ΛΥΤΡΩΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ Η ΤΕΧΝΗ
Από τη νεαρή μου ηλικία έχω ακούσει διάφορες σκέψεις, απόψεις και στερεότυπα που με βάραιναν και τα οποία προσπάθησα, επί πολλά χρόνια, να αναλύσω, να εκλογικεύσω, να απαλλαγώ από κάποια αρνητικά και μικρόψυχα, αλλά και να κρατήσω τα πιο δημιουργικά, ευαίσθητα και μεγάθυμα στοιχεία, χρήσιμα για την ωρίμανση και την προσωπική μου πορεία.
Όλοι παλεύουμε για πάρα πολλά «πρέπει» που μας έρχονται από το βαθύ παρελθόν, τις θρησκευτικές προκαταλήψεις και αγκυλώσεις, τις ξεπερασμένες κι άχρηστες πια παραδόσεις, μέσα από συντηρητικές επιβολές και οπισθοδρομικές αντιλήψεις, που έχουν φωλιάσει στις ψυχές, το νου και το σώμα.
Θυμάμαι σαν τώρα, όταν άκουσα για πρώτη φορά έναν καλό γείτονα που με άκουγε να μελετάω με τις ώρες κλασική κιθάρα στο σπίτι σε νεαρή ηλικία, να λέει στους γονείς μου πως «ο νεαρός θα ευτυχήσει επειδή θα γίνει μουσικός!».
Δεν θα απορρίψω αυτή την κουβέντα του γείτονα· εξάλλου, είμαι κι εγώ της άποψης πως η μουσική, ως αφοσίωση, στοχασμό και σκέψη, είναι από τις τέχνες οι οποίες, υπό συνθήκες, μπορούν να σου προσφέρουν ευτυχισμένες στιγμές απόλαυσης και δημιουργικής γαλήνης… Επαναλαμβάνω πως σου προσφέρουν «στιγμές» ευτυχίας. Ας ομολογήσουμε όμως πως, αυτές οι «στιγμές», δεν σε καθιστούν σώνει και καλά έναν «ευτυχή» άνθρωπο.
Το όλο ζήτημα θέλει βαθύτερη εξήγηση και θα επιχειρήσω να το κάνω με βάση τη δική μου εμπειρία, μέσα από τα τόσα χρόνια τριβής με τη μουσική.
Το σταθερά αιώνιο και διαρκές δεδομένο είναι η υπαρξιακή μοναξιά τού ανθρώπου και φυσικά του καλλιτέχνη! Αυτή η μοναξιά δεν είναι τεχνητή, ούτε σκηνοθετημένη· είναι μια φυσική κατάσταση μπροστά στην ανάγκη να κατανοήσεις ποιος είσαι, να δεχθείς ότι στο βάθος είσαι μόνος στον κόσμο και να προσπαθήσεις, μέσα από αυτή τη γνώση, να προσεγγίσεις τους άλλους και τους στόχους σου, ώστε να καταγραφεί και να αναλυθεί καλύτερα η όποια εσώτερη επιθυμία σου, να οργανωθεί η σκέψη, ο στοχασμός, η έμπνευση… Κάπως έτσι γεννιέται και η στιγμή τής καλλιτεχνικής δημιουργίας. Εκείνη τη στιγμή, είναι απαραίτητο να βρεθεί μόνη της, χωρίς περισπασμούς, η σκέψη, η ιδέα, η γνώση, ώστε να μετρήσει τις ισορροπίες, ανάμεσα στη λογική, το συναίσθημα και τις αισθήσεις, για να πλησιάσει, να κατακτήσει το δημιουργικό αντικείμενό της.
Πιστεύω πως ο δημιουργός (και αναφέρομαι στη σοβαρή αντιμετώπιση της δημιουργίας και όχι στις τόσες επιπόλαιες και ελαφρές εκφάνσεις της) δεν θα «λυτρωθεί» ποτέ από την «αιχμαλωσία» του δημιουργικού οίστρου που τον διέπει… Από προσωπική εμπειρία, θα προσθέσω πως η λύτρωση αυτή είναι συγχρόνως και ανάγκη ψυχικής εκτόνωσης του δημιουργού, κάθε φορά που γεννάει, διότι, μόνο με αυτόν τον τρόπο, μπορεί να αντιμετωπίσει ή τουλάχιστον να προσπαθήσει να αντιμετωπίσει, όλες τις παραμέτρους τής υπαρξιακής μοναξιάς. Μετά, επανέρχεται στο «φυσικό του περιβάλλον», εκείνο της… κανονικότητας, για να προετοιμάσει την επόμενη λυτρωτική του γέννα…
Η «λύτρωση», με την οποία ασχολούμαι σ’ αυτό το σημείωμα, αφορά σε όλους όσοι μετέχουν στη σοβαρή δημιουργική δράση και είναι βέβαια μια συμβολική έκφραση, η οποία αντί της… απαλλαγής από δεινά, όπως ερμηνεύουν την λέξη τα λεξικά, πάει παραπέρα, για να εκφράσει την δημιουργική… αποσυμπίεση του καλλιτέχνη.
Σε αυτή την διαδικασία συμμετέχουν όσοι παράγουν έργο μουσικό, ποιητικό-στιχουργικό, λογοτεχνικό, εικαστικό, γενικότερα παραστατικό, αλλά και κάθε είδους, τού οποίου το αποτέλεσμα μπορεί να ενταχθεί σε αυτό που έχουμε «συνεννοηθεί» άτυπα και «συμφωνήσει» από κοινού πως είναι πνευματική πολιτιστική κατάθεση.
Είναι λοιπόν η «λύτρωση», απελευθέρωση της στιγμής και όχι της συνολικής προσωπικότητας του δημιουργού. Ο τελευταίος, θα συνεχίζει να «βασανίζεται» υπαρξιακά και θα προσπαθεί να «λυτρώνεται» συχνά ή κατά διαστήματα, όποτε οι σκέψεις, οι αισθήσεις, η πραγματικότητα και η νόηση, τον πιέζουν και τον κάνουν να ασφυκτιά. Όμως οι δημιουργικές αυτές στιγμές, όσο συχνές και σημαντικές να είναι, ίσως δεν θα του προσφέρουν ποτέ τη λύτρωση από τον ψυχισμό του και δεν θα τον απελευθερώσουν από τα… δεσμά εξαρτήσεων και τόσων άλλων αγκυλώσεων που κουβαλά, μέσα από τις αντίξοες συνθήκες της ζωής, αλλά και του περιβάλλοντος στο οποίο έζησε και συχνά συνεχίζει να βιώνει…
Η παγκόσμια ιστορία των τεχνών είναι γεμάτη από σελίδες βιογραφικής παρουσίασης δημιουργών, οι οποίοι συνετέλεσαν στην οικουμενική πολιτιστική αφθονία, μέσα από τις καλλιτεχνικές και δημιουργικές τους καταθέσεις. Εκεί, οι περισσότερες βιογραφίες καταγράφουν τη διαδρομή τους και περιγράφουν με μελαγχολικά χρώματα την παιδική και την ώριμη ηλικία. Πολλοί από τους δημιουργούς πέθαναν σε νεαρά ηλικία, άλλοι πάμφτωχοι, άρρωστοι, μοναχικοί, ανικανοποίητοι, δυστυχείς κλπ. Η λύτρωσή τους, έστω και για λίγο, ήταν η τέχνη τους· και κάθε φορά που δημιουργούσαν, μπορούσαν να υπομένουν τον ψυχικό πόνο και το μαρτυρικό άγχος για τη ζωή.
Κι εγώ, όπως και άλλοι πολλοί συνάδελφοί μου, ομολογώ πως η στιγμή τής γένεσης ενός δημιουργήματος με λυτρώνει· δεν παύει όμως η ζωή μου να είναι περικυκλωμένη από άγχη και άλλες δυσάρεστες σκέψεις, που έχουν να κάνουν με ό,τι με περιβάλει: κοινωνικές δυσκολίες, ανεργία, εργασία, οικονομία, το αβέβαιο μέλλον των παιδιών μου, των φίλων και άλλων αγαπημένων ανθρώπων, η προστασία της υγείας, το άσχημο διεθνές κλίμα, ο μπαμπούλας Τουρκία, η ασάφεια του εργασιακού περιβάλλοντος, η μεγάλη εργασιακή κρίση των μουσικών, η σμίκρυνση της δισκογραφικής παραγωγής, των συναυλιακών δράσεων, ο χαμηλός δείκτης τού πολιτιστικού επιπέδου… Όποιος όλα αυτά τα προσπερνάει, θεωρώντας πως ο καλλιτέχνης είναι a priori ευτυχής, επειδή δημιουργεί και πως όλα τα προηγούμενα δεν αποτελούν λόγους για αναζήτηση λύτρωσης, δεν έχει καταλάβει τίποτα!
Ζει σε μια ατμόσφαιρα Νιρβάνας και επείγει η… θεραπεία του!
Οι υπόλοιποι, θα συνεχίσουμε να ψάχνουμε τις λυτρωτικές ευτυχείς στιγμές κι ας διαρκούν για λίγο…
Νότης Μαυρουδής
(Ιούλιος 2020)
Κιθαριστής, συνθέτης, μουσικοπαιδαγωγός
Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)
