ΕΛΕΝΗ ΜΠΡΑΤΣΟΥ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - B' μέρος
Στην Τίνα Βαρουχάκη
(ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΟ Α' ΜΕΡΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ)
«Θεωρώ ότι τα τραγούδια που προέρχονται από παραδόσεις ετών αποτελούν κληρονομιά της ανθρωπότητας τόσο μουσικά, όσο και ποιητικά. Θέλησα λοιπόν να διαχειριστώ ένα τέτοιο υλικό με τρόπο που να δημιουργείται ένας κρίκος στην αλυσίδα μιας συνέχειας, να βάλω τη δική μου ψηφίδα. Πολλοί με ρωτούν γιατί δε συνθέτω μουσική. Θεωρώ πολύ πιο σημαντικό το να είμαι η συνέχεια μιας προϋπάρχουσας παράδοσης, να είμαι ο μεσάζων για να συνεχίσει μια παράδοση να υπάρχει. Η παράδοση δεν είναι η διατήρηση της στάχτης, είναι η μεταφορά της φλόγας. Δεν είναι δική μου φράση, αλλά το πιστεύω πολύ βαθιά αυτό. Πολλοί με ρωτάνε: «μα πώς τραγουδάς τόσο εξειδικευμένα τραγούδια, ποιον αφορά αυτό;» Αφορά όλους μας!»
* * * * * * * *
Τ.Β. Το πρώτο σας ηχογράφημα έχει τον τίτλο ĒCHOS. Τι συμβολισμό έχει αυτή η ονομασία;
Ελένη Μπράτσου: Επέλεξα τον όρο αυτό για την πολυσημία του. Μπορεί να είναι ο πρώτος ήχος που δημιούργησε ο αρχαϊκός άνθρωπος για να φτιάξει μουσική, που ήταν ήχος από πέτρες, κρόταλα και ο ήχος της φωνής φυσικά. Τα πρώτα όργανα του ανθρώπου είναι η φωνή και τα κρουστά. Μπορεί να είναι ο πρώτος αρχαϊκός ήχος, μπορεί να είναι ο Βυζαντινός ήχος, δηλαδή η μουσική κλίμακα του Μεσαίωνα, ή παραπέμπει επίσης στην έννοια την αισθητηριακή, ότι είναι αυτό που ακούμε, είναι μια από τις πέντε αισθήσεις, μια βασική αίσθηση. Σκεφτείτε πόσο βασική είναι η αίσθηση της ακοής για τους ανθρώπους που δεν βλέπουν. Είναι τα «μάτια»τους! Τα αυτιά μας, είναι και τα μάτια μας ταυτόχρονα. Πολλές φορές, μπορεί να βλέπουμε κάποιον και να μας πείθει ο ήχος της φωνής του και όχι η εικόνα αυτή που βλέπουμε μπροστά μας. «Θεωρώ ότι τα τραγούδια που προέρχονται από παραδόσεις ετών αποτελούν κληρονομιά της ανθρωπότητας τόσο μουσικά όσο και ποιητικά. Θέλησα λοιπόν να διαχειριστώ ένα τέτοιο υλικό με τρόπο που να δημιουργείται ένας κρίκος στην αλυσίδα μιας συνέχειας, να βάλω τη δική μου ψηφίδα. Πολλοί με ρωτούν γιατί δε συνθέτω μουσική. Θεωρώ πολύ πιο σημαντικό το να είμαι η συνέχεια μιας προϋπάρχουσας παράδοσης, να είμαι ο μεσάζων για να συνεχίσει μια παράδοση να υπάρχει. Η παράδοση δεν είναι η διατήρηση της στάχτης, είναι η μεταφορά της φλόγας. Δεν είναι δική μου φράση, αλλά το πιστεύω πολύ βαθιά αυτό. Πολλοί με ρωτάνε: «μα πώς τραγουδάς τόσο εξειδικευμένα τραγούδια, ποιον αφορά αυτό;» Αφορά όλους μας! Η Τέχνη που εκφράζει τις μεγάλες αλήθειες απευθύνεται σε όλους και δεν έχει εποχή. «Το Χαμόγελο της Τζοκόντας» του Χατζιδάκι, πουλάει ακόμα. Και αυτό καταρρίπτει την ιδέα ότι η ποιότητα δεν πουλάει. Η ποιότητα είναι διαχρονική.
Τ.Β. Mε ποια κριτήρια επιλέξατε αυτό το μωσαϊκό μουσικών παραδόσεων;
Ελένη Μπράτσου: Έχω επιλέξει δέκα τραγούδια: τρία τραγούδια από την Ελλάδα, δυο από την Κύπρο, τα οποία είναι αρκετά παλαιά, Μεσαιωνικά τραγούδια, δυο τραγούδια από τη Σεφαραδίτικη Παράδοση, δυο από τη μεσαιωνική Γαλλία και ένα Αρμένικο τραγούδι ενός τραγουδοποιού των αρχών του 20ου αιώνα. Η σύνδεση ανάμεσα στα τραγούδια αυτά είναι ανθρωποκεντρική, εστιάζεται στη φιγούρα του βάρδου. Στην περίπτωση του Αρμένικου τραγουδιού όπως και στην περίπτωση των τραγουδιών από τη Γαλλία οι δημιουργοί είναι επώνυμοι. Τα γαλλικά τραγούδια τα υπογράφουν γυναίκες συνθέτριες, η Beatriz de Dia (1140-1212), η πρώτη καταγεγραμμένη γυναίκα τροβαδούρος, και η Blanca de Castille (1188-1252), Ισπανίδα που στέφθηκε βασίλισσα της Γαλλίας. Και οι δυο ήταν λόγιες γυναίκες για αυτό και γνωρίζουμε τα ονόματά τους. Έχουμε επίσης τον ανώνυμο βάρδο, που τον βρίσκουμε στα υπόλοιπα τραγούδια. Ο βάρδος εκπροσωπεί τον άνθρωπο ως ολότητα, δίνει φωνή στην ανθρώπινη ύπαρξη. Όταν μέσα από την Τέχνη εκφράζονται οι βαθύτερες ανθρώπινες ανάγκες τότε το υποκειμενικό βίωμα, γίνεται καθολικό. Μιλάμε πιά για μια κοινή παρακαταθήκη, μια κληρονομιά της ανθρωπότητας.
Τα τραγούδια του δίσκου μου είναι τραγούδια ερωτικά, ξεδιπλώνουν μια παλέτα συναισθημάτων που σχετίζονταιμε τον έρωτα.Αρχικά η επιθυμία, ο πόθος, που εκφράζεται είτε στο λεκτικό επίπεδο (σαν ένα κάλεσμα, σε μια παράκληση) είτε στο ασυνείδητο επίπεδο, με τη μορφή ενός ονείρου που υποδηλώνει μια προσδοκία. Ένα πολύ αγαπημένο μου τραγούδι, είναι το προ τελευταίο:“La Galana Y el Mar” (H Aρχόντισσα και η Θάλασσα). Μιλάει για ένα αρχαίο τελετουργικό που το βρίσκουμε τόσο στους Εβραϊκούς πολιτισμούς, όσο και στους Αραβικούς. Είναι το λουτρό της νεαρής γυναίκας που ετοιμάζεται να παντρευτεί.
Η γυναίκα συνοδεύεται από τις φίλες της και πρέπει να μπει και να βγει από το νερό εφτά φορές. Είναι ένα διαβατήριο τελετουργικό, συμβολίζει το τέλος της παλιάς ζωής και την έναρξη της καινούργιας, καθώς και την αγνότητα και τα όνειρα της νεαρής γυναίκας. Κάθε φορά πουη νύφη βγαίνει από τη θάλασσα φυτρώνει ένα δέντρο στο σημείο που πατούν τα πόδια της. Την πρώτη φορά φυτρώνει μια ροδιά (που είναι το σύμβολο της γονιμότητας) τη δεύτερη μια κυδωνιά… είναι πάρα πολύ ωραίο αυτό το τραγούδι και όταν το τραγουδάω, πάντα συγκινούμαι.
Τ.Β.Θα θέλατε να μας «ξεναγήσετε» στην ποικιλομορφία αυτού του ενδιαφέροντος υλικού, αναφέροντας ορισμένα στοιχεία για τα τραγούδια που περιλαμβάνονται στο δίσκο;
Ελένη Μπράτσου: Το πρώτο τραγούδι είναι το «Κοράσιν Ετραγούδαγε», μια μεσαιωνική παραλογή από την Προποντίδα, από τα παλιότερα ελληνικά τραγούδια.
Οι παραλογές είναι δραματικά, αφηγηματικά τραγούδια που εντάσσουν στο περιεχόμενό τους παράλογα, υπερφυσικά στοιχεία. Εδώ, η νεαρή γυναίκα που τραγουδά είναι κλεισμένη σε ένα πύργο. Ο καλός της, είναι στην ξενιτιά. Δεν ξέρει αν θα ξαναγυρίσει,αν ζει ή πέθανε, ή αν βρήκε άλλη γυναίκα… Στο τραγούδι της εκφράζει τόσο μεγάλο πόνο που η θάλασσα πετρώνει, τα καράβια σταματούν και οι ναυτικοί ικετεύουν το κορίτσι να αλλάξει το σκοπό για να μην χάσουν τη ζωή τους. Οι γυναίκες δεν είχαν μέσο έκφρασης. Η μόνη τους έκφραση ήταν μέσα από το τραγούδι και από την κατάρα (ήταν η μόνη δύναμη της γυναίκας). Δυστυχώς, ήταν ιστορίες που συνέβαιναν πολύ τακτικά, το να χάνουν οι γυναίκες τους άνδρες τους στη θάλασσα, είτε στην ξενιτιά, που κάποιος πήγαινε και δεν ξαναγύριζε. Δεν είχαν νέα τους… Τραγικές ιστορίες, πουεκφραζόντουσαν μέσα από το τραγούδι… Πολλές φορές βλέπουμε στα τραγούδια αυτά τη γυναίκα να καταριέται και μετά η αγάπη της, νατην κάνει να παίρνει την κατάρα πίσω και να τραγουδά ένα τραγούδια αγάπης για τον άνδρα που την εγκατέλειψε.
Το δεύτερο τραγούδι, το Σεφαραδίτικο, είναι το όνειρο της πριγκιποπούλας. Είναι ένα όνειρο που αφηγείται η πριγκιποπούλα στη μητέρα της και εκείνη το ερμηνεύει,λέγοντάς της ότι θα παντρευτεί. Είναι πολύ αγαπητό στους Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Υπάρχει και ελληνικό κείμενο με τίτλο
«Ο Άρχοντας της Φραγκιάς». Δεν μιλάμε για την υλοποίηση του έρωτα. Ο άνθρωπος δε δημιουργεί όταν υλοποιεί τον έρωτά του, αλλά όταν τον στερείται και όταν τον ονειρεύεται. «Ερώ» σημαίνει «επιθυμώ». Ο Καλλιτέχνης λοιπόν τραγουδά τον έρωτά του όταν βιώνει το συναίσθημα είτε της ματαίωσης, είτε της προσδοκίας. Σε αυτό το φάσμα κινούνται οι στίχοι των τραγουδιών του δίσκου.
Το τρίτο τραγούδι είναι “Tο Γιασεμί”.
T.B.Το «Γιασεμί», το έχετε διασκευάσει;
Ελένη Μπράτσου: Κάναμε μια διασκευή κάπως ινδοπρεπή με το νέι. Αντιμετωπίσαμε το τραγούδι ως υλικό για νέα επεξεργασία. Η φωνή μου έτσι και αλλιώς δεν είναι παραδοσιακή, είναι κλασική, οπότε αυτή η διαφοροποίηση στο ύφος υποστηρίζεται. Οι στίχοι μιλούν για τη διαδρομή ενός άνδρα, ο οποίος το πρωί περνάει έξω από το σπίτι της καλής του και μυρίζει γιασεμί. Και λιγώνεται, όπως λέει: «ζαλίζομαι από τη μυρωδιά του Γιασεμιού». Ουσιαστικά αναφέρεται σε εκείνη, αλλά δεν τολμά να το πει. H αγνότητα της γυναίκας, συμβολίζεται με τη λευκότητα του λουλουδιού.
Το τέταρτο τραγούδι, είναι γραμμένο από την Blanca de Castille, πριγκίπισσα από την Καστίλλη που έγινε βασίλισσα της Γαλλίας. Είναι ένα τραγούδι του αυλικού έρωτα, που παρουσιάζει τη γυναίκα με ένα τρόπο εξιδανικευμένο. Και σε αυτό το τραγούδι υπήρξε περαιτέρω επεξεργασία. Έδωσα πολύ μεγάλη βάση στο Κανονάκι, που πήρε μια μελωδία παραδοσιακή και την προσάρμοσε σαν συνέχεια του τραγουδιού αυτού. Το πέμπτο, το “Αχερόμπασμαν”, παίρνει το όνομά του από μια διαδικασία που έκαναν οι αγρότες της εποχής εκείνης: έβαζαν το άχυρο στον αχυρώνα. Eίναι επίσης μεσαιωνικό τραγούδι, πολύ όμορφο. Το «Γιασεμί», όπως και το «Αχερόμπασμαν», ενώ είναι πολύ ποιητικά τραγούδια, είναι τραγούδια της καθημερινότητας. Το έκτο τραγούδι, είναι ενός βάρδου από την Αρμενία, ο οποίος γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και έζησε στον 20ο αιώνα. Λέγεται Achough Havassi.
T.B. Έχετε εξειδίκευση στην Αρμένικη μουσική;
Ελένη Μπράτσου: Μελέτησα Αρμένικο ρεπερτόριο με τον Haig Yazdjian και με Αρμένιους καλλιτέχνες που ζουν στη Γαλλία. Σε κάθε ρεπερτόριο του Κόσμου που ερμηνεύω, αναζητώ κάποιον καλλιτέχνη που να το κατέχει. Δεν θέλω απλά να βρω κάποιον που να μιλάει τη γλώσσα, αλλά έναν μουσικό που θαυμάζω και που μπορεί να μου το διδάξει. Το συγκεκριμένο τραγούδι μιλάει για ματαίωση: “Καλύτερα να μην είχα γεννηθεί, καλύτερα να μην είχα αγαπήσει.”
Το έβδομο, είναι το υπέροχο «Ανάθεμα τον Αίτιο», από τη Λέσβο. Νομίζω ότι είναι το αγαπημένο μου τραγούδι. Έχει ένα πολύ ωραίο στίχο: «Θα το έχω το παράπονο για όλη τη ζωή μου, όταν σε συλλογίζομαι θα τρέμει το κορμί μου». Το όγδοο,είναιαπό την Προβηγκία και είναι σημαντικό ιστορικά, γιατί είναι από τα λίγα τραγούδια γυναικών η μελωδία του έχει σωθεί ακέραια. Τα λόγια είναι της συνθέτριας. Λέει: «είμαι θυμωμένη με αυτόν που αγαπώ, γιατί τον αγαπώ περισσότερο απ΄ οτιδήποτε άλλο, μα ούτε η ομορφιά, ούτε οι αρετές μου τον συγκινούν πια. Ας είναι αυτό το τραγούδι ο αγγελιοφόρος μου και ας του πει, ότι η περηφάνια του θα τον κάνει να υποφέρει».
Το τραγούδι αυτό είναι σημαντικό και ανθρωπολογικά γιατί μιλάει ανοικτά για τον γυναικείο πόθο και εκφράζει συναισθήματα έντονα, όπως ο θυμός και η απελπισία, καταρρίπτοντας την εικόνα της εξιδανικευμένης και αποτραβηγμένης δεσποσύνης που περιγράφουν οι άνδρες τροβαδούροι της εποχής.
Η γυναίκα ποιήτρια δε φοβάται να εκδηλώσει ούτε τον πόθο, ούτε την οργή και καταργεί μέσα από το λόγο της το στερεότυπο της αδρανούς, εξευγενισμένης γυναίκας.
Το ένατο τραγούδι, είναι αυτό που σας περιέγραψα παραπάνω «Η Αρχόντισσα και η Θάλασσα». Το τελευταίο είναι το Σκυριανό «Εγώ Κρασί δεν έπινα» με τον πολύ ωραίο στίχο: «τι να το κάνω πως μου λες πως αγαπάς εμένα, και της καρδιάς σου τα κλειδιά, αλλού τα έχεις δοσμένα». Και εδώ αναδύεται το συναίσθημα της ματαίωσης, αλλά ημελωδία και ο ρυθμός του λόγου έχουν μια γενναιότητα, μια λεβεντιά, σαν να γλεντάει ο ερωτευμένος τον πόνο του. Αυτό είναι πολύ ελληνικό: το έχουμε από την Τραγωδία.
Τ.Β.Υπάρχει κάποιος στίχος των τραγουδιών, που σας συγκινεί βαθιά;
Ελένη Μπράτσου: «Κλαίει η καρδιά και δεν μερώνει, σαν της ξενιτιάς αηδόνι» που είναι στο «Ανάθεμα τον Αίτιο». Έχω ζήσει πολλά χρόνια στο εξωτερικό. Όταν ζεις μακριά από τον τόπο σου, πρέπει μέσα σου να έχεις ένα μικρό προσωπικό σύμπαν, ένα μυστικό κήπο με όλα αυτά τα τόσο σημαντικά. Και αυτό το συναίσθημα, το να πρέπει να κρατηθείς από τα σημαντικά, το γνωρίζω πολύ καλά. Είναι αυτό που λέει ο Καζαντζάκης: «Το Χειμώνα η Τριανταφυλλιά σκέφτεται το Τριαντάφυλλο». Κυοφορούσα αυτό το δίσκο σε συνθήκες πολύ δύσκολες και αυτό με κρατούσε… Η δημιουργία είναι κατεξοχήν μια διαδικασία δύσκολη. Αυτό το cd το έκανα με μεγάλο κόπο. Δεν αναφέρομαι μόνο στο οικονομικό κομμάτι, που και αυτό ήταν δύσκολο, γιατί το στήριξα μόνη μου.
Τ.Β. Ποιοι είναι οι υπόλοιποισυντελεστές του ηχογραφήματος;
Ελένη Μπράτσου: Ο δίσκος κυκλοφόρησε από την “IRIDA Clasical”, από την οποία έχω τις καλύτερες δυνατές εντυπώσεις. Ο Άλκης ο Παπαδόπουλος, ο Νίκος Δημοσθένους, η Δήμητρα Καραμπεροπούλου, είναι υπέροχοι άνθρωποι! Είναι καλλιτέχνες πρώτα και πάνω απ΄ όλα. Θέλω επίσης να αναφερθώ στον ηχολήπτη μου, τον Γιάννη Μπαξεβάνη. Ο ρόλος του ηχολήπτη είναι πολύ σημαντικός για την πραγματοποίηση ενός ηχογραφήματος. Τις ώρες της ηχογράφησης, μου έλεγε χαριτολογώντας: «έχε μου εμπιστοσύνη, εγώ δεν είμαι ηχολήπτης, είμαι ψυχολόγος». Είναι ένας εξαιρετικός επαγγελματίας και αυτό είναι πολύ σημαντικό, γιατί μια ηχοληψία μπορεί να απογειώσει ή να καταστρέψει μια ηχογράφηση. Το συνειδητοποίησα κάνοντας αυτό το δίσκο. Για τους μουσικούς που συμμετέχουν, η αρχική μου ιδέα ήταν να κάνω μια ενορχήστρωση γύρω από το κανονάκι. Είναι το αγαπημένο μου όργανο, το οποίο παραπέμπει όχι μόνο στην Ανατολική μουσική, αλλά και στη δυτική μουσική του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης. Είναι ένα όργανο που συγγενεύει με την άρπα, οπότε το θεώρησα ιδανικό για να πλαισιώσει τα τραγούδια αυτά. Στη Μεσαιωνική μουσική, έχουμε το Μεσαιωνικό Ψαλτήριο και το Τσίτερ, που είναι συγγενικά όργανα με το Κανονάκι. Το Κανονάκι έχει μικροδιαστήματα, είναι πιο πολύπλοκο τόσο ως κατασκευή, όσο και δεξιοτεχνικά. Επέλεξα τον Πάνο Δημητρακόπουλο, ο οποίος είναι ένας εξαιρετικός δεξιοτέχνης και έχει ένα χαρακτηριστικό, το οποίο είναι σπάνιο: τη μουσική ευφυΐα και ικανότητα, να προσαρμόζει το ηχόχρωμα του οργάνου, στο ηχόχρωμα της φωνής του τραγουδιστή. Όταν τον ακούω να παίζει με τη Νένα τη Βενετσάνου, ακούω την Ορχήστρα του Χατζιδάκι, ενώ όταν παίζει με παραδοσιακούς μουσικούς, ακούω ένα παραδοσιακό κανονάκι. Στη δική μας συνεργασία, ακούω ένα Μεσαιωνικό όργανο, μια άρπα, ένα ψαλτήριο, ακούω άλλο πράγμα. Ήταν η πρώτη μου επιλογή και μετά σιγά σιγά ήρθε η ιδέα και για τους άλλους μουσικούς. Ακολούθησε ο Νεκτάριος Σταματέλλος στο Νέι, (ο οποίος εκτός από μουσικός είναι και αγιογράφος), ένας ιδιαίτερα ευαίσθητος και μορφωμένος άνθρωπος και σύνθετος με τη θετική έννοια. Οι υπόλοιποι μουσικοί είναι οι: Γιάννης Ευσταθόπουλος και Αλέξης Νόνης στα κρουστά, και στο βιολοντσέλο ο Τάσος Μισυρλής. Είναι όλοι τους εξαιρετικοί καλλιτέχνες και αισθάνομαι πολύ τυχερή που βρεθήκαμε. Δεν είμασταν ποτέ ensemble, αλλά η συνεργασία έγινε με αφορμή την υλοποίηση του δίσκου. Καταλαβαίνετε επομένως, μία από τις δυσκολίες του εγχειρήματος. Πηγαινοερχόμουν από Γαλλία στην Ελλάδα, έπρεπε μέσα σε λίγες ώρες να βρεθούμε όλοι μαζί για να ηχογραφήσουμε. Ήταν πολύ δύσκολο. Δεν υπήρχε ο χρόνος να κάνουμε τις πολλές πρόβες, όπως αν ήμασταν ensemble, που θα μπορούσαμε να προβάρουμε για ένα χρόνο και μετά να προκύψει ο δίσκος. Αλλά οι συνθήκες δεν είναι ποτέ ιδανικές, ιδίως στους καιρούς που ζούμε, οπότε κάνει κάποιος το τόλμημα με αυτό που έχει στα χέρια του εκείνη τη στιγμή. Και αυτό είναι βασανιστικό, γιατί δεν ξέρει τι κόστος θα έχει στο τελικό αποτέλεσμα.
Τ.Β.Οι νέοι,που αναμφίβολα δέχονται έντονες μουσικές επιρροές από την εγχώρια και διεθνή ποπ και άλλα είδη δημοφιλούς μουσικής, νομίζετε ότι μπορούν να αφουγκραστούν την ευαισθησία, το επιστημονικό υπόβαθρο και την ποιότητα του ηχογραφήματός σας;
Ελένη Μπράτσου: Είμαι βέβαιη! Πιστεύω ότι όλα έχουν να κάνουν με μια καλλιέργεια και με την προβολή κάποιων ακουσμάτων. Δεν πιστεύω ότι δεν αρέσει αυτή η μουσική, ή δεν αρέσει το θέατρο, ή δεν αρέσει η Βυζαντινή μουσική. Δεν το πιστεύω καθόλου. Το πρόβλημα είναι ότι δεν προβάλλονται αρκετά, δεν προβάλλονται σωστά. Στο εξωτερικό, που γίνονται συναυλίες στις Εκκλησίες. οι άνθρωποι εκτίθενται από πολύ νωρίς σε αυτή την κουλτούρα. Εγώ το βλέπω ήδη από τους πολύ μικρούς μαθητές μου. Όταν τους βάζω εξειδικευμένα ρεπερτόρια ενθουσιάζονται! Μου κάνουν ερωτήσεις, τραγουδούν, κάνουν παντομίμα. Κυρίως το στοιχείο το ποιητικό του λόγου, είναι εξαιρετικά τροφοδοτικό για τη φαντασία. Τα παιδιά είναι πολύ «ανοικτά» σε αυτό. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν καλοί και κακοί καιροί. Οι καιροί είναι ίδιοι. Έχει να κάνει με την Παιδεία. Θα σας πω ότι ένας πολύ αγαπημένος μου καθηγητής στο Πανεπιστήμιο στην Αγγλία, άφησε την Πανεπιστημιακή του θέση από επιλογή και άρχισε να διδάσκει μικρά παιδιά! Την επιλογή του την αιτιολόγησε λέγοντας ότι: «όταν παραλαμβάνω τους μαθητές στο Πανεπιστήμιο, είναι πια πολύ αργά!» Και άφησε την αίγλη της Πανεπιστημιακής θέσης και επικεντρώθηκε στην ουσία...
Τ.Β. Ασχολείστε επαγγελματικά, μεταξύ άλλων,με έναν ιδιαιτέρως ευαίσθητο κλάδο: την ειδική μουσική αγωγή. Σε ποιες περιπτώσεις παιδιών με ειδικές δεξιότητες αντιλαμβάνεστε ότι η μουσική επιδρά θεραπευτικά;
Ελένη Μπράτσου: Είχα την ευκαιρία να εργαστώ με παιδιά με ειδικές δεξιότητες σε δυο πλαίσια. Διδάσκω μουσική στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση και μέσα στην τάξη υπάρχουν πάντα κάποιοι μαθητές με ειδικές δεξιότητες. Επίσης έχω εργαστεί και εκτός σχολικού πλαισίου, κατ’ιδίαν ή σε μικρές ομάδες που αφορούν σε ιδιαίτερα παιδιά. Θεωρώ καταρχάς, ότι τα παιδιά αυτά μου άνοιξαν ένα καινούργιο παράθυρο! Είδα καινούργια πράγματα. Τολμώ να πω ότι πάντα αισθάνομαι ότι με «διδάσκουν» οι μαθητές μου. Οι ιδιαίτεροι μαθητές μου, ακόμη περισσότερο! Αισθάνθηκα πολύ μεγάλη συγκίνηση μπροστά στο μεγαλείο της φύσης, το μεγαλείο των παιδιών αυτών. Έχουν δεξιότητες που ούτε καν μπορούμε να φανταστούμε! Όπως λέει η ψυχανάλυση, τα παιδιά αυτά δεν έχουν ανεπτυγμένο «Υπερεγώ», οπότε κάποια από αυτά είναι πολύ ανοιχτά, πολύ ελεύθερα και αυτό τα κάνει ιδιαίτερα δεκτικά. Είναι μικροί καλλιτέχνες! Είναι πολύ συγκινητικό να αναπτύσσεται ένας επικοινωνιακός δεσμός με ένα τέτοιο παιδί που δεν αντιδρά σε άλλα ερεθίσματα. Είναι κάτι που πραγματικά δεν έχω λόγια να το περιγράψω. Eπίσης, με συγκινεί η ευφυΐα τους. Είναι μια άλλη ευφυΐα, που δυστυχώς κοινωνικά δεν έχουμε τις υποδομές, δεν έχουμε την παιδεία να την αντιληφθούμε και να την καλλιεργήσουμε. Γιατί θα το πω με πάθος αυτό: κανένας δεν είναι άχρηστος! Θυμώνω πάρα πολύ, όταν ακούω εκφράσεις όπως: «αυτός του περιθωρίου» ή «άχρηστος». Όλοι έχουμε μέσα μας μια μικρή ιδιοφυΐα. Πρέπει όμως να εντοπιστεί και να καλλιεργηθεί.
Τα παιδιά με σύνδρομο Asperger είναι λειτουργικότατα και με υψηλό βαθμό ευφυΐας. Έχουν συνήθως επικοινωνιακή δυσκολία, κάποια από αυτά έχουν μια δυσκολία να εκφράσουν συναισθήματα, αλλά έχουν πολύ πλούσιο συναισθηματικό κόσμο. Έχω δουλέψει πολύ με παιδιά με Asperger. Εργάστηκα επίσης και με κάποια παιδιά με πολύ έντονο μετατραυματικό στρες, τα οποία δεν μιλούσαν. Κάποια από αυτά, είχαν και κινητικά θέματα, τα οποία δεν ήταν ανατομικά, ήταν καθαρά λόγω τραύματος! Μπορεί να προκλήθηκε όχι απαραιτήτως από κακοποιητική συμπεριφορά, αλλά από κάποιο σοκ και να είναι μια τόσο μικρή λεπτομέρεια που ο γονιός ο ίδιος, να μην το έχει αντιληφθεί.
Για παράδειγμα, στη διάρκεια μιας βόλτας, το παιδί μπορεί να έχασε τη μαμά του για 5 λεπτά και αυτό να ήταν αρκετό. Η ανθρώπινη ψυχή είναι πολύ δυνατή και πολύ εύθραυστη. Μιλάμε για πολύ απλά γεγονότα, που μπορεί να επηρεάσουν τον ψυχισμό ενός παιδιού. Δεν έχω εργαστεί σε κάποια δομή, αλλά είτε με τη δουλειά μου στο σχολείο, είτε σε μικρές ομάδες, είχα τη δυνατότητα να εργαστώ με παιδιά με ειδικές δεξιότητες. Αισθάνομαι ότι τα παιδιά αυτά μου έχουν προσφέρει. Είναι πολύ συναισθηματικά και έχουν ευγνωμοσύνη που την εκφράζουν απλόχερα. Εγώ είμαι η επωφελούμενη πρώτα και μετά αυτά.
- Oι συνθήκες της πανδημίας έχουν επηρεάσει τα καλλιτεχνικά σας σχέδια και ποιοι είναι οι στόχοι σας στη μετά covid-19 εποχή;
Ελένη Μπράτσου: Αυτό που επηρέασε όλους μας, είναι ότι δεν είχαμε τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουμε συναυλίες, ούτε να πάμε ως ακροατές και αυτό μου έλλειψε πάρα πολύ. Είδα πρόσφατα μια συναυλία με τη Νένα Βενετσάνου και αισθάνθηκα ότι… Καλοκαίριασε! Καλοκαίριασε στην ψυχή μου. Όσοι άνθρωποι είμαστε ανήσυχοι και δημιουργούμε, είχαμε και κάποια θετικά σε όλη αυτή την εμπειρία. Περάσαμε το χρόνο μας με μελέτη, με δημιουργία, με ενδοσκόπηση. Είναι σημαντικό τόσο το να διαβάζουμε, όσο και το ν΄ ακούμε μουσική. Επίσης θεωρώ ότι ευτυχές το γεγονός ότι κυκλοφόρησε το cd μου την εποχή του εγκλεισμού, γιατί οι άνθρωποι «διψούσαν»! Άκουγαν ραδιόφωνο. Και ενώ δεν το σχεδίασα, ήταν κάτι που τελικά μου βγήκε σε καλό. Είναι συγκινητικό ότι ο άνθρωπος είναι δεκτικός και στα δύσκολα, αναζητά τις μεγάλες Αλήθειες και την ποιότητα.
Στα σχέδιά μου είναι να γίνει παρουσίαση του δίσκου και να κάνω συναυλίες με το ρεπερτόριο αυτό. Θέλω να το παρουσιάσω μόνο με φωνή και κανονάκι, θα συνοδεύσω και με κάποια ιδιόφωνα κρουστά. Θέλω έναν ήχο καθαρό. Κάποιοι νομίζουν ότι είναι πιο εύκολο. Αντιθέτως, είναι πολύ πιο δύσκολο, γιατί και οι δυο ερμηνευτές είναι πολύ εκτεθειμένοι. Επίσης προετοιμάζω μια συνεργασία με τον κιθαριστή Μιχάλη Σουρβίνο, τον οποίο θαυμάζω ως καλλιτέχνη. Ερμηνεύουμε ρεπερτόρια Ισπανόφωνα, Αναγεννησιακά. Ελπίζω να πραγματοποιηθούν συναυλίες, γιατί γνωρίζετε πολύ καλά ότι είναι μια διαδικασία πολύ δύσκολη. Επέλεξα να βιοπορίζομαι από τη διδασκαλία και όχι από τις συναυλίες, γιατί δεν θέλω να κάνω «έκπτωση» σε αυτό που κάνω. Το λέω πολύ συνειδητά.
Τ.Β.Θα θέλατε να συμπληρώσετε κάτι που κρίνετε ως σημαντικό;
Ελένη Μπράτσου: Ο δίσκος διατίθεται στα μουσικά καταστήματα που είναι στη στοά της όπερας (Ακαδημίας), στον Ιανό, και μπορεί να το βρει κανείς και διαδικτυακά σε όλες τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες. Είναι ένα ρεπερτόριο το οποίο αφορά τον κόσμο, οτιδήποτε μιλάει για μια μεγάλη αλήθεια, μας αφορά. Η Τέχνη, μας βοηθάει να κάνουμε εικόνα τη ζωή που θέλουμε να έχουμε. Το επόμενο βήμα είναι η διεκδίκηση της ζωής αυτής. Αλλά πρώτα πρέπει να ξέρουμε τι ζωή θέλουμε να κάνουμε, οπότε φυσικά και μας αφορούν και πιο εξειδικευμένες μορφές τέχνης. Η ομορφιά της Τέχνης δίνει την υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής. Η ομορφιά, μας καθιστά ανίκανους να κάνουμε άσχημες σκέψεις.
Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Αύγουστος 2021
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)
