ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - Με αφορμή την συνεργασία με την ΚΟΑ στο ΜΜΑ, 27/4 (Στην Τίνα Βαρουχάκη)

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
Με αφορμή την συνεργασία με την ΚΟΑ στο ΜΜΑ, 27/4

Στην Τίνα Βαρουχάκη 

Όσο όμορφος είναι ο τίτλος της σύνθεσης του Δημήτρη Μαραγκόπουλου «Ανταύγειες από το μικρό φεγγάρι», αντίστοιχης αισθητικής, είναι και η ακρόαση αυτού του Κοντσέρτου για κιθάρα και ορχήστρα, το οποίο πρόκειται να  ερμηνεύσει η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, με σολίστ τον Γιώργο Μπεχλιβάνογλου, την προσεχή Παρασκευή, 27 Απριλίου, στο Μέγαρο Μουσικής.
Ο συνθέτης, μας δίνει πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το κονσέρτο, που περικλείει θραύσματα της μουσικής του Μάνου Χατζιδάκι, αποδεικνύοντας πόσο βαθιά τον επηρέασε η συνεργασία μαζί του στο Τρίτο Πρόγραμμα, την «αθάνατη» εποχή της «θρυλικής» Λιλιπούπολης.
Σήμερα, το έργο του Δημήτρη Μαραγκόπουλου, αναγνωρίζεται πλέον ως οικουμενικό με ευρεία διάδοση στο εξωτερικό και περιλαμβάνει συμφωνικό ρεπερτόριο, μουσική δωματίου, όπερες, μουσική για θέατρο, χορό κ.ά.
Ο συνθέτης, δεν διάγει έναν εσωστρεφή βίο, όπως συχνά συμβαίνει σε προσωπικότητες που παράγουν πνευματικό έργο. Επί σειρά ετών, έχει προσφέρει τα μέγιστα προς την κατεύθυνση ανάδειξης νέων καλλιτεχνών διεθνώς, διευθύνοντας τις «Γέφυρες» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Πρόκειται για μια υψίστης σημασίας προσφορά με καλλιτεχνικές, αλλά και κοινωνικές διαστάσεις, καθότι κατόρθωσε  να «γεφυρώσει» αποκλίσεις  μεταξύ ετερόκλιτων μουσικών «πολιτισμών» και «ειδών», αλλά και συγκλίσεις  «κατηγοριών» κοινού.
Μέσα από το συγκροτημένο, ακαδημαϊκό λόγο του,  ο συνθέτης, Δημήτρης Μαραγκόπουλος, δεν περιορίζεται στις «Ανταύγειες από το μικρό φεγγάρι», αλλά παρατηρεί τις αντανακλάσεις και διαθλάσεις  που ταλανίζουν το  σύγχρονο μουσικό γίγνεσθαι, φωτίζοντας  τις σκοτεινές πλευρές του.

«Είναι πολύτιμο το γεγονός ότι η ΚΟΑ, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, έχει μια σαφή θετική πολιτική για την ελληνική δημιουργία. Θέλω να εξάρω επίσης την στιβαρή ελληνική παρουσία-μοναδική στα χρονικά της- στην Εθνική Λυρική Σκηνή με επικεφαλής τον Γιώργο Κουμεντάκη και τον Αλέξανδρο Ευκλείδη, διευθυντή της Εναλλακτικής Σκηνής. Και όλα αυτά, χωρίς να μειώνεται ποιοτικά και ποσοτικά το διεθνές ρεπερτόριο. Aυτή η πολιτική έργων και όχι λόγων, είναι ό,τι πιο γόνιμο για τον μουσικό μας πολιτισμό.»

 T.B. Αποφοιτήσατε ως υπότροφος από τη Ανώτατη Σχολή Τεχνών του Βερολίνου και έχετε συνθέσει μουσική για συμφωνικό ρεπερτόριο, όπερα, θέατρο, τραγούδι και βεβαίως για τη δημοφιλέστατη «Λιλιπούπολη». Ποια ερεθίσματα  σας εμπνέουν και σας ωθούν στο να γράψετε μουσική;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος:  Ο συνθέτης μοιάζει με έναν πολύπλοκο και ανεξιχνίαστο μετασχηματιστή. Δέχεται,  τα ερεθίσματα από το περιβάλλον του, όπως κάθε άνθρωπος, τα επεξεργάζεται σύμφωνα με τον ψυχισμό του και τα μετασχηματίζει σε ήχους. Σε οργανωμένους ήχους, που σε τελική ανάλυση είναι η μουσική - σύμφωνα και με τον Στραβίνσκυ. Πρόκειται για ένα εγγενές γενετικό πρόγραμμα, ένα είδος software, που έχουν οι συνθέτες, με το οποίο εκφράζονται και επικοινωνούν με τους άλλους ανθρώπους. Αυτή είναι η «άλλη» μας γλώσσα. Μια υπέροχη, μη λεκτική επικοινωνία και έκφραση. 

T.B. Στις 27 Απριλίου, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, ερμηνεύει  το Κοντσέρτο σας για κιθάρα και ορχήστρα «Ανταύγειες από το μικρό φεγγάρι». Το έργο έχει ερμηνευτεί ξανά το 2004, από την Καμεράτα, στο ΜΜΑ με σολίστ επίσης τον Γιώργο Μπεχλιβάνογλου. Πώς προέκυψε η συνεργασία με την ΚΟΑ; 

Δημήτρης Μαραγκόπουλος: Ο Καλλιτεχνικός διευθυντής  της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, Στέφανος Τσιαλής, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το έργο και το επέλεξε γι΄αυτή τη σημαντική συναυλία. Θέλω να εξάρω επίσης την στιβαρή ελληνική παρουσία-μοναδική στα χρονικά της- στην Εθνική Λυρική Σκηνή με επικεφαλής τον Γιώργο Κουμεντάκη και τον Αλέξανδρο Ευκλείδη, διευθυντή της Εναλλακτικής Σκηνής. Και όλα αυτά, χωρίς να μειώνεται ποιοτικά και ποσοτικά το διεθνές ρεπερτόριο. Αυτή η πολιτική έργων και όχι λόγων, είναι ό,τι πιο γόνιμο για τον μουσικό μας πολιτισμό.

T.B. Στο  έργο σας "Ανταύγειες από το μικρό φεγγάρι" η μουσική σας-χωρίς να χάνει την πρωτοτυπία της και την προσωπική σας σφραγίδα-σκοπίμως έχει αναφορές σε έργα του Μάνου Χατζιδάκι που περιλαμβάνουν στίχους σχετικούς με το φεγγάρι, όπως: «Στου διγενή τα κάστρα», «Το φεγγάρι είναι κόκκινο»,  «Μην τον ρωτάς τον ουρανό» κ.ά. Πώς προέκυψε αυτή η ιδέα;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος:   Οι μουσικές ταξιδεύουν μες το χρόνο και είναι σίγουρο ότι η κάθε εποχή, τις αισθάνεται με το δικό της τρόπο. Αυτό που έκανα, είναι ότι φίλτραρα θραύσματα από το εξαίσιο υλικό του μεγάλου μελωδιστή μέσα από τη δική μου μουσική ιδιοσυγκρασία. Έτσι μια πρώτη ύλη, σχεδόν απόλυτα τονική, γεμάτη ουσιαστικό λυρισμό και συναισθήματα, που γεννήθηκε σε άλλες εποχές, πιο στέρεες, εισέρχεται μέσα από το έργο μου σε πιο ατονικό και αφαιρετικό πεδίο. Είναι ένα είδος μουσικής αύρας, που ταξίδεψε και ήρθε σε μας, στους ανήσυχους, αβέβαιους καιρούς μας, απόηχος και μετείκασμα στο σήμερα, όχι μόνον της μουσικής, αλλά και τις προσωπικότητας ενός δημιουργού, ανοικτού στο νέο και την έρευνα, που κάποιοι είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε από κοντά και να συνεργαστούμε μαζί του, όπως και εγώ σε όλα τα δημιουργικά χρόνια του Τρίτου Προγράμματος.
Πιστεύω εξαιρετικά στις πολλαπλασιαστικές δυνατότητες της συνεργασίας συνθέτη και εκτελεστή. Έτσι σημαντικό ρόλο έπαιξε η συνεργασία αυτή με τον σολίστα Γιώργο Μπεχλιβάνογλου, έναν μουσικό ανοικτό στην έρευνα και σε νέες ιδέες. Η κιθάρα, είναι ένα όργανο όπου ειδικές τεχνικές απαιτήσεις και προσαρμογές είναι απαραίτητες-συχνά χωρίς να χαθεί ίχνος από την πρωτότυπη μουσική πληροφορία. Πιστεύω ακόμα ότι ο καλός εκτελεστής, είναι ένας δευτερογενής  δημιουργός που στην ουσία εμπλουτίζει μέσα από αδιόρατες ρυθμικές  ηχοχρωματικές και δυναμικές παραμέτρους το πρωτότυπο μουσικό κείμενο. 

T.B. Σε μια συνέντευξή σας στο παρελθόν, είχατε αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι: «το παιδί αξίζει να δημιουργεί εικόνες ακούγοντας ήχους και να ακούει ήχους βλέποντας εικόνες». Πόσο εφικτό είναι αυτό στην ψηφιακή εποχή;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος: Θα προσέθετα σε αυτήν τη σκέψη, ότι το παιδί, πέρα από εικόνες, ακούγοντας ήχους, αξίζει να δημιουργεί μια βεντάλια, ένα φάσμα  από συναισθήματα, νοήματα και γενικά έναν ασυνείδητο εμπλουτισμένο κόσμο. Στην εποχή μας, δυστυχώς η αυτοκρατορία της εικόνας-και μάλιστα της κιτς και κίβδηλης-έχει καταστρέψει αυτή την ισορροπία σε όφελος της μονοδιάστατης εικονικής αυτοκρατορίας.

T.B. Πιστεύετε ότι είναι επαρκές το ελληνικό ρεπερτόριο έργων για κλασική κιθάρα και ορχήστρα;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος:   Όχι, δεν είναι επαρκές. Υπάρχουν βέβαια πολλές αιτίες γι΄ αυτό, όπως η  έλλειψη μιας συγκροτημένης πολιτικής και στρατηγικής. Μια αιτία όμως είναι αναμφισβήτητα και η ειδική τεχνική ιδιοσυγκρασία του οργάνου. Προσωπικά, μέσα από μελέτη, εμπειρία και ένστικτο, μπαίνω στην κυριολεξία  «μέσα» σε κάθε όργανο όταν γράφω. Όμως στην κιθάρα, χρειάζεται και κάτι παραπάνω. Κάτι σαν να είσαι ο ίδιος εκτελεστής, πράγμα που απαιτεί ειδικές γνώσεις και λεπτομέρειες. Και έτσι θα συμπλήρωνα σε ό,τι ειπώθηκε για τη σχέση δημιουργού-εκτελεστή, ότι όχι μόνο ο εκτελεστής είναι ένας δευτερογενής δημιουργός, αλλά και ότι ο συνθέτης, αξίζει να γίνεται ένας «δευτερογενής» εκτελεστής, έχοντας ενσωματώσει και αφομοιώσει μέσα του-ακόμη και αν δεν παίζει-τη γλώσσα του συγκεκριμένου οργάνου. Εδώ συχνά η συνεργασία με τον σολίστα είναι μια εξαιρετική λύση.

T.B. Ένα από τα σημαντικότερα δημιουργήματα του Μάνου Χατζιδάκι, η «Ορχήστρα των Χρωμάτων», όπως γνωρίζετε, είχε άδοξο τέλος. Λαμβανομένης υπόψη αφενός της συνεργασίας σας με τον Μάνο Χατζιδάκι και αφετέρου της αντίστοιχης δικής σας εμπειρίας με δημιουργία συμφωνικών ορχηστρών στο Βόλο, θα θέλατε να πάρετε δημοσίως θέση για το ζήτημα;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος:   Ναι, ζούμε σε μια εποχή που παγκόσμια δυστυχώς πολλές ορχήστρες κλείνουν, αλλά  ευτυχώς, όχι και όπερες. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, είναι οδυνηρό, Ορχήστρες όπως των Χρωμάτων,  η Καμεράτα, ή οι Συμφωνικές Βόλου και Πάτρας, είτε να κλείνουν, είτε να κινδυνεύουν, είτε να φυτοζωούν. Όλες τους έχουν εγγενείς δυνατότητες, τόσο για ίδια έσοδα, όσο και για χορηγίες. Αλλά με μια προϋπόθεση: μια βασική στήριξη από την Πολιτεία, κάτι που δυστυχώς δεν γίνεται  όταν μάλιστα αυτές οι «επενδύσεις» θα μπορούσαν να αποσβένονται μέσα και από την άσκηση μιας κοινωνικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής πολιτικής που μπορείς να ασκείς όταν έχεις ζωντανά τέτοια εργαλεία.

T.B. Έχετε συνεργαστεί με πολλούς και σημαντικούς μουσικούς στο πλαίσιο ηχογραφήσεων και συναυλιών με μελοποιημένη ποίηση. Πιστεύετε ότι η σύγχρονη εποχή ευνοεί αντίστοιχες συνεργασίες;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος: Ναι και βέβαια! Πρέπει να μην αντιμετωπίζει κανείς τον τραγουδιστή σαν τον «αναπαραγωγό»  μιας μελωδίας. Σαν ένα είδος πικάπ ή cd player. H φωνή, είναι ίσως το πιο συναρπαστικό, ευέλικτο, εύθραυστο και πλούσιο όργανο που απαιτεί αληθινή χημεία και ταύτιση με τον ερμηνευτή που πάντα πρέπει να είναι και ένας ηθοποιός performer με την ευρεία έννοια.

T.B. Διευθύνετε τον κύκλο συναυλιών «Γέφυρες» του ΜΜΑ. Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι στόχοι για την εξέλιξη αυτού του κύκλου;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος:   Βασικοί στόχοι είναι η δημιουργία «Γεφυρών», ανάμεσα σε διαφορετικά μουσικά είδη, στους μουσικούς πολιτισμούς και στη μουσική και άλλες τέχνες. Χωρίς προκαταλήψεις και φράγματα κοινωνικά, ηλικιακά, πολιτιστικά. Έτσι μουσικές πέρα από την  «κλασική», όπως τζαζ, ροκ, έθνικ, πολύτεχνες παραστάσεις, συμφωνική και κινηματογράφος,  μαζί με άλλες πρωτοβουλίες του Μεγάρου, έδωσαν χώρο σε ένα ευρύ κοινό, σε νέους ανθρώπους. Επίσης,  δημιούργησαν  την  αίσθηση  ότι το Μέγαρο δεν είναι απλά πολυτελείς χώροι  με μάρμαρα, αλλά ένας οργανισμός ανοικτός, δεκτικός, υψηλής αισθητικής, αλλά ταυτόχρονα με πανίσχυρο  εναλλακτικό χαρακτήρα και χώρους. Ένας οργανισμός που επίσης δίνει πολύ σημαντικό χώρο στην Ελληνική παρουσία εκτελεστών και δημιουργών.

T.B. Ποια είναι τα επικείμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος:   Είναι η ολοκλήρωση μιας όπερας, η έναρξη ενός συμφωνικού έργου και η επεξεργασία ενός έργου μου μουσικής δωματίου.

T.B. Θα θέλατε να προσθέσετε κάτι που θεωρείτε σημαντικό και δεν σας έδωσα την ευκαιρία;

Δημήτρης Μαραγκόπουλος:   Θα τονίσω το αυτονόητο: o πολιτισμός είναι δύναμη συνοχής, είναι το πεδίο, όπου διασταυρώνεται η ενέργεια του παρελθόντος και του μέλλοντος. Είναι η μεγάλη πλατφόρμα για να ταξιδεύουμε και να τα βγάλουμε πέρα με όλα τα εμπόδια που αντιμετωπίζουμε σαν άτομα, σαν χώρα και σαν πολίτες κοινωνιών μιας παγκοσμιοποιημένης εποχής, που μοιάζει να ταλαντεύεται, να αιωρείται επικίνδυνα και να αναζητά εναγωνίως προσανατολισμό και αξίες.

Τίνα Βαρουχάκη 
varouchaki.tar@gmail.com
Απρίλιος 2018
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου