WEST SIDE STORY: Το πολυθρύλητο μιούζικαλ των 10 Όσκαρ (Της Γιώτας Ευταξία)

"West Side Story"
Το πολυθρύλητο μιούζικαλ των 10 Όσκαρ

‘’WEST SIDE STORY’’…ημερομηνία σταθμός για το θρυλικό αυτό μιούζικαλ, το 1961. Τότε προβάλλεται η ταινία, με διευθυντή φωτογραφίας τον Ντάνιελ Φαπ. Είναι βασισμένη στο ομώνυμο μιούζικαλ. Με την προβολή της στην μεγάλη οθόνη το μιούζικαλ γίνεται παγκοσμίως γνωστό.Θριάμβευσε στα ταμεία, μα το γεγονός είναι ότι κατάφερε να θριαμβεύσει και στα Όσκαρ (1962) αποσπώντας 10 από τα 11 προταθέντα, ενώ έκτοτε τιμήθηκε επίσης με πολλά ακόμη σημαντικά βραβεία. Μάλιστα το βραβείο β’ανδρικού ρόλου απονεμήθηκε στον Ελληνοαμερικανό ηθοποιό και χορευτή Τζορτζ Τσακίρη, για τον ρόλο του Μπερνάντο. Απέσπασε επίσης βραβείο καλύτερης ταινίας, βραβείο β΄ γυναικείου ρόλου (Ρίτα Μορένο),σκηνοθεσίας, καλλιτεχνικής διεύθυνσης, μουσικής επένδυσης, έγχρωμης φωτογραφίας, κοστουμιών για έγχρωμη ταινία, ήχου και μοντάζ.Έλαβε επίσης τιμητικό βραβείο για τις χορογραφίες της ταινίας,ενώ επίσης ήταν υποψήφια και για Όσκαρ διασκευασμένου σεναρίου.
Πρόκειται για ένα ασυνήθιστο μιούζικαλ βασισμένο στην ιστορία του
Ρωμαίου και της Ιουλιέτας του William Shakespeare με την αξέχαστη μουσική του Leonard Bernstein.

Το μιούζικαλ ‘’West Side Story’’ -πριν γυριστεί ταινία- παρουσιάστηκε στις 26 Σεπτεμβρίου του 1957 στο Μπρόντγουεϊ.

Όμως ποιο ήταν το έναυσμα για να γραφτεί αυτό το υπέροχο μιούζικαλ;
Όλα ξεκίνησαν το 1949 όταν ο θεατρικός συγγραφέας Arthur Laurents αποφάσισε να γράψει ένα μιούζικαλ που να βασίζεται στην φημισμένη ιστορία του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας, με μουσική επένδυση του ευφυούς Leonard Bernstein, συνθέτη, πιανίστα και διευθυντή ορχήστρας.
Ο αρχικός τίλος του μιούζικαλ ήταν ‘’East Side Story’’, διότι η πλοκή εκτυλισσόταν στην γειτονιά Εast Side του Μανχάταν. Ωστόσο ο Arthur δεν θεώρησε την υπόθεση του έργου ως κάτι το ιδιαίτερο, αλλά μάλλον ως κάτι παρωχημένο, γραώδες.
Το 1954 όμως τα σχέδια διαφοροποιούνται. Ο Arthur Laurents καθώς διαβάζει στις εφημερίδες για την διαμάχη των νεανικών συμμοριών στους δρόμους της Νέας Υόρκης, επανέρχεται στην αρχική του ιδέα και αποφασίζει να συμπεριλάβει στο έργο του την επικρατούσα κατάσταση. Να το προσαρμόσει στην νέα πραγματικότητα. Ως τόπος δράσης του έργου ορίζεται η συνοικία Upper West Side του Μανχάταν κι έτσι προκύπτει και ο γνωστός σε όλους μας τίτλος ‘’West Side Story’’.

Η ιδέα αποκτά πλέον σάρκα και οστά το 1955, όταν ο Laurents και ο Bernstein αναθέτουν στον 25χρονο τότε Stephen Sondheim να γράψει τους στίχους και στον Jerome Robins να επιμεληθεί τις χορογραφίες. Την παραγωγή του μιούζικαλ ανέλαβαν η Chery Crawford και ο Roger Stevens.

Το 1957 όλα φαινόντουσαν έτοιμα για να ξεκινήσουν οι πρόβες, όμως η Cheryl Crawford αποχωρεί από την παραγωγή, με αποτέλεσμα το μιούζικαλ να βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού. Ευτυχώς όμως ο Roger Stevens ανέλαβε την παράσταση κι έτσι το ‘’West Side Story’’όχι μόνο δεν ναυάγησε, αλλά η πρεμιέρα δόθηκε κανονικά στις 26 Σεπτεμβρίου του 1957.

Η υπόθεση του θρυλικού μιούζικαλ, λαμβάνει χώρα στην Νέα Υόρκη, όπου τις δεκαετίες μετά τον πόλεμο οι φυλετικές διακρίσεις, η φτώχεια και η αστυνομική βία κυριαχούν στους δρόμους του Upper West Side. Δύο συμμορίες νεαρών ατόμων με διαφορετική κοινωνική, φυλετική προέλευση και κουλτούρα, η συμμορία των Νεοϋρκέζων αγγλοσαξόνων ‘’Jets’’ (Σίφουνες) από την μία και των Πορτορικανών μεταναστών ‘’Sharks’’ (Καρχαρίες), βρίσκονται σε διαμάχη. Αρχηγός της συμμορίας των Νεοϋρκέζων είναι ο Ριφ, ενώ ο αρχηγός της ομάδας των Πορτορικανών είναι ο Μπερνάντο.
Η αδερφή του Μπερνάντο, η Μαρία φτάνει στην Νέα Υόρκη και ο αδερφός της σχεδιάζει να την παντρέψει με τον φίλο του τον Κίνο, ο οποίος είναι και μέλος της συμμορίας του.

Τα σχέδια παίρνουν άλλη τροπή όμως όταν η Μαρία πηγαίνει σε έναν χορό και γνωρίζει τον Τόνι, που είναι μέλος της συμμορίας των ‘’Jets’’. Οι δύο νέοι ερωτεύονται και αποφασίζουν να κλεφτούν.

Οι δύο αντίπαλες συμμορίες από την άλλη αποφασίζουν να επιλύσουν τις διαφορές τους κι έτσι συναντιούνται σε μία υπόγεια διάβαση κάτω από την λεωφόρο προκειμένου να αναμετρηθούν. Η Μαρία παρακαλεί τον Τόνι να συμμετάσχει στην αναμέτρηση προκειμένου να αποτρέψει την συμπλοκή,όμως εκείνος δεν το καταφέρνει. Ο Ριφ( ο καλύτερος φίλος του Τόνι) σκοτώνεται από τον Μπερνάντο και ύστερα ο Τόνι σκοτώνει αυτόν. Ο Κίνο μαθαίνει για την σχέση της Μαρίας και του Τόνι και ορκίζεται εκδίκηση. Έχει πλέον σκοπό να τον σκοτώσει. Τελικά ο διχασμός, το μίσος, οι έχθρες και τα πάθη οδηγούν το έργο στο αναπόφευκτο τραγικό τέλος, αφού το άτυχο ζευγάρι δεν καταφέρνει να αποφύγει την θανάσιμη έκβαση.

Το ‘’West Side Story’’ είναι ίσως το σημαντικότερο μιούζικαλ που έχει γραφτεί. Κατάφερε να διαγράψει μία σταδιοδρομία μισού αιώνα και παραπάνω και εξακολουθεί να παίζεται με μεγάλη επιτυχία. Το φημισμένο μιούζικαλ, βασισμένο στην διάσημη τραγωδία του Σαίξπηρ ‘’Ρωμαίος και Ιουλιέτα’’, ανανέωσε, ανέτρεψε και μετασχημάτισε τα ιδιωματικά,τεχνικά καθώς και υφολογικά χαρακτηριστικά του συμβατικού αμερικάνικου μουσικού θεάτρου.

Το ‘’West Side Story’’ περιλαμβάνει εκτενή μέρη μπαλέτου καθώς επίσης και εξαιρετικά τραγούδια (‘’Μaria’’-‘’I feel pretty’’-‘’Tonight’’), που τα περισσότερα από αυτά θεωρούνται κορυφαία στο είδος τους.

Δεν θα μπορούσε όμως να υλοποιηθεί η ιδέα αυτού του αριστουργηματικού μιούζικαλ χωρίς τη μουσική του Leonard Bernstein, του οποίου οι άρτιες μουσικές του γνώσεις,η ευφυία και το αναμφισβήτητο ταλέντο του, τον οδήγησαν ώστε να συνθέσει την πιο ιδιαίτερη, εύστοχη,απαιτητική και διαχρονική μουσική που είχε γραφτεί μέχρι τότε (και μέχρι σήμερα) για
μιούζικαλ.

Η μουσική αυτή αποτελεί ένα κράμα jazz, latin και κλασικής μουσικής. Έτσι με τα χαρακτηριστικά αυτά, το ‘’West Side Story’’ θεωρείται ως το πιο μουσικά σύνθετο μιούζικαλ του ρεπερτορίου. Το μουσικό ύφος του έργου βασίζεται σε επιβλητικά μουσικά μέρη που αξιοποιούν την ηχητικότητα της τζαζ. Αποτελείται επίσης από αξιόλογα συμφωνικά ορχηστρικά και μουσικοχορευτικά μέρη εκμεταλλευόμενα την μουσική περιουσία της λατινοαμερικάνικης μουσικής και κυρίως το mambo, το οποίο τη δεκαετία του ΄50 κυριαρχούσε. Ο Bernstein επίσης συνεργάστηκε με τους Sid Ramin και Irwin Costal με σκοπό την ολοκλήρωση της παρτιτούρας του έργου και την ενορχήστρωση.

Η παρτιτούρα στην πρωτότυπη μορφή της περιλαμβάνει πεντε εκτελεστές ξύλινων πνευστών, επτά χάλκινων πνευστών, πέντε εκτελεστές κρουστών τόσο της συμφωνικής ορχήστρας όσο και της παραδοσιακής λατινοαμερικάνικης μουσικής παράδοσης, έναν εκτελεστή πληκτροφόρων οργάνων, ηλεκτρική κιθάρα καθώς και δώδεκα εκτελεστές εγχόρδων.

Το ‘’West Side Story’’ παρουσιάστηκε στο Κρατικό Θέατρο της Wasington DC στις 19 Αυγούστου του 1957 και στο Winter Garden Theater του Broadway στη Nέα Υόρκη στις 26 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Οι κριτικές που απέσπασε ήταν ενθουσιώδεις και η ανταπόκριση του κοινού μεγάλη. Το έργο κατόρθωσε να συμπληρώσει 732 παραστάσεις (σημαντικός αριθμός την εποχή εκείνη) πριν ξεκινήσει για επιτυχημένη θεατρική περιοδεία.

Δεν πρόκειται για μία απλή ιστορία, αλλά βασίζεται σε υπαρκτά κοινωνικά προβλήματα, αφού η νεανική εγκληματικότητα ήταν ο όρος που πρωτοεμφανίστηκε τότε και παγιώθηκε. Στο δεύτερο μισό μάλιστα της δεκαετίας του ’50 οι συγκρούσεις ανάμεσα σε λευκούς αμερικάνους και Πορτορικάνους βρίσκονταν δυστυχώς σε έξαρση. Μάλιστα από το γεγονός ότι οι πρωτότυπες διανομές των δύο αρχικών παραγωγών του έργου δεν κατόρθωσαν να επιλέξουν και να επιβάλουν για τον πρωταγωνιστικό γυναικείο ρόλο της Maria μία ηθοποιό με αυθεντική λατινοαμερικάνικη καταγωγή, φανερώνει ότι ούτε το Βroadway ούτε το Hollywood κατάφεραν να αποφύγουν τον παγιωμένο ρατσισμό.

Ένα ακόμη στοιχείο που κάνει το συγκεκριμένο μιούζικαλ να ξεχωρίζει από το μέχρι τότε συμβατικό αμερικάνικο είναι η τολμηρή θεματολογία του, η αναφορά σε τρέχοντα κοινωνικά προβλήματα, αφού έως τότε το αμερικάνικο μιούζικαλ ενσωμάτωνε μια ελαφρή θεματολογία. Σημαντικό στοιχείο διαφοροποίησης αποτελεί και η πολύπλοκη και δύσκολη μουσική σύνθεση.

Υπάρχουν επίσης ορισμένα χαρακτηριστικά σημεία του ‘’West Side Story’’ , τα οποία έχουν επηρεάσει τουλάχιστον τρεις γενιές στο χώρο του μουσικού θεάτρου, όπως η ορχηστρική εισαγωγή, η χορευτική σκηνή με το διεθνώς αναγνωρισμένο ’’Μambo’’ καθώς και η συνεχής εκτροπή προς τον χορό και το τραγούδι, κάτι που φυσικά απαιτεί ιδιαίτερη δεξιότητα. Η ενσωμάτωση και η συνύπαρξη της ορχηστρικής jazz και του latin έκανε επίσης το δημοφιλές μιούζικαλ να διαφοροποιηθεί από τα οπερατικά μουσικοθεατρικά πρότυπα.

Συνοψίζοντας τους συντελεστές:

- ‘’West Side Story’’(1957-1961): Moυσική: Leonard Bernstein. Κείμενα: Arthur Laurents. Στίχοι: Stephen Sondheim. Χορογραφία: Jerome Robbins

- Πρωτότυπη θεατρική διανομή(1957): Maria- Carol Lawrence, Tony-Larry Kert, Anita-Chita Rivera, Bernando- Ken LeRoy, Riff-Mickey Calin

- Διανομή στην κινηματογραφική ταινία(1961): Μaria- Natalie Wood, Tony- Richard Baymer, Anita-Rita Moreno, Bernando- George Tsakiris, Riff- Russ Tamblyn.

Αντί επιλόγου, παραθέτω το ακόλουθο βίντεο. Είναι ένα ντοκιμαντέρ παραγωγής BBC για το ‘’West Side Story’’, το οποίο κυκλοφόρησε το 1984. Πρόκειται για ηχογράφηση σε στούντιο, όπου παρατηρούμε τον μεγάλο μαέστρο και συνθετη της μουσικής αυτού του πολυβραβευμένου μιούζικαλ, Leonard Bernstein να διευθύνει την ορχήστρα δίνοντας τις απαραίτητες οδηγίες. Συμμετέχουν ο Jose Carreras( Tony), η Kiri Te Kanawa (Maria), η Tatiana Troyanos (Anita) και ο Kurt Ollmann (Riff).