ΩΡΑ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΩΝ
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΩΔΕΙΑΚΟΥΣ ΜΟΥΣΙΚΟΥΣ
(Μια επιλογή επικαίρων κειμένων του Νίκου Παναγιωτίδη, σχετικά με την ανάγκη της στήριξης του ιδρυθέντος Συλλόγου Αποφοίτων Ωδείων και Μουσικών Σχολών)
Ι. "ΞΕΡΟΥΜΕ ΤΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΣΤΑ ΩΔΕΙΑ"...
Αξιοπρέπεια. Ήταν η λέξη που ακούστηκε ίσως συχνότερα από κάθε άλλη, εκτός ορολογίας, στη συνάντηση των μουσικών την περασμένη Κυριακή. Εκεί που έγιναν κάποια ακόμη βήματα για την ίδρυση του Σωματείου των Αποφοίτων Ωδείων. Αξιοπρέπεια...
Έβλεπα ανθρώπους (κατά μεγάλο μέρος) άμαθους στο συνδικαλισμό και τα σωματεία, τις αγωνιστικές συσπειρώσεις και τις διαδηλώσεις. Αλλά, πρωτίστως, ανθρώπους προσβεβλημένους! Εγώ τους μιλούσα για οργάνωση, επαγγελματικά δικαιώματα - κι όχι πως δε μ' άκουγαν δηλαδή, αλλά ένιωθα πως ...άλλο τους έτρωγε.
Ναι, ξέρουμε τι γίνεται στα Ωδεία. Φυσικά και ξέρουμε. Υπάρχουν και δάσκαλοι ανεπαρκείς, γίνονται και "ελαστικές" εξετάσεις, δίνονται και τίτλοι που δεν αξίζουν. Και πρέπει ασφαλώς να βρούμε τρόπους να εξαλείψουμε τα φαινόμενα. Αλλά δε μπορεί επ' ουδενί να καταδικάζεται ένας ολόκληρος κόσμος μουσικών στην απαξίωση ότι τα διπλώματα τα "παίρνει νύχτα", όπως λέγαμε παλιά για τους οδηγούς.
Με την ίδια άνεση μπορώ κι εγώ να πω ότι και στα Πανεπιστήμια "ξέρουμε τι γίνεται" - και δεν εννοώ της μουσικής. Εκεί, δηλαδή, όλοι άριστοι είναι; Δεν αποφοιτούν και ημιμαθείς; Μήπως δεν υπάρχει μιά ..."ζωντανή" αγορά καλογραμμένων εργασιών;! Μέχρι και καθηγητές να πουλάνε θέματα εξετάσεων έχει συμβεί να συλληφθούν. Τι σημαίνει λοιπόν αυτό, ότι "στα Πανεπιστήμια αγοράζουν τα πτυχία";; Ή ότι μπορεί να ζητηθεί να επανεξεταστούν για να διαπιστωθεί αν έχουν αγοράσει εργασίες ή θέματα; Όχι βέβαια. Μόνο με τους μουσικούς έχει βρεθεί η "ευκολία".
Τα ψέματα τελείωσαν: Δεν θα ανεχθούμε από κανέναν να μας αμφισβητεί και να μας λοιδωρεί συλλήβδην ως υπόπτους λαθροχειρίας, ως ελλιπών γνώσεων, κατωτέρας μορφώσεως ή ακατάλληλους για την εκπαίδευση. Από κανέναν! Και μάλιστα με "επιχείρημα" ότι οι σπουδές μας δεν είναι τυπικά διαβαθμισμένες, σαν να είναι αυτό δική μας ευθύνη.
Δεν είμαστε αμόρφωτοι, είμαστε καλλιτέχνες. Σπουδάζουμε επί πολλά χρόνια, με ατελείωτες ώρες μελέτης, καλλιεργώντας έναν ιδιαίτερα σύνθετο συνδυασμό γνώσεων και δεξιοτήτων. Αποκτάμε τους τίτλους σπουδών μας με πολύ απαιτητικές εξετάσεις που δύσκολα βρίσκει κανείς στις πιο φημισμένες σχολές του κόσμου. Και έχουμε επιτέλους την αξίωση να το σέβονται όλοι αυτό. Δεν είναι έπαρση, είναι θέμα αξιοπρέπειας.
Και, να ξέρετε: οι πραγματικοί μουσικοί δε φοβόμαστε την αξιολόγηση, κάθε άλλο - τη ζούμε άλλωστε στην καθημερινότητά μας. Δε ζητάμε να μας πάρει και να μας "διορίσει" κανείς πουθενά, χωρίς να κριθούμε. Δεν θα ανεχθούμε όμως άλλο τον υποβιβασμό και τον αποκλεισμό μας: θα διεκδικήσουμε μέχρι τέλους την αναγνώριση των δικαιωμάτων μας και την επαγγελματική μας κατοχύρωση.
Αυτή τη φορά, μιά για πάντα.
ΙΙ. ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ;
Η διαδικασία της συνθήκης της Μπολόνια ξεκίνησε πριν 20 χρόνια, με αρχικό στόχο την αντιστοίχιση σε Ευρωπαϊκό επίπεδο των τίτλων σπουδών. Η εξέλιξη της εφαρμογής της παρακολουθείται από τακτικές συνόδους των αρμοδίων υπουργών, ανα διετία αρχικά, τριετία στη συνέχεια. Κατέληξε να εκφραστεί σε ένα ενιαίο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων που κατατάσσει τα μαθησιακά αποτελέσματα των διαφόρων κύκλων σπουδών σε 8 βαθμίδες, με χαμηλότερο το επίπεδο 1 και ψηλότερο το 8.
Η κατηγοριοποίηση αυτή είναι περιγραφική: Ξεκινάει από τις "βασικές γνώσεις", για να προχωρήσει σε "ευρείες", "εξειδικευμένες" έως τις "πλέον προχωρημένες". Πρόκειται για έναν εντυπωσιακό πράγματι συνδυασμό της τυποποιημένης, γραφειοκρατικής ευρωπαϊκής γλώσσας με την απαραίτητη ελαστικότητα ώστε να μπορεί το όλο σύστημα να προσαρμοστεί στις ιδιαιτερότητες και τις εθνικές νομοθεσίες όλων των χωρών. Και να εξυπηρετήσει αφενός την "κινητικότητα" (απ' τις πιο αγαπημένες έννοιες της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας), και αφετέρου τον σκοπούμενο εν τέλει κατακερματισμό των σπουδών σε "δεξιότητες", "προσόντα" και "ικανότητες" που αντικαθιστούν αργά αλλά σταθερά τους επιστημονικούς τίτλους, σε συνδυασμό με την "διά βίου μάθηση".
Τα βάζω σε εισαγωγικά γιατί στη "νέα εποχή" της αγοράς εργασίας, οι έννοιες πάνε να αποκτήσουν νέους ορισμούς. Η "ευελιξία" πλέον σημαίνει να μην είσαι ποτέ αυθεντία σε κάτι, ώστε να έχεις διασφαλισμένο επάγγελμα. Και να δουλεύεις όποτε κι όσες ώρες σε χρειάζονται, αυτό μας παρουσιάζουν για πρόοδο σε σχέση με τα "παρωχημένα" σταθερά ωράρια ("απασχόληση" το λένε πια, όχι εργασία, για να κολλάει εύκολα δίπλα του το "μερική"). Η "κινητικότητα", από την άλλη, σημαίνει όχι να είσαι ελεύθερος να επιλέγεις εγκατάσταση, αλλά να είσαι διαθέσιμος να αλλάζεις αγόγγυστα χώρο εργασίας, χώρα ή και επάγγελμα, όσες φορές σου χρειαστεί στη διάρκεια μιάς ζωής, προκειμένου να μην είσαι άνεργος. Άρα και η "διά βίου μάθηση" δεν σημαίνει, όπως νομίζαμε ώς τώρα, να γίνεσαι εφ' όρου ζωής καλύτερος σε αυτό που έμαθες και κάνεις, αλλά να αλλάζεις -διά βίου- ειδικότητες και τρόπο αξιοποίησης των προσόντων σου. Ακόμη δεν είμαι βέβαιος ποιός θα είναι ο όρος για την υποχρέωση να είσαι και ...χαρούμενος με όλα αυτά, εφόσον σου "επιτρέπουν" να ζεις. It 's a Brave New World...
Όλα αυτά μπορεί να είναι και της φαντασίας μου, βέβαια. Διότι, τι σημαίνει στη μουσική να αλλάξεις ειδικότητα; Άλλο όργανο θα μαθαίνεις κάθε φορά, άλλο είδος μουσικής; Ή μήπως να "προσαρμοστούμε" στην έννοια που δίνουν κάποιοι στο "παίζω μουσική" - και εννοούν ότι είναι dj!, δηλαδή "βάζουν μουσική" ή "χειρίζονται τα μέσα" για να χορεύουν οι άλλοι...
Επί του πρακτέου, η διαδικασία καταλήγει στο εξής: Τα επίπεδα 6-8 προορίζονται για την "ανώτερη" (ανώτατη τη λέμε πια εμείς) ή "τριτοβάθμια" εκπαίδευση (higher education). Την οποία ο αρμόδιος ελληνικός Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ) έσπευσε να προσδιορίσει ως "πτυχίο ΑΕΙ", "μεταπτυχιακό" και "διδακτορικό" αντιστοίχως - εξού και η αντίληψη ότι οι χωρίς διαβάθμιση μέχρι σήμερα ωδειακές σπουδές έχουν ως "ταβάνι" το επίπεδο 5. Μόνο που η Ευρωπαϊκή πραγματικότητα δεν συμφωνεί: αντιθέτως, αφήνει μεγάλα περιθώρια επιλογής για κάθε χώρα στο πού θα κατατάξει κάθε γνωσιακό επίπεδο, και ιδιαίτερα για τις ειδικές σπουδές όπως είναι αυτές της μουσικής.
Επομένως, είναι θέμα πρωτίστως πολιτικής βούλησης, εάν θέλει πράγματι η ελληνική Πολιτεία να αποτιμήσει την αληθινή αξία και το επίπεδο των μουσικών σπουδών, βάζοντας στην άκρη τις εξυπηρετήσεις των συντεχνιακών συμφερόντων. Δύσκολα πράγματα, προφανώς - αλλά όχι και αδύνατα. Και στο κέντρο των διεκδικήσεων του Συλλόγου μας.
ΙΙΙ. ΠΕΡΙ ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΕΩΝ, ΓΕΝΙΚΩΣ
Ας ξεκαθαρίσουμε ευθύς εξαρχής ότι μιά σειρά από έννοιες που μας αφορούν, όπως η διαβάθμιση σχολών ή προγραμμάτων σπουδών, η αναγνώριση τίτλων, η πιστοποίηση προσόντων, τα επαγγελματικά δικαιώματα, εξ ορισμού αναφέρονται στον δημόσιο τομέα. Ανεξαρτήτως του αν σκοπεύει κανείς να εργαστεί εκεί, είναι το κράτος, η πολιτεία που οφείλει να νομοθετήσει και να ορίσει τη διαδικασία για τη διεκδίκηση θέσεων εργασίας, στο δικό της χώρο πρώτα. Ο ιδιωτικός τομέας στη συνέχεια ακολουθεί τα δεδομένα. Χαρακτηριστικό, βασικό παράδειγμα: Η νομοθεσία για τις μουσικές σπουδές (πρόγραμμα σπουδών, εξετάσεων και προϋποθέσεις απόκτησης τίτλου) αφορά το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης. Αποκλειστικά! Στη συνέχεια, με άλλο νόμο ορίστηκε ότι τα ιδιωτικά ωδεία και σχολές που επιθυμούν να είναι ισότιμα με αυτό, οφείλουν να ακολουθούν το πρόγραμμά του. Εκεί είναι, εξ άλλου, και ένα κομβικό σημείο: Δεν έχει το κράτος περιθώριο να αγνοήσει τον ίδιο του το νόμο και να μην αποδέχεται την δεδομένη ισοτιμία των τίτλων σπουδών όλων των ωδείων...
Οι εμπνευστές της συνθήκης της Μπολόνια και κατ' επέκταση του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Προσόντων, βρέθηκαν μπροστά σε μιά μεγάλη δυσκολία: Η διαβάθμιση των ειδικών σπουδών (όπως είναι της μουσικής) δεν μπορεί να έχει ακριβή αντιστοιχία με τις γενικές σπουδές. Η υψηλή εξειδίκευση και οι πολλές άλλες ιδιαιτερότητες τέτοιων σπουδών δημιουργούν την ανάγκη εξίσου ειδικών ρυθμίσεων. Για παράδειγμα, ένας ωδειακός τίτλος κατατασσόμενος στο επίπεδο 4 ή 5, δεν θα είναι αυτομάτως και ισότιμος ή ανώτερος του απολυτηρίου του Γενικού Λυκείου (που ανήκει στο 4), αφού δεν περιλαμβάνει τα γενικά μαθήματα. Θα χρειαζόταν λοιπόν ΚΑΙ το απολυτήριο, ώστε να έχει κανείς το σχετικό επαγγελματικό προσόν, π.χ. της διδασκαλίας. Κατά τον ίδιο τρόπο, το πιστοποιητικό που χορηγούν οι Ανώτατες Μουσικές Ακαδημίες μπορεί να είναι μεν στο επίπεδο 6, αλλά για να είναι ισότιμο με πτυχίο ΑΕΙ (Bachelor), πρέπει το πρόγραμμα σπουδών να περιλαμβάνει και ορισμένες διδακτικές μονάδες (credits: ECTS = European Credit Transfer System). Κάποια επιπλέον μαθήματα, δηλαδή, σε σχέση με το "ωδειακό" πρόγραμμα.
Στην Ελλάδα όπου δεν υπήρξαν ποτέ Ανώτατες Μουσικές Ακαδημίες, βρισκόμαστε σε προγενέστερο στάδιο εξέλιξης: Κάποια από τα υπάρχοντα Τμήματα ΑΕΙ προσπαθούν σ' αυτή την κατεύθυνση αλλά έχουν ακόμα πολύ δρόμο μπροστά τους (και δυσκολίες, ασφαλώς) ώσπου να συμπεριλάβουν το πλήρες Ωδειακό πρόγραμμα, ενώ τα Ωδεία κάνουν την περισσότερο εξειδικευμένη τεχνική εργασία, χωρίς να περιλαμβάνουν όλα τα θεωρητικά credits των Πανεπιστημίων. Αυτό δεν σημαίνει κατ' ανάγκη ότι το ένα είναι "ανώτερο" ή "κατώτερο" του άλλου. Η φύση τους είναι διαφορετική και μη συγκρίσιμη. Η μουσική είναι τέχνη μαζί και επιστήμη και δη εφαρμοσμένη, άρα μόνο ως συμπληρωματικές μπορεί κανείς να δει τις δύο αυτές βασικές πτυχές της για να έχει την ορθή εικόνα των μουσικών σπουδών.
Γι' αυτό πλέον οι Μουσικές Ακαδημίες διεθνώς, δεν αρκούνται στο να διατηρούν, όπως άλλοτε, συνεργασία ή σύνδεση με τα Πανεπιστήμια, προκειμένου να συμπληρώνουν οι σπουδαστές τους τα απαραίτητα για το Bachelor ή το Μaster μαθήματα. Αλλά, η μία μετά την άλλη, συγχωνεύονται μαζί τους, μετατρέπονται σε Πανεπιστημιακά τμήματα, ώστε να διασφαλίζουν την πληρότητα των σπουδών - και την ακαδημαϊκή επάρκεια των τίτλων τους, φυσικά.
Σε αυτή τη μεταβατική φάση διαμορφώνονται και οι διαβαθμίσεις των τίτλων των ειδικών σπουδών, σε όλη την Ευρώπη. Τώρα είναι η στιγμή να γίνει και στη δική μας χώρα.
IV. ΔΙΑΒΑΘΜΙΣΗ ΣΧΟΛΩΝ Ή ΠΡΟΣΟΝΤΩΝ;
Το αίτημα της διαβάθμισης των Ωδειακών σπουδών εκκρεμεί από την αρχή της Μεταπολίτευσης. Τότε που τα Ωδεία ήταν μόνα τους στο χώρο της μουσικής εκπαίδευσης, και πολύ λιγότερα από σήμερα: τα περισσότερα ήταν παραρτήματα των μεγάλων Αθηναϊκών. Το νόημα λοιπόν της διαβάθμισης συνδεόταν με τα εξίσου παλαιά αιτήματα για ίδρυση Ανώτατης Μουσικής Ακαδημίας και υπαγωγή του όλου ενιαίου συστήματος στο υπουργείο Παιδείας. Αιτήματα που δεν απορρίφθηκαν ποτέ ευθέως, αλλά δεν προχώρησαν κιόλας. Αντ' αυτών, η πολιτεία προτίμησε την σαφώς πιο εύκολη λύση: να δημιουργήσει για τη μουσική θεωρητικές Ανώτατες σχολές.
Μετά τρεις και πλέον δεκαετίες, το τοπίο έχει αλλάξει, με μερικές δεκάδες Μουσικά Σχολεία και λίγα Τμήματα Μουσικών Σπουδών σε ΑΕΙ κάποια απ' τα οποία περιλαμβάνουν στο πρόγραμμά τους και διδασκαλία οργάνων. Ωστόσο, σ' αυτό το ακόμα κατακερματισμένο σύστημα, οι Ωδειακές σπουδές παραμένουν -όπως και σε όλον τον κόσμο, όπου υπάρχουν- ο κορμός της μουσικής εκπαίδευσης. Αυτή είναι μιά παραδοχή που δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί. Όλοι ανεξαιρέτως οι μουσικοί εκτελεστές της λόγιας Δυτικής μουσικής, ανεξαρτήτως τυχόν άλλων σπουδών τους, την έμαθαν κατά βάσιν στα Ωδεία. Αυτά είναι οι μόνοι προς τούτο εξειδικευμένοι εκπαιδευτικοί φορείς και μάλιστα καλύπτουν όλο το ηλικιακό φάσμα των σπουδαστών, ενώ είναι διεσπαρμένοι σε όλη τη χώρα, σε συνοικίες των μεγαλουπόλεων, πόλεις, κωμοπόλεις και νησιά. Μέχρι στιγμής, τουλάχιστον, τίποτα δεν μπορεί να τα υποκαταστήσει.
Εδώ, αρχίζουν τα οξύμωρα. Σταδιακά, στην αγνώμονα Ελλάδα, ο κορμός βρέθηκε αστήρικτος: Η απουσία διαβάθμισης νόθευσε τελικά την ίδια την "αναγνώριση από το κράτος" των ωδειακών τίτλων σπουδών. Οι κάτοχοί τους στελέχωσαν σχολεία, ΤΕΙ και ΑΕΙ αλλά ενώ οι μαθητές τους στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση αποκτούσαν διαβαθμισμένους τίτλους, οι ίδιοι δεν αποκτούσαν ...ούτε το δικαίωμα συμμετοχής στον ίδιο διαγωνισμό μαζί τους! Δημιουργήθηκαν απίστευτες, πρωτοφανείς στρεβλώσεις, παρότι δεν είμαστε η μόνη χώρα με μουσικές σπουδές χωρίς διαβάθμιση. Απλώς, στις άλλες χώρες τηρήθηκαν κάποιοι δίκαιοι κανόνες και βρέθηκαν κάποιες ισορροπίες.
Η διαβάθμιση των Ωδείων και Μουσικών Σχολών που φαίνεται ως το λογικό πρώτο βήμα, είναι μιά εξαιρετικά σύνθετη, προβληματική και χρονοβόρα διαδικασία, για λόγους που απαιτούν ...σελίδες περιγραφής. Αντιθέτως, η αναγνώριση των επαγγελματικών δικαιωμάτων και η πιστοποίηση των προσόντων των αποφοίτων τους, μέσω του Ευρωπαϊκού Πλαισίου, παρότι μοιάζει πρωθύστερη, είναι στην πραγματικότητα πιο εφικτή. Χρειάζεται βεβαίως σοβαρή μελέτη και διαβούλευση, αντί της πρόχειρης και εν τέλει αυθαίρετης ή περιοριστικής κατάταξης, στον πίνακα των προσόντων, του ενός ή του άλλου μαθησιακού αποτελέσματος.
Το κυρίως ζητούμενο για μας τους μουσικούς των ωδειακών σπουδών είναι να μας αναγνωριστούν, με σταθερό και μόνιμο τρόπο, τα επαγγελματικά δικαιώματα που αντιστοιχούν στα προσόντα της εξειδίκευσής μας, δηλαδή αφενός την εκτέλεση και τη διδασκαλία μουσικού οργάνου (περιλαμβανομένης της μονωδίας), και αφετέρου την σύνθεση μουσικής και τη διδασκαλία των σχετικών ειδικών θεωρητικών μαθημάτων. Και είναι η μέριμνα για την εξασφάλιση αυτών των δικαιωμάτων που θα δείξει σε ποιό επίπεδο του πλαισίου προσόντων πρέπει να τοποθετηθούμε, και αυτό με τη σειρά του τον δρόμο για την σωστή ακαδημαϊκή ισοτιμία. Όχι το αντίστροφο, όπως έχει επιχειρηθεί μέχρι σήμερα. Ποιά αξία μπορεί να έχει άλλωστε η οποιαδήποτε πιστοποίηση (όπως αυτή που προτάθηκε πρόσφατα) αν δεν οδηγεί ξεκάθαρα σε συγκεκριμένες δυνατότητες διεκδίκησης θέσεων εργασίας; Για την ...κορνίζα;
Ας έχουμε στο μυαλό μας κάτι ξεκάθαρο: προϋπόθεση (και άρα βασική μας διεκδίκηση) είναι να αναγνωρίσει η πολιτεία την καθαυτό αξία των ωδειακών σπουδών - πέρα από τις αδυναμίες τους ή την αυτονόητη ανάγκη βελτίωσής τους. Να πάρει την απόφαση όχι να τα αποκόψει, αλλά να τα συνδέσει με το όλο σύστημα της μουσικής εκπαίδευσης. Μόνο μ' έναν τέτοιο εξορθολογισμό θα βρεθούν λύσεις δίκαιες και οριστικές, και η απαραίτητη ηρεμία στο χώρο που θα επιτρέψει να επεξεργαστούμε στη συνέχεια τις απαραίτητες βελτιώσεις, σε όλα τα επίπεδα των σπουδών.
V. ΠΟΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ;
Όπως έχω ήδη αναφέρει, τα δικαιώματα που απορρέουν από την ειδίκευσή μας είναι η εκτέλεση και η διδασκαλία των μουσικών οργάνων αφενός, η σύνθεση και η διδασκαλία των σχετικών ανώτερων θεωρητικών μαθημάτων αφετέρου.
Η σύνθεση καθεαυτή είναι η πιο ελεύθερη μορφή μουσικής δραστηριότητας και πραγματικά δεν έχω γνώμη εάν μπορεί να αποτιμηθεί ως προσόν σε οποιαδήποτε βαθμίδα. Η διδασκαλία των μαθημάτων που της αντιστοιχούν, όμως, εφόσον αφορούν "τεχνικές" σύνθεσης (Αρμονία, Αντίστιξη, Φούγκα, Ενορχήστρωση και εν τέλει μεθοδολογία σύνθεσης σε διάφορα στυλ διαφόρων εποχών), μπορούν να αποτιμηθούν. Και θα πρέπει να γίνει μιά σύγκριση με εκείνα που διδάσκονται (εδώ και διεθνώς) στα ΑΕΙ ώστε να τους αποδοθεί το επίπεδο που πρέπει.
Η εκτέλεση μουσικού οργάνου (περιλαμβανομένης της μονωδίας), επίσης, προφανώς υπόκειται στην αξιοκρατία της ελεύθερης απασχόλησης, εκτός όταν πρόκειται για θέσεις σε ορχήστρες (ή χορωδίες) και δη τις Κρατικές. Εκεί το ωδειακό δίπλωμα είναι προαπαιτούμενο και το κύριο προσόν για την πρόσληψη. Αυτό που ισχύει σήμερα είναι ότι το ΑΣΕΠ επιβλέπει την διαδικασία και τα κριτήρια της εξέτασης, αλλά τις ακροάσεις διοργανώνουν οι ίδιοι οι φορείς, θεωρητικά με αδιάβλητο τρόπο, στο βαθμό που θέλουν πράγματι να επιλέξουν τους καλύτερους κάθε φορά - αυτό είναι το συμφέρον τους. Φυσικά πάντοτε υπάρχει περιθώριο βελτίωσης έτσι ώστε τα κριτήρια που τίθενται να διακρίνονται από ακρίβεια και δικαιοσύνη και η βαθμολόγηση να είναι αμερόληπτη.
Η διδασκαλία του μουσικού οργάνου είναι ο πιο κρίσιμος τομέας γιατί αποτελεί τον πυρήνα της εκμάθησης της μουσικής. Είναι στο κέντρο όχι μόνο του εκπαιδευτικού συστήματος της μουσικής αλλά της ίδιας της διάδοσης της τέχνης. Και επειδή είναι διεσπαρμένος σε τρεις διαφορετικούς φορείς - σε Ωδεία, Μουσικά Σχολεία και Ανώτατα Ιδρύματα - θα πρέπει με δίκαιο τρόπο να επιφυλαχθεί στους αποφοίτους και των τριών το δικαίωμα να διεκδικούν θέσεις εργασίας. Ο πλέον πρόσφορος τρόπος στις σημερινές συνθήκες είναι τα κριτήρια και οι διαγωνισμοί του ΑΣΕΠ, το οποίο ιδρύθηκε ακριβώς γι' αυτό το σκοπό: να επιλέγει το προσωπικό στις θέσεις εργασίας του δημόσιου τομέα. Και πρέπει να ανοίξει μιά σοβαρή συζήτηση για το είδος των κριτηρίων και τη μορφή των διαγωνισμών - που, για παράδειγμα, δεν αρκεί να είναι απλώς μιά γραπτή εξέταση, ούτε μιά σκέτη ακρόαση δεξιοτεχνικών απαιτήσεων.
Το Ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων, όπως έχουμε ήδη δει, δεν έχει ξεκάθαρη θέση για το επίπεδο όπου μπορεί να ανήκει η επάρκεια της γνώσης του μουσικού οργάνου. Είναι φυσικό ότι εξαρτάται από το πραγματικό επίπεδο της εκμάθησης σε κάθε χώρα, πρέπει πάντως να επισημάνουμε ότι η Ελλάδα, βάσει των διεθνών διακρίσεων αλλά και των μεταπτυχιακών σπουδών σε Ανώτατο επίπεδο σημαντικού αριθμού καλλιτεχνών, βρίσκεται πολύ ψηλά στο διεθνή χώρο.
Στο "διά ταύτα", οι απόψεις ποικίλλουν. Τις παραθέτω κατ' αρχήν:
- η αντίληψη ότι το επίπεδο 6 αφορά αποκλειστικά Πανεπιστημιακές σπουδές οδηγεί τους ωδειακούς τίτλους στο 5 (η διάταξη του υπουργείου παιδείας για το Κρατικό Πιστοποιητικό μάλιστα απαιτούσε και εξετάσεις για όλους, είτε κατέχουν τίτλους είτε όχι).
- η άποψη ότι η υψηλή εξειδίκευση που απαιτεί η απόκτηση διπλώματος ορίζει το Ωδείο ως Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα, οδηγεί στο επίπεδο 6 (ΤΕ).
- η θεώρηση ότι το δίπλωμα είναι η ανώτατη δυνατή απόληξη των μουσικών σπουδών, οδηγεί σε διεκδίκηση του επιπέδου 8.
Για να μη θεωρηθεί ότι υπεκφεύγω, η προσωπική μου άποψη είναι η δεύτερη, επίπεδο 6 (ΤΕ). Ωστόσο δεν είναι εδώ ο χώρος να αναπτύξω την επιχειρηματολογία: Αντιθέτως, θέλω -με ολόκληρη τη σειρά αυτή των κειμένων- να προκαλέσω την ζύμωση στο μυαλό όλων, ώστε όταν έρθει η ώρα των Γενικών Συνελεύσεων να είμαστε πραγματικά έτοιμοι να εκφέρουμε τεκμηριωμένη γνώμη. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως ό,τι αποφασίσει να διεκδικεί ο Σύλλογος δεν αρκεί να είναι αυτό που μας συμφέρει, πρέπει να έχει σοβαρή τεκμηρίωση για να έχει ελπίδες.
VI. ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗΣ
Επειδή έχω ερωτηθεί πολλές φορές γι' αυτό το (κρίσιμο) θέμα, κλείνω με αυτή την απάντηση:
Πρώτη έρχεται η τεκμηρίωση. Δεν είναι αρκετή, βεβαίως, διότι οι αποφάσεις δεν παίρνονται συνήθως με βάση τη λογική και την ορθή κρίση. Πάντοτε υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων και η εξουσία αποφασίζει με κριτήριο κυρίως τι και ποιόν την εξυπηρετεί να ...εξυπηρετήσει. Αλλά χωρίς τεκμηρίωση δεν πας πουθενά, εκπαραθυρώνεσαι εξαρχής από τη συζήτηση και σε ξεφορτώνονται εύκολα.
Δεύτερη έρχεται η μαζικότητα. Αν εκπροσωπείς σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας, ασκείς πίεση στους πολιτικούς που πάντα σκέφτονται την επανεκλογή τους. Και για μας κομμάτι της κοινωνίας είναι αφενός οι ίδιοι οι εργαζόμενοι μουσικοί, φυσικά, αλλά και οι μαθητές μας, οι γονείς τους, οι ακροατές μας. Πρέπει να τους έχουμε μαζί μας, να είναι φανερό πως μας στηρίζουν. Σε όλη και απ' όλη τη χώρα.
Τρίτη έρχεται η δημοσιότητα. Η αρνητική δημοσιότητα είναι ίσως το μόνο που φοβάται η εξουσία. Η δημοσιοποίηση των θέσεων σε κάθε ευκαιρία αλλά και οι κινητοποιήσεις του πεζοδρομίου (παρότι θεωρούνται "ντεμοντέ") παίζουν το ρόλο τους. Στη σημερινή κοινωνία της φασαρίας, καλώς ή κακώς ακούγεται όποιος φωνάζει δυνατότερα. Μιά διαδήλωση με ταμπούρλα που φέρνει τις κάμερες, μιά απεργία έστω και μιάς μέρας, τραβάει την προσοχή πολλών.
Τέλος, υπάρχει και η νομική οδός. Το Ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων, παρά τις αδυναμίες του και τους (από κάποια άποψη) αρνητικούς βαθύτερους στόχους του, είναι μιά ευκαιρία για μας, στην παρούσα φάση, να διεκδικήσουμε την κατοχύρωσή μας. Αν οι όποιες διαβουλεύσεις δεν οδηγήσουν πουθενά, η προσφυγή στα Ελληνικά ή τα Ευρωπαϊκά δικαστήρια, μπορεί να είναι μιά λύση. Λύση που μόνο ένα Σωματείο μπορεί να επιδιώξει.
Όπως καταλαβαίνει κανείς, η διαδρομή θα είναι μακρά. Και αν φιλοδοξούμε εκτός από την επαγγελματική μας κατοχύρωση, σε πρώτη φάση, να παίξουμε στη συνέχεια ρόλο και στη βελτίωση της μουσικής εκπαίδευσης στο σύνολό της, ακόμη περισσότερο. Πρέπει λοιπόν ο Σύλλογος που θα δημιουργηθεί να είναι μέρος της ζωής μας! Όπως υπολογίζουμε στην καθημερινότητά μας τις δουλειές μας, τους φίλους και τις οικογένειές μας, τον ελεύθερο χρόνο μας, να φυλάξουμε κι ένα μικρό κομμάτι ενασχόλησης με αυτόν. Διότι τα αποτελέσματα της δράσης του μπορούν να είναι βαθείας επιρροής για όλους μας.
Νίκος Παναγιωτίδης
http://panagiotidistar.wordpress.com/
Σεπτέμβριος 2019
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)
Εγγραφείτε στη λίστα για το διμηνιαίο email ενημέρωσης
