ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ANDRES SEGOVIA
Η γέννηση
Ο Andres Segovia, αναγνωρίζεται ως ο σημαντικότερος κιθαρίστας της εποχής του, ενώ υπήρξε η σημαντικότερη δύναμη για την «αποκατάσταση» της κιθάρας σε όργανο συναυλιών τον 20ό αιώνα[1], αναδεικνύοντας με μοναδικό τρόπο τις εκφραστικές και τεχνικές δυνατότητές της .
O Tedesco γράφει γι’ αυτόν: «Είναι πραγματικά ένας μοναδικός καλλιτέχνης, που διατηρώντας στις ερμηνείες του την αγνότητα και τη φρεσκάδα μιας ντόπιας και λαϊκής φλέβας, έχει "ανέβει" σε υψηλότερο επίπεδο ευαισθησίας και αριστοκρατικής τέχνης. Ο Segovia έχει ανανεώσει -σχεδόν εξ ολοκλήρου- και δημιουργήσει τη λογοτεχνία για την κιθάρα, τόσο με τις δικές του μεταγραφές όσο και ενθαρρύνοντας σύγχρονους συνθέτες να γράψουν για το όργανό του…»
Γεννήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1893, στο Linares. Λίγο μετά τη γέννησή του, δόθηκε στη φροντίδα της άτεκνης θείας και του θείου του στο Villacarillo, 20 μίλια ανατολικά του Linares. Αναστατωμένο που το πήραν από τη "ζωντανή κούνια" της αγκαλιάς της μητέρας του, το παιδί ηρεμούσε με το χτύπημα μιας φανταστικής κιθάρας από τον θείο του. Όπως το εξέφρασε ο Segovia στην αυτοβιογραφία του: «Αυτός ήταν ο πρώτος μουσικός σπόρος που ρίχτηκε στην ψυχή μου». Ανατράφηκε λοιπόν, από έναν θείο και μια θεία και άρχισε να παίζει πιάνο, βιολοντσέλο και βιολί καθώς και λίγο αργότερα κιθάρα. Η έμφυτη μουσική ικανότητα του αγοριού έγινε σύντομα αντιληπτή και ακόμη περισσότερο η αγάπη του για την κιθάρα.
Ο Segovia σε ηλικία δέκα ετών
Η αρχή
Ωστόσο, υπάρχει μια ασάφεια για τη σχέση του με την κιθάρα στην παιδική ηλικία. Αυτό οφείλεται εν μέρει στην εντύπωση που καλλιεργήθηκε από τον ίδιο ότι ήταν εξ ολοκλήρου αυτοδίδακτος. Ο Angelo Gilardino, ο οποίος έχει εργαστεί στο Fundación Andrés Segovia στην Ισπανία, σημειώνει: «Αν και δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί πλήρως, φαίνεται ξεκάθαρα ότι, από την τρυφερή παιδική του ηλικία, έμαθε να παίζει κιθάρα φλαμένκο. Πράγματι και άλλες πηγές αναφέρουν ότι διδάχθηκε φλαμένκο από έναν ερασιτέχνη φλαμένκο κιθαρίστα ονόματι Agustinillo. H πρώτη κιθάρα που είχε στην κατοχή του είχε παλαιότερα παιχτεί από τον Paco de Lucena, τον μεγαλύτερο κιθαρίστα φλαμένκο της εποχής, ο οποίος πέθανε όταν ο Segovia ήταν πέντε ετών.»
Ωστόσο, ο πατέρας του, δικηγόρος, δεν εντυπωσιάστηκε. «Μου είπαν ότι η κιθάρα δεν ήταν αξιοσέβαστη», θυμάται ο Segovia. «Ο πατέρας μου έσπασε τρεις κιθάρες για να με εμποδίσει να εξασκηθώ». Ο θείος του Segovia αποφάσισε να μετακομίσει στη Γρανάδα για να προωθήσει την εκπαίδευση του προικισμένου νεαρού και ίσως και για να ξεφύγει από τον αυταρχικό πατέρα του. Ωστόσο, μη μπορώντας να βρει δασκάλους, ο 10χρονος αναγκάστηκε να συνεχίσει μόνος του την εκπαίδευσή στην κιθάρα. Στη Γρανάδα απολάμβανε την απόκοσμη ατμόσφαιρα του παλατιού της Αλάμπρα, ενός μαυριτανικού κειμηλίου που δεσπόζει πάνω από την πόλη και το οποίο θεώρησε ως την πνευματική του αφύπνιση.
Η πορεία
Η πρώτη δημόσια εμφάνιση του Andrés Segovia έγινε στην Ισπανία σε ηλικία 16 ετών το 1909, ενώ ήταν φοιτητής στο Μουσικό Ινστιτούτο της Γρανάδας. Λίγα χρόνια αργότερα έδωσε την πρώτη του επαγγελματική συναυλία στη Μαδρίτη, παίζοντας μεταγραφές κιθάρας του Francisco Tárrega και μερικά έργα του J.S. Bach, τα οποία είχε μεταγράψει και διασκευάσει ο ίδιος .
Μέχρι το 1916 έδινε συναυλίες στη Βαρκελώνη και αργότερα στη Μαδρίτη. Το 1919-23 περιόδευσε στη Νότια Αμερική. Το 1924, όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι, η φήμη του ήταν διεθνής.
Κανείς δεν γνωρίζει πώς ακριβώς το πέτυχε, ωστόσο, ο Segovia έγινε γρήγορα γνωστός ως κιθαρίστας του οποίου η τεχνική ήταν, όπως έγραψε ένας σύγχρονος, "ανώτερη από αυτή που διδάσκονταν εκείνη την εποχή". Η ιδιότητα του Andrés Segovia ως μαθητή της κιθάρας αποτελεί αντικείμενο συζήτησης μεταξύ των κιθαριστών. Η αυτοβιογραφία του Segovia, που γράφτηκε στο απόγειο της καριέρας του, τον παρουσιάζει ως αυτοδίδακτο. Υπάρχουν παραδοχές ότι ζήτησε τις συμβουλές του Llobet μόνο για ένα σύντομο χρονικό διάστημα, όταν ήταν περίπου είκοσι ετών, αλλά ο Segovia επιμένει ότι δεν υπήρξε καμία σημαντική επιρροή στο παίξιμό του. Ο Purcell αναφέρει αργότερα: «Στην ηλικία των είκοσι δύο ετών (ο Segovia) επιδίωξε αυτό που θεωρούσε ως τη μόνη άμεση επαφή με τον Tárrega, τον Llobet, για την τελειοποίηση της τεχνικής του και κυρίως για τη μουσική που τόσο ο ίδιος όσο και ο Tárrega είχαν γράψει και μεταγράψει για κιθάρα…»
Η τεχνική του Segovia διέφερε από εκείνη του Tárrega και των οπαδών του[2]. Τόσο ο Segovia όσο και ο Miguel Llobet χρησιμοποιούσαν συνδυασμό των νυχιών και των άκρων των δακτύλων τους, παράγοντας έναν πιο οξύ ήχο από πολλούς συγχρόνους τους. Ο ίδιος αναφέρει: «When I started to play with my fingernails, it was not just for volume. The most important thing was giving the guitar different colors in its voices...[3]».
Η ιστορία με τον, και την, Ramirez
Το 1913, ο Segovia μετακόμισε στη Μαδρίτη. Η ιστορία της συνάντησής του με τον Manuel Ramirez έχει ειπωθεί συχνά: Όταν μπήκε στο εργαστήριο, ο Segovia εξήγησε ότι ήθελε να νοικιάσει μια κιθάρα για μια συναυλία, καθώς δεν είχε τα χρήματα για να πληρώσει για μία. Πιθανά, οι παρευρισκόμενοι, συμπεριλαμβανομένου του Ramirez, να γέλασαν μαζί του. Ωστόσο, όταν ο Segovia έπαιξε γι' αυτούς, ο Ramirez εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ από τον εξαιρετικά ταλαντούχο νεαρό, που έδωσε στον Segovia την καλύτερη κιθάρα του και αρνήθηκε την πληρωμή. Σύμφωνα με πληροφορίες, είπε: « Πληρώστε με γι' αυτό χωρίς χρήματα. Πάρτε την κιθάρα μαζί σας σε όλο τον κόσμο και κάντε την να ανθίσει». Το χρέος πρέπει να έχει εξοφληθεί πολλές φορές. Σε κάθε συναυλία που έδινε ο Andrés Segovia, έπαιζε την κιθάρα του Ramirez και ο κόσμος ήξερε ότι ήταν του Ramirez. Λίγο αργότερα, έκανε το σημαντικό ντεμπούτο του στο Ateneo, ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά ιδρύματα της πόλης - μια αναμφισβήτητη επιτυχία, αν και δεν προσέλκυσε την ευρεία κριτική προσοχή που θα ήθελε.
Στη Μαδρίτη, όπως είχε κάνει και στη Σεβίλλη, ο Segovia συμμετείχε στην ακμάζουσα καλλιτεχνική ζωή της πόλης, γνωρίζοντας πολλούς διάσημους μουσικούς και συγγραφείς.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε από τους πρώτους που υποστήριξαν τη χρήση νάιλον χορδών αντί για χορδές από έντερο. Αυτή η νέα πρόοδος επέτρεψε μεγαλύτερη σταθερότητα στο κούρδισμα και ήταν το τελευταίο συστατικό που έλειπε για την τυποποίηση του οργάνου.
Το Όραμα
Στην αρχή της καριέρας του ο Andrés Segovia είχε θέσει στον εαυτό του τέσσερις στόχους: Να αποδεσμεύσει την κιθάρα από το μονοπώλιο του φλαμένκο και του φολκλόρ , να πείσει τους συνθέτες να δημιουργήσουν νέα έργα, να αναδείξει την πραγματική ομορφιά της κλασικής κιθάρας και να επηρεάσει τις μουσικές σχολές και τα ωδεία να διδάσκουν την κιθάρα στο ίδιο αξιοπρεπές επίπεδο με το πιάνο, το βιολί και το τσέλο.
Ο δεύτερος στόχος ήταν να δημιουργήσει ένα ρεπερτόριο για την κλασική κιθάρα και να ξεπερασθεί το εμπόδιο της σύνθεσης μόνο από δεξιοτέχνες του οργάνου:
Όταν ξεκίνησα, η κιθάρα ήταν κλεισμένη σε ένα φαύλο κύκλο. Δεν υπήρχαν συνθέτες που να γράφουν για την κιθάρα, επειδή δεν υπήρχαν βιρτουόζοι κιθαρίστες. Άρχισα να ζητώ από τους πραγματικούς συνθέτες -συμφωνικούς συνθέτες- να βοηθήσουν στη δημιουργία του ρεπερτορίου για κιθάρα. Ο πρώτος που απάντησε θετικά ήταν ο Torroba που ήταν τότε ένας νεαρός συνθέτης με μεγάλο ταλέντο. Η πρώτη σύνθεση που έκανε για την κιθάρα ήταν ο χορός στη Σουίτα Castellana.
Μετά από αυτό, πολλοί συνθέτες που άκουσαν το έργο του Τorroba παιγμένο στην κιθάρα του Segovia παρακινήθηκαν να δημιουργήσουν τα δικά τους κομμάτια για κιθάρα.
Segovia and Villa Lobos
Ο ίδιος ο Torroba συνέχισε να παράγει και έγραψε περίπου 200 έργα. Ο Castelnuovo-Tedesco έγραψε περισσότερα από 120 κομμάτια, ο Turina περίπου δώδεκα , ο Villa Lobos πολλά - συμπεριλαμβανομένου ενός κοντσέρτου - και φυσικά οι Ponce και Tansman. Έτσι έσπασε ο, κατά τον Σεγκόβια, φαύλος κύκλος στον οποίο βρισκόταν η κιθάρα.
Ο Ponce και ο Segovia
Ο Ponce ήταν υπέροχος για την κιθάρα. Ήταν ένας πραγματικός συνθέτης. Ό,τι έκανε - τα πρελούδια που έκανε για μένα, για παράδειγμα - ήταν πρώτης τάξεως. Δεν είχε την παραμικρή πρόθεση να απευθυνθεί στο κοινό. Στόχος του ήταν να χρησιμοποιήσει την ποίηση της κιθάρας. Συνέθεσε μια σονάτα την οποία έχω χάσει, επειδή έχασα ολόκληρο το σπίτι μου στη Βαρκελώνη στην αρχή του εμφυλίου πολέμου. Έχασα πολλά πράγματα του Ponce επειδή, ξέρετε, συνήθιζε να μου στέλνει το πρωτότυπο χωρίς να κάνει αντίγραφο. Του το είπα αυτό πολλές φορές. Έχασα επτά ή οκτώ έργα με αυτόν τον τρόπο. Μια σονατίνα που του ζήτησα να γράψει ως φόρο τιμής στον Tarrega εξαφανίστηκε και το χειρότερο είναι ότι το πρώτο μέρος ήταν ένα πολύ μεγάλο συναισθηματικό πράγμα. Μεγάλη συγκίνηση. Αλλά και πάλι πιστεύω ότι το σπουδαιότερο πράγμα που συνέθεσε για κιθάρα ήταν το «Θέμα, Παραλλαγές και Φούγκα» στο La Folia.
«Μουσική προσφορά»
Ο Segovia διεύρυνε το ρεπερτόριο της κιθάρας με περισσότερες από 150 μεταγραφές έργων που είχαν αρχικά γραφτεί για λαούτο, vihuela και τσέμπαλο από συνθέτες όπως: ο François Couperin, ο Jean-Philippe Rameau, ο Johann Sebastian Bach.
Το 1935, παρουσίασε για πρώτη φορά τη δική του μνημειώδη μεταγραφή της Chaconne του J.S. Bach από την παρτίτα για βιολί σε ρε ελάσσονα, BWV 1004. Μετά από αυτό η κιθάρα δεν θα ήταν ποτέ ξανά η ίδια: οι κριτικοί του οργάνου έπαθαν σύγχυση καθώς το όργανο έφτασε σε πρωτοφανή επίπεδα λαμπρότητας.
Στο ρόλο του ως πρεσβευτή της κιθάρας, ο Segovia ήταν τυχερός Τα αεροπορικά ταξίδια κατέστησαν δυνατές τις διεθνείς περιοδείες, ενώ το παίξιμό του και η φήμη του διαδόθηκαν επίσης μέσω του ραδιοφώνου και των ηχογραφήσεων. Οι πρώτες του ηχογραφήσεις έγιναν στο Λονδίνο και χρονολογούνται από το 1927. Οι ηχογραφήσεις του κυκλοφόρησαν σε εταιρείες όπως οι HMV, Doremi, Allegro, Fonomusic, Columbia, Deutsche Grammophon και κυρίως στην Decca.
Εμφύλιος και μεταπολεμικές εξελίξεις
Αν και η δεκαετία του 1930 ήταν μια περίοδος θριάμβου για τον Segovia και την κιθάρα, υπήρξαν και τραγικές εμπειρίες στη ζωή του, όπως ο θάνατος ενός μικρού γιου το 1937. Έχοντας εγκαταλείψει την Ισπανία με το ξέσπασμα του ισπανικού εμφυλίου πολέμου το 1936, μετακόμισε στο Montevideo πραγματοποιώντας πολλές συναυλίες στη Νότια Αμερική τη δεκαετία του 1930 και στις αρχές της δεκαετίας του 1940.
Στη μεταπολεμική εποχή ο Segovia ξεκίνησε μια νέα φάση της καριέρας του, που περιελάμβανε εκτεταμένες ετήσιες περιοδείες στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, ένα πρόγραμμα που θα διατηρούσε για τα επόμενα τριάντα χρόνια της ζωής του. Με την έλευση των δίσκων LP δημιούργησε πάνω από 50 άλμπουμ (1947-77). Ο Segovia έδινε επίσης τακτικά masterclasses. Μεταξύ αυτών που μαθήτευσαν μαζί του ήταν δύο νεαροί κιθαρίστες που έγιναν γνωστά ονόματα: Julian Bream και John Williams.
Japan days
Πληθωρικότητα στη ζωή και στην τέχνη
Σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του ήταν πληθωρικός. Μάλιστα, παντρεύτηκε τρεις φορές. Σε ηλικία 69 ετών, το 1962, ο Segovia παντρεύτηκε για τρίτη φορά με την Emilia Magdalena Corral Sancho, Βραζιλιάνα τραγουδίστρια και κιθαρίστα. Οχτώ χρόνια αργότερα, το 1970, οι δυο τους απέκτησαν έναν γιο, τον Carlos Andrés Segovia[4].
Ένα από τα απίστευτα πράγματα για τον Andrés Torres Segovia είναι ότι, παραμονές των 90ών γενεθλίων του, εξακολουθεί να αναλαμβάνει συναυλιακές περιοδείες που θα εξαντλούσαν έναν καλλιτέχνη της μισής του ηλικίας. Επιπλέον, παίζει σε μεγάλες και κατάμεστες αίθουσες. Σε μια συνέντευξή του λίγο πριν λέει:
Τον περασμένο Ιούλιο ήμουν στην Ιαπωνία. Έπρεπε να δώσω τρία διαφορετικά προγράμματα στο Τόκιο. Αυτό αντιπροσωπεύει περίπου 50 κομμάτια που έπρεπε να απομνημονευθούν, να εξασκηθούν και να εκτελεστούν. Δεν είχα τον χρόνο να ετοιμάσω έναν δίσκο, εκτός από αυτόν που έχει τα μικρά κομμάτια του Σούμαν, τα οποία είναι πολύ ωραία στην κιθάρα. Σύντομα θα κάνω τη Φαντασία για πιάνο και κιθάρα του Castelnuovo-Tedesco, που γράφτηκε για την πρώην σύζυγό μου, η οποία πέθανε. Θα το κάνω με έναν φίλο μου που είναι πολύ καλός πιανίστας. Αυτή θα είναι η μία πλευρά. Στην άλλη πλευρά – σόλο.
Το finale
Ο Segovia πέθανε το 1987, σε ηλικία 94 ετών. Συνεχίζει να μνημονεύεται ως ένας από τους μεγαλύτερους Ισπανούς καλλιτέχνες του 20ού αιώνα, παρέα με σπουδαίους όπως οι Pablo Picasso, Manuel da Falla, Pablo Casals, Joan Miró και Salvador Dalí. Δύο ταινίες γυρίστηκαν για τη ζωή και το έργο του - η μία όταν ήταν 75 ετών και η άλλη, 84 ετών. Διατίθενται σε DVD με τίτλο «Andrés Segovia - in Portrait». Πέθανε στη Μαδρίτη από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 94 ετών. Είναι θαμμένος στο Casa Museo de Linares, στην Ανδαλουσία.
Επιτρέψτε μου να πω με υπερηφάνεια ότι η κιθάρα με το να είναι βαθιά ισπανική γίνεται παγκόσμια. Η Ισπανία πήρε την κιθάρα επειδή ο Ισπανός έχει τόσο πλούσια ατομικότητα που είναι μια κοινωνία από μόνος του.
Μια νέα αρχή
Πριν από τον 20ό αιώνα, η κιθάρα θεωρούνταν ένα ταπεινό, αν όχι κατώτερο όργανο. Πώς λοιπόν το όργανο έγινε τόσο εξαιρετικά δημοφιλές σε όλο τον κόσμο, σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα περιλαμβάνει διάφορες μουσικές και πολιτιστικές εξελίξεις, πολλούς κατασκευαστές κιθάρας και τον Andrés Segovia. Δίκαια τον έχουν αποκαλέσει "πατέρα της κλασικής κιθάρας". Ο George Harrison πήγε πολύ βαθιά όταν το παράφρασε κάποτε λέγοντας: «Ο Segovia είναι ο μπαμπάς όλων μας».
Μαρία Παπαμιχαήλ
Μουσικός, Μουσικοπαιδαγωγός, Ιστορικός
m.papamihail@gmail.com
Σεπτέμβριος 2023
|
Βιβλιογραφία
Διαδικτυακές πηγές |
[1] βλ. στο : Britannica, The Editors of Encyclopaedia. (17 Φεβ. 2023) «Andrés Segovia». Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Andres-Segovia.
[2] Για παράδειγμα, ο Emilio Pujol.
[3] Το όλο θέμα των νυχιών αποτελεί αντικείμενο έντονης συζήτησης. Όπως σημείωσε με λύπη ένας κιθαρίστας, "Ξεκινάς να παίζεις κιθάρα για να κερδίσεις κορίτσια και καταλήγεις να μιλάς με μεσήλικες άντρες για τα νύχια σου".
[4] «I’ve had three wives and three guitars. I still play the guitars.» Αυτή είναι μια από τις περιβόητες ρήσεις του που συμπυκνώνει τη φιλοσοφία και την ενέργεια του Segovia.
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Το περιεχόμενο του κειμένου, το φωτογραφικό, βιντεογραφικό ή ηχητικό υλικό καθώς και η επιμέλεια του άρθρου είναι ευθύνη του συγγραφέα)
| Το TaR, εκπληρώνοντας το όραμα του ιδρυτή του Νότη Μαυρουδή (1945-2023), συνεχίζει να λειτουργεί ως μία ελεύθερη και αυστηρά μη κερδοσκοπική μουσική διαδικτυακή κοινότητα, που βασίζεται αποκλειστικά στην εθελοντική εργασία και στην εγκυρότητα των συνεργατών του. Δεν απασχολεί επαγγελματίες δημοσιογράφους, διορθωτές κλπ, άρα δεν έχει την υποδομή και τους πόρους ώστε να ελέγχει την ακρίβεια των πληροφοριών και την πνευματική ιδιοκτησία του υλικού που παρατίθεται (κειμένου, εικόνων, βίντεο, ηχογραφήσεων κλπ). Βασίζεται αποκλειστικά στην καλή πίστη του αρθρογράφου, ο οποίος είναι ο υπεύθυνος για τις απόψεις του και για το υλικό που επιλέγει, από το προσωπικό του αρχείο. Οποιοσδήποτε θεωρεί ότι θίγεται από την χρήση πληροφοριών και υλικού παρακαλείται να το δηλώσει άμεσα ώστε να γίνει άμεση διόρθωση (tar.onlinemag@gmail.com). Το TaR έχει ως στόχο να στηρίξει την ποιοτική μουσική δημιουργία κι όχι να θίξει με οποιονδήποτε τρόπο τους δημιουργούς και το έργο τους. Επίσης, η πληροφόρηση που το TaR παρέχει μέσω των ενημερωτικών στηλών του για συναυλίες, εκδόσεις, σεμινάρια, διαγωνισμούς, φεστιβάλ κλπ εξαρτάται αποκλειστικά από τα Δελτία Τύπου που στέλνουν οι ενδιαφερόμενοι καλλιτέχνες ή διοργανωτές, τα οποία το TaR δημοσιεύει πάντα "καλή τη πίστει". Το TaR δεν φέρει ευθύνη για πιθανές ανακρίβειες και βασίζεται στην βοήθεια των αναγνωστών ώστε να διορθώνονται τα όποια προβλήματα. Διαχειριστής: Κώστας Γρηγορέας Ιδρυτής: Νότης Μαυρουδής |
