ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΛΚΟΣ (Συνέντευξη στην Τίνα Βαρουχάκη)

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΛΚΟΣ
Συνέντευξη στην Τίνα Βαρουχάκη

Aναγεννησιακή κιθάρα, βιχουέλα, μπαρόκ κιθάρα, ρομαντική κιθάρα, λαούτο, αρχιλαούτο...
O Αλέξανδρος Κάλκος, αφενός μεν, ως σολίστ και καθηγητής κλασικής κιθάρας, αφετέρου δε, ως μελετητής και ερμηνευτής όλων των «προγόνων» της σύγχρονης κιθάρας στο πλαίσιο σπουδών του (εντός και εκτός συνόρων) στον τομέα της ιστορικής ερμηνείας από τον Μεσαίωνα ως την εποχή Μπαρόκ, μας «ταξίδεψε» αιώνες πίσω, στην ατμόσφαιρα της παλαιάς μουσικής.
Το πρώτο μέρος της «ξενάγησης», ήταν μουσικό. Το «ταξίδι» μας, ξεκίνησε στις 18 Φεβρουαρίου. Πρώτος μας σταθμός, το ωδείο «Athenaeum» για μια συναυλία του συνόλου«Ritornello». Δεύτερος σταθμός μας, η Γερμανική Εκκλησία Αθηνών, όπου στις 3 Μαρτίου, ακούσαμε μουσικούς του τμήματος παλαιάς μουσικής «στούντιο ιστορικής ερμηνείας» του ωδείου «Ν. Μάντζαρος» υπό τη Δ/νση του Δημήτρη Κούντουρα.
Το δεύτερο μέρος της «ξενάγησης», ήταν θεωρητικό. Όχι, δεν ήταν καθόλου βαρετό! Κάθε άλλο! Ο Αλέξανδρος Κάλκος κατάφερε να μας «ταξιδέψει» με το λόγο του, όπως και με τη μουσική του…Αλλά το ταξίδι δεν τελείωσε! Μας υποσχέθηκε και τρίτη «ξενάγηση», επίσης μουσική. Επόμενος σταθμός μας: Κυριακή 7 Απριλίου, Γερμανική Εκκλησία Αθηνών και 12 Απριλίου, «Studio C» του «Τρίτου προγράμματος». Σύμφωνα μάλιστα με «ασφαλείς πληροφορίες», οι «ξεναγήσεις» μας συνεχίζονται μετά το Πάσχα. Αλλά μέχρι τότε… θα εκδοθεί νέο ανακοινωθέν!

«Όταν ζούμε σε μια εποχή που τα πάντα είναι ενισχυμένα, το να ζητάς από έναν άνθρωπο να βγει από το θόρυβο της καθημερινότητας, να προσαρμόσει το ακουστικό του αισθητήριο πιο χαμηλά και να πάει τόσο πίσω, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Θέλει εκπαίδευση αυτό το πράγμα.(…) Για μένα «σύγχρονο» είναι αυτό που ακούω σήμερα. Και αφού σήμερα μπορώ να ακούω τη μουσική του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, τη θεωρώ δικιά μου μουσική και «σύγχρονη». (…) Παίζουμε διαφορετικά από τότε; Δεν θα το μάθουμε ποτέ! Αλλά εκφραζόμαστε με αυτά τα όργανα. Και η μουσική πρέπει να έχει αυτή τη δύναμη!»

Τ.Β. Ποιοι παράγοντες σας ώθησαν να στραφείτε και να καλλιεργήσετε όλη αυτή την ενασχόληση με την παλαιά μουσική;

Α.Κ. Ήταν μια πολύ παλιά μου αγάπη. Από πολύ μικρός είχα μεγάλο ενδιαφέρον για τη μουσική μπαρόκ. Ήδη, από τη δεκαετία του ΄80, άκουγα πολλούς δίσκους, ραδιόφωνο και άρχισα να συνειδητοποιώ ότι τα όργανα κάθε εποχής αποτελούν πολύ σημαντικό στοιχείο για το πώς εκφράζονται οι συνθέτες της κάθε εποχής. Θυμάμαι τις πρώτες φορές που έπαιξα αναγεννησιακά κομμάτια, ή τα πρώτα εύκολα κομμάτια του Dowland, πόσο με είχανε μαγέψει. Από πολύ, πολύ αρχικό στάδιο, άρχισα να αγαπάω αυτό που λέμε τώρα «παλαιά μουσική». Βέβαια, τεράστιο μέρος της κιθάρας είναι βασισμένο σε όργανα που δεν μοιάζουνε με τη σύγχρονη κιθάρα. Είχανε τελείως διαφορετικά μεγέθη, τελείως διαφορετικές χορδές, τελείως διαφορετική τεχνική. Και αυτό στην πορεία, ενώ το προσέγγιζα ως κιθαρίστας, πάντα ήθελα να το προσεγγίσω με τα δικά του δεδομένα. Αυτό βέβαια πολύ αργότερα το κατάφερα και το συνεχίζω ακόμη με σεμινάρια στο εξωτερικό και με πολύ καλούς και αγαπημένους μου δασκάλους.

Τ.Β. Καταρχήν, μελετήσατε το θεωρητικό υπόβαθρο και μετά τα μουσικά όργανα. Σωστά;

Α.Κ. Σε όλη μας την πορεία ως κιθαριστές παίζουμε πάρα πολύ από αυτή τη μουσική από το 1500 ως το 1850. Αυτή όλη η περίοδος, που είναι τεράστια, έχει πάρα πολλούς συνθέτες, πολύ διαφορετικά όργανα, καταλαμβάνει για μας ένα σημαντικό μέρος του ρεπερτορίου μας. Οι πηγές είναι πάρα πολύ σημαντικές. Πρέπει να προσεγγίζουμε τους συνθέτες και τα όργανα με βάση την εποχή τους. Και όταν πάμε στην εποχή τους και δούμε ό,τι έχουνε γράψει στους προλόγους των βιβλίων τους (και γενικότερα γνωρίζουμε το κλίμα στο οποίο ζούσανε, πώς συνθέτανε οι άλλοι συνθέτες εκείνης της εποχής), τότε τα τεχνικά στοιχεία αποκτάνε άλλο ενδιαφέρον. Πάντα μου άρεσε να συνδυάζω ένα κομμάτι κιθάρας εκείνης της εποχής με τους άλλους «μεγάλους» σύγχρονούς της συνθέτες. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλές φορές οι συνθέτες που γράψανε για τα αντίστοιχα όργανα δεν ήταν οι «μεγαλύτεροι» εκείνης της εποχής, ήτανε όμως δεξιοτέχνες και αποτελούσαν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της μουσικής ζωής. Η βιχουέλα, δεν μπορεί να εμφανίστηκε ξαφνικά, επειδή η πρώτη έκδοση που «σώζεται» σε μας είναι το 1536 του Louis Milan. Σίγουρα «πατάει» πάρα πολύ παλαιότερα. Οι συνθέσεις που επιζούν δεν είναι πάρα πολλές, για τη βιχουέλα γύρω στα 600 κομμάτια, 7 βιβλία, με «διαμάντια» μέσα. Ενώ μπορεί κανείς να παίξει όμορφα όλα αυτά τα κομμάτια στην κιθάρα, με πολύ λίγες προσαρμογές, αν τον ενδιαφέρει αυτή η μουσική, θα οδηγηθεί σιγά, σιγά στα αντίστοιχα όργανα.
Επομένως, κάποιος ο οποίος προσεγγίζει αυτή τη μουσική μπορεί να την παίξει πανέμορφα και στην κιθάρα. Απλά, αποκτάει τελείως διαφορετικά δεδομένα με ένα όργανο εκείνης της εποχής: το μέγεθος, το μήκος της χορδής έχει τεράστια διαφορά σε σχέση με τη σύγχρονη κιθάρα που είναι 65 εκατοστά. Όλο τον 16^ο αι., τη χρυσή εποχή των λαούτων, είχαν όλα τα μεγέθη: σοπράνο λαούτο, (που μπορεί να ήταν 50εκ μήκος χορδής) άλτο (που μπορεί να ήταν 60εκ μήκος) τενόρο, μπάσο -ήταν δηλαδή ολόκληρες οικογένειες λαούτων.
Γινόταν πιο μπάσο το όργανο, αλλά κατ΄ επέκταση πιο δύσκολο στο παίξιμο. Μπορεί να είναι το ίδιο να παίζουμε τη μουσική του Dowland σε μια κιθάρα 65 εκατοστών και σε ένα λαούτο 60 εκατοστών; Επίσης, οι διπλές χορδές αλλάζουν εντελώς τη στάση του δεξιού χεριού. Οι μονές χορδές, επειδή είναι πολύ πιο εύκολο να παιχτούνε, θέλουν πιο κάθετα το χέρι, οι διπλές χορδές θέλουν το χέρι πιο παράλληλα. Αυτές οι διαφορές είναι, τελικά, πολύ σημαντικές για το πώς παίζανε εκείνη την εποχή, αλλά και για το πώς θα παίζαμε εμείς σήμερα αυτά τα έργα στην κιθάρα.

Τ.Β. Πώς συμβαίνει να είναι ευκολότερο το παίξιμο με όργανα εποχής;

Α.Κ. Καταρχήν, είναι μικρότερη η κιθάρα. Τότε, δεν υπήρχε κατασταλαγμένο μήκος χορδής. Για παράδειγμα, στη λεγόμενη ρομαντική κιθάρα, δηλαδή στην κιθάρα των αρχών του 19^ου αιώνα μπορεί να ήταν από 60εκ μέχρι 63,5εκ. Η δικιά μου κιθάρα, που είναι αντίγραφο μιας κιθάρας του Panormo, που ο Sor τις θαύμαζε αυτές τις κιθάρες, είναι 63,5εκ. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Η κιθάρα έχει εντελώς άλλα κατασκευαστικά δεδομένα: το μπράτσο της είναι πολύ πιο λεπτό, το καπάκι της (επειδή έχει πολύ πιο μικρό ηχείο) πάλλεται πολύ πιο διαφορετικά απ΄ότι της σύγχρονης κιθάρας, με αποτέλεσμα να μην χρειάζεται κόπο στην παραγωγή του ήχου. Όλα γίνονται πολύ πιο ανάλαφρα. Αυτό βέβαια, θέλει και την αντίστοιχη προσαρμογή. Γιατί, για να βγάλει τον ήχο που πρέπει αυτό το όργανο, πρέπει να προσεγγίσουμε τα δεδομένα του τα ηχητικά. Tο εύρος του, αλλά και τον τρόπο που χτυπάμε τις χορδές. Πριν δυο-τρία χρόνια στην Ιταλία είχα την τύχη να παίξω με δυο αυθεντικές κιθάρες, ενός μεγάλου κατασκευαστή, του Guadagnini, των αρχών του 19^ου αι. Ήταν ασύλληπτη η αίσθηση! Το πόσο μπάσο είχε η 6^η χορδή, πόσο εύκολα παλλόταν και τι εύκολα που είχες επαφή με το αριστερό χέρι. Και μιλάμε για αυθεντικά όργανα δυο αιώνων! Eίναι πάρα πολύ δύσκολο να έχεις αυθεντικά όργανα εκείνης της εποχής.

Τ.Β. Προτείνω, να μείνουμε λίγο παραπάνω στα μουσικά όργανα. Παίζετε βιχουέλα, αναγεννησιακή κιθάρα, μπαρόκ κιθάρα, αρχιλαούτο…
Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο για όλα αυτά;

Α.Κ. H οικογένεια του λαούτου έχει ξεκινήσει από το Μεσαίωνα, ουσιαστικά με 5 χορδές (η πρώτη συνήθως ήταν μονή και η άλλες διπλές). Από τον 16^οαι ήταν εξάχορδο και τότε άρχισε να παίζεται με δάκτυλα για την πολυφωνία που ήταν εκείνης της εποχής ο τρόπος σύνθεσης (ενώ στο Μεσαίωνα παιζόταν με πένα πιο μονοφωνικά με πιο τραχύ ήχο). Τα λαούτα, από τον 16^ο αιώνα ξεκίνησαν με έξι χορδές, πήγαν στις επτά, στις οκτώ, (στις εννιά για πολύ λίγο) και καταλήξανε στις δέκα χορδές. Και μέχρι εκείνο το σημείο είχαν «αναγεννησιακό κούρδισμα», σε σολ. Γιατί παράλληλα, πειραματιζόντουσαν με άλλα κουρδίσματα και από εκείνη την εποχή και μετά, άρχισε να γίνεται ευρέως διαδεδομένο και το κούρδισμα σε ρε μινόρε-που έγινε τελικά αυτό που λέμε τώρα «μπαρόκ λαούτο». Τα λαούτα επομένως με αντίστοιχο κούρδισμα φθάσανε ως τις αρχές του 17^ου αι να έχουν μέχρι 10 χορδές. Στην Ιταλία, αρχίσανε να έχουν ένα νέο είδος οργάνου (είχε το ίδιο κούρδισμα) αλλά του προσθέσανε παραπάνω μπάσα. Είναι η οικογένεια του αρχιλαούτου και είναι ένα πολύ ωραίο όργανο, γιατί συνδυάζει τον πλούσιο ήχο του λαούτου με τις διπλές χορδές, αλλά έχει και πάρα πολλά μπάσα. Ο Dowland, ενώ ξεκίνησε με εξάχορδο λαούτο, κατέληξε μέχρι και εννιά-χορδο. Οπότε στα ύστερα έργα πρόσθεσε παραπάνω μπάσο και πολλά έργα τα ξαναέγραψε. Ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο με όλα αυτά τα όργανα είναι ο τεράστιος πλούτος σε σχήματα, αριθμό χορδών, μεγέθη… είναι απίστευτο αυτό! Και σε τεράστιο βαθμό αυτό το στοιχείο, ισοπεδώνεται αργότερα. Γιατί πια μένει ένα όργανο, που θεωρείς ότι παίζεις όλα τα προηγούμενα. Ενώ δεν ίσχυε αυτό. Βέβαια, πάντα στην ιστορία της μουσικής χάνονται τα προηγούμενα όργανα, για χάρη κάποιου επόμενου. Για παράδειγμα, δεν υπήρχε κανένας λόγος να έχει κάποιος τσέμπαλο, όταν βγήκε το πιάνο φόρτε. Πάντα όλοι θέλανε να έχουνε το πιο εξελιγμένο όργανο. Όμως τα ηχοχρώματα των προηγούμενων τελικά χανόντουσαν.

Τ.Β. Υπάρχει κάποιο από τα παραπάνω μουσικά όργανα, το οποίο σας είναι πιο αγαπητό ή κάποιο που το προτιμάτε ευρέως για το ρεπερτόριό του;

Α.Κ. Aυτή είναι μια ερώτηση που τη σκέφτομαι τακτικά. Θέλω να σας πω ότι έχουνε όλα αυτά τα όργανα τόσο πλούσιο ρεπερτόριο, τόσο γοητευτικό και τόσο διαφορετικό που σε αναζωογονεί και σε κάνει ανάλογα με τις εποχές να κινείσαι προς κάποιο άλλο. Μπορεί για ένα διάστημα το φροντίζω αυτό και με τις συναυλίες μου, όταν είναι πιο πολύ στην εποχή μπαρόκ, τη μπαρόκ κιθάρα την εξερευνώ πιο πολύ και με τα σόλο κομμάτια και με το basso continuo. Όταν έχω μια αναγεννησιακή συναυλία, ασχολούμαι πάρα πολύ με τη βιχουέλα και την αναγεννησιακή κιθάρα. Μαγεύεσαι από την κάθε εποχή και μένεις μέσα σε αυτή.

Τ.Β. Επομένως, ανάλογα με την εποχή του ρεπερτορίου που επιλέγετε, χρησιμοποιείτε και τα αντίστοιχα μουσικά όργανα;

Α.Κ. Αυτό το κέρδισα με κόπο, δεν γίνεται έτσι. Ούτε τολμούσα τα πρώτα χρόνια να τα συνδυάσω όλα αυτά. Ο σκοπός δεν ήταν ότι θα έπρεπε να συνδυάζονται όλα αυτά από τον ίδιο άνθρωπο-δεν συνέβαινε αυτό ιστορικά, γιατί είναι όργανα που εκτίνονται σε πάρα πολύ μεγάλη περίοδο. Όμως όλοι όσοι παίζανε νυκτά εκείνη την εποχή, παίζανε διάφορα νυκτά. Yπήρχαν οι δεξιοτέχνες του λαούτου, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα παίζανε παράλληλα και κάποιο άλλο όργανο. Βέβαια στις εκδόσεις αυτό δεν είναι συχνό. Ο μόνος συνθέτης που σώζονται εκδόσεις για τρία διαφορετικά όργανα είναι ο Robert de Visée, για μπαρόκ κιθάρα, μπαρόκ λαούτο (εκείνης της εποχής το 11χορδο) και θεόρβη. Μου αρέσει να τα συνδυάζω αυτά τα όργανα και να περνάω από τη μια εποχή στην άλλη. Μπορείς να περάσεις σε απρόσμενα ηχοχρώματα με πολύ λίγα διαφορετικά στοιχεία! Για να το κατανοήσει κανείς αυτό, χρησιμοποιώ ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα με power point, όπου παρουσιάζω ένα αφιέρωμα για κάθε όργανο και παράλληλα δείχνω πίνακες, εκδόσεις από ταμπλατούρες κτλ Είναι πολύ ενδιαφέρον και αρέσει πολύ -όχι μόνο σε αυτούς που έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με αυτό, αλλά και σε επαγγελματίες.

Τ.Β. Κάποιος μαθητής κιθάρας, ο οποίος ενδιαφέρεται να εντρυφήσει σε αυτά τα όργανα, τι πρόγραμμα σπουδών πρέπει να ακολουθήσει; Από ποιο στάδιο σπουδών της κλασικής κιθάρας μπορεί να ειδικευτεί;

Α.Κ. Για να δείτε πόσο σημαντικό είναι αυτό, σε όλες τις ακαδημίες στο εξωτερικό έχουν σε κάποιο επίπεδο σπουδών υποχρεωτικό κάποιο όργανο εποχής, «πρόγονο» της κιθάρας (ή θα είναι η μπαρόκ κιθάρα, ή θα είναι η θεόρβη). Δεν είναι τυχαίες αυτές οι επιλογές: η θεόρβη είναι το μόνο από αυτά τα όργανα που έχει μονές χορδές και είναι πιο κοντά στη λογική των κιθαριστών, (από τη δεύτερη έως την έκτη χορδή έχει το ίδιο κούρδισμα με την κιθάρα). Η μπαρόκ κιθάρα, παρότι είχε διπλές χορδές, διαθέτει διάφορα στοιχεία όπως είναι το alphabeto που παίζεις συγχορδίες, (απλή συνοδεία), οπότε το έχουμε σαν απαραίτητο στοιχείο για να προσεγγίσεις ένα παλιότερο όργανο από αυτό που παίζεις. Όσοι ασχολούνται στο εξωτερικό είναι κιθαρίστες και είτε ασχολούνται παράλληλα με την παλαιά μουσική, είτε εξειδικεύονται από ένα επίπεδο και μετά. Δεν υπάρχει κανόνας σ αυτό. Με χαρά βλέπω τώρα στη Γαλλία τάξεις παιδιών που ξεκινάνε με λαούτο, κατευθείαν ή ξεκινάνε τσέμπαλο, κατευθείαν, όχι πιάνο πρώτα. Αυτό έχει να κάνει με μια πάρα πολύ μεγάλη πρόοδο τα τελευταία σαράντα χρόνια στα όργανα εποχής. Και υπάρχει μια κατηγορία ανθρώπων-πιθανότατα καλλιεργημένων-ή από τις τάξεις των μουσικών, που στρέφουν τα παιδιά τους κατευθείαν προς αυτή την κατεύθυνση.

Τ.Β. Μπορεί ένα παιδί αντί για κλασική κιθάρα να ξεκινήσει πχ βιχουέλα;

Α.Κ. Στο εξωτερικό σίγουρα. Αλλά και εδώ θα μπορούσε να γίνει. Απλώς είναι εντελώς έξω από τη νοοτροπία μας.
Τ.Β. Και εκτός συστήματος πιστοποίησης;

Α.Κ. Σαφώς.

Τ.Β. Είναι ένα αίτημα που θα το προωθούσατε;

Α.Κ. Οπωσδήποτε! Αλλά μην ξεχνάτε ότι και η κιθάρα, το 1986 μπήκε σε αυτό το πρόγραμμα του Υπουργείου. Ένα όργανο τόσο δημοφιλές.

Τ.Β. Επομένως, κάποιος μαθητής ωδείου, επιπέδου μέσης, μπορεί να αρχίσει παράλληλη ειδίκευση σε κάποιο όργανο εποχής, ή πρέπει να φθάσει σε ένα επίπεδο πιο κοντά στο πτυχίο;

Α.Κ. Υπάρχει ένας «κοινός παρονομαστής» σε όλα αυτά τα όργανα: το πλεονέκτημα που έχουμε στο αριστερό χέρι. Η τεχνική είναι ολόιδια. Έχοντας αυτό ως βασικό στοιχείο, έχοντας ένα καλλιεργημένο αριστερό χέρι, το δεξί μπορεί με κάποιες προσαρμογές να ξεκινήσει με άλλα δεδομένα. Δεν υπάρχει κανόνας, ούτε στο εξωτερικό ότι πρέπει να ξεκινήσεις από το τάδε όργανο και να πας στο επόμενο. Όμως το βασικό είναι να έχεις σίγουρα ένα αναγεννησιακό όργανο και μετά ένα όργανο που να μπορείς να παίζεις basso continuo που ήταν η πιο σημαντική μορφή συνοδείας σε όλη την εποχή μπαρόκ. Και εκεί θέλεις ένα όργανο που να έχει μπάσα ή την μπαρόκ κιθάρα, που έπαιζε συγχορδίες με εντελώς δικά της δεδομένα, γιατί είναι όργανο χωρίς μπάσα. Και επειδή έχω μιλήσει με πολλούς μεγάλους δασκάλους στο εξωτερικό, αφήνουνε τους μαθητές να πάρουνε το δρόμο τους.

Τ.Β. Ο συνήθης συνδυασμός ποιος είναι;

Α.Κ. Οι περισσότεροι παίζουν αυτό που λέμε αναγεννησιακό λαούτο, (είτε εξάχορδο, είτε μέχρι οκτάχορδο) και μετά ένα μπαρόκ όργανο που μπορεί να είναι συνοδείας μπαρόκ, κιθάρα ή θεόρβη. Εγώ έχω κάνει άλλες επιλογές: το πρώτο παλιό όργανο που πήρα ήταν η ρομαντική κιθάρα, γιατί ήθελα πολύ να προσεγγίσω αυτό το ρεπερτόριο που ήταν πολύ ιδιαίτερο, δηλαδή ουσιαστικά γύρω στο 1800 είναι πολύ πιο κοντά σε αυτό που λέμε σύγχρονη τεχνική της κιθάρας.

Τ.Β. Να μιλήσουμε λίγο για το θέμα της σημειογραφίας των οργάνων και για τις ταμπλατούρες που είναι ένας τρόπος σημειογραφίας που σήμερα δεν υπάρχει, υπήρχε όμως τότε…

Α.Κ. Ήταν ένας τρόπος γραφής που από τη μια δίνει πολλές ευκολίες στον εκτελεστή, γιατί ουσιαστικά σου δείχνει που θα βάλεις τα δάκτυλά σου είναι ένας τρόπος που συνδυάζει δακτυλοθεσία και γραφή ήχων. Το θέμα είναι ότι δεν σου δίνει διάφορες άλλες πληροφορίες για την πολυφωνία. Αδυνατεί να σου δώσει τη διάρκεια των επιμέρους φωνών, βλέπεις τις βασικές αξίες από πάνω και από κει και πέρα τα ενδιάμεσα πρέπει να τα συμπεραίνεις ανάλογα με την κίνηση της κάθε φωνής και την κρίση σου. Με την ταμπλατούρα σκέφτεσαι τελείως διαφορετικά, σκέφτεσαι πιο πλατιά απ΄ ότι με τη δική μας σύγχρονη σημειογραφία. Υπάρχει μια μεγάλη ευκολία με τις ταμπλατούρες: ότι μπορεί να κρατήσεις ένα λαούτο σε σολ, ένα λαούτο σε φα ή ένα λαουτο σε λα, πιο μικρό ή πιο μεγάλο, να παίξεις την ταμπλατούρα και θα κάνεις ακριβώς τις ίδιες κινήσεις. Κάνεις δηλαδή αυτομάτως τρανσπόρτο.
Επίσης, επειδή αυτά τα όργανα είχανε συνθέσεις από ανθρώπους που ήταν δεξιοτέχνες, αυτοί γράφανε συγκεκριμένα όπως και στη σύγχρονη κιθάρα. Θα μπορούσες να αλλάξεις τονικότητα σε ένα κομμάτι πχ του Leo Brouwer; Είναι αδιανόητο, γιατί θα έχανε εντελώς τις θέσεις και τις διάρκειες των φωνών. Εάν σου έδιναν τότε μια ταμπλατούρα μπορούσες με οποιοδήποτε όργανο αντίστοιχου κουρδίσματος να παίξεις. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Έχουμε διάφορα ήδη ταμπλατούρας, ανάλογα με την εποχή και την περιοχή. Στη βιχουέλα συναντάμε δυο είδη ταμπλατούρας. Αυτό που λέμε Ναπολιτάνικη (από τους βιχουελίστες μόνο ο Milan στο πρώτο βιβλίο του (1536) ξεκίνησε αυτή τη γραφή) όπου η πρώτη χορδή είναι πάνω στο σύστημα των γραμμών και είναι με νούμερα, το 0 είναι η ανοικτή χορδή. Η Ιταλική ταμπλατούρα επίσης έχει νούμερα (το 0 ανοικτή χορδή) αλλά είναι κάτω η πρώτη χορδή. Ευρέως διαδεδομένη ήταν η γαλλική ταμπλατούρα, που είναι ένα σύστημα με γραμμές, πάνω η πρώτη χορδή και με γράμματα A,B,C, όπου το A, η ανοικτή χορδή κτλ Υπήρχε και μια γερμανική ταμπλατούρα, που ήταν τόσο περίπλοκη, ώστε σύντομα περιορίστηκε και από το 16^ο αιώνα εξαφανίστηκε. Αλλά έτσι γράφανε για πάρα πολύ μεγάλο διάστημα, ουσιαστικά για δυόμισι αιώνες.

Τ.Β. Μέχρι πότε ίσχυε η ταμπλατούρα;

Α.Κ. Το πέρασμα δεν είναι σαφές. Γύρω στο 1770, ενώ είχε πέσει ουσιαστικά σε παρακμή αυτό που λέμε μπαρόκ κιθάρα, δεν έχουμε εκδόσεις πλέον, απλώς υπήρχε ως συνοδεία τραγουδιών, αρχίσανε να γράφουνε με νότες. Και έπεσε σε αυτή τη μεταβατική περίοδο που ούτως ή άλλως η κιθάρα άρχισε να αποκτάει έκτη χορδή στην αρχή ήταν με διπλές χορδές και σιγά σιγά άρχισε όσο εξελισσόντουσαν οι χορδές να γίνεται με μονές χορδές. Και τελικά από τα τέλη του 18^ου αι άρχισε να γράφεται με νότες το καινούργιο ρεπερτόριο της κιθάρας.

Τ.Β. Κάποιος, ο οποίος καλείται στις μέρες μας να μυηθεί στα όργανα εποχής, διδάσκεται με ταμπλατούρες;

Α.Κ. Είναι πάρα πολύ σημαντικό να προσεγγίσεις αυτό το ρεπερτόριο με τα δεδομένα του. Δεν είναι απλά ένας «τυφλοσούρτης». Αυτό είναι ένα στάδιο που πρέπει να το περάσει κανείς πολύ γρήγορα. Πρέπει να ξέρεις τι νότες παίζεις. Γιατί τα οπτικά στοιχεία της κλίμακας, (τι νότα πατάμε, τι κλίμακα αλλάζουμε) κτλ χάνονται εντελώς άμα δεν ξέρεις τι πατάς. Υπάρχουν πολύ καλές εκδόσεις που είναι με νότες. Όταν όμως παίζεις λαούτο, οφείλεις να τα προσεγγίζεις αυτά με την ταμπλατούρα. Στην αρχή είναι ο «δύσκολος δρόμος», γιατί σαν κιθαρίστας διαβάζοντας τις νότες μπορείς να παίξεις πολύ εύκολα, αλλά είναι κατά τη γνώμη μου ο σωστός τρόπος. Έτσι γραφόταν αυτή η μουσική, έτσι πρέπει να την προσεγγίσουμε έχοντας βέβαια τα πλεονεκτήματα όλης της ύστερης γνώσης. Δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε όλη αυτή τη μουσική σαν να μην έχουμε άλλους τρεις αιώνες μετά από αυτήν στα αυτιά μας ή ως θεωρητική γνώση. Διαβάζοντας τις πηγές, προσεγγίζεις όσο το δυνατόν περισσότερο. Ο σκοπός δεν είναι να παίξεις όπως έπαιζαν εκείνη την εποχή. Άλλωστε, πως ξέρεις ότι έπαιζαν έτσι; ούτε τις ίδιες χορδές έχουμε, ούτε τα ίδια όργανα. Οι βιχουέλες που σώζονται είναι τρεις. Τρία εντελώς διαφορετικά σχήματα, εντελώς διαφορετικά μεγέθη και με εντελώς διαφορετικό τρόπο κατασκευής. Το τελευταίο όργανο, ανακαλύφθηκε στη μετακόμιση του μουσείου της μουσικής στο Παρίσι, πριν από 20 χρόνια! Οπότε, όταν έχεις τόσο διαφορετικά δεδομένα, πώς μπορείς να ξέρεις τι ακριβώς ήταν η βιχουέλα; Άλλα μας δείχνουν οι εικόνες, άλλα τα σωζόμενα όργανα, άλλα οι πρόλογοι των βιβλίων, άλλα τα βιτρώ σε εκκλησίες, δηλαδή είναι πολύ ευρύ όλο αυτό το αντικείμενο. Επομένως θέλει αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα επαφή και νομίζω ότι είναι σημαντικό στοιχείο αυτής της μουσικής, όχι βλέπω κάτι και το παίζω, αλλά εμβαθύνω γενικότερα.

Τ.Β. Τα κείμενα επηρεάζουν το ύφος των τραγουδιών; και ποια ήταν η θεματολογία τους στην Αναγέννηση και το μπαρόκ;

Α.Κ. Ένα από τα βασικά στοιχεία της μουσικής της Αναγέννησης είναι πώς τα μουσικά όργανα θα μιμηθούνε την ανθρώπινη φωνή. Είτε ήταν τετράφωνη χορωδία που τραγουδούσε, είτε ήταν οικογένεια οργάνων (που είχαν από σοπράνο, μέχρι το μπάσο). Το κάθε ένα είχε τη φωνή του και παίζανε πολυφωνικά. Οι πρώτες μουσικές εκδόσεις, από το 1500 και μετά, δημιούργησαν μια τρομερή άνθιση στη μουσική. Γιατί πλέον, μπορούσε να μεταβιβάζεται αυτή η γνώση. Και αντίστοιχα εκμεταλλεύτηκαν και στη μουσική για τα λαούτα και τη βιχουέλα τις εκδόσεις και κάνανε εκπληκτικά πράγματα. Μεγάλο μέρος των εκδόσεων για τη βιχουέλα περιλαμβάνει διασκευές πολυφωνικών κομματιών από λειτουργίες, από κοσμικά πολυφωνικά εκείνης της εποχής και μάλιστα στις πηγές αναφέρουν ότι έτσι μαθαίνανε το όργανο. Δηλαδή, προσπαθώντας να διασκευάσουν στην βιχουέλα τα πολυφωνικά έργα, μαθαίνανε και τους τρόπους και το πώς συνθετικά μιμείται ο συνθέτης τη φωνή, αλλά τελικά μαθαίνανε τεχνικά το όργανο.

Τ.Β. Η θεματολογία των τραγουδιών;

Α.Κ. Υπάρχει ένα τεράστιο κομμάτι της μπαρόκ κιθάρας, που λέγεται «alphabeto». Είναι σύμβολα με συγκεκριμένες θέσεις πάνω στην κιθάρα, όπως θα λέγαμε τώρα «παίζω με ακόρντα» συνοδεύω ένα τραγούδι. Και αυτά τα σύμβολα, δεν είναι ίδια με τα σημερινά, το λέγανε όμως alphabeto αυτό το σύστημα, γιατί ακολουθούσε γράμματα και το κάθε ένα, μας έδειχνε μια συγκεκριμένη συγχορδία. Από τις αρχές του 1600, όπου άρχισε να διαδίδεται η μπαρόκ κιθάρα, έκανε «θραύση» αυτή η έμπνευση! Εκατοντάδες βιβλία εκδόθηκαν μέσα στα πρώτα 40 χρόνια με λόγια και alphabeto, χωρίς τη μελωδία. Δηλαδή με τον τρόπο που θα συνοδεύανε σήμερα. Αυτό δείχνει μια τρομερή ένωση της κιθάρας με το τραγούδι. Βέβαια και η βιχουέλα και η αναγεννησιακή κιθάρα έχουν τραγούδια να συνοδεύουνε. Και μάλιστα οι βιχουελίστες έχουν ένα πολύ ιδιαίτερο είδος γραφής που μας δείχνει ότι πιθανότατα ο ίδιος που έπαιζε βιχουέλα τραγουδούσε κιόλας, αλλά μέσα στην ταμπαλτούρα το νούμερο που είναι με κόκκινο είναι η νότα που θα τραγούδαγε η φωνή. Βέβαια μπορεί σε κάποιο άλλο κομμάτι, ο συνθέτης να γράψει με νότες τη φωνή και με ταμπλατούρα από κάτω. Αυτό γινόταν όταν ήταν εντελώς αυτόνομη η συνοδεία. Επομένως, όλα αυτά τα όργανα είχαν από τη μια πλευρά το σολιστικό τους ρεπερτόριο, και από την άλλη, τη συνοδεία του τραγουδιού. Ήταν πάρα πολύ σημαντικό το τραγούδι όλες τις εποχές της ανθρωπότητας και στην εποχή μπαρόκ φθάσανε σε πολύ υψηλό βαθμό.

Τ.Β. Θα θέλατε να μας αναφέρετε ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συνθέτες ανά περίοδο;

Α.Κ. Η Βιχουέλα έχει επτά μεγάλους συνθέτες. Ακόμα ανακαλύπτονται κάποια χειρόγραφα με κομμάτια που δεν τα ξέραμε και έχει ένα πάρα πολύ ιδιαίτερο ρεπερτόριο. Ο Luis de Narváez βέβαια μπορεί να είναι ήδη από μόνος του πάρα πολύ γνωστός, υπάρχουν πολλά έργα του που δεν είναι τόσο γνωστά στο δικό μας ρεπερτόριο, δεν είναι μέσα στο στάνταρ κιθαριστικό –εκπαιδευτικό ρεπέρτόριο. Το ίδιο και ο Alonso Mudarra. Πολύ σημαντικός είναι ο Miguel de Fuenllana απ΄τους βιχουελίστες και με πολύ ιδιαίτερο πολυφωνικό ύφος. Στην πορεία, λάτρεψα το ρεπερτόριο της αναγεννησιακής κιθάρας που απ΄ όλα αυτά τα όργανα είναι το πιο παραμελημένο. Και στο εξωτερικό, πρόσφατα έχουν αρχίσει να το εξερευνούν. Έχει ένα εκπληκτικό ρεπερτόριο που έχει γύρω στα 300 κομμάτια. Αλλά έχει τα πάντα, από χορούς, φαντασίες, πολυφωνικά κομμάτια μπορείς να το χρησιμοποιήσεις πάρα πολύ σε συνοδείες όπως κάναμε και με τα φλωρεντινά. Στην μπαρόκ κιθάρα, τρομεροί συνθέτες ο Francesco Corbetta, ο Robert de Visée, ο Santiago de Murcia, αυτοί είναι συνθέτες που τακτικά περνάω από τα έργα τους και θα θελα πολύ βέβαια πάντα να παίζω δικιά τους μουσική. Είναι τόσο μεγάλο όμως το ρεπερτόριο, που πάντα κάτι καινούργιο βρίσκεις.

«Ritornello»: Ηλέκτρα Παπασιμάκη, Αμαλία Κουντούρη, Αλέξανδρος Κάλκος, Βασίλης Τιγγιρίδης

Τ.Β. Κατά καιρούς έχετε φτιάξει σχήματα παλαιάς μουσικής– τώρα έχετε τους «Ritornello». Υπάρχουν ιδιαιτερότητες ή δυσκολίες στη λειτουργία ενός τέτοιου συνόλου εν σχέσει πχ με ένα κουαρτέρο εγχόρδων;

Α.Κ. Σε όλη την εποχή μπαρόκ, όλα τα έργα των μεγάλων συνθετών βασιζόντουσαν σε μελωδικά όργανα και σε basso continuo. Το basso continuo πρέπει εμείς να το «στήσουμε», ανάλογα με τα όργανα που έχουμε. Αν κάποιος έχει τσέμπαλο, μπορεί να χρησιμοποιήσει μόνο αυτό ως basso continuo. Αν έχει μια βιόλα ντα γκάμπα, μπορεί να συνοδεύσει το τσέμπαλο και να εμπλουτίσει το basso continuo. Αντιστοίχως, αν έχει μια Θεόρβη, μπορεί να εμπλουτίσει και αυτή το basso continuo. Επομένως, το basso continuo μπορείς να το αλλάξεις και να το κάνεις πιο πλούσιο, ανάλογα με τις περιστάσεις. Στο «Ritornello», εμείς έχουμε ένα ιδιαίτερο basso continuo, γιατί έχουμε δυο νυκτά. Τώρα, θα προσθέσω ένα αρχιλαούτο στη συνοδεία και ο Βασίλης Τιγγιρίδης, μια θεόρβη, οπότε τελικά θα έχουμε ένα πιο πλούσιο basso continuo. Επομένως, οι επιλογές που κάνουμε, λόγω της ιδιαιτερότητας των οργάνων που έχουμε, κινούνται προς μια κατεύθυνση: δεν μπορούμε να παίξουμε όλα τα κομμάτια. Δεν ταιριάζουν ούτε στα όργανα που έχουμε, ούτε και στον όγκο που μπορούμε να έχουμε σαν basso continuo. Αναγκαστικά γίνονται επιλογές, που μας κατευθύνουν προς κάποιες εποχές, όπως είναι το πρώιμο ιταλικό μπαρόκ, προς κάποιες χώρες, όπως είναι η Ισπανία, ή στο Γαλλικό μπαρόκ, που τα όργανα που παίζουμε χρησιμοποιούνταν κατά κόρον.
Μετά απαιτούνται μικροί χώροι, που ειδικά αν είναι ωραίοι, υποβάλουν το ακροατήριο τελείως διαφορετικά. Ο κόσμος θα μπει σε μια Εκκλησία, όπως η Γερμανική Εκκλησία για να ακούσει μια μουσική που είναι 400 ετών. Μπορεί να μην έχει κανένα σημείο αναφοράς και αυτό μας συμβαίνει τακτικά. Έρχονται άνθρωποι που δεν έχουν ακούσει τέτοια μουσική. Ακούνε, υποβάλλονται από το χώρο και λειτουργεί όλο τελείως διαφορετικά. Όταν ζούμε σε μια εποχή που τα πάντα είναι ενισχυμένα, το να ζητάς από έναν άνθρωπο να βγει από το θόρυβο της καθημερινότητας, να προσαρμόσει το ακουστικό του αισθητήριο πιο χαμηλά και να πάει τόσο πίσω, δεν είναι εύκολη υπόθεση. Θέλει εκπαίδευση αυτό το πράγμα. Οπότε για να την προσεγγίσει πρέπει να έχει ορισμένα δεδομένα και ο χώρος παίζει πολύ ρόλο.

Τ.Β. Οι μαθητές δείχνουν ενδιαφέρον, έχουν την τάση να εμβαθύνουν;

Α.Κ. Οι μαθητές έχουν μια τάση να παρακολουθήσουνε. Τους ενδιαφέρει ιδιαιτέρως. Ακούς πολύ ωραίες παρατηρήσεις από τα παιδιά για πράγματα που δεν θα τα φανταζόσουνα ποτέ. Το σημαντικό είναι και για μένα, να υπάρχει ο σπόρος εκεί πέρα. Κάποια στιγμή θα ωριμάσει και θα αναπτυχθεί. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι φτιαγμένοι για να ακούνε αυτή τη μουσική. Αλλά μπορούν να εκπαιδευτούν και αυτό είναι το πιο σημαντικό. Να ξέρουν ότι υπάρχει αυτή η μουσική, ότι παίζεται και ότι δεν ήταν πάντα η κιθάρα έτσι.
Σήμερα, έχουμε την πολυτέλεια να ακούμε όλα τα είδη των μουσικών αιώνες πριν, απ΄ όλες τις περιοχές του πλανήτη. Αυτό δεν γινόταν πριν από 10 χρόνια. Τώρα γίνεται. Λέγεται ευρέως ότι: “στην εποχή μας η άγνοια είναι επιλογή”. Παλιά το να βρεις ένα σεμινάριο, έναν κατασκευαστή, βιβλία από τις βιβλιοθήκες, ήταν ολόκληρη διαδικασία. Τώρα, υπάρχει τρομερή διακίνηση πληροφοριών. Αυτό γιατί να μην το εκμεταλλευόμαστε;

Τ.Β. Τι συμβουλή σε κάποιον μαθητή ωδείου που ενδιαφέρεται να προσεγγίσει αυτή τη μουσική;

Α.Κ. Μην περιμένει να αγοράσει ένα όργανο. Μπορεί να κάνει απίστευτα καλή προεργασία στην κιθάρα. Και σε σχέση με τις ταμπλατούρες και σε σχέση με το ιστορικό πλαίσιο, με το πώς παιζόταν αυτή η μουσική τεχνικά. Και ας μην παίξει έτσι στην κιθάρα. Τα όργανα αυτής της εποχής μπορεί να είναι πιο προσιτά πλέον. Οι καλοί κατασκευαστές έχουν μεγάλη λίστα αναμονής. Όμως πια μπορείς να βρεις και μεταχειρισμένα πολύ καλά όργανα και πιο οικονομικά για ξεκίνημα.
Επίσης, εμείς παίζουμε πάντα από τις πρώτες εκδόσεις. Οι πληροφορίες που σου δίνει είναι ό,τι πιο κοντινό γίνεται στο συνθέτη. Όταν διαβάσεις μια έκδοση που δεν ξέρεις τι ακριβώς έχει αλλάξει αυτός που έχει κάνει την επιμέλεια, το παίρνεις σαν δεδομένο, ενώ δεν είναι καθόλου! Και παίρνει κάποιος μια επιλογή και από κει και πέρα το έργο είναι έτσι. Ακόμη και στης κιθάρας τα κομμάτια. Στα έργα του Villa Lobos, ή στου Ponce γιατί να μην έχει το χειρόγραφο; Μπορεί μια έκδοση να είναι πολύ προσεγμένη, αλλά το χειρόγραφο του συνθέτη-ακόμη και αν έχει κάποια στοιχεία που δεν παίζονται-είναι πολύ σημαντικό. Θέλουμε να κάνουμε μια διασκευή σε ένα έργο του Bach; γιατί να μην δούμε τη γραφή του Bach. Και μόνο οπτικά να τη δεις, εντοπίζεις πάρα πολλά πράγματα. Και ποια, γίνεται όλο και πιο εύκολο. Και ξέρετε πόσες σοβαρές εκδόσεις υπάρχουν; έχω εκδόσεις για μπαρόκ κιθάρα της δεκαετίας του ΄70, που ο πρόλογος είναι 40 σελίδες και η μουσική είναι τέσσερις! Πρόλογος ιστορικός για το κούρδισμα, για τις χορδές κτλ Αυτό σου δίνει πάρα πολλές πληροφορίες ή όταν σου γράφει ο Sor σε ένα κομματάκι μια σελίδα πρόλογο γιατί να μην τον διαβάσεις… Αυτή είναι η συμβουλή μου. Ψάξτε το πρωτότυπο.

Τ.Β. Πάνω απ΄όλα σας έχει «κερδίσει» η παλαιά μουσική, έτσι δεν είναι;

Α.Κ. Τα τελευταία 50-60 χρόνια που πάρα πολλοί σοβαροί μελετητές και εκτελεστές ασχολήθηκαν με την παλαιά μουσική στην Ευρώπη βλέπουμε μια τεράστια εξέλιξη τόσο σε σχέση με το πώς διαβάζουμε τη μουσική αυτή (ακόμη και τη μουσική του Bach που την παίζαμε τελείως διαφορετικά πριν από 50 χρόνια), όσο και το πώς προσεγγίζουν αυτοί οι άνθρωποι το ίδιο τους το παρελθόν. Το θέμα είναι να μεταφέρουμε τα ιστορικά δεδομένα εκείνης της εποχής όσο πιο καλά γίνεται. Από κει και πέρα, αν εκείνη την εποχή παίζανε λαούτο ή μπαρόκ κιθάρα όπως παίζουμε τώρα, δεν θα το μάθουμε ποτέ. Με έχει κερδίσει εκείνη η εποχή αν και είναι τεράστια, δεν είναι 50 χρόνια…
Η κιθάρα έχει ένα τόσο μοναδικό ρεπερτόριο. Έχω και αλλα πράγματα που μου αρέσει να παίζω και ως κιθαρίστας. Αλλά και ως δάσκαλος, επειδή θεωρώ πολύ σημαντικό το να μαθαίνει ένας μαθητής όλα τα είδη μουσικής, δεν τους περιορίζω ποτέ σε αυτά που μ΄ αρέσουν. Το θεωρώ απαραίτητο να παίξουν όλο το ρεπερτόριο και μετά να εξειδικευτούν αν θέλουν. Είναι ένα βασικό όργανο που οφείλεις να μάθεις στο μαθητή τη βασική υποδομή.
Όμως θα ήθελα πολύ, να αρχίσουν να έρχονται νέοι μαθητές να προσεγγίζουν αυτά τα όργανα. Ξέρω ότι είναι πολύ πιο εύκολο για τους ήδη προχωρημένους, αλλά νομίζω ότι το σημαντικό είναι να έχει κάποιος επαφή σιγά, σιγά με αυτό. Δεν είναι ανάγκη να πει: «αλλάζω, πετάω την κιθάρα!». Αλλά για να ασχοληθεί ο μαθητής με την παλαιά μουσική, θα πρέπει να είναι σ ένα περιβάλλον που ωθεί αυτή τη μουσική προς τα πάνω. Και το περιβάλλον αυτό πρέπει να υποστηρίζεται και με θεωρητικά αντίστοιχα και με ομαδικά αντίστοιχα και με τάξη basso continuo κτλ
Στο εξωτερικό, αποφοιτούν από Ακαδημίες έχοντας διδαχθεί πέντε χρόνια παλαιά μουσική. Έχουν διδαχθεί εξαιρετικά θεωρητικά, πολύ καλά σύνολα, πολύ καλό basso continuo. Έχουν ένα περιβάλλον! Και αυτό είναι το ζητούμενο και στα ελληνικά ωδεία. Όταν παίζει κάποιος πχ Sor, δεν είναι κρίμα να μην έχει ακούσει Mozart, Haydn, Beethoven; Εγώ το μεταδίδω αυτό στους μαθητές μου, γιατί έτσι μου δόθηκε και μένα, από τον πρώτο μου δάσκαλο, το Μιχάλη τον Καρακόντη. Μου έγραφε κασέτες. Όπως και ο Ε Μπουντούνης, είχε δισκοθήκη και πάντα μας δάνειζε δίσκους. Και από κει και πέρα επεκτείνεσαι. Ο καθένας θα πάει στην περιοχή του. Αλλά πρέπει να ακούμε. Εγώ στενοχωριέμαι όταν σε συναυλίες βλέπω τη δικιά μου γενιά και δεν βλέπω τους 20ρηδες. Εγώ όταν ήμουν 20 χρονών δεν έχανα συναυλία. Όχι κιθάρας…γενικά. Πριν από είκοσι χρόνια στο «Νάκα» είχε έρθει ο Nigel North (που είναι ένας εξαιρετικός λαουτίστας) και είχε παίξει μπαρόκ λαούτο στο πρώτο μέρος και ρομαντική κιθάρα στο δεύτερο. Δεν θα το ξεχάσω! Απίστευτα ιδιαίτερο! Σε δίσκο είναι άλλη εμπειρία. Το ζωντανό είναι πάρα πολύ σημαντικό.
Επίσης με ενδιαφέρει ερευνητικά να ξέρω τι παίζεται, τι γράφεται κτλ Πιστεύω ότι αλλάζουν οι εποχές και σιγά, σιγά δημιουργείται ένα ρεύμα και όπως εγώ πηγαίνω πχ στον Νίκο Παναγιωτίδη ή στον Θεοδωρή Κίτσο που διδάσκει στο Αριστοτέλειο, αν έχω στοιχεία που θέλω να μάθω θα πάω να τα μάθω. Δεν έχω καθόλου τη νοοτροπία «τέρμα τα μάθαμε». Και όλοι οι καλοί δάσκαλοι πχ ο Paul O'Dette είναι όλοι ανοικτοί σαν «σφουγγάρι» να μάθουν από οποιονδήποτε, είναι «κινητές εγκυκλοπαίδειες», αλλά ξέρουνε και τι δεν ξέρουνε.

Τ.Β. Υπήρχε κάποιος άνθρωπος που σας «σημάδεψε»;

Α.Κ. Οπωσδήποτε πρώτα βάζω τους γονείς μου που πάντα στήριζαν τις επιλογές μου, αλλά και τους δασκάλους μου που ήταν γενναιόδωροι απέναντί μου.
Επειδή όμως από πολύ μικρός αγοράζω δίσκους και παρακολουθώ συναυλίες, θεωρώ ότι οι μεγάλοι συνθέτες αλλά και μουσικοί από διάφορα είδη μουσικής αφήνουν μέσα μας το στίγμα τους. Είμαι πολύ τυχερός που η λίστα αυτή είναι μακριά και ενδεικτικά αναφέρω τους:
J.S. Bach, W.A. Mozart, Jordi Savall, Hopkinson Smith, Paul O’ Dette, Rolf Lislevand, Vincent Dumestre, Astor Piazzolla, Julian Bream, H. Villa-Lobos, Egberto Gismonti, Ralph Towner, Keith Jarrett…

Τ.Β. Επιδιώκετε να κάνετε κάποιες ενέργειες ή έχετε έστω το όνειρο για μια Σχολή ρεπερτορίου παλαιάς μουσικής στην Ελλάδα;

Α.Κ. Όσο πιο συχνά ο κόσμος έρχεται σε επαφή με αυτό, τόσο πιο πολύς κόσμος θα θέλει να ασχοληθεί. Σαφώς με ενδιαφέρει να αυξηθούν οι άνθρωποι που παίζουν ωραία και «ψαγμένα» αυτή τη μουσική. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ να μεταδώσω αυτό που εμένα με συγκινεί μέσα από τα σεμινάρια, παρουσιάσεις και συναυλίες. Θεωρώ μεγάλο προνόμιο για έναν ακροατή να ακούσει ένα κομμάτι σόλο μπαροκ κιθάρα ή σόλο μπαρόκ λαούτο πέρα από το σύνολο. Θεωρώ πολύ σημαντικό να ακούσει την αναγεννησιακή κιθάρα ή τη βιχουέλα και ας μην παίξει ποτέ. Να ξέρει ότι είναι ένα άλλο όργανο, με δικά του ηχοχρώματα. Αυτή την αγάπη εγώ θέλω πάντα να τη μεταδίδω στους άλλους και θεωρώ ότι με αυτό τον τρόπο σιγά, σιγά θα αυξάνονται και οι άνθρωποι που αγαπάνε αυτή τη μουσική. Άλλωστε, δισκογραφικά κάνει θραύση η παλαιά μουσική, έχει διαλύσει όλες τις πωλήσεις των άλλων ειδών, εδώ και 20 χρόνια. Δεν είναι τυχαίο αυτό. Όμως στην πράξη θεωρώ ότι επειδή η μουσική αυτή είναι πάρα πολύ δυνατή και πλούσια, έχει να μας πει κάτι σήμερα. Γιατί όλες οι μεγάλες μουσικές έχουνε κάτι να μας πουν. Εγώ δεν σκέφτομαι ποτέ τι είναι σύγχρονο. Για μένα σύγχρονο είναι αυτό που ακούω σήμερα. Και αφού σήμερα μπορώ να ακούω τη μουσική του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, τη θεωρώ δικιά μου μουσική και σύγχρονη. Ως ακροατής του αιώνα μας, έχοντας τη δυνατότητα να ακούσω όλες αυτές τις μουσικές, τις θεωρώ σύγχρονες. Και σύγχρονες σημαίνει ότι εξελίσσονται. Παίζουμε διαφορετικά από τότε; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Αλλά εκφραζόμαστε με αυτά τα όργανα. Και η μουσική πρέπει να έχει αυτή τη δύναμη.
Το θέμα είναι ο κόσμος να βγαίνει και να πηγαίνει σε συναυλίες. Καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολες εποχές. Επίτηδες απ΄ ότι καταλάβατε δεν είπα τίποτε για την εποχή και τη δύσκολη κατάσταση. Δεν είμαστε αδιάφοροι, δεν σημαίνει ότι δεν μας επηρεάζουν ή ότι ζούμε σε άλλον πλανήτη, αλλά πρέπει να είμαστε δημιουργικοί. Είναι και αυτός ένας τρόπος να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση και να δώσουμε χαρά στους άλλους.