ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΛΠΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ATHENAEUM (Της Τίνας Βαρουχάκη)

Αφιερωμένο σε όλους τους μουσικούς που μας “ταξίδεψαν” με τις όμορφες  συναυλίες τους στο Athenaeum. Θα βρεθούμε ξανά….

ΖΗΤΕΙΤΑΙ ΕΛΠΙΣ
για το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Athenaeum
 

 Ήταν  -αν θυμάμαι καλά- αρχές της δεκαετίας του ΄90. Το Τρίτο Πρόγραμμα σε συνεργασία με το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Athenaeum[1], το οποίο έδρευε τότε επί της οδού Αμερικής, παρουσίαζε τις περίφημες «Κυριακάτικες Μουσικές Συναντήσεις», οι οποίες μεταδίδονταν σε πραγματικό χρόνο ραδιοφωνικώς από το  αγαπημένο μας «Τρίτο».

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τις συγκινήσεις από εκείνες τις Κυριακάτικες  συναυλίες μουσικής δωματίου.  Ο ήλιος διαπερνούσε το υπέροχο βιτρό της αίθουσας και χυνόταν ανέμελος στα δρύινα πατώματα…. Στη ζεστή ατμόσφαιρα μιας αίθουσας συναυλιών «λουσμένης» στο φως, απολαμβάναμε μουσικές εξαίσιες και αγαπημένες…

Το διαδικτυακό περιοδικό tar, διαχρονικά στήριζε ποικιλοτρόπως τις δράσεις του Athenaeum, δημοσιεύοντας τα δελτία τύπου συναυλιών, αρθρογραφώντας και διενεργώντας συνεντεύξεις των πάντοτε αξιόλογων μουσικών που συμμετείχαν.  

 

Η αίθουσα συναυλιών του Ωδείου Athenaeum επί της οδού Αμερικής[2]

 

Θυμάμαι ένα υπέροχο ρεσιτάλ κιθάρας της Έλενας Παπανδρέου … Σε αυτή την αίθουσα  είδαμε για πρώτη φορά τις «100 κιθάρες»  υπό τη Διεύθυνση του Ευάγγελου Μπουντούνη και άλλες φορές απολαύσαμε ρεσιτάλ πιάνου και σύνολα εγχόρδων…

Η αίθουσα της οδού Αμερικής έκλεισε – δυστυχώς- τον κύκλο της. Όμως,  όμορφη,  φινετσάτη και  φιλόξενη, είναι και η  «αίθουσα συναυλιών της οδού Αδριανού, αρχικά με την επωνυμία “La Divina”, σήμερα  την επωνυμία «Λούλη Ψυχούλη[3]», ως ελάχιστο φόρο τιμής, στην ιερή μνήμη της ιδρύτριας του Athenaeum και πρώτης Ελληνίδας Αρχιμουσικού Λούλης Ψυχούλη (1943-2015).

Η αίθουσα αυτή συνέχισε – και δη ενδυνάμωσε - τον αδιάρρηκτο πολιτιστικό  ρόλο του Athenaeum. Εκεί, βιώσαμε επί σειρά ετών, εξόχως ενδιαφέρουσες και σημαντικές μουσικές εμπειρίες. Ρεσιτάλ κλασικής κιθάρας, ρεσιτάλ πιάνου,  μονωδίας, συναυλίες συνόλων μουσικής δωματίου κυρίως της λεγόμενης  Δυτικής μουσικής, αλλά όχι μόνο.

Για βραδιές jazz και άλλων μουσικών ειδών πλην της κλασικής, προσφερόταν το περίφημο «Κελάρι», ακριβώς δίπλα στην αίθουσα συναυλιών του Ωδείου.

 

 

 

Η σκηνή της οδού Αδριανού, ήταν μια «ανοικτή αγκαλιά» για όλους τους μουσικούς: από τους επί πτυχίω ή προσφάτως διπλωματούχους, που ήταν σημαντικό να εξοικειωθούν με την ερμηνεία παρουσία κοινού,  μέχρι εγνωσμένου κύρους προσωπικότητες της μουσικής.
 

 

 

Είναι χαρακτηριστικό ότι σχεδόν κάθε βράδυ στην αίθουσα του Ωδείου Athenaeum διοργανωνόταν συναυλία. Μια σπουδαία κοινωνική και καλλιτεχνική προσφορά  αυτών των συναυλιών είναι ότι σε  αντίθεση  με ό,τι συνέβαινε σε άλλους συναυλιακούς χώρους, στην αίθουσα του Athenaeum ήταν ιδιαιτέρως αισθητή η παρουσία νέων ανθρώπων, ενίοτε δε,  πλειοψηφούσε.

 

 

Δεδομένου του χαρακτήρα του tar ως περιοδικού πρωτίστως με «αφορμή την κιθάρα», είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι στην αίθουσα αυτή πραγματοποιήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια πάρα πολλά  ρεσιτάλ κλασικής κιθάρας, καθώς και συναυλίες μουσικών συνόλων, όπου η κιθάρα συνομιλούσε δημιουργικά με άλλα μουσικά όργανα. Επομένως επειδή εκ των πραγμάτων είναι αδύνατον να αναφερθούμε στις χιλιάδες συναυλιών που έχουν διοργανωθεί όλα αυτά τα χρόνια στο Athenaeum, θα περιοριστούμε σε συναυλίες κλασικής κιθάρας.

 

 

Χαρακτηριστικό παράδειγμα του κύρους των συναυλιών, αποτελεί το ρεσιτάλ του διεθνούς φήμης κιθαριστικού ντουέτου Ευάγγελου Ασημακόπουλου – Λίζας Ζώη και Καθηγητών ενός μεγάλου ποσοστού της νεότερης γενιάς κιθαριστών, που διαπρέπουν σήμερα εντός και εκτός συνόρων.

 

 

 

Ρεσιτάλ Κλασικής Κιθάρας, έδωσαν τα τελευταία χρόνια όλοι σχεδόν οι σημαντικοί κιθαριστές της νέας γενιάς. Ενδεικτικά[4] αναφέρουμε ορισμένα ονόματα[5]:

Βιργινία Αμαριωτάκη[6], Γιώργος Αναγνωστόπουλος, Κωνσταντίνος Βρέλλης[7], Μανώλης Βροντινός, Γιώργος Γεωργάτος, Βασιλική Γυπάρη, Αλέξανδρος Κάλκος[8] Βασίλης Καναράς[9],  Παύλος Κανελλάκης[10], Χάρης Κανελλίδης, Βασίλης Κανελλόπουλος[11], Παναγιώτης Καμπουράκης, Ανδρέας Καρακατσάνης[12], Κωνσταντίνος Κηρολύτης[13], Μιχάλης Κονταξάκης[14], Δημήτρης Κοτρωνάκης[15], Μαρίκα Κουρσάρη[16], Patrik Kleemola[17], Γιώργος Μαυροειδής[18], Σπύρος Μιχαήλ, Μηνάς Μπόγρης[19], Μιχάλης Μπρούζος[20], Γιώργος Μουλουδάκης[21], Μαίρη Νικολάου[22], Γρηγόρη  Πετράκος, Μιχάλης Σουρβίνος, Bασίλης Τιγγιρίδης, Γιώργος Τοσικιάν[23], Μιχαηλάγγελος Τουμανίδης[24], Εύα Φάμπα[25], Νίκος Χατζηελευθερίου  κ.ά.

 

 

 

 

 

Επίσης πολλά ήταν και τα μουσικά σύνολα είτε αμιγώς κιθαριστικά, είτε σε σύμπραξη με μουσικούς άλλων οργάνων. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε:

Aurora Quartet: Γιώργος Τοσικιάν -κιθάρα,  Μόρφω Παπαδημητρίου – βιολί, Κώστας Καριτζής – βιολί, Αντίλοχος Τρανός – βιόλα, Αγγελική Μουρίκη – βιολοντσέλο.

Athens Chamber Ensemble 2012: Μιχάλης Σουρβίνος – κλασική κιθάρα, μαντολίνο, Βαγγέλης Λούτας – βιολί, Μαρία Χαικάλη – κλασική κιθάρα, Δήμητρα Ρούτη -κλασική κιθάρα, Χριστόδουλος Μπενετάτος – φλάουτο, κλασική κιθάρα, Κατερίνα Καρυώτη – κλασική κιθάρα, Χριστίνα Τηλιγάδα – αναγεννησιακό λαούτο και Έλσα Παπέλη – βιολοντσέλο και έκτακτη συμμετοχή Αγγελος Μπότσης

ΑΝΤΑΛΕΤΑΚ: Αλέξανδρος Πνατελιάς, Τάκης Γιαννόπουλος, Αντώνης Παπαδάκης

ARTIKO: Άρης Γκαζέτας, Γιάννης Τίκωφ, Bαγγέλης Κονταρίνης

DUO ARIOSO:Σοφία Μαυρογενίδου, φλάουτο Αριστείδης Χατζησταύρου, κιθάρα

Duo Guitar Musica Libera: Διονυσία Τροντή-Κωνσταντίνος Κηρολύτης

 

Duo Capriccioso: Αθανασία Νικολακοπούλου: κιθάρα, Κλεοπάτρα Κυρτάτα: φλάουτο

Duo Zεύξεις: Νίκη Πανταζάτου-πιάνο- Δημήτρης Δερδενές-κιθάρα

Τrio Athenaeum: [26] Ελένη Συγκούνα, Σοφία Στριγγάρη, Ράνια Αγγελέτου

 

Fuego Guitar Trio: [27] Άγγελος Μπότσης, Μιχάλης Σουρβίνος, Roland Hoffmann

 

Piazolla Guitar Quartet: Αλέξανδρος Κρητικός, Μαρία Κουρσάρη, Γιώργος Τσουράπης, Δημήτρης Μακρής

 

 

Ritornello: Ηλέκτρα Παπασιμάκη, Αμαλία Κουντούρη, Αλέξανδρος Κάλκος, Βασίλης Τιγγιρίδης

 

Σύνολο Νυκτών Εγχόρδων Αθηνών: Μαντολίνα: Γιάννης Ρίζος, Λάμπης Μητσιάκης, Σταύρος Παργινός, Ανδρέας Παργινός, Ντορίν Λασκαρίδου, Ντόρα Τσιλίκα, Μάντολες: Τάσος Αποστόλου, Αριάδνη Χάγερ, Μαντολοντσέλο: Γιώργος Θεοδωρόπουλος, Κιθάρα: Κώστας Μπουρόπουλος)  

Επίσης υπήρχαν συνεργασίες μουσικών χωρίς να βρίσκονται υπό κάποιο καλλιτεχνικό σχήμα. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Αστρινός Καραγιωργάκης (κιθάρα) Κατερίνα Λουδάκι (κλαρινέτο), το σχήμα των  Σταύρου Αγιανιώτη (κιθάρα), Βιβή Γκέκα (μαντολίνο), Σόλη Μπαρκή (κρουστά) κ.ά.

Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων ΑΤΤΙΚΑ: α΄ μαντολίνα: Άρης Δημητριάδης, Μαρία Φιλιππίδη, Αντώνης Αθανασόπουλος, β΄ μαντολίνα: Χρήστος Τάκος, Γιάννης Αρβανιτάκης, Ελένη Κακριδά, μαντόλα άλτο: Μαρία Στέλλιου, μαντόλα τενόρε / μαντολοντσέλο: Γιώργος Ρουσόπουλος, κιθάρες: Δημήτρης Κουφογιώργος, Γιάννης Βαλιάντζας, Βάσω Δημητρούλια, κοντραμπάσο: Απόστολος Παπαπέτρος, πιάνο / τσέμπαλο: Παναγιώτης Μάρκος

 

 

Πολλές συναυλίες, αφορούσαν σε κάποια συγκεκριμένη θεματολογία. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο διοργανώθηκαν εξόχως ενδιαφέρουσες συναυλίες όπως:
 

«El Puerto –Μελωδίες από τη Λατινική Αμερική για δυο κιθάρας»[28] (Νότης Μαυρουδής – Γιώργος Τοσικιάν)

 

«Κιθαρωδίες» με έργα της Έφης Μαρκουλάκη για κιθάρα, όπου συμμετείχαν:  Μιχάλης Κονταξάκης (κιθάρα), Θεοδώρα Μπάκα (μεσόφωνος), Βαγγέλης Μανιάτης (βαρύτονος), Κατερίνα Τσέντς (βιολί), Κωστής Θέος (τσέλο).

 

 

«Λόρκα ο Έλληνας: Bασίλης Νικολαϊδης τραγούδι, Νίκος Χατζηελευθερίου, κιθάρα

 

 

«Έργα για μια, δυο και τρεις κιθάρες»:  Ανδρέας Καρακατσάνης,  Μαίρη Νικολάου και Σταύρος Νουλαβέρης κ.ά.

Πολλές φορές δε, οι συναυλίες δεν αφορούσαν αυστηρά κλασική μουσική. Ενδεικτικό ως προς αυτό είναι η συναυλία «Cinema Paradiso», μουσική για τον κινηματογράφο, Ινδική Κλασική Μουσική (με ρεσιτάλ σιτάρ από την Ινδή δεξιοτέχνιδα Reshma Srivastava), SWINGING JAZZ ATHENAEUM, με τη συμμετοχή μαθητών κ.ά.

Ιδιαιτέρως πρωτότυπη, η συναυλία Παλαιάς Μουσικής με το σύνολο Παλαιάς Μουσικής  ConAnima Ensemble (Φαίνη Νούσια σοπράνο,  Μαρία Κολέτου και  Έλλη Τσενέ (φλάουτο με ράμφος),  Σταύρος Κατηρτζόγλου[29] (λαούτο)  Σταύρος Παργινός (βιόλα ντα γκάμπα) μέσα από την αφήγηση ενός αναγεννησιακού παραμυθιού της  συγγραφέως Χαρά Παπαθεοδώρου  με τίτλο: «Ο Πρίγκιπας Αριόστο» σε αφήγηση Ράνιας Βισβάρδη και   Λήδας Δημητρίου. 

 

  

Στην αίθουσα αυτή, διοργανώθηκαν βεβαίως και σεμινάρια του Ωδείου Athenaeum υψηλοτάτου επιπέδου, τόσο από καθηγητές του Ωδείου Athenaeum, όσο και από άλλες προσωπικότητες εντός και εκτός συνόρων. Ενδεικτικά αναφέρουμε τα επί σειρά ετών έξοχα σεμινάρια κλασικής κιθάρας με έκδηλο φιλοσοφικό υπόβαθρο του Γιώργου Μουλουδάκη, καθηγητή κλασικής κιθάρας του Ωδείου Athenaeum, o οποίος  μέσα από την πλούσια αρθρογραφία του[30] στο www.tar.gr, έχει κατ΄επανάληψη  μοιραστεί  τους γόνιμους προβληματισμούς που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο σεμιναρίων του.

 

 

Αξέχαστο και το πολύ ενδιαφέρον σεμινάριο του διεθνώς καταξιωμένου κιθαριστικού ντουέτου, Λίζας Ζώη – Ευάγγελου Ασημακόπουλου[31].

 

Η κριτική επιτροπή του διαγωνισμού: Μανώλης Βροντινός, Γιώργος Μουλουδάκης, Νότης Μαυρουδής (πρόεδρος), Κώστας Γρηγορέας, Χάρης Κανελλίδης

 

 

Τελευταίο, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό: το Διεθνές Καλλιτεχνικό Κέντρο Athenaeum επί 40 έτη, είχε την ευθύνη μιας εξαιρετικά σημαντικής -διεθνούς εμβέλειας και κύρους- διοργάνωσης: των Grand Prix Μαρία Κάλλας –Όπερα και Grand Prix Μαρία Κάλλας -Πιάνο, που διοργανώνονταν εναλλάξ, ανά διετία. Στους διεθνείς διαγωνισμούς, που πάντοτε διεξάγονταν στη χώρα μας, συμμετείχαν σπουδαίοι νέοι σολίστ μονωδίας  και πιάνου (αντιστοίχως) από  όλο τον κόσμο.
 

H 40ή διοργάνωση Grand Prix Mαρία Κάλλας συνέπεσε  χρονικά με την επέτειο των 40 ετών από την απώλεια της παγκοσμίου βεληνεκούς ερμηνεύτριας (1923-1977)

Η παρακολούθηση της τελευταίας φάσης του διαγωνισμού ήταν «ανοικτή» στο κοινό και αποτελούσε πραγματικά μια σπουδαία μουσική εμπειρία[32].
Δυστυχώς, ορισμένες φορές στην ιστορία του αξιολογότατου αυτού θεσμού, η διοργάνωση ακυρώθηκε ελλείψει πόρων[33].  Η πιο πρόσφατη περίπτωση, είναι η ακύρωση  του 41^ου Grand Prix Mαρία Κάλλας – Πιάνο, το 2019. Τραγική ειρωνεία, είναι ότι στην προηγούμενη αντίστοιχη διοργάνωση, ήτοι στο  39^ο  Grand Prix Maρία Κάλλας – Πιάνο, που πραγματοποιήθηκε το 2015 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών,  την υψηλότερη διάκριση απέσπασαν σολίστ από τη χώρα μας! Τότε, δεν δόθηκε 1^ο βραβείο (Grand Prix) αλλά  το 2^ο βραβείο μοιράστηκαν ο Κωνσταντίνος Δεστούνης με τη Maria Mazo/ Μαρία Μάτσο (Γερμανία) και το 3^ο βραβείο απονεμήθηκε στον Τριαντάφυλλο Λιώτη, ενώ διακρίθηκε και ένας ακόμη διαγωνιζόμενος,  ο  Balázs Fülei /Μπαλάς Φούλεϊ από την Ουγγαρία,  με εύφημο μνεία.
 

Τα μέλη της Διεθνούς Κριτικής Επιτροπής του διαγωνισμού με τους τέσσερις βραβευθέντες του 39^ου Διεθνούς Grand Prix Μαρία Κάλλας – Πιάνο.

 

Αντί η διάκριση Ελλήνων σε ένα θεσμό δεκαετιών και μάλιστα διεθνούς εμβέλειας, να αποτελέσει εφαλτήριο για περαιτέρω ενίσχυση του θεσμού, ώστε να παρακινηθούν και άλλοι ταλαντούχοι έφηβοι να ασχοληθούν επαγγελματικά με τη μουσική, δυστυχώς η αξιόλογη αυτή προσπάθεια ανακόπηκε. Μαζί με αυτή, έσβησε κάθε ελπίδα για συνέχεια στη διεθνή διάκριση νέων της χώρας μας, καθώς οι ευκαιρίες συμμετοχής ταλέντων σε διεθνείς διαγωνισμούς είναι περιορισμένες.
Ας ελπίσουμε ότι η Πολιτεία θα ευαισθητοποιηθεί αναφορικά με τη διάσωση του θεσμού και θα δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες για τη συνέχιση του Διεθνούς Grand Prix Μαρία Κάλλας (Πιάνο και Όπερα).

Γιατί πρέπει να γίνει συνείδηση, ότι η  συμμετοχή νέων ως μουσικών σε συναυλίες και η διάκρισή τους σε μουσικούς διαγωνισμούς και δη διεθνείς, δεν αποτελούν απλώς ειδήσεις του πολιτιστικού ρεπορτάζ». Έχουν ένα πολύ βαθύτερο και κρίσιμο ρόλο για την κοινωνική συνοχή: καλλιεργούν αισθητικά πρότυπα, εξευγενίζουν, βοηθούν την εσωτερική έκφραση παιδιών, εφήβων, νέων, συμβάλλουν στο να μην «χάνονται» μουσικά ταλέντα και εν τέλει σφυγμομετρούν τη λειτουργία (ή δυσλειτουργία) άλλων θεσμών. 

Στο βραβείο κάθε νέου ανθρώπου, αντανακλάται η ποιότητα:

α) του θεσμού της οικογένειας (που κάποτε ενθάρρυνε την ενασχόληση ενός παιδιού  με τη μουσική)

β) του θεσμού της Παιδείας (Σχολείου, Ωδείου,  Πανεπιστημίου) χάρη στην ποιότητα εκπαίδευσης των οποίων  το άτομο έλαβε ποιοτική μόρφωση και κίνητρα για επίτευξη στόχων και κατάφερε να διακριθεί

γ) των οικονομικών θεσμών, πχ των επιχειρήσεων, που στήριξαν οικονομικά  μια πολιτιστική διοργάνωση, που χορήγησαν έπαθλα για όλους όσοι διακρίνονται σε διαγωνισμούς πχ μουσικά όργανα, μουσικά βιβλία κτλ

δ) των ΜΜΕ,   που αντί της συνήθους πρακτικής, να «καλύψουν» ένα αθλίας αισθητικής reality, ή να ασχοληθούν με κάθε είδους «αστέρες», επιλέγουν (δυστυχώς κατ΄εξαίρεση) να ασχοληθούν με την υψηλή τέχνη και όχι με τη μαζική κουλτούρα.

ε) των πολιτικών θεσμών, του Κράτους, της Αυτοδιοίκησης, που  κατά περίπτωση επιχορηγεί  πολιτιστικές διοργανώσεις, χορηγεί υποτροφίες για τις σπουδές νέων ταλαντούχων ανθρώπων, παραχωρεί αίθουσες για διοργάνωση ρεσιτάλ, σεμιναρίων και άλλων επιμορφωτικών και καλλιτεχνικών δράσεων.  

Από την εύρυθμη ή μη, λειτουργία των παραπάνω (και άλλων) θεσμών, εξαρτάται αν θα μεγαλώνουμε νέους που  καταστρέφουν  ή νέους που δημιουργούν.

 

 

Ας κλείσουμε με μια ευχή: ότι θα ξεπεραστούν τόσο οι συνθήκες της ανομίας, όσο και οι συνθήκες της πανδημίας.
Οι αγαπημένες  σε μουσικούς και φιλόμουσους αίθουσες της οδού Αδριανού, δεν θα  γίνoυν «πάλαι ποτέ».

Στην αίθουσα  με τους οβάλ καθρέπτες», αντικατοπτρίζονται οι αντανακλάσεις και οι διαθλάσεις μιας θεσπέσιας κοινά βιωμένης (στο χώρο μουσικών και μουσικόφιλων) μουσικής εμπειρίας που όλοι έχουμε ανάγκη για να εναποθέσουμε τις ελπίδες μας στη μετά covid-19 εποχή. Γιατί όπως λέει και ο οικουμενικός ποιητής, Οδυσσέας Ελύτης, στο ποίημά του: «Οι Κλεψύδρες του Αγνώστου» (ε΄)[34]:

Όχι, δεν είναι σήμερα η στερνή μας λέξη, δεν τελειώνει ο κόσμος

Δε λιώνει σήμερα η ελπίδα μου, με χλωρά σπαρτά γεμίζει τις φωλιές των ήχων.

 

Τίνα Βαρουχάκη 
varouchaki.tar@gmail.com
Ιανουάριος 2021

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)