[Συνεντεύξεις]
Τρία χρόνια διαδικτυακό TaR
Μία συζήτηση με τον Κωνσταντίνο Λυγνό
«Το διαδίκτυο στην Ελλάδα στο χώρο της τέχνης, είναι ακόμα υποβαθμισμένο. Οι πιο αξιόλογοι άνθρωποι δεν έχουν ακόμα μπει σοβαρά μέσα. Ωστόσο με το να γκρινιάζουμε πάνω σ’ αυτό, δεν βγαίνει τίποτα. Το θέμα είναι ότι πρέπει όλοι να παρέμβουμε δημιουργικά.» (Κώστας Γρηγορέας)
Όταν πριν τρία χρόνια το διαδικτυακό TaR ξεκινούσε ήταν από κάθε άποψη, ένας κατ’ ευθείαν απόγονος του εντύπου που κυκλοφόρησε το 1982. Η ταχύτητα με την οποία αυτό άλλαξε είναι πραγματικά εντυπωσιακή και σίγουρα η νέα διαδικτυακή μορφή έπαιξε καταλυτικό ρόλο σ’ αυτό. Όμως, τα μέσα είναι εργαλεία σε χέρια ανθρώπων και τίποτα δεν γίνεται από μόνο του. Την τελική μορφή κάθε προσπάθειας την καθορίζουν οι αποφάσεις που παίρνονται και η δουλειά που τις υποστηρίζει. Στην περίπτωση του TaR και τα δύο λειτούργησαν επιτυχώς. Συζητώντας τον Νότη Μαυρουδή, τον Κώστα Γρηγορέα και την Έφη Αγραφιώτη, επιχειρούμε ένα απολογισμό και ανιχνεύουμε τις δυνατότητες που ανοίγονται από εδώ και πέρα.
****************
Κ. Λ. Αρχικά θα ‘θελα να κάνουμε μία σύνδεση με το παλιό έντυπο TaR.
N. M. Το παλιό περιοδικό λειτούργησε από το ’82 ως περίπου τα μέσα τού ’85 και κατάφερε να βγάλει 13 τεύχη. Λέω «κατάφερε», γιατί τότε η έντυπη έκδοση ενός περιοδικού, ήταν όντως μία πάρα πολύ δύσκολη ιστορία.
Αρχίσαμε ως τετράμηνο περιοδικό, περάσαμε στο τριμηνιαίο, και μετά αρχίσαμε να βγαίνουμε χωρίς κάποια περιοδικότητα. Υπήρχε συνεχώς πρόβλημα με τα έξοδα από το ένα τρίμηνο στο άλλο. Κάθε φορά που πηγαίναμε να τυπώσουμε, μας ανακοίνωναν την αύξηση του χαρτιού, της τετραχρωμίας και όλα τα σχετικά. Ήταν κάτι που στο τέλος με γονάτισε οικονομικά, γιατί δεν μπορούσα να ανταπεξέλθω. Επιπλέον, είχε ανασταλεί μία ολόκληρη ροή ζωής: Δεν μελετούσα, δεν είχα άλλα ενδιαφέροντα, απλά έτρεχα να προλάβω. Έτσι φτιάξαμε 13 τεύχη και μετά είπαμε «αντίο σας». Και περάσανε είκοσι χρόνια...
Το 2006 έκανα πολύ στενή παρέα με τον Κώστα. Πάντα σκεφτόμουνα ότι θέλω να βγει το TaR, αλλά δεν σκεφτόμουνα σύγχρονα, δηλαδή διαδικτυακά, γιατί δεν ήξερα καθόλου τα μηχανήματα, ενώ συγχρόνως δεν συνειδητοποιούσα και τις δυνατότητες ενός διαδικτυακού τόπου. Ο Κώστας μού άνοιξε τα μάτια προς αυτή την κατεύθυνση. Έτσι, συζήτηση στη συζήτηση επείσθην ότι για να μπορεί να λειτουργήσει σήμερα ένα περιοδικό και να απλωθεί όσο γίνεται περισσότερο, χωρίς τα έξοδα του έντυπου, πρέπει να το βγάλουμε στο διαδίκτυο, όπερ και επράξαμε.
Κ. Γ. Η τελική ιδέα διαμορφώθηκε, όταν το Νοέμβριο του 2005 o Νότης παρουσίαζε την κασετίνα με τους δίσκους για τα 50 χρόνια τής ελληνικής κιθάρας, όπου μαζεύτηκαν αρκετοί κιθαριστές. Βλέποντας όλο αυτό το χώρο, μου ήρθε η ιδέα για το πώς θα μπορούσαμε να αναστήσουμε ξανά την υπόθεση του TaR. Όμως οι σχετικές κουβέντες είχαν ξεκινήσει αρκετά πιο πριν.
Στο παλιό TaR είχα συμμετάσχει πολύ λίγο. Ήταν η εποχή που ξεκινούσα και έπαιξε καθοριστικό ρόλο για μένα. Εκείνα τα χρόνια, ο χώρος της κιθάρας - καλώς ή κακώς - ήταν ένας χώρος άναρχος. Όλοι ψαχνόμασταν να δούμε τί θα κάνουμε, χωρίς να υπάρχει ένας συγκεκριμένος δρόμος, όπως για παράδειγμα, πιστεύω ότι υπάρχει πολύ περισσότερο για τους βιολιστές ή τους πιανίστες. Εμείς βαδίζαμε στο χάος ανάμεσα σε πολύ σημαντικά πράγματα, αλλά και βλακείες. Το TaR με βοήθησε σ’ αυτό το ξεκαθάρισμα, γιατί - μην το ξεχνάμε – τότε διαδίκτυο δεν υπήρχε και όλες οι πληροφορίες ήταν από τα έντυπα.
Κ. Λ. Την εποχή εκείνη η τεχνολογία αυτή είναι σχετικά νέα στην Ελλάδα. Συμμετέχεις στην προσπάθεια ως ο ειδικός σ’ αυτή;
Κ. Γ. Εν πολλοίς έμαθα στου κασίδη το κεφάλι, προσπαθώντας πάντα να είμαι μισό βηματάκι μπροστά απ’ αυτά που ζητούσαν από μένα. Ο Νότης, λόγω μη εξοικείωσης, προφανώς με είδε ως ειδήμονα, αλλά μόνο ειδήμων δεν ήμουν. Όμως μου άρεσε πολύ η ιδέα και είχα βέβαια καταλάβει τις προοπτικές . Έτσι μπήκα στη διαδικασία με το TaR να μαθαίνω και εγώ.
Κ. Λ. Τα πρώτα, «τεύχη» θα τα πούμε; Παρουσιάζεστε ως ευθεία συνέχεια του παλιού TaR. Συντομότατα όμως αρχίζετε να γίνεστε κάτι άλλο: Ένα μουσικό περιοδικό ευρύτερα. Είναι το σημείο που αρχίζει η συνεισφορά και της Έφης, όταν αρχίζουν να αναρτώνται άρθρα γενικότερου ενδιαφέροντος;
Ν. Μ. Το διαδικτυακό TaR έχει έναν υπότιτλο που τα λέει όλα αυτά: «με αφορμή την κιθάρα». Αυτό υπάρχει από την αρχή.
Κ. Γ. Ο υπότιτλος έχει να κάνει με το ότι θεωρήσαμε πως πρέπει να υπάρχει μία συνέχεια από το παλιό. Από την άλλη, ενώ αισιοδοξούσαμε ότι η προσπάθειά μας θα απλωθεί στον ευρύτερο μουσικό χώρο, δεν θέλαμε, ίσως και για δικούς μας ψυχολογικούς λόγους, να ποντάρουμε τόσο μακριά.
Κ. Λ. Όμως η πορεία απέδειξε ότι αυτό μπορούσε να γίνει.
Κ. Γ. Αυτό έγινε γιατί η φύση του μέσου είναι τέτοια, και επίσης, γιατί βρέθηκαν άνθρωποι εκτός τού χώρου τής κιθάρας, όπως η Έφη, που ενδιαφέρθηκαν. Η Έφη υπήρξε ο καταλύτης τού να ανοίξει το περιοδικό πολύ γρήγορα.
Ν. Μ. Εδώ θέλω ξεκαθαρίσω ότι, τόσο το έντυπο, όσο και το διαδικτυακό TaR βασίστηκαν στην εθελοντική εργασία. Στηρίζονται πάνω στους ανθρώπους που έχουνε ιδεολογικά τοποθετηθεί ότι χρειάζεται ένα βήμα σκέψεων γύρω από τη μουσική και παραβλέπουν το γεγονός ότι δεν το κάνουν επαγγελματικά, παρ’ όλο που το αξίζουν και θα έπρεπε. Δέχονται αυτή τη συνθήκη: Να γράφουν, να σκέπτονται και να δημοσιεύουν χωρίς οικονομικές απολαβές.
Κ. Λ. Έχετε κάποιο αριθμό πιο μόνιμων συνεργατών;
Κ. Γ. Εκτός από εμάς τους τρείς υπάρχει ένας πυρήνας τον οποίο θα αναφέρω: Είναι οι Δημήτρης Κυπραίος, Άλκης Αναστόπουλος, Σοφία Μάζη, οι οποίοι εργάζονται καθημερινά για το TaR.
Ν. Μ Επίσης συνεργάζονται οι Σταύρος Κουδουνάς, Μιχάλης Καραγιάννης, Τάκης Ατσιδάκος, Στάθης Γαλάτης και ο Γιώργος Τοσικιάν. Ο Αντώνης Κοϊζας από την Κύπρο είναι υπεύθυνος και για την κυπριακή σελίδα του TaR. Επίσης οι Ευάγγελος Ασημακόπουλος, Ευάγγελος Κοκκόρης, Γιώργος Μουλουδάκης , Νίκος Παναγιωτίδης, Χρύσα Σωφρονά, Βασίλης Τζαβάρας, Νικόλας Τσαφταρίδης και ο Θανάσης Τσιμπίδης.
Δεν είμαστε γραφιάδες. Είμαστε εραστές τής μουσικής και αυτό είναι το βασικότερο κίνητρο για να καθίσουμε να δουλέψουμε όλοι μαζί. Εγώ, ως διευθυντής τού περιοδικού, είμαι αυτός που δουλεύει λιγότερο. Το βάρος έχει πέσει σ’ αυτούς τους δύο και στον Δημήτρη Κυπραίο, που μάλιστα έρχεται από έναν άλλο χώρο και δεν είναι επαγγελματίας μουσικός. Η μουσική γι’ αυτόν είναι ένα μεράκι και μία αγάπη.
Κ. Λ. Εσένα Έφη πώς σε βρήκανε;
Ε. Α. Δεν με βρήκανε, τους βρήκα! Ήμουνα αναγνώστρια του έντυπου TaR, όταν ακόμη ήμουνα στο εξωτερικό. Αλλά εγώ έχω μία γενικότερη λόξα: Δεν μπορώ να ζήσω αν δεν διαβάζω για τη μουσική.
Δεν θυμάμαι πώς έμαθα για το τωρινό TaR, πώς μπήκα και το είδα. Ήξερα με τι θέρμη έβγαζε ο Μαυρουδής το παλιό, και βλέποντας αυτή την νέα ομάδα γύρω από το ηλεκτρονικό, αποφάσισα να στείλω ένα μήνυμα ότι είμαι και εγώ μαζί τους.
Αρχικά, δεν μπορούσα να σκεφτώ πόση πολλή δουλειά θα σήμαινε κάτι τέτοιο. Γι’ αυτό που ήμουνα βέβαιη - έτσι όπως το έβλεπα - ήταν ότι η ύλη του έπρεπε να ανοίξει. Σ’ αυτό υπήρχε και μία σκοπιμότητα, καθώς δεν υπήρχε κάτι ανάλογο για να διαβάσει ο πιανίστας, ο κλαρινετίστας ή όποιος άλλος.
Το με «αφορμή την κιθάρα», παρ’ όλο που προέρχομαι από ένα άλλο – ας πούμε – δωμάτιο της μουσικής, το έβρισκα και συγκινητικό. Ωστόσο, κάτι με ενοχλούσε γιατί αισθανόμουνα ότι περιόριζε. Είπαμε λοιπόν ότι θα μπορούσαμε να φιλοξενούμε πολύ διαφορετικά θέματα, αρκεί να βρεθούν οι άνθρωποι που θα τα καλύπτουν.
Έτσι ξεκίνησε. Διορθώσαμε, ωριμάσαμε, απορρίψαμε την δουλειά μας αρκετές φορές. Ένα είναι το βέβαιο: Για μας που έχουμε μία πολύ έντονη επαγγελματική καθημερινότητα, αυτή η ιστορία σημαίνει ατελείωτα ξενύχτια. Ας σκεφτεί κανείς ότι για κάθε τί που διαβάζουμε και το έχουμε τελειώσει μέσα σε τρία λεπτά, χρειάζονται πολλές ώρες δουλειάς, ή ότι τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα πρέπει κάτι να αλλάζει στην ύλη. Επίσης, ότι κάποιοι – κατά το ελληνικό – στην αρχή ενθουσιάζονται, αλλά στην πορεία αρχίζουν να αδρανοποιούνται. Εν πάση περιπτώσει, προσπαθώ μέσα σ’ αυτή την υπέροχη παρέα, να είμαι θετική. Αυτό είναι όλο.
Ν. Μ. Με το χέρι στην καρδιά και εστιάζοντας στον κιθαριστικό χώρο θα έλεγα ότι εκεί το TaR ψάχνει να βρει τη φυσιογνωμία του. Και την ψάχνει, γιατί παλεύει να έχει κείμενα που να έχουνε βάθος και όχι επιφάνεια. Τέτοια κείμενα γύρω από τα θέματα που αφορούν την κιθάρα, δυσκολευόμαστε να βρούμε.
Κ. Γ. Πολλά από αυτά που λέει ο Νότης είναι και ένας απολογισμός. Σίγουρα, δεν θα ισχυριστούμε πως ό, τι μπήκε στο TaR είχε πάντοτε πραγματικό βάθος, όμως αυτό το προσπαθήσαμε.
Από την άλλη, επειδή έχουμε μία ιστοσελίδα που θέλει να μην είναι μία κλειστή κατάσταση, αλλά να υπάρχει και μία πολυφωνία, πρέπει να δώσεις βήμα σε κάποιους ανθρώπους καταξιωμένους στο χώρο. Δεν μπορείς ούτε να απαγορεύσεις, ούτε να λογοκρίνεις, άρα δεν ελέγχεις τί θα προκύψει. Απλώς, προσπαθείς να δώσεις μία κατεύθυνση. Δεν θα μπορούσαμε, ούτως ή άλλως, να γίνουμε κάτι σαν τους Times, που όλα περνάνε από έναν αρχισυντάκτη ελέγχονται διορθώνονται και αξιολογούνται.
Ε. Α. Εγώ τη δύναμη του ηλεκτρονικού μέσου την κατάλαβα την ημέρα που πέθανε ο Ροστροπόβιτς. Το έμαθα από μία Ρωσίδα συνάδελφο και μέσα σε είκοσι λεπτά, πριν καν κυκλοφορήσει στην Τηλεόραση ή στο ραδιόφωνο, εμείς το είχαμε αναρτήσει. Βάλε τώρα μέσα σε είκοσι λεπτά πόσο γρήγορα πρέπει να γράψει κανείς ένα κείμενο για τον Ροστροπόβιτς. Τώρα θα μου πεις: Γιατί το έκανες; Γιατί – μεταξύ σοβαρού και αστείου - ήθελα να ‘μαι πρώτη!
Κ. Γ. Εδώ μπαίνει το θέμα τού τί γίνεται όταν κάτι γράφεται και ανεβαίνει χωρίς να περάσει από κανενός άλλου τα μάτια. Κανονικά ακολουθούμε μία διαδικασία ελέγχου. Όμως, το διαδίκτυο έχει το καλό ότι διορθώνεις και αφού δημοσιεύσεις. Είναι το σύστημα της Wikipedia. Εμείς επιζητούμε τη διόρθωση των αναγνωστών, γιατί είναι μία ασφάλεια και ένα καμπανάκι. Κάποιος θα γράψει και θα πει, «εκτιμώ πολύ τη δουλειά που κάνετε, αλλά στο τάδε σημείο, υπάρχει ένα πρόβλημα».
Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να επαναπαυόμαστε. Όμως, κακά τα ψέματα: Όταν πρέπει να κάνεις κάτι γρήγορα και δεν έχεις επαγγελματίες διορθωτές, κάτι θα ξεφύγει.
Κ. Λ. Στην ιστοσελίδα θεωρητικά δεν υπάρχει πρόβλημα χώρου όπως στο έντυπο, όμως στην πράξη αυτό δεν ισχύει. Το μέσο, δηλαδή η οθόνη και το scroll, επιβάλει μία συντομία.
Κ. Γ. Στην αρχή όντως έβλεπα και εγώ εκείνα τα σεντόνια. Όσο πέρναγε ο καιρός, τα κείμενα άρχισαν να γίνονται πιο διαδικτυακά.
Ν. Μ. Νομίζω ότι το TaR πρέπει να το βλέπει κανείς δισυπόστατα. Από τη μία είναι ένα περιοδικό που μπορεί κανείς να διαβάσει άρθρα και κείμενα σχετικά με τη μουσική, από την άλλη είναι γεμάτο μουσικά παραδείγματα. Πατάς το κουμπάκι και ακούς το μουσικό παράδειγμα.
Ε. Α. Όχι μόνο το μουσικό παράδειγμα, αλλά εξαιρετικής ποιότητος μουσική, πολύ σοβαρά επιλεγμένη.
Κ. Λ. Τί επισκεψιμότητα έχετε;
Κ. Γ. Εξαρτάται πώς το εννοείς. Άμα θέλεις να μιλήσεις για hits, δεν τα μετράει κανένας. Αυτό πλασάρεται για να πουλάνε διαφημίσεις. Εμείς θέλουμε να ξέρουμε τί κάνουμε. Χρησιμοποιώντας το Google analytics, ένα εργαλείο καταξιωμένο και αυστηρό, έχουμε περίπου 10.000 αναγνώστες το μήνα. Είναι αυτοί που κάθονται και διαβάζουν, όχι που μπήκανε κατά λάθος ή η τυχαία μηχανή αναζήτησης που βρίσκει τη σελίδα. Είναι εκείνοι που μένουν από ένα χρόνο και πάνω και προέρχονται από συγκεκριμένη διεύθυνση.
K. Λ. Το να δουλεύει κανείς χωρίς αμοιβή, είναι ήδη ένα θέμα. Αλλά το να βάζεις και από την τσέπη σου... Δεν θα ‘πρεπε να σκεφτείτε κάποια στιγμή και το θέμα των εσόδων δηλαδή της διαφήμισης;
Ν. Μ. Μας έχει απασχολήσει πάρα πολύ, έως και έντονα. Δεν μπορούμε να το ξεπεράσουμε γιατί - καλώς ή κακώς - ούτε εγώ, ούτε η Έφη, ούτε ο Κώστας, είμαστε της λογικής ότι από το TaR πρέπει να βγάζουμε χρήματα. Εδώ θα μιλήσω πιο προσωπικά, γιατί ο Κώστας μού λέει ότι πρέπει να το ξαναδούμε το θέμα.
Στέκομαι αδιάφορος μπροστά σ’ αυτό, όχι γιατί δεν με ενδιαφέρει να βγάλω κάποια χρήματα ώστε να μειώσω το κόστος που έχω, αλλά δεν έχω το μηχανισμό. Για να εισπράξω πρέπει να φτιάξω μία εταιρεία. Τί να πω; Ίσως εγώ να είμαι έτσι. Από την άλλη δεν έχω καμία διάθεση να δω στο TaR εξωμουσική διαφήμιση.
Ε. Α. Πάντως αυτό μας εξασφαλίζει και μία αξιοπιστία. Γιατί είναι προφανές ότι πίσω από όλα αυτά δεν υπάρχει καμία υστεροβουλία αλλά και καμία υποχρέωση.
Κ. Λ. Έχετε να πείτε κάτι άλλο;
Ν. Μ. Εγώ αδυνατώ να σκεφτώ την εξέλιξη από δω και πέρα. Με τα διαδικτυακά κανείς δεν ξέρει που μπορούμε να φτάσουμε. Είναι μία καθημερινή ανανέωση που δεν σε αφήνει να προβλέψεις τί θα σου προκύψει αύριο.
Κ. Γ. Είμαστε στην εποχή που διαμορφώνονται οι κανόνες τού παιχνιδιού και προσπαθούμε να τους παρακολουθούμε. Το να κάθεσαι και να το ψάχνεις δεν έχει και πολύ νόημα. Όπου μας πάει το κύμα. Από τη στιγμή που βρήκες κάποιους κανόνες προσπαθείς να λειτουργήσεις με αυτούς. Όμως δεν μπορείς να κάνεις σχέδια με βάση το τί θα συμβεί. Μέσα σε λίγους μήνες μπορεί τα πάντα να έχουν εντελώς αλλάξει.
Κωνσταντίνος Λυγνός
Συνθέτης, Μέλος της ΕΕΜ
Εκδότης του περιοδικού «ΠΟΛΥΤΟΝΟν»
(Επιμέλεια σελίδας Δημήτρης Κυπραίος)