ΧΑΡΑ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗ (Συνέντευξη στην Τίνα Βαρουχάκη, για τα 90 Χρόνια του Εθνικού Ωδείου)

ΧΑΡΑ ΚΑΛΟΜΟΙΡΗ
Συνέντευξη στην Τίνα Βαρουχάκη,
για τα 90 Χρόνια του Εθνικού Ωδείου

1926-2016. Ενενήντα χρόνια πέρασαν από τότε που ο αείμνηστος, Μανώλης Καλομοίρης, ίδρυσε το Εθνικό Ωδείο.
Με αφορμή αυτή την επέτειο, η Γενική Διευθύντρια του Εθνικού Ωδείου, Χαρά Καλομοίρη, εγγονή του μεγάλου μουσουργού, δέχθηκε με προθυμία να παραχωρήσει το χρόνο της γι΄αυτή τη συνέντευξη.
Όση ώρα μιλούσαμε, κοιτούσα τις ωραιότατες φωτογραφίες του γραφείου της, κυρίως ασπρόμαυρες. Σε μια από αυτές, ο Μανώλης Καλομοίρης με την ίδια, μικρό παιδάκι, στην αγκαλιά του. Σε άλλη, η μητέρα της, εξαίρετη πιανίστα και παιδαγωγός, όπως μου εξήγησε.
Η Χαρά Καλομοίρη, η ψυχή του Εθνικού Ωδείου, έχει αφιερώσει τη ζωή της στις σπουδές, τη διδασκαλία της μουσικής, με γνώμονα πάντοτε να υπηρετήσει τα οράματα του μεγάλου Μουσουργού. Και αυτό αποτυπώθηκε και στη μεγάλη επετειακή συναυλία του Εθνικού Ωδείου, στις 12 Νοεμβρίου, στο Μουσείο «Μπενάκη» της οδού Πειραιώς. Επρόκειτο για ένα οδοιπορικό στην ιστορία και την ανεκτίμητη προσφορά του Εθνικού Ωδείου.
Διακεκριμένοι απόφοιτοι, που σήμερα σταδιοδρομούν εντός και εκτός συνόρων ως σολίστ, ερμήνευσαν έργα συγκινώντας βαθιά το κοινό, ενώ στη συνέχεια τη σκυτάλη πήραν οι σημερινοί μαθητές, όλων των ηλικιακών βαθμίδων και των μουσικών Σχολών.
Ποια ήταν όμως τα οράματα του Μανώλη Καλομοίρη;
Η Χαρά Καλομοίρη, είναι η αρμοδιότερη να δώσει την απάντηση.

Ο Μανώλης Καλομοίρης συνθέτει
Πηγή: ιστοσελίδα Εθνικού Ωδείου[1]

Τ.Β. Το Εθνικό Ωδείο γιορτάζει φέτος 90 χρόνια λειτουργίας του. Ποιο ήταν το όραμα του Μανώλη Καλομοίρη και κατά πόσον θεωρείτε ότι έχει πραγματωθεί;

Χαρά Καλομοίρη: Ο Μανώλης Καλομοίρης ξεκίνησε την ίδρυση του Ωδείου το 1926, εντάσσοντας το γεγονός αυτό μέσα στο γενικότερο όραμα που είχε για την ελληνική μουσική. Όπως ξέρετε, θεωρείται ο εθνικός συνθέτης, γιατί είναι αυτός που οραματίστηκε μια μουσική με γερά ελληνικά θεμέλια, κατά το πρότυπο των μεγάλων Εθνικών Σχολών της Ρωσίας, των Σκανδιναβικών Χωρών κ.ά.O Καλομοίρης έχει γεννηθεί στη Σμύρνη, σπούδασε στη Βιέννη και στη συνέχεια η πρώτη του επίσημη επαγγελματική τοποθέτηση ήταν στο Χάρκοβο. Ήταν μέρος της ιδεολογίας του ότι εκεί τα μουσικά πράγματα ήταν αυτά που και ο ίδιος ήθελε να ακολουθήσει. Έτσι με το που πρωτοήρθε να εγκατασταθεί στην Ελλάδα, ευθύς εξαρχής έγινε δεκτός ως Καθηγητής στο Ωδείο Αθηνών. Γρήγορα όμως διαφοροποιήθηκε, γιατί ήθελε να ακολουθήσει το δικό του όραμα. Ίδρυσε το 1919 αρχικά το Ελληνικό Ωδείο. Όμως κάποιες καταστάσεις που δημιουργήθηκαν εκεί τα πρώτα χρόνια, τον έκαναν να θελήσει να απομακρυνθεί με ένα επιτελείο συντελεστών του και πλέον ίδρυσε το Εθνικό Ωδείο το 1926.Τότε διδασκόταν μόνο η κλασική μουσική- σε αντίθεση με την εποχή μας που έχουμε «ανοίξει» σε πολλά άλλα είδη. Ο Καλομοίρης ακολουθούσε τα διεθνή ευρωπαϊκά πρότυπα. Είχε λοιπόν ένα σαφές όραμα: ήθελε να περιλαμβάνεται και το ελληνικό στοιχείο, να παίζονται και ελληνικά έργα. Επίσης- και αυτό ίσως είναι το πιο σημαντικό- ήθελε η μουσική να απλωθεί να έρθει σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Γι΄αυτό από πολύ νωρίς είχε ένα όραμα αποκέντρωσης, το οποίο υπηρέτησε ιδρύοντας παραρτήματα όπου μπορούσε να βρει τους κατάλληλους συνεργάτες για κάτι τέτοιο. Εντός Ελλάδος, αλλά και εκτός Ελλάδος, εκεί που υπήρχε ελληνισμός.

Τ.Β. Που αλλού υπήρχαν παραρτήματα εκτός Ελλάδος;

Χαρά Καλομοίρη: Ξεκίνησε ιδρύοντας αρχικά παραρτήματα στην Κύπρο, στη Λευκωσία, στη Λεμεσό και αργότερα και στη Λάρνακα και μάλιστα συμβάλλοντας- έτσι όπως μου έχει ειπωθεί και από Κύπριους μελετητές και μουσικολόγους- πάρα πολύ στη διαμόρφωση και στην Κύπρο μιας συνείδησης γύρω από το θέμα της μουσικής της κλασικής, αλλά και της εθνικής μουσικής. Αργότερα, όταν το επέτρεψαν οι συνθήκες και έκανε τους κατάλληλους συνδέσμους, ίδρυσε και στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, το οποίο κράτησε μέχρι τότε που ήταν εκεί οι Έλληνες κάτοικοι της Αιγύπτου.

Τ.Β. Είναι γνωστό τοις πάσι ότι από το Εθνικό Ωδείο αποφοίτησαν σημαντικές προσωπικότητες- πολλές εκ των οποίων έγιναν διακεκριμένοι σολίστ ή και δάσκαλοι. Σε ποιους παράγοντες αποδίδετε αυτή τη σημαντική παράδοση;

Χαρά Καλομοίρη: Νομίζω ότι όταν οι απόφοιτοι ενός εκπαιδευτικού οργανισμού, όπως είναι το Εθνικό Ωδείο, διακρίνονται και διαπρέπουν είτε μέσα στην ίδια τη χώρα, είτε σε παγκόσμιο επίπεδο και δη στο μουσικό στίβο (που είναι από τους πιο δύσκολους επαγγελματικούς στίβους) σίγουρα αυτό δηλώνει ότι πήραν κάποια γερά θεμέλια. Και αυτό πραγματικά μας καθιστά περήφανους για τη διαχρονική ικανότητα που επέδειξε το Εθνικό Ωδείο, χάρη βεβαίως στους επίλεκτους συνεργάτες που έχει. Ασφαλώς, ούτε ο Καλομοίρης από μόνος του μπορούσε να το κάνει αυτό (και ας ήταν τόσο σπουδαίος) ούτε οι επίγονοι αυτής της προσπάθειας. Όμως έχω καταλάβει πόσο σημαντικό είναι να επιλέγεις τους συνεργάτες σου. Ανάμεσα στους παιδαγωγούς που εργάστηκαν και εργάζονται στο Εθνικό Ωδείο, υπάρχουν και σπουδαίοι καλλιτέχνες οι ίδιοι, αλλά και πολλοί που διακρίνονται ακριβώς για την παιδαγωγική τους ικανότητα. Είναι ολοφάνερο, ότι για να διδάξεις μουσική στα παιδιά και στους νέους, πρέπει αφενός να έχεις ο ίδιος πολύ γερές γνώσεις μουσικής και να είσαι καλός μουσικός. Όμως δεν αρκεί αυτό: η μουσική (όπως και η κάθε τέχνη) θέλει να μεταδώσεις στο παιδί την έμπνευση, την αγάπη για το είδος, γιατί από κει εξαρτώνται όλα. Η μουσική δεν είναι ένα εύκολο είδος σπουδών. Δεν μπαίνεις σε μια τάξη όπως συμβαίνει στο σχολείο ή στις ξένες γλώσσες. Είναι ένα ατομικό μάθημα, που απαιτεί μεγάλη ατομική προσπάθεια από το κάθε παιδί. Και βάζω την ατομική προσπάθεια πάνω από το ταλέντο! Το ταλέντο φυσικά βοηθάει και είναι εκ των ων ουκ άνευ, αν θέλει κάποιος να γίνει επαγγελματίας μουσικός. Αλλά πρέπει ο καθένας που ασχολείται με τη μουσική να συνειδητοποιεί ότι είναι ένα είδος που θέλει αγάπη, επιμονή, προσπάθεια και ζήλο για να φέρει αποτελέσματα. Και αυτός ο ζήλος χρειάζεται και από τις δυο πλευρές, και από το μαθητή και από το δάσκαλο.

Τ.Β. Στο πλαίσιο συνέντευξης τύπου που διενεργήθηκε προσφάτως με αφορμή τον εορτασμό των 90 χρόνων από την ίδρυση του Εθνικού Ωδείου ανακοινώσατε την ίδρυση νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όπως «μουσική πατριδογνωσία» και νέων μουσικών τμημάτων, όπως τμήμα Τζαζ. Ποιες είναι οι νέες καινοτόμες εκπαιδευτικές σας δράσεις και με ποια προσδοκώμενα εκπαιδευτικά αποτελέσματα;

Χαρά Καλομοίρη: Στην αρχή ξεκινήσαμε, όπως όλα τα ωδεία, μόνο με ένα κλασικό τμήμα, γύρω από την κλασική μουσική. Πλέον οι εποχές έχουν αλλάξει. Διεθνώς, η μουσική προσεγγίζεται στις διάφορες εκφάνσεις και όψεις της, αλλά δεν παύει να είναι μια. Όταν οι νέοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν όλες αυτές τις εκφάνσεις της μουσικής, μας ενδιαφέρει να έχουμε την καλύτερη δυνατή μετάδοση γνώσεων, ώστε να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Έτσι έχουμε κάνει εδώ και πολλά χρόνια ένα σημαντικό «άνοιγμα» στη σύγχρονη μουσική και ειδικά στο σύγχρονο τραγούδι. Φέτος, με αφορμή την επέτειο των 90 χρόνων, ξεκινάμε ένα νέο τμήμα τζαζ με επίλεκτους μουσικούς του είδους και φιλοδοξούμε να θεμελιώσουμε εδώ μια πολύ αξιόλογη σχολή τζαζ. Επίσης, σε συνεργασία και το ίδρυμα «Οκτώηχος», ξεκινάμε ένα καινοτόμο πρόγραμμα στο οποίο τα παιδιά θα διδαχθούν με ένα φιλικό και βιωματικό κυρίως τρόπο, στοιχεία της Ελληνικής Παράδοσης, τόσο θεωρητικά, όσο και πρακτικά. Είναι ένα μάθημα που περιλαμβάνει πολλά μαθήματα μέσα σε αυτό. Έχει σχεδιαστεί από το ίδρυμα «Οκτώηχος» και απευθύνεται σε παιδιά που έχουν τελειώσει την Γ΄Δημοτικού. Θα μάθουν ένα όργανο, θα ξεκινήσουν με ταμπουρά, θα διδαχθούν και τραγούδια της ελληνικής παράδοσης, θα ασχοληθούν και με την ιδιαίτερη σημειογραφία αυτής της μουσικής. Αρχικά, είναι σχεδιασμένο με τριετή διάρκεια και πιστεύουμε ότι δίνει την ευκαιρία στα παιδιά να αποκτήσουν μια καλή επαφή με αυτό που λέμε μουσική παράδοση.

Η Παραδοσιακή Χορωδία και Ορχήστρα του Εθνικού Ωδείου υπό τη Διεύθυνση του Μιχάλη Μακρή

Τ.Β. Υπάρχουν προγράμματα και για παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Χαρά Καλομοίρη: Προσπαθούμε να εισάγουμε συστήματα προσχολικής μουσικής αγωγής, δίνοντας μια ιδιαίτερη δική μας νότα. Έχουμε ήδη βάλει σε λειτουργία ένα σύστημα που λέγεται MUSIKIDS, το οποίο ξεκίνησε από τη Γερμανία και αναπτύχθηκε πολύ στην Αμερική. Αφορά διάφορες ηλικιακές ομάδες: από 3 μηνών, έως 18 μηνών, από 18 μηνών έως 3,5 ετών και από 3,5 ετών έως 5 ετών. Μετά πια, το παιδί μπορεί να μπει στα πιο εξελιγμένα συστήματα, όπως είναι το Orff και διάφορα άλλα. Τα παιδιά δεν μαθαίνουν βέβαια όργανο, αλλά γίνεται αυτή η πρώτη επαφή με το άκουσμα της μουσικής, με τους ήχους, το οποίο είναι πολύ σημαντικό για τη μετέπειτα εξέλιξή τους. Συμμετέχει και ο γονιός. Το μάθημα περιλαμβάνει ακούσματα, ρυθμικές φόρμες, τραγούδια κτλ. Εδώ και δυο χρόνια το υλοποιούμε με ιδιαίτερη επιτυχία σε ένα παράρτημά μας (το παράρτημα Νοτίων Προαστίων, δίπλα στο σπίτι του Καλομοίρη). Από πέρισυ το παρακολουθεί και η δίχρονη εγγονή μου…

Η Ελπίδα Παουλίνο διευθύνει την Παιδική Χορωδία του Εθνικού Ωδείου

Τ.Β. Ποια είναι τα προσδοκώμενα εκπαιδευτικά αποτελέσματα στα προγράμματα για παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Χαρά Καλομοίρη: Το παιδί έχει μουσική εμπειρία, βίωμα, το οποίο έχει πλέον εξακριβωθεί επιστημονικά ότι συνεπάγεται πολλές ωφέλειες στην ανάπτυξή του, όπως μια πιο καλή οργάνωση του εγκεφάλου, του κινητικού συστήματος. Η μουσική είναι ένα πολύ οργανωμένο πράγμα από κάθε άποψη. Αυτό μετά βοηθάει το παιδί σε όλα τα μαθησιακά θέματα που θα βρει μπροστά του. Για παράδειγμα, το να ξέρει να οργανώσει το δεξί χέρι με το αριστερό, το αυτί με το μάτι και με το στόμα που θα πει τον ήχο. Όλη αυτή η οργάνωση του σώματος-που εντέλει είναι και ψυχολογική-δίνει πολύ μεγάλα εφόδια για τη μετέπειτα ζωή του παιδιού.
Επίσης, εδώ στο Κεντρικό, ξεκινήσαμε ένα άλλο σύστημα το οποίο λέγεται Μέθοδος Willems. Έρχεται από την Ελβετία, μοιάζει πάρα πολύ και με το MUSIKIDS- έχει όμως κάποια επιπλέον στοιχεία. Το παιδί έρχεται σε επαφή με ήχους, με ειδικά όργανα, όπως καμπανάκια και μαθαίνει να ακούει όλες τις νότες από πολύ νωρίς χτυπώντας το καμπανάκι χωρίς ασφαλώς να χρειάζεται να πει τι νότα είναι. Μαθαίνει, για παράδειγμα, να ακούει πόσο μακριά είναι το ντο από το σολ, κατανοώντας έτσι την έννοια των μουσικών διαστημάτων, πριν καν μάθει τι θα πει διάστημα. Η μέθοδος αυτή απευθύνεται σε παιδιά 4 ως 6 ετών, τα οποία πριν μπουν στο πολύ οργανωμένο μάθημα της θεωρίας και του σολφέζ, μαθαίνουν να ακούν, να ξεχωρίζουν και να μιμούνται ρυθμούς, ύψος και βάθος τονικό. Έτσι, όταν μπαίνουν στην τάξη του οργανωμένου μαθήματος, είναι πολύ πιο βατό, είναι εξοικειωμένα πια.

Τ.Β. Το Εθνικό Ωδείο διακρίνεται, μεταξύ άλλων, και για τη Σχολή Κλασικής κιθάρας. Ποιος θεωρείτε ότι υπήρξε ιστορικά ο ρόλος του Εθνικού Ωδείου προς την κατεύθυνση θεσμοθέτησης των σπουδών της κλασικής κιθάρας;

Χαρά Καλομοίρη: Τις πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας του Εθνικού Ωδείου, δεν μπορώ να πω ότι η κιθάρα, ήταν στο επίκεντρο των σπουδών κλασικής μουσικής. Όμως πρέπει να μιλήσουμε για μια προσωπικότητα που έπαιξε καταλυτικό ρόλο σε αυτό: τον Δημήτρη Φάμπα. Ξεκινώντας να διδάσκει στο Εθνικό Ωδείο, ο Δ. Φάμπας, δημιούργησε μια Σχολή, η οποία μπορούμε να πούμε ότι σε αυτό τον τομέα ανέτρεψε τα πάντα (για την Ελλάδα, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο). Η Σχολή που δημιουργήθηκε μέσα από τον Φάμπα και στη συνέχεια και από τους μαθητές του (εκ ων οποίων μερικοί έχουν γίνει από τους πιο διακεκριμένους κιθαριστές της Ελλάδας και παγκοσμίως), δημιούργησε νέα δεδομένα. Θα αναφέρω βέβαια μόνο μερικούς, γιατί η λίστα είναι πολύ μεγάλη: τον Ευάγγελο Ασημακόπουλο και τη σύζυγό του, τη Λίζα Ζώη,(που και ως σολίστες και ως ντουέτο έχουν παίξει πολύ σημαντικό ρόλο), τον Νότη Μαυρουδή, τον Βαγγέλη Μπουντούνη, την Έλενα Παπανδρέου κ.ά. Με τέτοια σημαντικότατα αποτελέσματα, τα οποία αναγνωρίστηκαν πέρα απ΄τα στενά όρια της Ελλάδας, δεν ήταν αποδεκτό η κιθάρα να βρίσκεται στο περιθώριο της επίσημης αναγνώρισης της ελληνικής πολιτείας. Γι΄αυτό, όλος ο τότε κιθαριστικός κόσμος, με οδηγητή το Εθνικό Ωδείο και το επιτελείο των καθηγητών του στην κιθάρα, συνέβαλε στο να αλλάξει αυτό το καθεστώς και να επέλθει η αναγνώριση και η επίσημη ένταξη της κλασικής κιθάρας στο επίσημο πρόγραμμα σπουδών μουσικής του ΥΠ.ΠΟ., στο οποίο υπαγόμαστε. Ήταν μια αρκετά δύσκολη και επίπονη διαδικασία. Χρειάστηκαν πολλές διαβουλεύσεις, συναντήσεις, ζυμώσεις, ποιοι τίτλοι σπουδών θα αναγνωριστούν, πώς θα αναγνωριστούν οι ήδη υπάρχοντες τίτλοι σπουδών, αλλά νομίζω ότι η κατάληξη ήταν πολύ θετική. Είμαστε εξαιρετικά ικανοποιημένοι που τα παιδιά που σπουδάζουν κλασική κιθάρα στέκονται εφάμιλλα δίπλα σε όλα τα άλλα παιδιά που σπουδάζουν κάποιο άλλο όργανο ή φωνητική ή οτιδήποτε μέσα στο χώρο. Έχει δημιουργηθεί μια δεξαμενή μουσικών γύρω από την κλασική κιθάρα που νομίζω ότι αποτελεί και ένα φαινόμενο αξιοπρόσεκτο. Έτσι δικαιολογείται και η ύπαρξη ενός περιοδικού αφιερωμένου στην κλασική κιθάρα. Δεν νομίζω ότι υπάρχει σε όλες τις χώρες αυτό.

Η Χαρά Καλομοίρη, Γενική Διευθύντρια Εθνικού Ωδείου, η Λουντμίλα Λιμόροβα που έχει τη διεύθυνση της Ορχήστρας Δωματίου Εθνικού Ωδείου, η Ελπίδα Παουλίνο μαζί με την Παιδική Χορωδία Εθνικού Ωδείου που διηύθυνε και μπροστά τους, η ταλαντούχος μαθήτρια κιθάρας (τάξη Ε. Μπουντούνη) Κωνσταντίνα Ανδρίτσου, η οποία μας άφησε «άφωνους» με την ερμηνεία της…

Τ.Β. Σήμερα, ποιοί είναι οι κυριότεροι στόχοι και τα επιτεύγματα της Σχολής Κιθάρας δεδομένου ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι εξετάσεις που γίνονται κάθε χρόνο για πτυχία και διπλώματα, γίνονται εν συντομία και με πάρα πολύ ελαστικά κριτήρια…)

Χαρά Καλομοίρη: Δεν μπορώ και δεν είναι και η θέση μου να μιλήσω για το τι συμβαίνει στα άλλα ωδεία. Εγώ θα πω ότι στο Εθνικό Ωδείο η προσπάθεια για τη διατήρηση του επιπέδου είναι συνεχής. Αυτό γίνεται φανερό σε όλο το στάδιο σπουδών των παιδιών: απ΄τις μικρές τάξεις, μέχρι τις μεγάλες. Eκεί βέβαια, που πλέον καταγράφεται πολύ ξεκάθαρα το επίπεδο, είναι στις απολυτήριες εξετάσεις. Οι σπουδαστές μας που δίνουν είτε για πτυχίο, είτε για δίπλωμα, παρουσιάζουν ένα πολύ απαιτητικό πρόγραμμα που απ' ότι γνωρίζω ούτε σε Ακαδημίες του εξωτερικού, δεν είναι τόσο αυστηρό! Δεν το κάνουμε βεβαίως αυτό για να… βασανίσουμε τα παιδιά. Θεωρούμε σημαντικό αυτή την κληρονομιά να τη συνεχίσουμε και να κρατήσουμε όσο γίνεται ψηλά το επίπεδό μας. Νομίζω ότι αυτό είναι που βοηθάει και το να επιβιώσουμε ως χώρα πλέον, όχι μόνο ως ωδείο. Το να παλεύουμε και να μην συμβιβαζόμαστε ως προς την ποιότητα των πραγμάτων που κάνουμε, είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο για να κρατηθούμε σε μια εποχή τόσο έντονου ανταγωνισμού, ο οποίος υπάρχει και στη μουσική σε διεθνές επίπεδο. Φυσικά συναντάμε πάντοτε σπουδαστές, (ακόμη και καθηγητές) που σκέφτονται: «να πάρουμε ένα χαρτί», «να βρούμε μια δουλίτσα». Αυτή τη νοοτροπία προσπαθούμε να μην την καλλιεργούμε στο Εθνικό Ωδείο και όταν τη συναντάμε την πολεμάμε! Τα αποτελέσματα νομίζω έχουν δικαιώσει αυτή μας τη στάση. Δεν μας αρκεί το να φέρει ένα παιδί ένα πλούσιο πρόγραμμα μεγάλης διάρκειας. Κοιτάμε το πόσο τελειοποιεί την παρουσίαση ενός προγράμματος, την ερμηνεία του.

Τ.Β. Στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών σας δράσεων, εντάσσεται ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα «Μουσική Ακρόαση και Εκτίμηση για ενήλικες». Μπορεί κατά την άποψή σας ένας ενήλικας να εξοικειωθεί με τη μουσική δωματίου ή με τη συμφωνική μουσική, στην περίπτωση που δεν έχει αντίστοιχα μουσικά βιώματα;

Χαρά Καλομοίρη: Αυτό το μάθημα που αναφέρετε, είναι ένα νέο μάθημα που εισάγουμε με υπεύθυνη τη Μίνη Βασιλειάδου, το οποίο απευθύνεται σε εκείνους τους ανθρώπους που αισθάνονται ότι τους έλκει η κλασική μουσική, αλλά ούτε την έχουν σπουδάσει, ούτε έχουν ιδιαίτερες γνώσεις γύρω από το αντικείμενο. Δεν είναι εύκολο κάποιος που είναι εντελώς αδαής, να εκτιμήσει όπως πρέπει ένα ρεσιτάλ, μια συναυλία μουσικής δωματίου ή μια συμφωνική συναυλία. Μπορεί να πάρει κάποιες πληροφορίες από ένα καλά γραμμένο πρόγραμμα, αλλά δεν είναι αρκετό. Το μάθημα αυτό, το οποίο απευθύνεται σε ανθρώπους που δεν έχουν προηγούμενες γνώσεις, στοχεύει στο να τους βοηθήσει μέσα από τα κατάλληλα ερεθίσματα, τόσο ακουστικά, όσο και με τις πληροφορίες που θα λάβουν γύρω από ένα συνθέτη και το έργο του, να εξοικειώνονται με τη μουσική και να γίνονται καλύτεροι ακροατές, καλύτεροι φιλόμουσοι. Στο κάτω κάτω, αυτοί οι άνθρωποι στηρίζουν και τη δική μας τη δουλειά, είναι το κοινό μας. Γι΄αυτό, θέλουμε να έχουμε ένα μορφωμένο κοινό.

Τ.Β. Πριν χρόνια, στο πλαίσιο ενός μουσικολογικού συνεδρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών, είχε ειπωθεί ένα αστείο λογοπαίγνιο, περίπου ως ακολούθως: «…κάποτε στην Ελλάδα, είχαμε έναν Καλομοίρη. Σήμερα, έχουμε μια…Καλομοίρα!» Ποια είναι η άποψή σας για τη διάχυση της ποπ μουσικής κουλτούρας στα παιδιά και τους νέους;

Χαρά Καλομοίρη: Εγώ τώρα ως Καλομοίρη, πρέπει να σχολιάσω την… Καλομοίρα! Πάντοτε η νεολαία έχει τη δική της μουσική, το οποίο δεν νομίζω ότι είναι αναγκαστικά κάτι που πρέπει να μας προβληματίζει και να μας ενοχλεί. Όχι μόνο η νεολαία, αλλά όλοι οι άνθρωποι χρειαζόμαστε και αυτή την πιο ελαφρά πλευρά της ζωής και στην τέχνη ακόμη. Δεν είναι κακό αυτό. Το κακό είναι όταν συγχέουμε τα είδη και κατά κάποιο τρόπο αναδεικνύουμε τους ποπ καλλιτέχνες σαν να είναι οι πιο σπουδαίοι μουσικοί! Όπως ξέρουμε, η κλασική μουσική έχει πλέον σήμερα και επιστημονικά αποδειχθεί ότι μπορεί να παίξει πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή ενός ανθρώπου. Όχι μόνο για κάποιον που θα γίνει επαγγελματίας μουσικός, αλλά και για το παιδί που θα μάθει μουσική, πόσο μπορεί να το βοηθήσει στην ψυχοσωματική υγιή ανάπτυξή του. Αυτά όλα μπορεί να τα κάνει κυρίως η κλασική μουσική. Η ποπ μπορεί να ψυχαγωγήσει και καλά θα κάνει. Αλλά από τη στιγμή που δεν τα ανακατεύουμε τα δυο, νομίζω ότι μπορούν κάλλιστα να συνυπάρχουν και να παίξει το κάθε είδος το δικό του ρόλο στη ζωή ενός ανθρώπου.

Τ.Β. Θα μου επιτρέψετε να κάνω τον «δικηγόρο του διαβόλου»: κάποιος που ακούει ποπ εγχώρια και ξένη, θα έχει το αισθητήριο να κατανοήσει τον Bach;

Χαρά Καλομοίρη: Θα το πάω αντίστροφα: ότι κάποιος που ακούει Bach ή Beethoven είναι λιγότερο πιθανόν να ακούει ποπ. Αυτός όμως που ακούει όλους αυτούς τους ποπ καλλιτέχνες, δεν αποκλείεται να ανακαλύψει τον Bach κάποια στιγμή στη ζωή του και να συγκινηθεί από αυτόν. Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο. Η κλασική μουσική είναι μια μουσική που «μιλάει» σε ένα βαθύτερο επίπεδο και ανοίγει άλλες πτυχές του ψυχικού μας κόσμου. Είναι ένα δώρο όταν μπορείς να το έχεις, αλλά δυστυχώς δεν συμβαίνει σε όλους. Νομίζω ότι κάποιος-ακόμη και αν ακούει αυτή την πιο ελαφρά πλευρά της μουσικής- δεν πρέπει να αποκλείσουμε ότι θα βρει και αυτό το δρόμο με τις κατάλληλες συνθήκες. Αυτό που ήθελα να πω πάνω σε αυτό που με ρωτήσατε για τα είδη στο Εθνικό Ωδείο, είναι ότι έχουμε ένα πολύ δυνατό τμήμα σύγχρονου τραγουδιού. Τα παιδιά τραγουδάνε τα ποπ τραγούδια στα οποία αναφερθήκατε αλλά με έμφαση στο «έντεχνο» που είναι το πιο ποιοτικό τραγούδι. Κάνουμε μια πολύ μεγάλη προσπάθεια αυτά τα παιδιά που προέρχονται από το πιο «εύκολο» είδος μουσικής, να αποκτούν παρ' όλα αυτά μια σφαιρική και ολοκληρωμένη μουσική μόρφωση. Παρακολουθούν και τα θεωρητικά μαθήματα, διδάσκονται σολφέζ, ιστορία της μουσικής και αποκτούν εξαιρετικές επιδόσεις πάνω σε αυτά. Και αυτό μας δίνει μεγάλη χαρά! Γιατί ένα παιδί το οποίο έρχεται με μια αρχική φιλοδοξία να γίνει ένας άλλος Ρουβάς ή μια Καλομοίρα, όταν φεύγει από δω με το πτυχίο του, έχει μάθει και τον Bach, τον Beethoven, τον Mozart, τον Debυssy και έχει αποκτήσει μια εικόνα της μουσικής πολύ διαφορετική. Δεν σημαίνει ότι ο ίδιος θα ακολουθήσει την κλασική μουσική, αλλά έχει πια την παιδεία. Και όταν θα βγει να τραγουδήσει σε μια μουσική σκηνή, θα κουβαλάει αυτή την παιδεία. Και νομίζω ότι αυτό παίζει ένα σημαντικό ρόλο στα πράγματα. Το θεωρώ ότι είναι ένα θετικό επίτευγμα ότι τους δίνουμε αυτή τη δυνατότητα να διευρύνουν τους μουσικούς τους ορίζοντες.

Ο Ακαδημαϊκός και Πρόεδρος της Ε.Ε.Μ., Θ. Αντωνίου, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Εθνικού Ωδείου και συνθέτης, Περικλής Κούκος μαζί με τα μέλη της παιδικής χορωδίας, τα οποία ερμήνευσαν έργα τους, υπό τη διεύθυνση της Ελπίδας Παουλίνο.

Τ.Β. Στο πλαίσιο εορτασμού των 90 χρόνων, παρουσιάστηκε στο Μουσείο Μπενάκη η επετειακή σας συναυλία. Θα θέλατε να αναφερθείτε σχετικά;
Χαρά Καλομοίρη: Κάθε 10 χρόνια, κάνουμε μια επετειακή συναυλία. Θελήσαμε να δώσουμε έμφαση στην πολύπλευρη όψη της μουσικής. Γι΄ αυτό το λόγο έχουμε έμφαση στην κλασική μουσική, το κλασικό ρεπερτόριο (ελληνικό και ξένο). Ξεκινάμε με Καλομοίρη, αλλά και άλλους έλληνες συνθέτες πολλοί εκ των οποίων είναι και απόφοιτοι του Εθνικού Ωδείου: ο Περικλής Κούκος, ο Θόδωρος Αντωνίου, ο Νίκος Ξανθούλης κ.ά. Έχουμε όμως και μεγάλους κλασικούς όπως είναι ο Bach, Debυssy, Bella Bartok κτλ. Η συναυλία αρχίζει με παραδοσιακά ελληνικά της Σμύρνης. Συμμετέχει και η Ορχήστρα και Χορωδία Βυζαντινής Παραδοσιακής Μουσικής, η Κλασική Χορωδία των Ενηλίκων, η Παιδική Χορωδία και Ορχήστρα Δωματίου, δηλαδή όλα μας τα μουσικά και φωνητικά σύνολα.

Τ.Β. Πώς θα θέλατε να δείτε το Εθνικό Ωδείο στον εορτασμό των 100 χρόνων;

Χαρά Καλομοίρη: Θέλω να πιστεύω ότι τόσο στο ωδείο, όσο γενικότερα στη χώρα και τον κόσμο, θα καταφέρουμε να κρατήσουμε την κλασική μουσική (που είναι το είδος που και εγώ σπούδασα, αγάπησα και δίδαξα) στη θέση που της αξίζει μέσα στη ζωή μας. Γιατί αυτή τη στιγμή και σε διεθνές επίπεδο τίθεται εν αμφιβόλω. Είναι σίγουρο ότι και η ποπ και η ροκ μουσική έχουν μέσα εξάπλωσης πολύ δυνατά, στα οποία η κλασική μουσική σε ένα βαθμό υστερεί. Παρόλα αυτά, πιστεύω ότι θα συνεχίσουν να υπάρχουν άνθρωποι που ενδιαφέρονται γι΄ αυτό το είδος, που θα ανακαλύπτουν τη χαρά που μπορεί να δώσει αυτή η μουσική και θα επιδιώκουν τη γνώση και την καλλιέργειά της.

Τ.Β. Θα μου επιτρέψετε μια προσωπική ερώτηση: είστε εγγονή του Μανώλη Καλομοίρη. Έχετε κάποια ανάμνηση από τον μεγάλο Μουσουργό, που σας συγκινεί και θα θέλατε να τη μοιραστείτε με ένα ευρύτερο κοινό;

Χαρά Καλομοίρη: Εγώ είχα τη χαρά να μεγαλώσω κοντά στον Μανώλη Καλομοίρη, τον παππού μου. Ζούσαμε στο ίδιο σπίτι, στο οποίο και κατοικώ ακόμη σήμερα με τις δικές μου εγγονές πλέον. Μέχρι σήμερα τα έχουμε καταφέρει να μένουμε σε αυτό το πατρογονικό σπίτι. Και βέβαια και τα πρώτα μου βήματα στη μουσική, τα έκανα κάτω από το βλέμμα του παππού (δεν θα έλεγα αυστηρό βλέμμα, γιατί ήταν πολύ ήπιος μαζί μου, ήταν πάρα πολύ τρυφερός παππούς). Στα νιάτα του, ξέρω ότι ήταν λίγο αυστηρός και επικριτικός. Έτσι τα πρώτα μου μουσικά βήματα, τα μαθήματα πιάνου, τα έκανα με τη μητέρα μου (η οποία ήταν σπουδαία πιανίστα και παιδαγωγός η ίδια) αλλά βέβαια ο παππούς άκουγε, σχολίαζε. Ειδικά στα δικά του τα έργα για παιδιά, που είχα την ευκαιρία να παίξω τότε, μου έκανε πολλές και πολύτιμες υποδείξεις και με είχε βάλει να τα ηχογραφήσω στο ραδιόφωνο, όταν ήμουν 10 χρονών. Αυτά τα διδάχθηκα με τη δική του επίβλεψη. Θα σας πω όμως και κάτι που συνέβη όταν ήμουν 4-5 χρονών περίπου, τότε που ο Καλομοίρης έγραφε την Όπερά του «Ανατολή». Εγώ, πήγαινα σαν ζιζάνιο για να τον αποσπάσω από τη δουλειά του και του έλεγα: «τι κάνεις εκεί, παππού;» Ήθελα, βεβαίως, να ασχοληθεί μαζί μου. Εκείνος μου απαντούσε: «γράφω για το καλό μου κοριτσάκι, τη Χαρούλα» και βέβαια έγραφε νότες. Αλλά εμένα μου αρκούσε που μου έλεγε ότι έγραφε για μένα. Και το συγκινητικό είναι ότι όντως αυτή την Όπερα μου την αφιέρωσε….

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Νοέμβριος 2016