ΧΡIΣΤΟΣ ΤΖΙΦΑΚΙΣ
Συνέντευξη με αφορμή τη συναυλία στην ΕΛΣ (26/5)

Στην Τίνα Βαρουχάκη

Κρητική μουσική και το πιο χαρακτηριστικό σύμβολό της, η κρητική λύρα, ενδεχομένως απηχούν για τον μέσο φιλόμουσο, την «ελαφρότητα» της ατμόσφαιρας ενός κρητικού γλεντιού. Και όμως…έπρεπε να ακολουθήσουν δυο και πλέον ώρες συζήτησης, για να συνειδητοποιήσω  τις ποικίλες ιστορικές, μουσικολογικές, εθνογραφικές και κοινωνιολογικές διαστάσεις που κρύβονται πίσω από τη μελέτη της μουσικής αυτής. Εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον, παρουσιάζει η επιστημοσύνη που διέπει την ανάλυση της αρμονίας, της οργανογνωσίας και της μορφολογίας της Κρητικής μουσικής.
Με αφορμή το διήμερο αφιέρωμα, 26-27 Μάϊου από την  Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, με θέμα: «Ο Ήχος των Ανωγείων»,  το κοινό θα έχει την ευκαιρία να ακούσει Κρητική μουσική, να παρατηρήσει παραδοσιακά κρητικά όργανα και να αποκτήσει ενδιαφέρουσες γνώσεις για την κατασκευή τους: από το πιο αρχαίο, το  μινωικό σείστρο, ως ενετικά μαντολίνα πλέον των 100 ετών… Από διάφορους τύπους λύρας, όπως η βροντόλυρα ή γιγαντόλυρα, έως την-προσφάτως κατασκευασμένη και εντυπωσιακή -τσελόλυρα!
Ο διεθνούς φήμης σολίστ και καθηγητής Φλαμένκο κιθάρας, Χρίστος Τζιφάκις, με καταγωγή από το Ρέθυμνο, προβαίνει σε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες αναλύσεις με επιστημονική θεμελίωση, αποδεικνύοντας ότι η Κρητική μουσική έχει πολλές και ποικίλες επιρροές που την καθιστούν συγκερασμό Ανατολής και Δύσης. Βασιζόμενος σε ένα αξιοθαύμαστο επιστημονικό και καλλιτεχνικό υπόβαθρο,  ο Χρίστος Τζιφάκις, ανάγει την φλαμένκο κιθάρα σε πρωταγωνιστικό ρόλο και την εμπλέκει  σε ένα γόνιμο διάλογο με την κρητική λύρα του Λεφτέρη Ανδριώτη, το τσέλο του Γιώργου Ταμιολάκη, το μπάσο του Παναγιώτη Μπουραζάνη και τη ντραμς του Γιάννη Δημουλά, υποσχόμενοι  μια όμορφη μουσική βραδιά στις 26 Μαΐου.
Το μουσικό διήμερο, ολοκληρώνεται με την πολύτιμη συνδρομή και άλλων μουσικών συνοδοιπόρων:
του Μιχάλη Κονταξάκη (μαντολίνο) Αντώνη Βουμβουλάκη (ηλεκτροκλασική κιθάρα), Κωνσταντίνου Καλατζή (κρουστά), των οποίων η συναυλία επίσης έχει προγραμματιστεί για τις 26 Μαΐου. Το συγκρότημα XYLOURIS WHITE,  με τον Γιώργο Ξυλούρη (λαούτο) και  Τζιμ Γουάιτ (τύμπανα), θα δώσει συναυλία στις 27 Μαΐου. Όλοι οι μουσικοί, υπόσχονται να μας μεταφέρουν σε ένα-όπως όλα δείχνουν- πρωτόγνωρο και άκρως ενδιαφέρον μουσικό ταξίδι στον «Ήχο των Ανωγείων».

 «Δεν πρέπει να αποκλείεται κανένας από τη χαρά της μουσικής!  Όμως επειδή δεχόμαστε όλο αυτό τον καταιγισμό της πληροφόρησης και αισθανόμαστε  ότι απειλείται η παράδοσή μας,  αυτό πολλές φορές μας κάνει αμυνόμενους απέναντι στην παράδοση και συντηρητικούς. Η παράδοση που έχει ρίζα και είναι ζωντανή,  συνεχίζει να βγάζει καρπό, δεν χρειάζεται να τη βλέπουμε φοβικά. Οποιοσδήποτε μουσικός μπορεί να παίξει κρητική μουσική αν του εξηγήσεις ορισμένα πράγματα.»

 

 

Τ.Β. Στις 26 Μαϊου παρουσιάζετε στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ ένα σύνολο μουσικών συνθέσεων που σας γυρίζουν πίσω, στις κρητικές σας ρίζες, με τίτλο «Επιστροφή». Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα και τι περιλαμβάνει;

Χρίστος Τζιφάκις: Καταρχάς, να ευχαριστήσω από καρδιάς τον Γιώργο τον Κουμεντάκη, τον Διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (Ε.Λ.Σ.), καθώς και στον Αλέξανδρο Ευκλείδη, Διευθυντή της Εναλλακτικής Σκηνής της Ε.Λ.Σ. Όταν ο Γιώργος  Κουμεντάκης ανέλαβε τη διεύθυνση της Ε.Λ.Σ., του έκανα την πρόταση να  συνδέσουμε έναν κορυφαίο φορέα του κέντρου, με ένα απομακρυσμένο ορεινό χωριό της Ελλάδας. Έθεσα την εξής διάσταση: πώς  μπορεί πολιτιστικά αυτό να συνδεθεί με ένα χωριό της Κρήτης-και μάλιστα ορεινό-που έχει τον δικό του πολιτισμό; Του φάνηκε καλή ιδέα αυτή, γιατί έχει πολλές πολιτιστικές προεκτάσεις. Συνδεόμαστε στην Ελλάδα από την Περιφέρεια στο Κέντρο, σε μια σχέση αμφίδρομη, ώστε να  υπάρχει μια ανταλλαγή πολιτιστικών προϊόντων από την Αθήνα προς τα Ανώγεια  και αντιστρόφως.

Τ.Β. Πότε ξεκίνησε αυτή η συνεργασία;

Χρίστος Τζιφάκις: Η συνεργασία αυτή ξεκίνησε πέρυσι, όπου η Εναλλακτική σκηνή της Ε.Λ.Σ. έστειλε ένα κλιμάκιο της «Όπερας της Βαλίτσας», στο πλαίσιο  του Φεστιβάλ Κιθάρας Ανωγείων. Παρουσίασαν την όπερα σκιών: «Η επιστροφή του καραγκιόζη στην πατρίδα», που ήταν μια παραλλαγή της όπερας του Βέρντι: «Η επιστροφή του Οδυσσέα στην Πατρίδα». Έπαιξαν με αναγεννησιακά όργανα και ανάμιξαν το στοιχείο αυτό με την παράδοση.
Η παράσταση έγινε στην πλατεία των Ανωγείων, έξω από το σπίτι του Νίκου Ξυλούρη. Με την ευκαιρία, να αναφέρουμε ότι τα Ανώγεια είναι ένα κατεξοχήν μουσικό χωριό. Αποτελεί θαύμα το πόσοι μουσικοί κατάγονται από τα Ανώγεια με κορυφαίο βέβαια τον Νίκο τον Ξυλούρη και όλη την οικογένεια των Ξυλούρηδων, όπως ο  Ψαραντώνης. Μάλιστα, ο  γιος του, ο Ψαρογιώργης, θα παίξει  την επόμενη μέρα στις 27 του μηνός. Μια πρόταση του Γιώργου Κουμεντάκη, ήταν να παρουσιάσουμε και την οργανοποιεία της Κρήτης. Να δούμε τη λύρα και τα υπόλοιπα παραδοσιακά όργανα και να μάθουμε  πώς κατασκευάζονται.

 

 

Τ.Β. Τι έργα θα περιλαμβάνει το διήμερο;

Χρίστος Τζιφάκις: Την πρώτη μέρα θα παίξουμε ο Μιχάλης Κονταξάκης, ο λυράρης, στο μαντολίνο και εγώ. Τη δεύτερη μέρα, θα είναι  ο Γιώργος Ξυλούρης  (Ψαρογιώργης) στο λαούτο, με τον Τζιμ Γουάιτ (που είναι Αυστραλός) στα τύμπανα. Αυτή η συνεργασία αποτελεί ένα «άνοιγμα» της Κρητικής μουσικής. Σε ό,τι με αφορά, θα παρουσιάσω επτά κομμάτια. Κάποια είναι διασκευές, όπως είναι το «όσο βαρούν τα σίδερα» του Φουσταλιέρη, που είναι ένα πάρα πολύ αγαπητό τραγούδι, τραγουδιέται ακόμη. Επίσης  έχω γράψει ένα κομμάτι που ονομάζεται «Όνειρο», το οποίο προέκυψε από νανουρίσματα που κατέγραψε το 1952-53 ο Γάλλος μουσικολόγος, Baud Bovy. Έχω διασκευάσει τον πεντοζάλη τον Χανιώτη, που γράφτηκε για την Εθνικοαπελευθερωτική επανάσταση που είχε γίνει από τους Σφακιανούς. Το έργο αυτό έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία: οι 11 οπλαρχηγοί που συμμετείχαν, για να δείξουν την αδελφοσύνη των Καπετανάτων στην Κρήτη, δώσαν σε έναν λόγιο μουσικό της εποχής την παραγγελία να γράψει ένα πεντοζάλη, που θα έχει 11 γυρίσματα, δηλαδή 11 θέματα, πάνω στα οποία έχω συνθέσει μια Ελεγεία. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει ακόμη, παραλλαγές πάνω στα συρτά του Ροδινού, ενός λυράρη, εξαιρετικού ταλέντου, από την Κρήτη, που πέθανε σε ηλικία μόλις 23 ετών! Θα παίξουμε και τις παραλλαγές στον Ερωτόκριτο- ένα αμιγώς οργανικό έργο. Αυτό το μουσικό θέμα είναι καταπληκτικό! Δεν γνωρίζουμε ποιος το έχει γράψει. Μάλλον ήταν άνθρωπος με  Δυτική μουσική Παιδεία. Το έργο αυτό είναι ένα σύμβολο, γιατί περιλαμβάνει όλο το Έπος της φυλής.  Στην Κρήτη, στα Ανώγεια, υπήρχαν βοσκοί που  τους έλεγες ένα στίχο από τον Ερωτόκριτο  και συνέχιζαν παρακάτω! Βέβαια, είναι πιο γνωστό, το ερωτικό κομμάτι, το σχετικό με την Αρετούσα. Αλλά υπάρχει και ένα πολεμικό, που θυμίζει μια πιο σύγχρονη Ιλιάδα. Υπάρχει μια αντίθεση στον Ερωτόκριτο: αφενός το στοιχείο το Λυρικό, αφετέρου,  το πολεμικό, το ηρωικό, όπως και το στοιχείο της ανησυχίας, γιατί ο Ερωτόκριτος εξορίζεται. Προσπάθησα να τα μεταφέρω μουσικά σε ένα σύντομο τρίπτυχο… Κλείνοντας το πρόγραμμα της συναυλίας, φέρνω  τη λύρα να παίξει κομμάτια  με αναφορά στη μουσική του "Chick" Corea, που μου αρέσει πολύ.

 

 

Τ.Β. Aπό πότε ξεκινάει η ενασχόλησή σας με την Κρητική μουσική;

Χρίστος Τζιφάκις: Έχουμε παράδοση μουσική από τη γιαγιά μου, τους παππούδες μου. Τα γλέντια στην Κρήτη, τα έχω δει από τα γεννοφάσκια μου. Δεν ασχολήθηκα όμως ενεργά με την Κρητική μουσική. Η στροφή που έκανα  κάποια εποχή στο Φλαμένκο, με οδήγησε κατά ένα «παράδοξο» τρόπο στην Κρητική μουσική.  Γενικά ο τρόπος που αξιοποιείτο  η κιθάρα στα Κρητικά, δεν μου άρεσε. Θεωρούσα ότι  έχει περισσότερες δυνατότητες και μπορεί να χρησιμοποιηθεί αλλιώς. Επειδή στο φλαμένκο η κιθάρα είναι συνοδευτικό  και έντονα ρυθμικό όργανο, παίζει ρυθμό για να χορεύει ο χορευτής. Την αντίστοιχη δουλειά, την κάνει στα Κρητικά το λαούτο. Η λύρα παίζει το σκοπό και το λαούτο δίνει το τέμπο για να χορεύεις. Από το Φλαμένκο βρήκα το «κλειδί» για να εντάξω την κιθάρα στα Κρητικά. Είναι μια πενταετία που πειραματίζομαι σχετικά και αυτή είναι μια πιο ολοκληρωμένη δουλειά που την παρουσιάζω πλέον ως άποψη. 

Τ.Β. Έχετε ασχοληθεί με την Κρητική Μουσική στο πλαίσιο των σπουδών σας;

Χρίστος Τζιφάκις: Έψαχνα κάποια στοιχεία στο πλαίσιο της διπλωματικής που είχα εκπονήσει στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο με θέμα τη Λόγια Ελληνική Μουσική από το 1453 ως το 1970. Μου έκανε εντύπωση το εξής: στην Κρήτη υπήρχε μια έντονη διδακτική παρουσία των καθολικών, επί Ενετοκρατίας. Εκείνη την εποχή, βρίσκουμε στην Κρήτη ένα μοναδικό φαινόμενο: πρώτον, το φαινόμενο της συλλειτουργίας καθολικών και ορθοδόξων στην Εκκλησία, το οποίο δεν έχουμε αλλού. Υπήρχε Εκκλησιαστικό Όργανο στην Εκκλησία του Αγίου Μάρκου, στο Ηράκλειο και οι Ρεθυμιώτες, έφτιαξαν ένα φορητό και το περιφέρανε στο Ρέθυμνο. Το φαινόμενο της συλλειτουργίας υπήρχε πριν την Τουρκοκρατία. Επίσης, βρέθηκαν Βυζαντινοί Ύμνοι γραμμένοι σε Βυζαντινή γραφή, οι οποίοι όμως είχαν αντίστιξη! Βρέθηκε στην Κρήτη αντιστικτική γραφή με Βυζαντινό Cantus Firmus. Eίναι ένα μοναδικό φαινόμενο αυτό! Οι επηρεασμοί που είχαν, δημιουργήσαν ένα ιδιαίτερο είδος στη Βυζαντινή μουσική που είναι το «Ψάλλειν κατά τους Κρήτας». Τα γραπτά που μείναν από αυτούς, βρίσκονται στο Άγιο Όρος και κάποια στο Ισραήλ. Τα Cantus Firmus σε αυτή τη γραφή φέρνει τη Βυζαντινή μαζί με τη Δυτική μουσική σε ένα συγκερασμό.

Τ.Β. Από πότε άρχεται η λόγια Ελληνική μουσική;

Χρίστος Τζιφάκις: Άρχεται ιστορικά με τον Φραγκίσκο Λεονταρίτη, ο οποίος ήταν Κρητικός από το Ηράκλειο και έγραφε καθαρή αντίστιξη, δυτικότροπη, γεγονός που δείχνει ότι η Κρήτη έχει μια παράδοση πολύ γερή, αιώνων και κινείται μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Αργότερα,  με την παρουσία των Τούρκων, έχουμε επηρεασμούς από Τούρκους μουσικούς. Αλλά και αργότερα, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, υπάρχουν επιρροές από Πρόσφυγες. Επομένως, η Κρήτη, μουσικά έχει δεχθεί πάρα πολλούς και ποικίλους επηρεασμούς. Το δυτικό  και το ανατολικό στοιχείο, το βρίσκουμε στη μουσική σε μια λανθάνουσα μορφή ακόμη και σε απλά συρτά, όταν ακούμε την πτώση που κάνουν. Θα βρούμε  πτώσεις οι οποίες είναι δυτικές, δυτικότροπες, αρχαΐζουσες, καθώς και καθαρά ανατολίτικες. Άρχισα  να ψάχνω τη δυτική μουσική, να μαζεύω στοιχεία, να ερευνώ, να ακούω… Να βλέπω τι μπορούσα να κάνω συνθετικά, αλλά και πάνω στην κιθάρα. Μου προξένησε το ενδιαφέρον το φαινόμενο  της αντίστιξης πάνω στο Βυζαντινό μέλος, που δεν ξέρω αν το έχουμε αλλού, γιατί συνήθως η Βυζαντινή μουσική είναι τέχνη του Ισοκράτη. Αλλά με ενδιαφέρει περισσότερο καλλιτεχνικά, παρά μουσικολογικά. Έμεινα στο πώς  στην Κρήτη σε κάποιες ιστορικές περιόδους συνυπάρχει το δυτικό στοιχείο με το ανατολικό. Οι Κρητικοί στην κουλτούρα τους είχαν πάντα την τάση να αφομοιώνουν στοιχεία που έρχονται από αλλού από την μια μεριά, αλλά από την άλλη, να τα κάνουν δικά τους. Και αυτό συνέβαινε και λόγω νοοτροπίας, αλλά και καθαρά γεωγραφικά, λόγω του αποκλεισμού του νησιού σε άλλες εποχές. Έτσι, άρχισε να δημιουργείται ένα ύφος, όπου τελικά μιλάμε για Κρητική Τέχνη,  ζωγραφική, αρχιτεκτονική, μουσική…  Όλα αυτά, τα αξιοποίησα ως πηγή  έμπνευσης. 

Τ.Β. Στο δελτίο τύπου της επικείμενης συναυλίας,  αναφέρετε ότι οδηγό σας αποτέλεσαν «οι καταγραφές του μουσικολόγου Baud Bovy που έγιναν σε ορεινές περιοχές της Κρήτης το 1953-54, οι μελωδίες που ηχογράφησαν οι πρωτομάστορες της κρητικής λύρας, τα ηχοχρώματα της μικρασιατικής μουσικής παράδοσης που έφεραν στην Κρήτη οι πρόσφυγες, αλλά και θέματα που βρίσκουμε στο ρεπερτόριο της jazz και που θυμίζουν παλιούς τρόπους…» Πώς συνομιλούν όλες αυτές οι ετερόκλιτες και ετερογενείς μουσικές αναφορές;

Χρίστος Τζιφάκις: Ο Baud Bovy  γύριζε με ένα κασσετοφωνάκι τα ορεινά-κυρίως-χωριά της Κρήτης. Ηχογράφησε  οργανοπαίχτες,  αλλά και μαμάδες, γιαγιάδες, οι οποίες έλεγαν μοιρολόγια και νανουρίσματα. Αυτά λοιπόν εκδόθηκαν από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, με την Επιμέλεια του Καθηγητή, Λάμπρου Λιάβα. Τα ηχογράφησε και τα κατέγραψε σε παρτιτούρα. Κατά προσέγγιση βέβαια. Μου έκανε δε εντύπωση, ότι  τα περισσότερα ήταν πολύ καλά κουρδισμένα, οι τόνοι ήταν σωστοί. Επίσης διαπίστωσα, ότι τα περισσότερα ήταν τραγουδισμένα από ρε, που είναι ο πρώτος Βυζαντινός ήχος. Φαίνεται, τους είχε εντυπωθεί-ίσως επειδή τα Κρητικά όργανα κουρδίζουν σε ρε. Μάλιστα,  σε αυτά τα νανουρίσματα, όπως και στα μοιρολόγια, τηρούσαν μια διμερή φόρμα, δηλαδή, υπήρχε το Α-Β,  που βρίσκει κανείς και στη μαντινάδα. Ως προς τις μουσικές αναφορές, το προεξάρχον στοιχείο είναι η κιθάρα φλαμένκο. Αλλά μουσικά,  αυτά τα στοιχεία έχουν αλληλεπιδράσει, με αποτέλεσμα να μην είναι μόνο ένα το  προεξάρχον στοιχείο. Η λύρα έχει μια πάρα πολύ έντονη ταυτότητα. Το ηχόχρωμά της, σου φέρνει την Κρήτη στο μυαλό. Το ίδιο συμβαίνει κατ΄αναλογία  με την κιθάρα φλαμένκο και την Ισπανική μουσική.  Συνυπάρχουν;  Στο παρελθόν αυτό το έχω δοκιμάσει στην πράξη. Έχω φέρει στην Κρήτη Ισπανούς καλλιτέχνες-χορευτές κυρίως-αλλά και τραγουδιστές. Οι Κρητικοί-και ειδικά οι λαουτιέριδες-έχουν παίξει κομμάτια με μόλις μια – δυο πρόβες σε συναυλίες, σε μεγάλα θέατρα. Πρόπερσι, παίξαμε στο θέατρο του Ξυλούρη, με τον Στέλιο Πετράκη. Κάποια θέματα Ισπανικά με ορισμένα Κρητικά, ταιριάζουν λες και είναι το ίδιο! Γιατί όλα τα συνδέει ένα πολύ έντονο ρυθμικό στοιχείο. Πατάνε πάνω σε μια πολύ έντονα και πολύ καθαρά αρθρωμένη ρυθμική βάση. Το βασικό στοιχείο της Κρητικής Μουσικής, είναι ότι όλη είναι  στα 4/4 γραμμένη. Όμως γίνονται πάρα πολλά πράγματα ρυθμικά,  φραστικά πάνω στα 4/4. Προσπαθώ να τα αναδείξω πιο ανάγλυφα με τη ντραμς και το μπάσο, που είναι κατεξοχήν ρυθμικά όργανα. Η Κρητική μουσική φραζάρει εντελώς διαφορετικά από τόπο σε τόπο. Και αυτό έχω προσπαθήσει να το δείξω μέσα στις επεξεργασίες που έχω κάνει. 

 

 

Τ.Β. Στο εγχείρημά σας, η παραδοσιακή κρητική μουσική φαίνεται να αποσπάται από τα αρχικά της συμφραζόμενα και να δέχεται προσμίξεις από τα ποικίλα μουσικά είδη, της πλούσιας μουσικής σας διαδρομής, κλασική, φλαμένκο, τζαζ κτλ. Ποια στοιχεία από άποψη αρμονίας, ρυθμικών μοτίβων, ενορχήστρωσης, συγκροτούν την αισθητική των νέων πολυπολιτισμικών μουσικών συνθέσεων;

Χρίστος Τζιφάκις: Έχει ένα συγκερασμό πολιτισμών. Όμως αυτό δεν προέκυψε επιτηδευμένα, αλλά αυθόρμητα. Τα μουσικά όργανα τα χρησιμοποίησα σαν εργαλεία. Η ντραμς και το μπάσο, αξιοποιήθηκαν για να  αναδείξουν όσο πιο έντονα αυτή τη ρυθμική παραλλαγή και να δώσουν το στοιχείο του δυναμισμού. Όμως τα ρυθμικά μοτίβα που χρησιμοποιώ εκεί δεν προέρχονται από την κουλτούρα της τζαζ. Είναι μέσα από την κρητική κουλτούρα. Απλά, τα εργαλεία που έχω είναι άλλα. Από την  ίδια τη χρήση των εργαλείων, προκύπτει και η αισθητική της μουσικής. Για παράδειγμα,  αν ακούσει κανείς τα Χανιώτικα,  θα δει  ότι ενώ παίζουν Συρτό, μέσα στον τρόπο που παίζει το λαούτο και τη ρυθμική αγωγή που έχει,  θα ακούσει  το Πεντοζάλη μέσα στο Συρτό. Από την άλλη μεριά, τα συρτά, όπως τα παίζουν στο Ρέθυμνο, επειδή έχουν επηρεαστεί και από άλλα ακούσματα, όπως τα ταμπαχανιώτικα, άλλα ανατολίτικα ακούσματα, μπορεί να ακούσει κανείς ακόμη και βαρύ τσιφτετέλι. Διευκρινίζω όμως ότι δεν έχει καμία σχέση με το τσιφτετέλι όπως το εννοούμε σήμερα. Το τσιφτετέλι είναι ένα πολύ συγκεκριμένο ρυθμικό μοτίβο. Αν αλλάξεις το ένα όγδοο, έχεις τον πυρρίχιο. Αυτό το ρυθμικό σχήμα είναι αρχαιότατο. Χρονολογείται από την αρχαία ελληνική μουσική. Ήταν οι βασικές παραλλαγές της ελληνικής μουσικής, το ένα είναι πιο πολεμικό, το άλλο πιο κοσμικό. Αλλά εάν παιχτεί με την κατάλληλη μελωδία, το κατάλληλο ύφος και τέμπο, έχει ακόμη και μεγαλοπρέπεια. Τα συρτά, ενώ είναι όλα 4/4, θα δει κανείς στην Κρήτη, ανά περιοχή, να έχουν λίγο διαφορετικό φραζάρισμα. Τα Ρεθυμιώτικα, φέρνουν λίγο από τη Σούστα… Αν πας λίγο πιο παράλια, εκεί που είναι επηρεασμένα από Μικρασιατικές και Τούρκικες επιρροές πιο πρόσφατες, θα ακούσεις ένα βαρύ τσιφτετέλι. Υπάρχουν όμως και ορισμένα σπάνια, που τα βρίσκει κανείς στα ριζίτικα και στον Ερωτόκριτο, όπου τα μέτρα είναι περιοδικά, αλλά ασύμμετρα. Ο Ερωτόκριτος, αποτελεί μια τέτοια περίπτωση.  

Τ.Β. Ο συνδυασμός της  Κρητικής μουσικής (κιθάρα, λύρα, τσέλο)  με τη μοντέρνα  μουσική (μπάσο και ντράμς)  θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι αποτελεί ένα εγχείρημα με στόχο να καταστήσει την Κρητική μουσική ως σταυροδρόμι συνάντησης πολιτισμών μεταξύ Ανατολής και Δύσης;

Χρίστος Τζιφάκις:  Δεν έχω καμία φιλοδοξία να καθιερωθεί κάτι. Εκφράζομαι συνθέτοντας όπως με ευχαριστεί, χωρίς άλλες προεκτάσεις. Οι συνεργασίες μου βασίζονται πολύ στους ανθρώπους. Πιο σημαντικός από τον ήχο, είναι ο άνθρωπος που βγάζει τον ήχο. Πρόκειται για φίλους, που έχουμε παίξει μαζί χρόνια και ήθελα να συνεργαστώ μαζί τους πάνω σε αυτές τις μουσικές φόρμες. Δεν έχω κανέναν ενδοιασμό να συνδυάσω μουσικά το οτιδήποτε, αν  μου αρέσει. Άλλωστε, η κιθάρα είναι ένα σταυροδρόμι Ανατολής – Δύσης. Αυτό ισχύει  ακόμη περισσότερο για την  κιθάρα φλαμένκο, η οποία στο παίξιμο και το ηχόχρωμα, μπορεί να προσομοιάσει πάρα πολύ στο κρητικό λαούτο.  Αυτό συμβαίνει, γιατί  ο ήχος της είναι  πιο μεταλλικός,  οι χορδές έχουν αυτό που λένε στην Κρήτη «τσαφάρισμα», ένα ελαφρύ τρίξιμο επίτηδες και ένα παίξιμο ρυθμικό. Ενώ τα όργανα αυτά τα συνοδευτικά της κρητικής μουσικής (λαούτα, μπουλγαρί και όποια όργανα συνοδεύουν τη λύρα), συνοδεύουν κυρίως σε οκτάβες και πέμπτες, (δηλαδή είναι κατά το Βυζαντινό, θα λέγαμε ύφος), στην κιθάρα δεν μπορείς να το κάνεις αυτό. Η αρμονία πρέπει να είναι πιο πλήρης. Κατά βάση στη λαϊκή της μορφή, η κιθάρα είναι ένα όργανο που συνοδεύει με ακόρντα. Εκεί βέβαια  δούλεψα αρκετά για να δω ποιες  συνοδείες ταιριάζουν, γιατί δεν ήθελα να προδώσω το δωρικό ύφος που εμπεριέχει η κρητική μουσική. Και αυτό που θεωρώ καινοτομία, είναι ότι αντέστρεψα τους ρόλους: υπάρχουν  μέρη που η κιθάρα συνοδεύει και η λύρα παίζει, οπότε κρατάνε τη φυσική τους θέση, ενώ σε άλλα σημεία  συνοδεύει η λύρα την κιθάρα.

Τ.Β. Διαβάζοντας στοιχεία για την Φλαμένκο, την Τζαζ, αλλά και την Κρητική μουσική, οδηγείται κανείς στην υπόθεση ότι σε όλα τα παραπάνω είδη, ο μουσικός αξιοποιεί σε μεγάλο βαθμό δεξιότητες αυτοσχεδιασμού. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού  αποτελεί κοινή συνισταμένη ανάμεσα σε αυτά τα μουσικά είδη;

Χρίστος Τζιφάκις: Ο αυτοσχεδιασμός υπάρχει σε όλα αυτά τα είδη, με άλλο τρόπο βέβαια, τόσο στη τζαζ, όσο και στα κρητικά πάρα πολύ. Είναι τζαζ η κρητική μουσική! Ο τρόπος με τον οποίο αυτοσχεδιάζουν οι έμπειροι μουσικοί, η ευστροφία που έχουν- το να κάνουν  τον κόσμο να χορεύει με αυτά που αυτοσχεδιάζουν, δεν είναι εύκολο! Στα κρητικά, ο αυτοσχεδιασμός είναι έντονα ρυθμικός. Πρέπει να αυτοσχεδιάσει ο μουσικός, αλλά να μην χάσει το τέμπο με τίποτα! Στο φλαμένκο πάλι, ο αυτοσχεδιασμός είναι κυρίως ρυθμικός. Δεν είναι μελωδικός. Στα κρητικά, είναι πιο μελωδικός. Η Τζαζ βέβαια, είναι η κατεξοχήν τέχνη του αυτοσχεδιασμού που περιλαμβάνει μια πιο πολύπλοκη αρμονία. Όμως αντιμετωπίζω τη τζαζ σαν μια εσπεράντο γλώσσα, γιατί έχει ταυτότητα που είναι συγκεκριμένη. Τζαζ λέω κατά βάση «μπασοτύμπανα», το καθαρά δυτικότροπο στοιχείο  στη μουσική. Δεν έχω κανένα πρόβλημα να το χρησιμοποιήσω από τη στιγμή που μου αρέσει. Αλλά προσπάθησα να δώσω μια αίσθηση ρυθμού που να θυμίζει πεντοζάλη. Όλα αυτά τα στοιχεία, εκτός από κάποιες μελωδίες που κρατάω πολύ καθαρές, είναι σαν να τα έχω βάλει μέσα σε ένα καλειδοσκόπιο.

Τ.Β. Ποια είδη κιθάρας αξιοποιείτε σε αυτό τον κύκλο oρχηστρικών συνθέσεων  και ποιος ο ρόλος της, στις μουσικές σας διασκευές;

Χρίστος Τζιφάκις:  Όλο αυτό το εγχείρημα, βέβαια έχει και ένα πειραματικό χαρακτήρα, γιατί δοκιμάζω όργανα και βάζω την κιθάρα σε πρωταγωνιστικό ρόλο, το οποίο συνιστά καινοτομία. Βέβαια,  όλη μου η επιρροή,  είναι από την κιθάρα φλαμένκο. Η κιθάρα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, σολιστικό.  Έτσι και αλλιώς, συνθέτω με την κιθάρα στο χέρι. Είμαι οργανοπαίχτης-συνθέτης, δεν συνθέτω χωρίς την κιθάρα, αλλά από την άλλη, δεν συνθέτω  μόνο για κιθάρα. Τα θέματα, τα παίζει η λύρα. Θα παίξει ο Λευτέρης  Ανδριώτης, ένας καταπληκτικός λυράρης. Εκεί χρησιμοποιούμε τη λύρα την τρίχορδη, την κρητική, όπως την ξέρει ο κόσμος. Αλλά και την τετράχορδη που τη λέμε «βιολόλυρα», με «συμπαθητικές» χορδές. Μαζί με τη λύρα χρησιμοποιώ  το τσέλο, αλλά και την τσελόλυρα. Αυτή είναι επίσης μια καινοτομία. Η τσελόλυρα είναι ένα όργανο και αυτό αχλαδόσχημο, δηλαδή είναι μια μεγάλη λύρα που έχει το μήκος της χορδής του τσέλου. Η τσελόλυρα, παίζεται επίσης με το νύχι, γι΄αυτό έχει τόσα πολλά γλυσάντα και στολίδια.  Έτσι και στην τσελόλυρα, που κατασκεύασε από το Ρέθυμνο ο Γιώργος ο Παπαλεξάκης, πάλι παίζεται και αυτή με το νύχι στο αριστερό χέρι. Η κρητική μουσική, βασίζεται πολύ στα τετράχορδα κατά Πυθαγόρα. Έχω τη λύρα μαζί με το τσέλο ή την τσελόλυρα σε άλλα κομμάτια, που αυτά τα δυο τα αντιμετωπίζω σαν ένα όργανο, που καλύπτει μια μεγαλύτερη τονική γκάμα. Από την άλλη, έχω το ρυθμικό στοιχείο, ντραμς και μπάσο, το οποίο προέρχεται από την τζαζ-ροκ κουλτούρα που δίνει ένα στοιχείο δυναμισμού που μου αρέσει.

Τ.Β. Ανάμεσα στους μουσικούς οι τρείς είστε κρητικοί και οι υπόλοιποι δεν είναι. Η κοινή καταγωγή βοήθησε την επικοινωνία σας ως μουσικών;

Χρίστος Τζιφάκις: Καταρχάς, η κοινή καταγωγή, μας βοήθησε πολύ στους κώδικες επικοινωνίας. Όταν μιλάμε για το συρτό το Γαβαλοχωριανό, όταν λέμε ότι θα παίξουμε σε ύφος Χανιώτικο ή θα έχουμε το τέμπο του Πεντοζάλη και πόσο γρήγορο ή αργό θα είναι αυτό, ή το τέμπο ενός συρτού από το Ρέθυμνο… Παρόλα αυτά και για έναν μουσικό που δεν είναι από την Κρήτη, δεν αποτελεί κανένα μυστήριο όλα αυτά. Δεν πρέπει να αποκλείεται κανένας από τη χαρά της μουσικής! Όμως επειδή δεχόμαστε όλο αυτό τον καταιγισμό της πληροφόρησης και αισθανόμαστε  ότι απειλείται η παράδοσή μας,  αυτό πολλές φορές μας κάνει αμυνόμενους απέναντι στην παράδοση και συντηρητικούς. Η παράδοση που έχει ρίζα και είναι ζωντανή, συνεχίζει να βγάζει καρπό, δεν χρειάζεται να τη βλέπουμε φοβικά. Οποιοσδήποτε μουσικός μπορεί να παίξει κρητική μουσική αν του εξηγήσεις ορισμένα πράγματα. Για παράδειγμα, με τους Ισπανούς που συνεργάστηκα, δεν είδα ποτέ να με αντιμετωπίσουν διαφορετικά, επειδή δεν είμαι Ισπανός. Αντιθέτως! Χορογραφήσανε τη μουσική μου, ενδιαφέρθηκαν για τη γνώμη μου. Δεν μου είπαν ποτέ: «η παράδοση είναι έτσι, εσύ γιατί κάνεις αυτό;». Αλλά και στην Ελλάδα, έχω κάνει παρέα με πολλούς οργανοπαίχτες στην Κρήτη, επαγγελματίες. Όσους έχω πλησιάσει,  έχουμε αυτοσχεδιάσει,  έχουμε πειραματιστεί. Όμως πολλές φορές ο κόσμος, θέλει ν΄ ακούσει τραγούδια που ξέρει, για να ταυτιστεί. Θα  σεβαστώ το κοινό,  δεν συμφωνώ με την αντίληψη, ότι δεν καταλαβαίνει. Οφείλεις να μιλήσεις στη γλώσσα του για να καταλάβει. Αλλά όχι να χαριστείς. Γιατί μετά αρχίζει το κοινό να υπαγορεύει, οπότε εκεί σταματάει η εξέλιξη. Άρα είναι χρέος του μουσικού: από τη μια, να μιλήσει στη γλώσσα του κόσμου για να τον καταλάβει και από την άλλη, να δώσει στη γλώσσα του κόσμου κάτι καινούργιο. Ως μουσικός, οφείλεις να πας τη μουσική παραπέρα.  Σε όσες συναυλίες έχω κάνει βλέπω ότι ο κόσμος το δέχεται αυτό.

Τ.Β. Στο αφιέρωμα που θα γίνει στην ΕΛΣ, εντάσσεται μεταξύ άλλων  και μια έκθεση παραδοσιακών μουσικών οργάνων της Κρήτης. Σε τι έγκειται η πρωτοτυπία της έκθεσης;

Χρίστος Τζιφάκις: Θα κάνουμε μια παρουσίαση της οργανοποιίας στην Κρήτη. Ο Γιώργος ο Παπαλεξάκης, από το Ρέθυμνο, κατασκεύασε  ένα πανέμορφο όργανο, την τσελόλυρα. Έχει γίνει με σχεδιασμό του Μπάμπη του Πραματευτάκη, ο οποίος είναι μηχανικός και σχεδίασε όλες τις λεπτομέρειες: μετρήθηκαν οι αναλογίες και πώς αλλάζει η κλίμακα, από το βιολί στο τσέλο, ώστε  αυτού του είδους ο συγκερασμός να γίνει με τη λύρα και την τσελόλυρα.
Ο Παπαλεξάκης, θα φέρει και εργαλεία για να δείξει πώς κατασκευάζονται. Επίσης, ο Δαμιανός ο Βασιλάκης, θα φέρει όλων των ειδών τα πνευστά, δηλαδή μπαντούρες, ασκομπαντούρες, φαμπιόλια, αντίγραφα παλιών μινωικών οργάνων. Το παλιότερο όργανο που έχουμε βρει, είναι το μινωικό σείστρο. Με την ευκαιρία, να υπογραμμίσω ότι τα πνευστά στην Κρήτη αποτελούν ένα πάρα πολύ σημαντικό κομμάτι της παράδοσης. Είναι προγενέστερα της λύρας. Τα τελευταία χρόνια, έχει γνωρίσει άνθιση πάλι η ασκομπαντούρα. Πολλοί σκοποί που έχουν μεταφερθεί στη λύρα, ειδικά από ορεινά μέρη, όπως τα Ανώγεια, είναι σκοποί της ασκομπαντούρας.  Πολλά από αυτά, έχουν και ευφάνταστα ονόματα, όπως είναι ο «αθάνατος». Στην έκθεση οργανοποιίας,  θα συμμετάσχει και ο  Βασίλης Σιγκλέτος, ο οποίος θα φέρει κιθάρες όλων των ειδών: κλασική, φλαμένκο, λαϊκή, τζαζ, gipsy guitar και λαούτα. Η κιθάρα είναι ένα πολύ αξιόλογο κομμάτι της κρητικής οργανοποιίας. Στην έκθεση, θα δώσει και διάλεξη ο κ Βασίλης Πιτσικάκης από το Μουσείο Θύραθεν, που βρίσκεται στον Κρουσώνα. Θα έχουμε την ευκαιρία να δούμε πώς ήταν οι λύρες πριν από 100 χρόνια! Για παράδειγμα,  πώς είναι η βροντόλυρα, που λέγανε παλιά στην Κρήτη. Πρόκειται για λύρα, με πιο μεγάλο  σκάφος και βγάζει πιο μπάσο ήχο από τη λύρα. Όσοι την έχουν δει στην Κρήτη τη λένε «γιγαντόλυρα». Επίσης θα δούμε και Ενετικά μαντολίνα, 100 – 120 ετών και μινωικά αντίγραφα.

Τ.Β. Kατά κοινή ομολογία, η παράδοση θεωρείται ως κάτι ιερό και διέπεται από «άγραφους» κανόνες και κώδικες δεοντολογίας. Ωστόσο, οι μουσικοί που σεβόμαστε σήμερα ως παραδοσιακοί, ηθελημένα ή αθέλητα δεν μπήκαν και οι ίδιοι στη διαδικασία να εμπλουτίσουν με στοιχεία του δικού τους παρόντος το μουσικό υλικό που άντλησαν ως δική τους παράδοση;

Χρίστος Τζιφάκις:  Είναι ακριβώς το ίδιο στη σύγχρονη εποχή. Επειδή οι γονείς μου είναι κρητικοί, φέρνω μια παράδοση. Από την άλλη, ζω στην Αθήνα την εποχή του ίντερνετ, έχω ζήσει χρόνια στο εξωτερικό, άρα άφησα αυτά τα στοιχεία να έρθουν σε ένα διάλογο και  να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους. Το τελικό κριτήριο είναι το αυτί, η αισθητική. Θα σας φέρω ένα παράδειγμα: o Baud Bovy, κατέγραψε ανθρώπους που έπαιζαν  φλογεράκια, μπαντούρες κτλ Δηλαδή όργανα, τα οποία ούτε ήταν πολύ καλά κουρδισμένα, (γιατί οι οπές δεν ήταν καλά συγκερασμένες)  και οι κλίμακες  δεν ήταν επταφθογγικές, όπως ξέρουμε τις ματζόρε και τις μινόρε. Μπορεί να ήταν πενταφθογγικές ή εξάφθογγες και  να γινόταν μια υπέρβαση στα διαστήματα. Αυτές οι κλίμακες, έβγαζαν κάποιες νότες χρωματικές. Όμως οι μουσικοί  με το να  παίζουν ρυθμικά, έκαναν γλέντια και  ο κόσμος  δεχόταν αυτό τον ήχο. Αν εξετάσεις αυτά τα μικρά μοτιβάκια, θα διαπιστώσεις ότι  έχεις ένα μοτιβικό υλικό που μπορεί να σου θυμίζει ακόμα και Bella Bartok! Όμως η πρώτη του ύλη, είναι από ένα βοσκό, ο οποίος έπαιζε ένα πνευστό όργανο… Αν το επεξεργαστείς, μπορεί να προκύψει μια μουσική που να ακούγεται σύγχρονη, αλλά να έχει τις ρίζες της από τόσο παλιά. Τέτοια περίπτωση, αποτελεί  ένα έργο «Η κρητική γιορτή», του Δημήτρη Μητρόπουλου. Αυτός ο μεγάλος Δάσκαλος, έχει γράψει αυτό το έργο  για πιάνο και μετά το διασκεύασε για ορχήστρα. Τα θεματάκια που έχει μέσα, είναι καθαρά κρητικά! Αλλά η επεξεργασία που έχει κάνει είναι τόσο έντονα χρωματική… Αν την αποδομήσεις μέχρι να φθάσεις στην πρώτη ύλη που φτιάχτηκε, θα βρεις αυτά τα μοτιβάκια, τα απλά. Γιατί η λαϊκή μουσική είναι μουσική μίνιμαλ. Με δυο -τρείς νότες πρέπει να πεις αυτά που θέλεις. Εγώ παίρνω αυτά τα μίνιμαλ στοιχεία και τ΄ αφήνω να δω τι θα μου βγάλουνε...  

Τ.Β. Η Ελλάδα έχει γίνει εδώ και χρόνια χώρα υποδοχής προσφύγων. Νομίζετε ότι αυτοί οι γεωπολιτικοί μετασχηματισμοί επηρεάζουν τις τοπικές μουσικές παραδόσεις της Κρήτης;

Χρίστος Τζιφάκις: Υπήρχαν εποχές που αφήσαν πολιτιστικό στίγμα και επηρέασαν. Υπήρχε  όσμωση  πολιτιστική. Οι Ενετοί, έμειναν από το 1204 μέχρι το 1660. Η Ενετοκρατία στην Κρήτη είναι περισσότερα χρόνια απ΄όσα ήταν η Τουρκοκρατία στην υπόλοιπη Ελλάδα. Οι Τούρκοι πήγαν στην Κρήτη το 1660, είχαν ήδη στην υπόλοιπη Ελλάδα 200 χρόνια παρουσίας που δεν είχαν στην Κρήτη. Είναι μια τεράστια διαφορά αυτή που διαφοροποιεί πολιτιστικά την Κρήτη. Όπως και στα Επτάνησα, είχαν πάλι μια άλλη σχέση με την Ιταλία και η μουσική είχε μια άλλη άνθιση. Εδώ το φαινόμενο αυτό το μεταναστευτικό στην Ελλάδα είναι πολύ πρόσφατο. Μεμονωμένα μπορεί να υπάρχει. Αλλά για να μιλήσεις για πολιτιστική όσμωση έιναι πολύ νωρίς ακόμη. Οι σχέσεις του παρελθόντος, λόγω του ότι ήταν μακροχρόνιες, περάσαν σε μια φάση εξοικείωσης του ενός πληθυσμού με τον άλλο. Οι πολιτιστικές επιρροές του παρελθόντος, μας βοηθούν να δούμε ξεκάθαρα ποιες προσμίξεις με ξένα στοιχεία οδηγήσαν την Τέχνη πιο πάνω και ποιες πιο κάτω.  Είναι σαφές ότι η Ενετοκρατία από μια φάση και μετά, έδωσε πολιτιστικά προϊόντα που ήταν σημαντικά: τον El Greco, τον Κορνάρο... Αυτοί δημιουργήσαν εκείνη την εποχή την περίφημη Κρητική Σχολή. Δημιουργήθηκε μια Τέχνη παγκοσμίου κύρους. Βέβαια, η  μουσική η λαϊκή, πάντα επηρεαζόταν από τα Ανατολίτικα ακούσματα.

Τ.Β. Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι άλλο και δεν σας έδωσα την ευκαιρία;

Χρίστος Τζιφάκις: Aυτή την εκδήλωση τη βλέπω σαν μια γιορτή,  να έρθει ο κόσμος και να περάσουμε καλά. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που έχουν κοινές ιδέες, τόσο προχωρούν συνεργασίες. Από μόνος του δεν μπορεί να κάνει κανείς τίποτε, παρά μόνο να γράψει μουσική. Μέσα από τη συνεργασία, το επίπεδο ανεβαίνει ακόμη περισσότερο. Πιστεύω πολύ στις συνεργασίες και ξεκινάνε από τους καλλιτέχνες. Βοηθάνε και οι φορείς, αλλά πολλά ξεκινάνε από τον ίδιο τον καλλιτέχνη. Κάποια στιγμή, είχα γνωρίζει τον Mario Maya, τον περίφημο χορογράφο. Eίχα δει μια καταπληκτική παράσταση στο Jerez de la Frontera. πριν 10 – 15 χρόνια… Και του είχα πει ότι: «αυτό το επίπεδο που έχετε φθάσει τη λαϊκή σας τέχνη (γιατί το φλεμάνκο σαν λαϊκή τέχνη έφθασε εκεί  και παίζεται σε όλα τα μεγάλα θέατρα) ασφαλώς θα είχατε υποστήριξη από φορείς κτλ» Μου απάντησε: «όχι! Απλώς, γίναμε πολλοί!» Δηλαδή, άρχισαν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες να έχουν περισσότερη επικοινωνία και επαφή και έτσι απέκτησε αυτό δύναμη, που έπρεπε να  λάβουν όλοι σοβαρά υπόψη. Δεν πρέπει να περιμένεις όλα να έρθουν από πάνω. Και ο καθένας, έχει τη δύναμή του. Αν ανεβάσει ο καθένας το επίπεδό του, θ΄ ανέβει και το συνολικό! Γι΄αυτό, ό,τι μπορεί ο καθένας να το κάνει. Και να ανταλλάσσουμε γνώση. Η Ελλάδα δεν είναι όπως ήταν κάποτε. Το επίπεδο έχει ανέβει. Ειδικά στην κιθάρα, τα τελευταία χρόνια, έχουμε πάρα πολύ υψηλό επίπεδο! Κατά τη γνώμη μου,  από τα υψηλότερα επίπεδα στον κόσμο!  Κάτι δείχνει αυτό. Και ανεβαίνει ακόμα περισσότερο….

 

 

Τ.Β. Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Χρίστος Τζιφάκις: Αυτό που δουλεύω τον τελευταίο καιρό είναι ότι είμαι στο τελευταίο στάδιο είναι το cd που βγάζω. Το Flamenco Alchemy που είχα παίξει στο ΜΜΑ, το 2011, το κονσέρτο για Φλαμένκο Κιθάρα και Ορχήστρα, ηχογραφήθηκε. Τώρα είναι στην τελευταία φάση… Είμαστε στο studio και κάνουμε τη μίξη. Θα κυκλοφορήσει σύντομα σε cd, με τίτλο: «Αλχημεία». 

Τίνα Βαρουχάκη 
varouchaki.tar@gmail.com
Μάϊος 2018
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου

---

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

Σάββατο 26 Μαίου 2018, 8.30μμ

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ https://www.facebook.com/events/1701372023245634/

EΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ
Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος 
Καλλιθέα, Αττικής, 17674 Palaión Fáliron, Attiki, Greece

Ο Χρίστος Τζιφάκις παρουσιάζει σε πρώτη εκτέλεση τον νέο κύκλο κομματιών που συνθέτει και διασκευάζει με βασικό εργαλείο την κιθάρα.
Έχοντας περιπλανηθεί σε διαφορετικούς τόπους , επιστρέφει στη μουσική της ιδιαίτερης πατρίδας του της Κρήτης , κρατώντας μια επίγευση διάφορων ιδιωμάτων, όπως jazz και flamenco, δημιουργώντας έτσι μια προσωπική μουσική προφορά που πατάει με το ένα πόδι στην ανατολή και με το άλλο στη δύση.
Οδηγό του αποτέλεσαν οι καταγραφές του μουσικολόγου Baud Bovy που έγιναν σε ορεινές περιοχές της Κρήτης το 1953-54 , οι μελωδίες που ηχογράφησαν οι πρωτομάστορες της κρητικής λύρας , τα ηχοχρώματα της μικρασιατικής μουσικής παράδοσης που έφεραν στην Κρήτη οι πρόσφυγες , αλλά και θέματα που βρίσκουμε στο ρεπερτόριο της jazz και που θυμίζουν παλιούς τρόπους…

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

ΤΖΙΦΑΚΙΣ ΧΡΙΣΤΟΣ (κιθάρα)
ΛΕΦΤΕΡΗΣ ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ (λύρα)
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΑΜΙΟΛΑΚΗΣ (τσέλο)
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΟΥΡΑΖΑΝΗΣ (μπάσο)
ΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑΣ (ντράμς)

---

ΧΟΡΗΓΟΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ TaR