Μνήμη Αντρές Σεγκόβια
Δυο φωτογραφίες και δυο ηχογραφήματα από το αρχείο μου
Επέλεξα από το αρχείο μου για τούτο το αφιέρωμα μνήμης στον Αντρές Σεγκόβια, που γίνεται με αφορμή τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων από την αποδημία του εις Κύριον, δυο φωτογραφίες και δυο ηχογραφήματα, τα οποία, φρονώ, ότι έχουν ξεχωριστό ενδιαφέρον. Δεν ανήκουν άλλωστε σε αυτά τα οποία μπορεί να προσεγγίσει και να αποκτήσει κανείς στην πρώτη ζήτηση.
Α. ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Κάθε φωτογραφία βεβαίως αξίζει χίλιες λέξεις – και συχνά περισσότερο. Ωστόσο κάποια διευκρινιστικά στοιχεία είναι απαραίτητα, αλλά και χρήσιμα.
1..jpg)
Η συγκεκριμένη φωτογραφία είναι αχρονολόγητη. Είναι οπωσδήποτε πριν από το 1939, μια και εκείνη τη χρονιά ο εικονιζόμενος αριστερά Μανουέλ ντε Φάλια (1876-1946) εκπατρίστηκε στην Αργεντινή όπου έζησε μέχρι το πέρας του βίου του. Η παρέα (δίπλα στον μουσουργό η αδελφή του Μαρία ντελ Κάρμεν και παραδίπλα μια φίλη τους) απαπολαμβάνει τη φύση μετά μουσικής στα περίχωρα της Γρανάδας. Η τοποθεσία, συνδυασμένη με τα χαμόγελα και την εμφανή ξενοιασιά στα πρόσωπα, επιτρέπει την υπόθεση ότι ο χρόνος είναι πριν το ξέσπασμα του Ισπανικού Εμφυλίου (17 Ιουλίου 1936). Παρά τη φιλία και το συχνωτισμό των δυο συντοπιτών μουσικών, ο ντε Φάλια, ενώ είχε συνθέσει μουσική για κιθάρα πριν γνωρίσει τον Σεγκόβια, ανεξήγητα δεν συνέθεσε κάποιο έργο ειδικά για αυτόν.
2..jpg)
Δυο σπουδαίοι δάσκαλοι της κιθάρας και καλοί φίλοι σε συνάντηση, το 1959, στο σπίτι του δεξιά καθημένου, στην Ουάσιγκτον. Τον αριστερά καθήμενο τον γνωρίζετε προφανώς. Ο άλλος είναι ο πιο παλιός Έλληνας φίλος του. Με τον Σοφοκλή Παπά, περί αυτού πρόκειται, γνωρίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1930 σε ένα ταξίδι του στις ΗΠΑ και έκτοτε συνδέθηκε μαζί του με βαθειά και ανυπόκριτη φιλία. Τεκμηριώνεται αυτή από τις συναντήσεις τους, σε κάθε ευκαιρία, αλλά και από τις μαρτυρίες τους, τόσο τις προφορικές, όσο και τις γραπτές, μεγάλο μέρος από τις οποίες καλύπτει η τακτική αναμεταξύ τους αλληλογραφία, η οποία εκτείνεται από το 1937 μέχρι το 1978! Ακόμη και το πέρασμά τους από τη γη δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο ταυτόχρονο. Ο Σεγκόβια έφθασε το 1893 και αναχώρησε το 1987, ο Βορειοηπειρώτης Σοφοκλής Παπάς (θρυλικός, όπως τον αποκαλούν σήμερα οι Αμερικανοί, δάσκαλος κιθάρας και εκδότης έργων για κιθάρα στις ΗΠΑ, πασίγνωστος ως Sophocles Papas) ήλθε το 1894 και έφυγε το 1986!
Β. ΗΧΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ
Δυο αρκούντως διαφορετικά, πρόσφατης παραγωγής, ηχογραφήματα, τα οποία ωστόσο, έχουν κοινά σημεία αναφοράς και κυρίως εστιάζουν στον ένα και μοναδικό Αντρές Σεγκόβια. Τα συνδέει μάλιστα μια μικρή, όχι προφανής, λεπτομέρεια.
1. THE GUITAR OF ANDRÉS SEGOVIA – HERMANN HAUSER 1937
Its history, sound and photographs
Ένα CD διάρκειας 74:39, βιβλίο, σχέδια αποτύπωσης, φωτογραφίες.
Έκδοση 2004 DYNAMIC CDS 433, ιταλικής κατασκευής και προέλευσης.jpg)
Η συγκεκριμένη έκδοση διεκδικεί το δικαίωμα στη διαφορά γιατί θεματολογικός πυρήνας της δεν είναι η μουσική ή ο ερμηνευτής μα το μουσικό όργανο. Πρόκειται για την περίφημη κιθάρα την οποία κατασκεύασε για τον Σεγκόβια στο εργαστήρι του στο Μόναχο, το 1937, ο Γερμανός οργανοποιός Χέρμαν Χάουζερ (1882-1952). Με την κιθάρα αυτή πορεύτηκε ο κιθαριστής από το 1938 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν ένα όχι καλά στεριωμένο μικρόφωνο μονάδας ηχογραφήσεων απεδείχθη μοιραίο. Την κιθάρα αυτή, την οποία ο ίδιος ο Σεγκόβια είχε χαρακτηρίσει ως «τη σπουδαιότερη κιθάρα της εποχής μας» (Guitar Review αρ. 16, 1954), τη χάρισε ο κιθαριστής λίγο πριν από το θάνατό του, μαζί με την πρώτη του κιθάρα, κατασκευασμένη από τον Μανουέλ Ραμίρεθ, το 1912, στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης. Εκεί μπορεί να τις δει και να τις θαυμάσει ο κάθε επισκέπτης. Ο καλός, ωστόσο, Αμερικανός οργανοποιός Ρίτσαρντ Ε. Μπρινέ πήρε την άδεια από τη διεύθυνση του Μουσείου και αποτύπωσε την ιστορική πλέον αυτήν κιθάρα τόσο φωτογραφικά, όσο και σχεδιαστικά. Στην εξαιρετική και ξεχωριστή αυτή έκδοση, που επιμελήθηκε ο Αμερικανός οργανοποιός – που δεν είναι απλώς δισκογραφική – περιέχονται τα ακόλουθα:
α) Βιβλίο 50 σελίδων διαστάσεων 14Χ21 εκ. με πολλές φωτογραφίες και τετράγλωσσα αναλυτικά κείμενα για την κιθάρα, τον κατασκευαστή της και τη σχέση τους με τον κιθαριστή.
β) Αφίσα διαστάσεων 60Χ85 εκ. περίπου, με φωτογραφίες σε φυσική κλίμακα (1:1) του ηχείου της κιθάρας και μερικών λεπτομερειών της. .jpg)
γ) Τρία κατασκευαστικά σχέδια, σε διαφανές χαρτί (cançon), στα οποία έχει αποτυπωθεί με κάθε λεπτομέρεια και σε φυσικό μέγεθος (κλίμακα 1:1) η περίφημη κιθάρα. Αναγράφονται όλες οι διαστάσεις, μα και περιγράφονται αναλυτικά τα υλικά κατασκευής (πεδίον λαμπρόν εμφανίζεται για τους επίδοξους κατασκευαστές), και
δ) ένας δίσκος ακτίνας (CD στα νεοελληνικά) με ηχογραφήσεις του Μαέστρου, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν ανάμεσα στο 1947 και το 1954. Στον πραγματικά γενναιόδωρο, από άποψη διάρκειας, αυτό δίσκο περιέχονται μερικές από τις πασίγνωστες, στους φίλους της κιθάρας και του κιθαριστή, ιστορικές ηχογραφήσεις, οι οποίες εκτείνονται σε ένα ευρύ αισθητικό φάσμα και αφορούν τόσο μεταγραφές, όσο και πρωτότυπα έργα. Μνημονεύουμε απλώς τους ανθολογούμενους συνθέτες: Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, Γκέρογκ Φρίντριχ Χέντελ, Κρίστοφ Βίλιμπαλντ Γκλουκ, Φραντς Σούμπερτ, Φέλιξ Μέντελσον, Γιοχάνες Μπραμς, Φεδερίκο Μορένο Τόρομπα. (για τη δισκογραφία του Σεγκόβια παραπέμπουμε και στο δημοσίευμα που υπάρχει στον ιστόποπο του TaR από την αρχή της λειτουργίας του: http://www.tar.gr/content/content.php?id=154)
2. Τhe Andrés Segovia ALBUM – ORIGINAL COMPOSITIONS
Featuring Agustín Maruri on Andrés Segovia’s 1962 Hermann Hauser II guitar
CD διάρκειας 44:30.
Έκδοση 2007 EMEC E – 070, ισπανικής κατασκευής και προέλευσης. 
Δυο είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της εντελώς πρόσφατης δισκογραφικής έκδοσης που τεκμηριώνουν την αναγκαιότητά της σε τούτο το αφιέρωμα. Πρώτον ότι είναι η πρώτη δισκογραφική έκδοση με συνθέσεις αποκλειστικά του Αντρές Σεγκόβια, πρόκειται δηλαδή για μια πρωτότυπη δισκογραφική μονογραφία, και δεύτερον ότι οι συνθέσεις του Δάσκαλου είναι ερμηνευμένες στην κιθάρα που κατασκεύασε για αυτόν ο Χέρμαν Χάουζερ ο Β’ (1911-1988) για να αντικαταστήσει την καταστραμμένη περίφημη κιθάρα που είχε κατασκευάσει για τον Σεγκόβια το 1937, ο πατέρας του Χέρμαν Χάουζερ ο Α’ (δες αναφορά πιο πάνω). Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε βεβαίως από τις επισημάνσεις μας το γεγονός της ερμηνείας των συνθεμάτων του Σεγκόβια από έναν από τους πλέον φιλόδοξους – ου μην και χαρισματικούς – συνεχιστές της τέχνης του, τον και συμπατριώτη του Αγκουστίν Μαρούρι, ο οποίος στα δεκαεπτά χρόνια στα οποία δισκογραφεί έχει υπογράψει ήδη 23 δισκογραφικές εκδόσεις, όλες ενδιαφέρουσες. Ο Σεγκόβια ήταν βεβαίως εκπληκτικός ερμηνευτής, ήταν σπουδαίος δάσκαλος, δεν ήταν όμως αξιομνημόνευτος συνθέτης. Για αυτό άλλωστε ουδέποτε ερμήνευσε δικό του έργο στα πολυάριθμα ρεσιτάλ που έδωσε και ελάχιστες δικές του συνθέσεις δισκογράφησε (π.χ. το «Estudio sin luz» - Σπουδή χωρίς φως). Ελάχιστα επίσης έργα του φρόντισε να εκδοθούν όσο ζούσε. Ότι συνέθεσε το συνέθεσε διάσπαρτα στη ζωή του, τις περισσότερες φορές για παιδαγωγικούς σκοπούς, κάποτε άλλοτε για να εκφράσει συναισθήματά του (π.χ. συνέθεσε την πρώτη από τις «Σπουδές Ημερολογίου» - Estudios Diarios, το 1948, ως ένα μουσικό στοχασμό με θρησκευτικές προεκτάσεις, στη μνήμη του μόλις αποθανόντος φίλου του Μανουέλ Πόνσε, για αυτό άλλωστε την υποτίτλισε «Oración por el alma de Manuel Ponce» - Προσευχή για την ψυχή του Μανουέλ Πόνσε, αλλά και την προμνημονευθείσα «Σπουδή χωρίς φως» το 1953, όταν επρόκειτο να κάνει μια δύσκολη εγχείρηση στα μάτια του, από την οποία κινδύνευε να χάσει το φως του). Τα χειρόγραφα κάποιων σπουδών του τα χάρισε στους μαθητές του, άλλα χειρόγραφά του τα σκόρπιζε εδώ και εκεί. Συνθέματά του ανακαλύπτονται συνεχώς, ακόμη και στις μέρες μας επομένως είναι ανέφικτη η σύνταξη ενός καταλόγου με την πλήρη εργογραφία του. Ο Μαρούρι επέλεξε τα πλέον ενδιαφέροντα από όσα έργα του Σεγκόβια έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα και μας τα προσφέρει όμορφα ερμηνευμένα με τη δεύτερη κιθάρα Hauser που αγάπησε ο Δάσκαλος. Μια κιθάρα η οποία αποτελεί εξαιρετικά δημοφιλές έκθεμα της Συλλογής μουσικών οργάνων του Μουσείου της Βασιλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Σαν Φερνάντο της Μαδρίτης (Museo de
Μάιος 2007
Γιώργος Β. Μονεμβασίτης
gbmonem@tar.gr