδης θα μπορούσε με το επίπεδο του παιξίματός του να αποφοιτήσει από οποιοδήποτε καλό μουσικό ίδρυμα του εξωτερικού, ήδη κατά τη διάρκεια των σπουδών του πήρε πολλά βραβεία ακόμα και σε διεθνείς διαγωνισμούς και έχουν ήδη ειπωθεί γι αυτόν πολύ επαινετικά σχόλια από καλούς και σοβαρούς μουσικούς. Είχα έτσι και τη χαρά να βάλω δέκα και να δείξω έτσι και στους άλλους φοιτητές ή υποψήφιους φοιτητές, ποιο παίξιμο αναλογεί στο δέκα! Πρέπει να πω ότι μία ακόμα ικανοποίηση που είχα στο πανεπιστήμιο είναι ότι από την στιγμή που δεν είμαστε μία ιδιωτική επιχείρηση που αναγκάζεται συχνά να ικανοποιήσει τον μαθητή – πελάτη, δεν είμαι υποχρεωμένη να μοιράζω δεκάρια αλλά μπορώ να βάζω βαθμούς ανάλογα με το πραγματικό επίπεδο του φοιτητή που μπορεί ακόμα και να κοπεί αν δε μελετάει ή δεν έχει προετοιμαστεί σωστά. Αυτό εξασφαλίζει περισσότερη αξιοκρατία μια που οι φοιτητές βαθμολογούνται με πολλούς διαφορετικούς βαθμούς ανάλογα με το επίπεδό τους και δεν παίρνουν όλοι άριστα όπως συνήθως συμβαίνει στα ωδεία πράγμα που αδικεί τους καλούς.
ΕΡ. Τι προσδιορίζει αυτή τη στιγμή ένα αντίστοιχο πτυχίο από ένα πανεπιστήμιο; Σε τι στοχεύει ένας υποψήφιος φοιτητής προσπαθώντας να μπει;
Το πτυχίο πανεπιστημίου είναι ένα πιο ισχυρό τυπικό προσόν σε προσλήψεις, για παράδειγμα σε μουσικά - και όχι μόνο – σχολεία και θεωρείται αντίστοιχο με τα πτυχία πανεπιστημίων και μουσικών ακαδημιών του εξωτερικού. Οι φοιτητές μπορούν επίσης να πάνε για ένα ή και δύο εξάμηνα με το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus, σε κάποιο συμβεβλημένο πανεπιστήμιο του εξωτερικού πράγμα που τους δίνει τη δυνατότητα και να ακούσουν άλλους δασκάλους και να ζήσουν για λίγο έξω από την Ελλάδα. Όπως ξέρουμε, όταν κάποιος παίζει ένα καλό ρεσιτάλ, κανείς δεν τον ρωτάει τι πτυχίο έχει! Αλλά αφού κατά κανόνα όλοι λίγο ως πολύ, θα ζήσουν περισσότερο από τη διδασκαλία και λιγότερο από το παίξιμο, τότε τα τυπικά προσόντα θα τους είναι απαραίτητα και ένα πτυχίο πανεπιστημίου είναι ένα από τα ανώτατα τέτοια προσόντα.
.jpg)
2. Το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης (ΜΕΤ)
του Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Από την ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας μεταφέρουμε (χωρίς να επιχειρήσουμε να μετριάσουμε το στομφώδη και υπερβολικό τρόπο διατύπωσης που έχει επιλεγεί από τους συντάκτες) τις πιο κάτω βασικές πρώτες πληροφορίες που αφορούν στη διαδρομή του:
Ιδρύθηκε με το ΠΔ 363/96 και οι πρώτοι φοιτητές εισήχθησαν το ακαδημαϊκό έτος 1998-1999. Η αυτοδύναμη λειτουργία του Τμήματος συστάθηκε στις 4 Μαρτίου του ακαδημαϊκού έτους 2002 – 2003. Από την έναρξη λειτουργίας (1998) και ειδικότερα από την αυτοδύναμη σύστασή του (2003), το Τμήμα διαμόρφωσε την εκπαιδευτική και ερευνητική του πολιτική καθώς και την στρατηγική πορείας και ανάπτυξης για την επίτευξη των στόχων του. Το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης είναι μέλος της Association Europeenne des Conservatoires, Academies de Musique et Musikhochschulen (A.E.C.).
ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ/ΑΠΟΣΤΟΛΗ/ΣΤΟΧΟΙ
Η υψηλή και ολοκληρωμένη κατάρτιση του καλλιτεχνικού δυναμικού της χώρας αποτελεί τον γινόμενο όρο της ουσίας, ως προς τη φυσιογνωμία, τη λειτουργία και προοπτική του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης. Σε αρμονία με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και τη φύση του αντικειμένου που θεραπεύει, το Τμήμα έχει ως αποστολή την καλλιέργεια και προαγωγή της μουσικής τέχνης (ως οικείας επιστήμης) στους κλάδους των εφαρμοσμένων καλλιτεχνικών σπουδών, ειδικότερα στους κλάδους, τους συναφείς με τις καθορισμένες κατευθύνσεις του απονεμόμενου πτυχίου:
i) Ευρωπαϊκής (κλασικής) Μουσικής
ii) Βυζαντινής Μουσικής
iii) Ελληνικής Παραδοσιακής (Δημοτικής) Μουσικής
iv) Σύγχρονης Μουσικής.
Σύμφωνα με όσα υποστηρίζει το τμήμα, η αντιστοιχία του Τμήματος ΜΕΤ με τα πανεπιστημιακά μουσικά Τμήματα εφαρμοσμένων καλλιτεχνικών σπουδών του εξωτερικού αποτελεί ουσιώδες επιστημονικό κριτήριο και παράλληλα τεκμήριο ακαδημαϊκής - εκπαιδευτικής καινοτομίας ως προς την ίδρυση (1996), τη λειτουργία (1998) και τους σκοπούς του στην Ελλάδα. Στόχος, επομένως, και προγραμματική επιδίωξη του Τμήματος (όπως απορρέει άλλωστε από τις επιταγές του ιδρυτικού του νόμου), είναι η πρόκριση των καλλιτεχνικών αντικειμένων ως ειδικοτήτων, μέσω της καλλιέργειας και ανάπτυξης αφενός, των τεχνικών και ερμηνευτικών παραμέτρων της οργανικής/φωνητικής εκτέλεσης, καθώς και της εξαγγελτικής - παραστατικής πράξης και αφετέρου, των παραμέτρων της μουσικής δημιουργίας και μελοποιίας, εκφραζόμενων από τους τομείς της Σύνθεσης και αντίστοιχα της Ποιητικής (Τέχνη της Σύνθεσης - Μελοποιία - Ποίηση στην Παραδοσιακή Μουσική) σε συνδυασμό, με την προσήκουσα θεωρητική μελέτη και έρευνα στους κλάδους που προσδιορίζει αντίστοιχα το εύρος και η εμβέλεια των οικείων κατευθύνσεων, κατά την διακριτή φυσιογνωμία και ιδιαιτερότητά των. Σε συνέπεια με τον διακριτό ρόλο και τους προγραμματικούς του στόχους, το Τμήμα προάγει την δημιουργία πρότυπων μουσικών συνόλων, όπως Ορχήστρας, Χορωδίας, Συνόλων Παραδοσιακής Μουσικής και άλλων οργανικών και φωνητικών Συνόλων, που μπορούν να αντιπροσωπεύουν υπεύθυνα την ελληνική παρουσία στα μουσικά δρώμενα διεθνούς εμβέλειας, προβάλλοντας ιδιαίτερα τον οικουμενικό χαρακτήρα της ελληνικής μουσικής όπως αυτός διαμορφώνεται διαχρονικά από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
Λόγω της καλλιτεχνικής του ταυτότητας και της εγνωσμένης αντιστοιχίας, το Τμήμα ΜΕΤ αποτελεί σε ιστορική προοπτική, την απαρχή της καλλιέργειας της μουσικής τέχνης στον πανεπιστημιακό τομέα των Α.Ε.Ι., συμβάλλοντας ενεργά στην προαγωγή της Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης στη χώρα μας.
ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ - ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ
Οι ενεστώσες κατευθύνσεις του Τμήματος προσδιορίζουν Σύσταση διακριτών γνωστικών πεδίων και σύμφωνα με την επιστημονική και καλλιτεχνική τους ταυτότητα, καθώς και την διάρθρωση του Προγράμματος Σπουδών καλύπτουν επιμέρους γνωστικά αντικείμενα ως ειδικεύσεων οργανικής και φωνητικής εκτέλεσης, σύνθεσης και ποιητικής.
Α. Προϋπόθεση για την ουσιαστική λειτουργία και ανάπτυξη των κατευθύνσεων, είναι πρωτίστως το ισχύον Πρόγραμμα Σπουδών και η επάρκεια στελέχωσης με το κρίσιμο διδακτικό προσωπικό.
Σχετική πρόβλεψη στον ιδρυτικό νόμο (άρθρο 8, παρ.2) του οικείου Τμήματος: «Για την κατάληψη θέσεων Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού (Δ.Ε.Π.) του Τμήματος ΜΕΤ έχουν ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις του ΠΔ 187/1996 (ΦΕΚ Α' 145)»
Β. ΣΗΜΑΣΙΑ - ΕΜΒΕΛΕΙΑ - ΚΥΡΟΣ ΤΟΥ ΠΔ 187/1996
1. Το Προεδρικό Διάταγμα 187/1996 αποτελεί βασική προϋπόθεση για την καλλιέργεια της τέχνης στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, για την λειτουργία και ανάπτυξη Τμήματος ή Σχολής με θεραπευόμενο αντικείμενο εφαρμοσμένων καλλιτεχνικών σπουδών, για την προαγωγή εν γένει της Καλλιτεχνικής Παιδείας στη χώρα μας.
2. Βάσει μόνο του ΠΔ 187/1996 είναι δυνατή:
α. η πλήρωση θέσεων με το κατάλληλο καλλιτεχνικό - επιστημονικό διδακτικό προσωπικό. β. η αξιοποίηση του καλλιτεχνικού δυναμικού της χώρας και η ανάδειξη νέων καλλιτεχνών και δημιουργών. γ. η ουσιαστική εφαρμογή και εμπέδωση των συνταγματικών και νομοθετικών επιταγών ως προς την ελευθερία και προαγωγή της τέχνης, της επιστήμης, της έρευνας και της διδασκαλίας. δ. η δυνατότητα επιστημονικής περιγραφής ως προς τα κριτήρια της συνάφειας και της αντιστοιχίας, που άπτονται της εξαιρετικής τεχνικής εμπειρίας στα γνωστικά αντικείμενα «εξαιρετικής και αδιαμφισβήτητης ιδιαιτερότητας», με τα οποία άλλωστε αλληλοπροσδιορίζεται η καλλιτεχνική υπόσταση και η φύση της μουσικής τέχνης και τα αντικείμενα που αυτή συμπεριλαμβάνει. Συμπερασματικά, οι ακόλουθες προϋποθέσεις κρίνονται απαραίτητες:
Α. Λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα και της φύσης του γνωστικού αντικειμένου του οικείου Τμήματος και σύμφωνα με τις αποφάσεις των συλλογικών του οργάνων, καθιέρωση Ειδικών Εισιτηρίων Εξετάσεων (δι' Υπουργικής Απόφασης όπως προβλέπεται στο άρθρο 2, παρ.3, περ.γ του Ν.2525/97).
Β. Καθορισμός της επ’ αόριστον ισχύος του Προεδρικού Διατάγματος 187/1996, καθώς και η επιμέρους τροποποίηση των οικείων διατάξεων, μέχρι 31 Αυγούστου 2010, στα πλαίσια του Ακαδημαϊκού Αναπτυξιακού Προγραμματισμού 2008 - 2012.
Γ. Επικαιροποίηση και αναδιάρθρωση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των Πανεπιστημιακών Τμημάτων Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης, με διάκριση στον ιδιαίτερο χαρακτήρα και τη φύση του αντικειμένου κάθε Τμήματος και στις ιδιαίτερες οικείες του ανάγκες. Προκειμένου, η κείμενη νομοθεσία να συνάδει με τις ενεστώσες ανάγκες ανάπτυξης, η αναδιάρθρωση του θεσμικού πλαισίου αποτελεί προϋπόθεση που θα επιτρέψει την εν γένει τόνωση της καλλιτεχνικής δραστηριότητας και δημιουργίας στη χώρα μας, καθότι η τέχνη ως οικουμενική αξία φέρει σε διαχρονική προοπτική τα χαρακτηριστικά της επικοινωνίας και της αλληλοπροσέγγισης των λαών.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ – ΠΡΟΑΓΩΓΗΣ
Σύμφωνα με τις προβλέψεις της κείμενης νομοθεσίας και τις αποφάσεις των αρμόδιων οργάνων του οικείου Ιδρύματος, το Τμήμα από το ακαδημαϊκό έτος 2007-2008 προχώρησε στις ακόλουθες διαδικασίες:
Α) Επανυποβολή σχεδίου Υπουργικής Απόφασης για την καθιέρωση Ειδικών Εισιτηρίων Εξετάσεων του Τμήματος (σύμφωνα με το άρθρο 2, παρ.3, περ.γ του Ν.2525/1997).
Β) Εσωτερική Αξιολόγηση ως προς την «Διασφάλιση της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση».
Γ) Εναρμόνιση του οικείου Προγράμματος Σπουδών με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Μεταφοράς και Συσσώρευσης Πιστωτικών Μονάδων (ECTS).
Δ) Ολοκλήρωση και Υποβολή Τετραετούς Ακαδημαϊκού - Αναπτυξιακού Προγραμματισμού 2008 - 2012.
Ε) Διεξαγωγή μαθημάτων του Προγράμματος Σπουδών στην αγγλική γλώσσα για την ενίσχυση της διακαδημαϊκής κινητικότητας. Επιπλέον, το Τμήμα προσφέρει στην αγγλική και σε άλλες γλώσσες τα ατομικά μαθήματα των ειδικεύσεων.
ΣΤ) Σχεδιασμός και οργάνωση Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών και σύνταξη του σχετικού κανονισμού.
Ζ) Έκδοση επιστημονικής καλλιτεχνικής επετηρίδας του Τμήματος.
Η) Καθιέρωση ετήσιου θεσμού εκδηλώσεων «Μάιος Μουσικής Μέθεξης».
ΔΟΜΗ - ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΩΝ
i) Κατεύθυνση Ευρωπαϊκής (κλασικής) Μουσικής
Ειδίκευση «Φωνητική Μουσική Εκτέλεση, Μονωδία»
Ειδικεύσεις «Οργανικής Μουσικής Εκτέλεσης Πληκτροφόρων και Νυκτών»: Πιάνο, Κιθάρα
Ειδικεύσεις «Οργανικής Μουσικής Εκτέλεσης»: Βιολί, Βιόλα, Βιολοντσέλο, Κοντραμπάσο, Φλάουτο, Όμποε, Κλαρινέτο,
Φαγκότο, Σαξόφωνο, Κόρνο, Τρομπέτα, Τρομπόνι, Τούμπα
Κρουστά.
Ειδίκευση «Εφαρμοσμένες Μουσικές Σπουδές»
ii) Κατεύθυνση Βυζαντινής Μουσικής
Ειδίκευση «Ερμηνεία και Εκτέλεση της Ψαλτικής»
Ειδίκευση «Εφαρμοσμένες Μουσικές Σπουδές»
iii) Κατεύθυνση Ελληνικής Παραδοσιακής (Δημοτικής) Μουσικής
Ειδίκευση «Ελληνική Παραδοσιακή (Δημοτική) Μουσική»
Ειδίκευση «Ποιητική (Τέχνη της Σύνθεσης - Μελοποιία -Ποίηση στην Παραδοσιακή Μουσική)»
Ειδίκευση «Δημοτικό Τραγούδι - Φωνητική Εκτέλεση»
Ειδικεύσεις «Ερμηνείας και Εκτέλεσης Παραδοσιακών Οργάνων»:
Έγχορδα (Λύρα/Βιολί)
Αυλός (Κλαρίνο/Καβάλι/Νέϊ/Φλογέρα/Ζουρνάς/Άσκαυλος)
Νυκτά (Κανονάκι/Ούτι/Λαούτο/Ταμπουράς /Τρίχορδο Μπουζούκι)
Χάλκινα Πνευστά (Τρομπόνι/Κορνέτα/Τρομπέτα)
Κρουστά/Σαντούρι
Ειδίκευση «Εφαρμοσμένες Μουσικές Σπουδές»
iv) Κατεύθυνση Σύγχρονης Μουσικής
Ειδίκευση «Σύνθεση»
Ειδίκευση «Οργανική Μουσική Εκτέλεση, Ακορντεόν»
Ειδίκευση «Εφαρμοσμένες Μουσικές Σπουδές»
*Η ιδιαιτερότητα της ειδίκευσης «Εφαρμοσμένες Μουσικές Σπουδές» είναι η δυνατότητα υπαγωγής της σε οποιαδήποτε κατεύθυνση του Τμήματος. Την υπαγωγή σε συγκεκριμένη κατεύθυνση προσδιορίζει η αντιστοιχία του επιλεγόμενου από τους φοιτητές καλλιτεχνικού αντικειμένου (Κ.Α.) οργανικής ή φωνητικής εκτέλεσης.
Απαραίτητες προϋποθέσεις για την λειτουργία των ειδικεύσεων αποτελούν: η ύπαρξη πιστώσεων για την απόκτηση του κρίσιμου έμψυχου δυναμικού, το εγκεκριμένο αντίστοιχο Πρόγραμμα Σπουδών και η ύπαρξη ενδιαφερόμενων φοιτητών.
Ιδιαίτερος χαρακτήρας και φύση του αντικειμένου: Οι σπουδές στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας αποσκοπούν στην άρτια καλλιτεχνική και επιστημονική κατάρτιση. Στόχος και προγραμματική επιδίωξη του Τμήματος (όπως απορρέει άλλωστε από τις επιταγές του ιδρυτικού του νόμου), είναι η πρόκριση των καλλιτεχνικών αντικειμένων ως ειδικοτήτων, μέσω της καλλιέργειας και ανάπτυξης, αφενός των τεχνικών και ερμηνευτικών παραμέτρων της οργανικής/φωνητικής εκτέλεσης, καθώς και της εξαγγελτικής (παραστατικής) πράξης και αφετέρου, των παραμέτρων της μουσικής δημιουργίας και μελοποιίας, εκφραζόμενων από τους τομείς της Σύνθεσης και αντίστοιχα της ειδίκευσης Ποιητική (Τέχνη της Σύνθεσης - Μελοποιία - Ποίηση στην Παραδοσιακή Μουσική), σε συνδυασμό με την προσήκουσα θεωρητική μελέτη και έρευνα στους κλάδους που προσδιορίζει αντίστοιχα το εύρος και η εμβέλεια των οικείων Κατευθύνσεων, κατά την διακριτή φυσιογνωμία και ιδιαιτερότητά των.
Αντιστοιχία των σπουδών και των απονεμόμενων τίτλων
Η σπουδή και ανάπτυξη των δεξιοτήτων στα διάφορα καλλιτεχνικά γνωστικά αντικείμενα οργανικής ή φωνητικής εκτέλεσης, σύνθεσης ή ποιητικής -τα οποία διδάσκονται από επιφανείς καλλιτέχνες αναγνωρισμένου επιστημονικού και καλλιτεχνικού κύρους- σε συνδυασμό με τη γνώση και έρευνα των θεωρητικών, τεχνολογικών, παιδαγωγικών και ιστορικών θεμάτων της μουσικής, συνθέτουν το πλαίσιο της εκπαιδευτικής – ερευνητικής, καλλιτεχνικής διαδικασίας και κατάρτισης, καθώς και της επαγγελματικής προοπτικής των φοιτητών. Η περάτωση των σπουδών συνεπάγεται την δυνατότητα μεταπτυχιακών σπουδών στην ημεδαπή και αλλοδαπή, σε επίπεδο Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (Μ.Δ.Ε.) ή και Διδακτορικού Διπλώματος (Δ.Δ.).
Η ιδιαιτερότητα και ο πρωτοποριακός χαρακτήρας του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, συνίσταται στο ότι παρέχει στους φοιτητές του τη δυνατότητα να σπουδάσουν σε ανώτατο επίπεδο τη κατεύθυνση και την ειδίκευση της επιλογής τους, αντίστοιχης εμβέλειας και επιπέδου σπουδών, που παρέχεται από ομοταγή Πανεπιστημιακά Μουσικά Τμήματα της αλλοδαπής.
.jpg)
Καλλιτεχνική πράξη και συμπληρωματική δραστηριότητα
Σε συνέπεια με τον διακριτό ρόλο και τους προγραμματικούς του στόχους, το Τμήμα προάγει την δημιουργία πρότυπων μουσικών συνόλων, όπως: Ορχήστρας, Χορωδίας, Μουσικής Δωματίου, Παραδοσιακής Μουσικής και άλλα οργανικά και φωνητικά σύνολα, που μπορούν να αντιπροσωπεύουν υπεύθυνα την ελληνική παρουσία στα μουσικά δρώμενα διεθνούς εμβέλειας, προβάλλοντας ιδιαίτερα τον οικουμενικό χαρακτήρα της ελληνικής μουσικής όπως αυτός διαμορφώνεται διαχρονικά από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
Η συνεχής και πλούσια δραστηριότητα που αναπτύσσει το Τμήμα ως προς την καλλιτεχνική/εξαγγελτική πράξη μέσω εκδηλώσεων, καθώς και ως προς την συμπληρωματική λειτουργία μέσω σεμιναρίων, εργαστηρίων, ημερίδων-συνεδρίων/εκπαιδευτικών εκδρομών, συμβάλλουν στην υψηλή και ολοκληρωμένη κατάρτιση των φοιτητών, ως καλλιτεχνικού δυναμικού.
Επαγγελματική κατοχύρωση και ενσωμάτωση
Α) Στους τίτλους σπουδών μέχρι και διδακτορικού διπλώματος που απονέμει το Τμήμα και σύμφωνα με τους ισχύοντες όρους περί επαγγελματικής κατοχύρωσης των πτυχιούχων, προσήκει ο προσδιορισμός στο ενιαίο πτυχίο, της επιμέρους κατεύθυνσης καθώς και της εκάστοτε ειδίκευσης που αντιστοιχεί στα επιμέρους γνωστικά αντικείμενα των κατευθύνσεων, ώστε να αποδίδεται με σαφήνεια και να διασφαλίζεται το εύρος και η ειδική βαρύτητα του καλλιτεχνικού αντικειμένου ως αναγνωρισμένης ειδικότητας. Β) Οι πτυχιούχοι του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης, δυνάμει της δομής και του περιεχομένου των παρεχόμενων σπουδών, έχουν τη δυνατότητα: 1) Να καλλιεργούν και να προβάλουν συστηματικά τον εθνικό μουσικό μας πλούτο, στους κλάδους των εφαρμοσμένων καλλιτεχνικών σπουδών και ιδιαίτερα στα πεδία εκείνα που νοούνται αλληλέγγυα με την φύση των ιδρυμένων και πλήρως αναπτυσσόμενων κατευθύνσεων της ευρωπαϊκής κλασικής μουσικής, της βυζαντινής μουσικής, της ελληνικής παραδοσιακής δημοτικής μουσικής και της σύγχρονης μουσικής- ως επί μέρους γνωστικών αντικειμένων πτυχίου.
2) Να προάγουν την οικεία επιστήμη στους κλάδους που προσδιορίζουν οι επιμέρους κατευθύνσεις σπουδών, οι οποίες σύμφωνα με την ιδιαίτερη επιστημονική τους φυσιογνωμία και το εγνωσμένο τους εύρος, καλύπτουν αντίστοιχες ειδικεύσεις καλλιτεχνικών αντικειμένων όπως αντίστοιχα καθορίζεται με βάση το Πρόγραμμα Σπουδών.
3) Να απασχολούνται με βάση τις ειδικές γνώσεις στους συναφείς με τις ενεστώσες κατευθύνσεις κλάδους- σε φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ειδικότερα δε, να ανταποκριθούν στις κρίσιμες ανάγκες της δημόσιας μουσικής εκπαίδευσης [βλ. Υ.Α. 135367/Γ7/20.10.2008 (ΦΕΚ Β? 2279/10.11.2008) περί καθορισμού των ειδικεύσεων για τα μουσικά σχολεία] και στις εν γένει πολιτιστικές και αναπτυξιακές ανάγκες του τόπου.
4) Να αναπτύξουν σολιστική καριέρα στην ημεδαπή ή στην αλλοδαπή.
Γ) Η αντιστοιχία του Τμήματος με τα πανεπιστημιακά τμήματα εφαρμοσμένων καλλιτεχνικών μουσικών σπουδών του εξωτερικού καθώς και το εγνωσμένο κύρος των ειδικοτήτων του -όπως τεκμαίρεται από τις πράξεις του Διεπιστημονικού Οργανισμού Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης (Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π.)- ενισχύουν και διευρύνουν την επαγγελματική προοπτική των πτυχιούχων σε διεθνές επίπεδο.
.jpg)
Ως εδώ, αγαπητοί αναγνώστες, το ίδιο το τμήμα περιέγραψε (μεγαλεπίβολα καθώς μου φαίνεται) τον εαυτό του. Αφήνουμε σε σας την περαιτέρω προσπάθεια να καταλάβετε τα τριτοβάθμιας αντίληψης νέα ελληνικά του με τις ενεστώσες, τον γινόμενο όρο της ουσίας, τις επανυποβολές και τις διακαδημαϊκές κινητικότητες και την περιπλοκή με την οποία επέλεξαν να περιγράψουν το αυτονόητο οι υπεύθυνοι συντάκτες της παρουσίασης του τμήματος.
Είναι αλήθεια ότι αυτή τη στιγμή το προτιμούν οι καλύτεροι βαθμολογικά υποψήφιοι για τα μουσικά τμήματα. Οι φοιτητές του συγκέντρωσαν τις υψηλότερες επιδόσεις στις πανελλήνιες, περίπου 17.000 μόρια χρειάστηκαν πέρυσι για την εισαγωγή τους. Αυτό όμως δεν σημαίνει σχεδόν τίποτε, από τη στιγμή που ο υποψήφιος πατήσει το πόδι του στο πανεπιστήμιο, όπως όλοι έχουμε διαπιστώσει. Αυτό που έχει σημασία είναι να μπορεί έγκαιρα να γνωρίζει το τι θα κάνει αφ’ ότου μπει.
Επιχειρήσαμε μια περιγραφή ενός από τα τμήματα μουσικών σπουδών της χώρας μας. Θερμές ευχαριστίες στην Έλενα Παπανδρέου για την θετική της συμβολή στο να καταλάβουμε τι ακριβώς συντελείται στα πλαίσια της δραστηριότητας του τμήματος.
Για τους ενδιαφερόμενους, ιδού η ηλεκτρονική διεύθυνση του τμήματος μουσικής επιστήμης και τέχνης: http://www.uom.gr/index.php?tmima=9&categorymenu=2
Έφη Αγραφιώτη
effie@tar.gr
(Φεβρουάριος 2009)
Επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
