ΕΠΕΤΕΙΟΛΟΓΙΟ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΚΛΑΣΣΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΟ 2014
Christoph Willibald Gluck
Στη νέα χρονιά 2014 έχουν καταρχάς την «τιμητική» τους το μπαρόκ και ο πρώιμος κλασσικισμός, με δύο μεγάλους Γερμανούς δημιουργούς του 18ου αιώνα, των οποίων γιορτάζουμε τα 300 χρόνια από τη γέννησή τους: αφενός του σπουδαιότερου εκπροσώπου του μεταιχμίου από το ύστερο μπαρόκ στον πρώιμο κλασσικισμό, του πιο ταλανχτούχου από τους γιους του Γιόχανν Σεμπάστιαν Μπαχ, του Κάρλ Φίλιππ Εμμάνουελ Μπαχ (Karl Philipp Emmanel Bach, 1714-1788), με τεράστια συνεισφορά στην εξέλιξη του Κονσέρτου για διάφορους συνδυασμούς πληκτροφόρων, εγχόρδων αλλά και πνευστών, και αφετέρου του συνομηλίκου του (γερμανο-βοημικής καταγωγής) Κρίστοφ Βίλλιμπαλντ Γκλουκ (Christoph Willibald Gluck, 1714-1787), με ισάξια –αν όχι ανώτερη- συμβολή στην εξέλιξη της όπερας, με τα μοναδικά του αριστουργήματα του Ορφέα, της ΄Αλκηστης και των Ιφιγενειών. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένονται σχετικά δισκογραφικά/βιντεογραφικά αφιερώματα από μεγάλες εταιρείες, κυρίως όσον αφορά επανεκδόσεις μεγάλων ερμηνειών των έργων τους από μεγάλους ερμηνευτές του πρόσφατου, αλλά και του απώτερου, παρελθόντος.
Jean Philippe Rameau
Αλλά το μπαρόκ εκπροσωπείται εντυπωσιακά και με την επέτειο των 250 χρόνων τριών διάσημων μουσικών (που συγκυριακά πέθαναν όλοι τους την ίδια χρονιά), των Γάλλων Ζαν Φιλίππ Ραμώ (Jean Philippe Rameau, 1683-1764) και Ζαν-Μαρί Λεκλαίρ (Jean-Marie Leclair, 1697-1764), καθώς και του διάσημου Ιταλού βιολονίστα Πιέτρο Αντόνιο Λοκατέλλι (Pietro Antonio Locatelli, 1685-1764). Επίσης με την επέτειο των 200 χρόνων από τη γέννηση ενός λιγότερο γνωστού, εντούτοις αρκετά αξιόλογου, Βοημού συνθέτη και βιολονίστα, του Γιαν Αντονίν Κόζελουχ (Jan Antonin Kozeluh ή Jan Evangelista Antonio Kozeluh, 1738-1814) –γνωστότερος στη δισκογραφία είναι ο νεότερος εξάδελφος και μαθητής του, Λέοπολντ Κόζελουχ (Leopold Kozeluh, 1747-1818), στου οποίου μάλιστα την γραφίδα αποδόθηκε σχετικά πρόσφατα το Κονσέρτο για όμποε του Χάυντν.
Richard Strauss
Εκατόν πενήντα χρόνια πριν έφυγε από τη ζωή ο Γερμανοεβραίος οπερατικός μουσουργός Τζιάκομο Μάγιερμπερ (Giacomo Meyerbeer, 1791-1864) –την ίδια χρονιά που είδε το φως της ζωής ο μέγιστος των υστερορομαντικών Ρίχαρντ Στράουςς (Richard Strauss, 1864-1949) - ενώ 100 χρόνια συμπληρώνονται από το θάνατο αφενός του Ρώσσου Ανατόλι Λυάντοφ (Αnatoli Lyadov, 1855-1914), του δημιουργού μεταξύ άλλων των μικρών ορχηστρικών κομψοτεχνημάτων «Η μαγεμένη λίμνη» και «Κικιμόρα», και αφετέτου του ενδιαφέροντος ιδιότυπου Γάλλου συμφωνιστή Αλμπερίκ Μανιάρ (Albéric Magnard, 1865-1914), του αποκαλούμενου από τους μουσικολόγους «Γάλλου Μπρούκνερ» λόγω της επαναλαμβανόμενης χρήσης της κυκλικής φόρμας και των συχνών χορικών (στοιχεία για τα οποία επηρεάστηκε πάντως περισσότερο από τον Σεζάρ Φρανκ). Τραγικός υπήρξε ο πρόωρος θάνατός του από τους Γερμανούς στις αρχές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Andrzej Panufnik
Σημαντικός συμφωνιστής υπήρξε ο Νορβηγός συνθέτης, μαέστρος και βιολονίστας Γιόχαν Χάλβορσεν (Joham Halvorsen, 1864-1935), από τη γέννηση του οποίου συμπληρώνονται εφέτος 150 χρόνια. H 2η Συμφωνία του («του Πεπρωμένου») συγκαταλέγεται στα ωραιότερα παραδείγματα του σκανδιναυικού συμφωνισμού των αρχών του εικοστού αιώνα. Από την άλλη, εκατό χρονών θα ήταν σήμερα ο ιδιότυπος Πολωνός μουσουργός (και γνωστός αρχιμουσικός –από το 1961 Βρεταννός υπήκοος) Αντρζέι Πανούφνικ (Andrzej Panufnik, 1914-1991), που αναγκάστηκε να επανασυνθέσει μέρος του έργου του μετά το 1945, όταν επιστρέφοντας στο σπίτι του στη μεταπολεμική ερειπωμένη Βαρσοβία βρήκε τα χειρόγραφά του κατεστραμμένα! (για την περιπετειώδη σταδιοδρομία του βλ. Α. Σαββίδης, Μεγάλοι μαέστροι, 2η έκδ., Αθήνα, Πατάκης, 2009, σ. 343-344).
Ernst Toch
Δύο σημαντικοί μουσουργοί του εικοστού αιώνα, που «έφυγαν» πριν από μισό ακριβώς αιώνα, είχαν περιπέτειες με τους ναζί: o Ολλανδός συνθέτης και πιανίστας Βίλλεμ Αντρίεσσεν (Willem Andriessen,1887-1964), διευθυντής επί σειράν ετών του Ωδείου του ΄Αμστερνταμ, που το 1942 φυλακίστηκε από το ναζιστικό καθεστώς της πατρίδας του, δίνοντας μουσικές διαλέξεις στους συγκρατούμενούς του, και ο ακριβής συνομήλικός του, Εβραιο-Αυστριακός Ερνστ Τοχ (Ernst Toch, 1887-1964), που ο ανερχόμενος Ναζισμός τον έκανε να διαφύγει πρώτα στο Παρίσι και στο Λονδίνο (1933) και κατόπιν στο Χόλλυγουντ των ΗΠΑ, όπου έμελλε να διακριθεί κυρίως στη μουσική κινηματογράφου –το συμφωνικό έργο του πρόβαλε ο μεγάλος μαέστρος Ουίλλιαμ Στάινμπεργκ (1899-1978), που μάλιστα δισκογράφησε την 3η Συμφωνία του με τη Συμφωνική του Πίττσμπουργκ (1956).
Δημήτρης Δραγατάκης
Και η Ελλάδα όμως έχει τρεις σημαντικές επετείους στη φετινή χρονιά: τα 200 χρόνια από η γέννηση του Σπυρίδωνος Ξύνδα (1814-1896) –πέθανε τη χρονιά γέννησης του Δημήτρη Μητρόπουλου- καθώς και τα 100 χρόνια από τη γέννηση των Δημήτρη Δραγατάκη (1914-2001) και Μενέλαου Παλλάντιου (1914-2012), που «έφυγε» πρόπερσι στα 98 του χρόνια.
Frank Martin
Και στο κλείσιμο να θυμηθούμε, από τις προσφατότερες επετείους, τα 40 χρόνια από το θάνατο δύο σπουδαίων μουσικών δημιουργών του γαλλόφωνου κόσμου, του Γάλλου Νταριούς Μιγιώ (Darius Milhaud, 1892-1974) και του Ελβετού Φρανκ Μαρτέν (Frank Martin, 1890-1974) –desideratum η επανέκδοση των ορχηστρικών απάντων τού τελευταίου υπό τη διεύθυνση του διάσημου συμπατριώτη του μαέστρου, Ερνέστ Ανσερμέ (1883-1969), από την Decca. Επίσης, τα 30 χρόνια από το θάνατο της χαρισματικής Bρεταννίδας κόρης του Γκούσταβ Χολτ, της Ιμογένης Χολστ (Imogen Holst, 1907-1984), τα 20 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου Πολωνού Βίτολντ Λουτοσλάβσκι (Witold Lutoslawski, 1913-1994) και τα 10 χρόνια από το θάνατο του ΄Ελμερ Μπερνστάιν (Elmer Bernstein, 1922-2004), του νεότερου αδελφού του Λήοναρντ Μπερνστάιν και αξιόλογου συνθέτη μουσικής κινηματογράφου.
Αλέξιος Σαββίδης
asavv@otenet.gr
Ιανουάριος 2014
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας