[κυκλοφορίες-βιβλία] ΟΛΙΒΕΡ ΣΑΚΣ: «Μusicophilia: Ιστορίες μουσικής και του εγκεφάλου»

[κυκλοφορίες - βιβλία]

Με τη μελωδία από τους «Βαρκάρηδες του Βόλγα» στο μυαλό του, κατάφερε να φτάσει με σπασμένο πόδι στο χωριό. Και σ΄ όλη τη διάρκεια της οδυνηρής φυσικοθεραπείας, τον συνόδευε το Κοντσέρτο για βιολί του Μέντελσον.

O νευρολόγος Όλιβερ Σακς πιστεύει πως εκείνη τη μέρα του 1974 που είχε πάει μόνος για ορειβασία σ΄ ένα βουνό της Νορβηγίας, δεν θα είχε καταφέρει να βγει ζωντανός από το ατύχημά του, αν δεν ήταν η μουσική. Το ρώσικο λαϊκό τραγούδι τον έσωσε. «Άκουγα μέσα μου τον μουσικό ρυθμό και όλοι οι μύες μου ανταποκρίνονταν υπάκουα», γράφει στο τελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Μusicophilia: Ιστορίες μουσικής και του εγκεφάλου» (Εκδ. Αlfred Α. Κnopf).
Διάσημος για βιβλία του όπως τα «Ξυπνήματα», «Ένας ανθρωπολόγος στον Άρη» και «Ο άνδρας που μπέρδεψε τη γυναίκα του μ΄ ένα καπέλο», ο Σακς ήταν επί 42 χρόνια καθηγητής Κλινικής Νευρολογίας στο Κολέγιο Ιατρικής Άλμπερτ Αϊνστάιν, στο Μπρονξ, και από φέτος είναι καθηγητής Κλινικής Νευρολογίας και Κλινικής Ψυχιατρικής στο Κολέγιο Ιατρών και Χειρουργών του Πανεπιστημίου Κολούμπια (θα διδάσκει επίσης στο τμήμα δημιουργικής γραφής του πανεπιστημίου). Στη «Μουσικοφιλία» εξερευνά το μουσικό μυαλό. Γράφει για ανθρώπους όπως ο χειρουργός Τόνυ Τσικόρια, ο οποίος ανέπτυξε μια ακόρεστη εμμονή στη μουσική για πιάνο του Σοπέν όταν τον χτύπησε κεραυνός· ο Μάρτιν, ο οποίος ανέπτυξε μυστηριώδη μουσικά ταλέντα αφού προσβλήθηκε από μηνιγγίτιδα όταν ήταν παιδί, αποκτώντας απεριόριστη ακουστική μνήμη -μπορεί και μαθαίνει τη μελωδία από εκατοντάδες όπερες μαζί με όλα τα λιμπρέτα και το τι παίζει το κάθε όργανο· ή η κ. Σ. που, μόλις έχασε την ακοή της, κατακλύσθηκε από μουσικές παραισθήσεις (άκουγε διαρκώς τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα). Ενας συνθέτης με συναισθησία βλέπει τους ήχους σαν χρώματα, για την ακρίβεια όλα τα χρώματα των ήχων και ξεχωρίζει ακόμα και την απόχρωση όλων των τόνων. Ενας άλλος συνθέτης ατονικής μουσικής αρχίζει να έχει ψευδαισθήσεις και βλέπει παντού στο έργο του τονικότητα και μελό. Ακόμη, ανάμεσα στις σελίδες του βιβλίου ο Τσε αποκαλύπτεται πως ήταν κουφός στο ρυθμό και μπορούσε να χορεύει άνετα ρούμπα καθώς η ορχήστρα έπαιζε τανγκό, ενώ ο Φρόιντ και ο Ναμπόκοφ ήταν εντελώς ανίκανοι να απολαύσουν οποιοδήποτε είδος μουσικής.
   Ο δόκτωρ Σακς γράφει όχι μόνον ως γιατρός και επιστήμονας, αλλά επεκτείνεται και στη φιλοσοφική πλευρά με λογοτεχνικό ύφος. Αφετηρία του η εξερεύνηση των τρόπων με τους οποίους η μουσική ενεργοποιεί βασικά κέντρα της κίνησης μαζί με το συναίσθημα, βοηθώντας ασθενείς με Πάρκινσον, αφασικούς, με άνοια και κινητικά προβλήματα, στο πλαίσιο της όλο και πιο δημοφιλούς μουσικοθεραπείας, που πια χρησιμοποιείται ακόμα και για να βελτιωθούν οι επιδόσεις κορυφαίων αθλητών. Ανάμεσα στις περιπτώσεις που χρησιμοποιεί είναι ανοϊκοί που αναπτύσσουν μουσικά ταλέντα και, ακόμα πιο χαρακτηριστικά, τα παιδιά με σύνδρομο Williams, που παρουσιάζουν ταυτόχρονα χαμηλό δείκτη νοημοσύνης και εξαιρετικά υψηλή ικανότητα τόσο στη μουσική (μια γυναίκα μαθαίνει άριες σε 30 γλώσσες) όσο και στην αφήγηση.

«Η μουσική», λέει ο Ολιβερ Σακς, «μπορεί να λειτουργήσει σαν μια προυστική μνημονική, που εκμαιεύει συναισθήματα και σχέσεις που είχαν ξεχαστεί, δίνοντας στον ασθενή πρόσβαση σε μνήμες, σκέψεις και κόσμους που φαίνονταν πραγματικά χαμένοι».
Μία από τις τελευταίες ιστορίες στη «Μουσικοφιλία» είναι αυτή του Κλάιβ Ουέρινγκ, ενός Άγγλου μουσικού και μουσικολόγου του οποίου τη μνήμη κατέστρεψε μια σοβαρή εγκεφαλική λοίμωξη, με αποτέλεσμα να ζει μέσα σε σύντομες χρονικές παρενθέσεις, μόλις μερικών δευτερολέπτων. Το μόνο που τον ανακουφίζει είναι η μουσική. Όταν παίζει πιάνο, ξαφνικά γίνεται και πάλι ο εαυτός του. Ένα πρελούδιο του Μπαχ δεν μπορεί να τον κάνει να ανακτήσει το παρελθόν του, όμως του επιτρέπει να ζει πλήρως το παρόν. Μπορεί να μοιραστεί, έστω και για μια στιγμή, τα συναισθήματα που δημιουργεί η μελωδία. Η μουσική «γεφυρώνει την άβυσσο», γράφει ο Σακς, είναι μια προσωρινή ανακούφιση από την τρομακτική μοναξιά της αμνησίας του.

(Νανά Βαρσάμη)