ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΦΕΙΡΕΛΗΣ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ (στην Τίνα Βαρουχάκη)

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΑΦΕΙΡΕΛΗΣ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Στην Τίνα Βαρουχάκη

O Δημήτρης Ζαφειρέλης είναι από τους λίγους δημιουργούς που καταφέρνει να επικοινωνεί δημιουργικά με διαφορετικά στυλ και ηλικίες ακροατών: από τον μαθητή  κιθάρας που διδάσκεται τις μεθόδους που έχει συγγράψει ήδη από τη δεκαετία του ΄90, τις παρέες νέων που θα τον ακούσουν στα live έως  τους «εκδρομείς του ΄60» που τον θυμούνται από τις πρώτες του εμφανίσεις σε ένα από τα πιο αγαπημένα του στέκια, δυστυχώς θύμα της κρίσης και αυτό, το «Μπαράκι του Βασίλη». Αφορμή για τη συζήτησή μας, το cd σε μουσική του ιδίου και ποίηση Κωστή Τριανταφύλλου, με τίτλο: «Καθημερινή Ηλέκτρα».  Ένα cd που επίσης αντανακλά «αρώματα» από διαφορετικές εποχές: “To έργο «Καθημερινή Ηλέκτρα» είναι μια σύνθεση για συμφωνική ορχήστρα και δυο γυναικείες φωνές που γράφτηκε την δεκαετία του 1970 και άρχισε να ολοκληρώνεται στις αρχές του 1980. (…) Η κύρια ηχογράφηση έγινε το 1985 και ήταν μια παραγωγή της εταιρεία «Σείριος» με διευθυντή τότε τον αείμνηστο Μάνο Χατζιδάκι” αναφέρει μεταξύ άλλων ο συνθέτης, καταλήγοντας ότι: «Τελικά ο δίσκος  κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2014».

Όσοι λοιπόν δεν  έχετε ακούσει αυτό το έργο, θα έχετε σύντομα την  ευκαιρία. Στις 6 Μαΐου ο  Δημήτρης Ζαφειρέλης εμφανίζεται στο θέατρο της «Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης».  Τραγουδούν Δάφνη Πανουργιά,  Ευγενία Σκάρα & Σοφία Ανδριανού και ο συνθέτης τις συνοδεύει με την κιθάρα του.

 

 

«Το έργο αυτό απευθύνεται σε ένα αρκετά ευρύ κοινό κι αυτό διότι χαρακτηρίζεται από μια λαϊκότητα κυρίως στην μελωδία με αναφορές στα παραδοσιακά μας τραγούδια Δημοτικά και Νησιώτικα και -σε ένα βαθμό- στα Νεοελληνικά Έντεχνα τραγούδια…. Στην ενορχήστρωση και την εναρμόνιση όμως ολοκληρώνεται η ιδέα της σουΐτας θέλοντας να περάσω όλα εκείνα τα ακουστικά ερεθίσματα της εποχής που πρωτογράφτηκε  και που- αν και εξελίσσεται ραγδαία και αλλάζει- το έργο συνεχίζει παραμένοντας διαχρονικό».

***********

Τ.Β. Ποιοι νομίζετε ότι είναι οι σημαντικότεροι «σταθμοί» στη μέχρι σήμερα πορεία σας;

Δ.Ζ. Η πρώτη επαφή μου με την κιθάρα και τη μουσική ξεκινάει απ΄ όταν ήμουν παιδί (στο Δημοτικό ακόμα σχολείο). Από τότε  υπήρχαν οι επιρροές από τους φίλους κα το οικογενειακό περιβάλλον. Στη συνέχεια, το ομαδικό παίξιμο με φίλους και συνεργάτες εκείνης της περιόδου, η επαφή με τους μετέπειτα δασκάλους μου. Αργότερα, η επαγγελματική μου ενασχόληση με επώνυμους κυρίως καλλιτέχνες με αποτέλεσμα μια σχετικά οικονομική ανεξαρτησία τότε μαζί με την ωφέλεια της τριβής μου με την έντεχνη μουσική της τρέχουσας σκηνής και φυσικά η προσωπική μου καριέρα με ότι και να σημαίνει αυτό- συναυλίες, μαθήματα, δισκογραφία κλπ

Τ.Β. Συμφωνείτε με τις μουσικές «ετικέτες» jazz, blues, rock κ.ά.; Εάν έπρεπε να αυτό-προσδιοριστείτε με μια ανάλογη κατηγοριοποίηση, (όχι κατ΄ανάγκη με τις καθιερωμένες μουσικές ετικέτες) πού θα «κατατάσσατε» τον εαυτό σας;

Δ.Ζ. Από καθαρά τεχνική και βιωματική άποψη θα κάνω μόνο ένα διαχωρισμό της μουσικής ως σύνολο με τον πιο συνήθη τρόπο σε κλασική και σε  σύγχρονη. Αργότερα μπορεί να επέλθει-δικαιωματικά άλλωστε- οποιαδήποτε ετικέτα που αφορά στο στυλ, το ύφος, τον τρόπο ζωής ή να υπάρξουν αναφορές σε μια ιδιαίτερη ιδεολογία με θέμα τη δυναμική της έκφρασης.       

 

 

Τ.Β. Οι δημόσιες εμφανίσεις σας  εντάσσονται κυρίως στο πλαίσιο μουσικών συνόλων. Αισθάνεστε ότι επικοινωνείτε με το κοινό μέσα από την ταυτότητα του κάθε μουσικού σχήματος, ή διατηρείτε μια αμιγώς προσωπική ταυτότητα ως μουσικός;

Δ.Ζ. Μάλλον ισχύει ένας συνδυασμός αυτών των δύο με έμφαση στο δεύτερο ακριβώς και λόγω της ιδιότητας μου ως συνθέτη. Παίζει όμως  σημαντικό ρόλο και το πού παίζω, δηλαδή  αν πρόκειται για συναυλία σε ένα χώρο θεατρικό ή  κάποια εμφάνιση στα διάφορα μουσικά κλαμπ, μπαρ κλπ.     

 

 

Τ.Β. Υπάρχει κάποια προσωπικότητα της μουσικής που αισθάνεστε ότι σας επηρέασε βαθιά;

Δ.Ζ. Όλοι θα έλεγα οι προκάτοχοί μου και ειδικά στο χώρο της κιθάρας είναι εκ φύσεως κατά μια έννοια φυσικοί μου δάσκαλοι- εφόσον το επιλέγω εγώ βέβαια…

Τ.Β. To cd σας, που κυκλοφόρησε πρόσφατα, με τον τίτλο: «Καθημερινή Ηλέκτρα» έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία.  Θα θέλατε να μας τη διηγηθείτε;

Δ.Ζ.  To έργο «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΗΛΕΚΤΡΑ» είναι μια σύνθεση για συμφωνική ορχήστρα και δυο γυναικείες φωνές που γράφτηκε την δεκαετία του 1970 και άρχισε να ολοκληρώνεται στις αρχές του 1980. Εμπνευσμένος από το Αρχαίο Δράμα και τη σύγχρονη οπτική του ποιητή Κωστή Τριανταφύλλου πάνω στον μύθο της Ηλέκτρας  αλλά και μέσα από την έμφαση που δίνεται κυρίως στο ρόλο της γυναίκας του τότε και του σήμερα, άρχισα να τοποθετώ τις πρώτες μου μελωδικές γραμμές, να τις οριοθετώ σχηματίζοντας έτσι  έναν αριθμό τραγουδιών διαιρεμένων σε 4 μέρη, σε φόρμα σουΐτας . Η κύρια ηχογράφηση έγινε το 1985 και ήταν μια παραγωγή της εταιρεία «Σείριος» με διευθυντή τότε τον αείμνηστο Μάνο Χατζιδάκι. Οι συμμετέχοντες μουσικοί (και μάλιστα σε πολλά όργανα) -αν και όχι διπλασιασμένα για ένα πιο πλήρη ίσως ορχηστρικό όγκο- ήταν μέλη από τις διάφορες κλασικές ορχήστρες της εποχής ( ΚΟΑ, Λυρικής και ΕΡΤ). Εκτός από ένα Jazz Rock συγκρότημα, αποτελούμενο από κιθάρα, πιάνο, μπάσο, ντραμς και κρουστά, είχαμε και τη συμμετοχή ενός κουαρτέτου εγχόρδων, πνευστά και άλλα μουσικά όργανα. Οι τραγουδίστριες ήταν η σοπράνο Μάρθα Ζιώγα και αργότερα η Δάφνη Πανουργιά. Μια τετράφωνη επίσης χορωδία διηύθυνε και η Λία Βίσσυ. Το εξώφυλλο και την γραφιστική επιμέλεια είχε η ζωγράφος και εικαστικός Δήμητρα Λαμπρέτσα. Ένα δύο χρόνια νωρίτερα, είχα την τύχη να ηχογραφήσω το έργο με μικρό μουσικό σύνολο σε στούντιο της ΕΡΤ αυτή την φορά όμως σε μορφή τραγουδιών- μερικά εκ των οποίων εκτελώ και στις εμφανίσεις μου με διαφορετικά σχήματα και συνδυασμούς οργάνων... Τελικά ο δίσκος  «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΗΛΕΚΤΡΑ» κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 2014 και διατίθεται σε όλα τα κεντρικά δισκοπωλεία και διαδικτυακά από την εταιρία συμπαραγωγής ΕΜΣΕ-Πολιτιστική Δράση στην διεύθυνση: http://www.emse.gr/shop/

 

 

Τ.Β. Τι σημαίνει για σας το έργο του Μάνου Χατζιδάκι;

Δ.Ζ. Πολλά! Ειδικά όμως ο τρόπος γραφής του συνθέτη διαπνέεται από ένα συνδυασμό πολλών μουσικών στοιχείων χωρίς φλυαρίες και με λεπτό γούστο αναδεικνύοντας παράλληλα και τον εύθραυστο και λειτουργικό ρόλο του ποιητικού λόγου, με παρόμοιες προεκτάσεις και πάνω στο Θεατρικό και Κινηματογραφικό μουσικό του έργο…     
Θα ήθελα όμως να εστιάσω στην τεράστια παραγωγική πλευρά του συνθέτη και μάλιστα με έναν τέτοιο τρόπο όπου εκτός από τον ίδιο, μπορούσε να ωφεληθεί και κάθε συνεργάτης του ερμηνευτής, ενορχηστρωτής ή ό,τι άλλο και μάλιστα με ευνοϊκούς πάντοτε όρους… Ένα χάρισμα, που αυξάνεται από την ίδια τη μουσική μας εμπειρία-αρκεί προηγουμένως να υπάρχει μέσα μας ως πρόθεση.      

Τ.Β. Σε ποιες κατηγορίες κοινού, πιστεύετε ότι απευθύνεται το νέο σας ηχογράφημα και ποια μηνύματα θέλετε να «περάσετε» στο κοινό;

Δ.Ζ. Το έργο αυτό απευθύνεται σε ένα αρκετά ευρύ κοινό κι αυτό διότι χαρακτηρίζεται από μια λαϊκότητα κυρίως στην μελωδία με αναφορές στα παραδοσιακά μας τραγούδια Δημοτικά και Νησιώτικα και σε ένα βαθμό στα Νεοελληνικά Έντεχνα τραγούδια…. Στην ενορχήστρωση και την εναρμόνιση όμως ολοκληρώνεται η ιδέα της σουΐτας θέλοντας να περάσω όλα εκείνα τα ακουστικά ερεθίσματα της εποχής που πρωτογράφτηκε  και που- αν και εξελίσσεται ραγδαία και αλλάζει- το έργο συνεχίζει παραμένοντας διαχρονικό. Και ίσως διατηρεί την ιδιότητα του ασταμάτητα, αντλώντας το πνευματικό φως από τον Αρχαίο μας τόσο αισθαντικό, όσο και διδακτικό μύθο της Ηλέκτρας όλων των μεγάλων προγόνων μας συγγραφέων.          

 

Τ.Β. Η παιδεία κλασικής κιθάρας θεωρείτε ότι είναι αναγκαία για κάποιον ο οποίος θέλει να ασχοληθεί με άλλα είδη όπως ακουστική, ηλεκτρική κτλ ή νομίζετε ότι κανείς «νομιμοποιείται» να ακολουθήσει από την αρχή έναν εναλλακτικό δρόμο;

Δ.Ζ. Αισθάνομαι ότι το τι θέλει ο καθένας μας, το ανακαλύπτει σιγά σιγά μόνος του! Αν μέχρι τότε έχει τα σωστά ερεθίσματα και την κατάλληλη παιδεία,  αυτό σαφώς είναι ακόμα πιο αποδεκτό και πιο ευχάριστο…                

Τ.Β. Έχετε αναφέρει σε κάποια συνέντευξή σας «το πιο καλό ωδείο είναι οι δίσκοι». Πιστεύετε περισσότερο στην άτυπη, από την τυπική εκπαίδευση;

 

 

Δ.Ζ. Ναι πιο πολύ στην άτυπη… Στην πραγματικότητα, έχει να κάνει με την ελάχιστη αντίσταση στη σκληρότητα και την πίεση που συναντά κανείς στην επαφή του με το κατεστημένο…

Τ.Β. Στη δεκαετία του ΄90 συγγράψατε  και εκδώσατε μεθόδους για κιθάρα. Στις μέρες μας υπάρχει ένας σημαντικός παράγοντας που δεν υφίστατο τότε: το διαδίκτυο. Νομίζετε ότι μπορεί κανείς με πληροφορίες μέσω διαδικτύου (πχ video, παρτιτούρες κτλ)  να μάθει να παίζει κιθάρα ως αυτοδίδακτος ή ο δάσκαλος είναι αναντικατάστατος;

Δ.Ζ. Ο δάσκαλος πάντα έδειχνε το σωστό δρόμο… Είχα ρωτήσει κάποτε τον αείμνηστο θεωρητικό δάσκαλο Δημήτρη Δραγατάκη (θέλοντας μάλιστα εκείνο το διάστημα να κάνω και ιδιαίτερα μαθήματα μαζί του), τι συμβαίνει με την ειδική αρμονία και μου απάντησε: «τίποτα! είναι αυτά που ξέρεις από αυτά που παίζεις!» Μπορεί να ακούγεται πολύ απλοποιημένο, αλλά περιέχει και μια μεγάλη αλήθεια για την άπειρη εμπειρία της μουσικής ύπαρξης.  

 

Τ.Β. Έχετε πλούσια εκπαιδευτική εμπειρία. Συγκρίνοντας μαθητές του σήμερα εν σχέση με παλαιότερες γενιές, τι ομοιότητες  βλέπετε και τι διαφορές;

Δ.Ζ. Με την Πληροφορική- όπως και παλιότερα με την Βιομηχανική επανάσταση- συνέβη κάτι απροσδόκητο: άλλαξαν όλοι οι συσχετισμοί με τα πράγματα και  κατά συνέπεια, σχεδόν όλες οι υφιστάμενες ισορροπίες… Πιστεύω ότι τώρα πλέον καλούμαστε εμείς οι εκπαιδευτικοί οι μουσικοπαιδαγωγοί ή απλά μουσικοδιδάσκαλοι, να ξαναανακαλύψουμε την έννοια ‘μάθημα!’ Μάθημα, το οποίο δεν θα στηρίζεται (όπως παλιότερα) μόνο στο δίπολο μαθητής – δάσκαλος, αλλά στο ‘εμείς’! Να είμαστε οι μάρτυρες μπροστά στη μουσική ως άπειρη γνώση που βάσει τεχνολογίας μας επιτρέπεται.      

Τ.Β. Από ποιες απόψεις νομίζετε ότι η  οικονομική κρίση  επηρέασε δημιουργούς και κοινό;

Δ.Ζ. Αρνητικά πράγματα δημιουργήθηκαν και για τις δύο πλευρές. Σε ό,τι αφορά κάθε μορφής μουσικές εκδηλώσεις,  χαρακτηριστικό ήταν η  απότομη πτώση προσφοράς ζήτησης, (έστω και για μικρότερα  χάπενινγκ) αν και η πτώση αυτή δεν παρατηρήθηκε πάντα σε θέματα ποιότητας. Και όλα αυτά λόγω χαμηλού κρατικού προϋπολογισμού, τόσο ώστε να «παγώσει» αυτό που λέμε ‘Πολιτισμός.’ Διότι, όπως ξέρουμε, ο «Πολιτισμός» έρχεται σε δεύτερη προτεραιότητα, μετά την κάλυψη των πρώτων μας βιοτικών αναγκών και δικαιωμάτων όπως τροφή, στέγαση, βασική εκπαίδευση κλπ. Κι από τη μια είναι παρήγορο, ότι πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο (με διαφορετική πολιτική ερμηνεία για την κάθε χώρα ξεχωριστά) από την άλλη,  χρειάζεται πολλή υπομονή και σύνεση για το χειρισμό αυτής της κατάστασης. 

 

 
Τ.Β. Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σας σχέδια;

Δ.Ζ. Τώρα, μετά την ‘Καθημερινή Ηλέκτρα’ ετοιμάζω την έκδοση μιας πολλαπλής ενότητας τραγουδιών, δηλαδή πολλά παλιά και σύγχρονα τραγούδια που έχω γράψει από την δεκαετία του 1970 έως και σήμερα, με πολλές και διαφορετικές συνεργασίες ελπίζοντας να τα καταφέρω μέσα στο 2015 ή έστω το2016. Επίσης, συνεχίζω με κάποια σεμινάρια σύγχρονης κιθάρας, θέλοντας να ενώσω τις διάφορες τεχνικές στον υπέρτατο  βαθμό και  τον διαδραστικό μουσικό τρόπο σκέψης με οδηγό πάντα την θελκτική ανάλυση. Με μια άλλη ανάγνωση, θέλω να αναδείξω το πείραμα και την ευχαρίστηση που μας προσφέρει αυτοσχεδιασμός!  

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki@gmail.com 
Απρίλιος 2015

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)