Η Μπολόνια και ...η Αθήνα
Η διαδικασία της Μπολόνια που δρομολογήθηκε το 1999, είναι μια διακυβερνητική πρωτοβουλία που αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός "ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης" μέχρι το 2010. Η βασική ιδέα ήταν να καταστεί ευκολότερο για τους φοιτητές να επιλέγουν από ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων τα οποία να αναγνωρίζονται ευρέως, και στους τρεις κύκλους της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (πρώτο πτυχίο, μεταπτυχιακό, διδακτορικό δίπλωμα). Το σχέδιο περιλαμβάνει συνεργασία των 46 χωρών που έχουν συνομολογήσει την Ευρωπαϊκή Μορφωτική Σύμβαση σε πολλά επίπεδα: από την προώθηση και χρηματοδότηση της κινητικότητας των φοιτητών, μέχρι τον από κοινού σχεδιασμό προγραμμάτων σπουδών και φυσικά την ισοτιμία των τίτλων.
Παρά τις δυσκολίες που οφείλονται σε διάφορους παράγοντες, όπως οι διαφορές στις εθνικές νομοθεσίες και πρωτοβουλίες, οι περιορισμοί της χρηματοδότησης και η ίδια η γραφειοκρατική δομή της Ευρώπης, η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Πολιτισμού και Παιδείας συνεχίζεται. Πρόσφατη είναι η έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την οποία αποτιμώνται τα ομολογουμένως μέτρια αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας, μετά την πρώτη δεκαετία από την θέσπισή της. Ενδιαφέρον έχει η τοποθέτηση της Ευρωβουλευτού του ΠΑ.ΣΟ.Κ. καθηγήτριας Χρυσούλας Παλιαδέλη, που αναφέρει μεταξύ άλλων: "Θα ήταν σφάλμα, σ΄ αυτούς τους οικονομικά και αξιακά (sic) δύσκολους καιρούς, να συμβάλουμε στην υποτίμηση του ρόλου που διαδραματίζει ο πολιτισμός, όχι μόνον στην τόνωση της ευρωπαϊκής ταυτότητας, αλλά και της ευρωπαϊκής οικονομίας. Οι ανθρωπιστικές σπουδές στη δημόσια εκπαίδευση και η ερευνητική διάστασή τους μπορούν να αξιοποιηθούν ως εργαλεία για τη διαμόρφωση προτύπων που θα ανταποκρίνονται στις νέες προκλήσεις, με ανανεωμένα προγράμματα σπουδών που θα εμπεριέχουν τις ανθρωπιστικές σπουδές, ως μέσου αντίστασης στην μονόπλευρη τεχνοκρατική διάσταση των επιστημών. Είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαία η ανάληψη πρωτοβουλιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την αναθεώρηση των (αμφισβητήσιμων) διεθνών κριτηρίων με βάση τα οποία αξιολογούνται τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και εξαιτίας των οποίων η παιδευτική και ερευνητική υπεραξία των ανθρωπιστικών σπουδών εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως μή παραγωγική".
Αν αναρωτιέστε πού βρίσκω το ενδιαφέρον σ' αυτή την τοποθέτηση, θα σας πω αμέσως: Στον συνήθη κενολόγο βερμπαλισμό που την χαρακτηρίζει! Μετά από 10 ολόκληρα χρόνια εντυπωσιακής αδράνειας της δικής μας χώρας σε ό,τι αφορά τον εξορθολογισμό και εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, παρότι εξαρχής συνυπέγραψε την προσπάθεια, καθώς και την πολλαπλή και συνεχή υποτίμηση του ρόλου του πολιτισμού, είναι απορίας άξιο που μιά πανεπιστημιακός δεν έχει απολύτως τίποτα να μας πει επί της ουσίας! Εύκολα μιλάμε για "αξιοποίηση εργαλείων", για "διαμόρφωση προτύπων", για "ανάληψη πρωτοβουλιών" και αυτάρεσκα ικανοποιημένοι για το βάθος της σκέψης μας δεν κάνουμε τίποτα απολύτως! Πού είναι δηλαδή τα "ανανεωμένα προγράμματα σπουδών που θα εμπεριέχουν τις ανθρωπιστικές σπουδές"; Πού είναι η αυτονόητης σημασίας προσπάθεια να είναι, για παράδειγμα, η Ελλάδα το παγκόσμιο κέντρο των κλασικών σπουδών; Φιλολογία, Φιλοσοφία, Αρχαιολογία, Συντήρηση Αρχαιοτήτων, Μουσειολογία, είναι τομείς που σχεδόν δικαιωματικά μας ανήκουν - ως υποχρέωση να τις αναπτύξουμε, βεβαίως, και όχι ως κληρονομικό δικαίωμα να καμαρώνουμε.
Όσο για τις μουσικές σπουδές, η διαδικασία της Μπολόνια ήταν (και παραμένει) η μεγάλη ευκαιρία να τακτοποιηθούν: Να διαβαθμιστούν τα Ωδεία (ο νόμος υπάρχει ανενεργός!), να υπαχθούν επιτέλους στο υπουργείο Παιδείας και να ελεγχθεί αυστηρά και η παιδαγωγική τους διαδικασία και η απονομή των τίτλων τους. Να μετεξελιχθούν τα Πανεπιστήμια σε Μουσικές Ακαδημίες (θυμάστε την περίφημη εξαγγελία της δημιουργίας Ακαδημίας Τεχνών που θα λειτουργούσε ...από πρόπερσι; Στις εξαγγελίες είμαστε πρώτοι...) και να συνδεθούν αντί να αντιπαρατίθενται με τις Ωδειακές σπουδές. Να πάψει επιτέλους το Ελληνικό πτυχίο να είναι ανυπόληπτο διεθνώς - και δεν εννοώ της μουσικής μόνο.
Παράλληλα, και σε επίπεδο υποβάθρου, υπάρχει βεβαίως και το θέμα της θέσης των καλλιτεχνικών μαθημάτων και ειδικώτερα της μουσικής στο Πρωτοβάθμιο και Δευτεροβάθμιο Γενικό Σχολείο. Το υπουργείο θεωρεί βεβαίως σημαντικό το ζήτημα, αλλά μόνο στα λόγια. Στην πράξη απεργάζεται συγχώνευση Μουσικών και Καλλιτεχνικών Σχολείων με νεφελώδεις στόχους, καθώς και μείωση των ωρών των καλλιτεχνικών μαθημάτων ή και την πλήρη εξαφάνισή τους από το αναλυτικό πρόγραμμα του Λυκείου. Διαβάζοντας δε κανείς τα εισαγωγικά σημειώματα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου στα προγράμματα σπουδών για το "Νέο Σχολείο", μένει έκθαμβος από την τεκμηριωμένη υποστήριξη της μουσικής και της αξίας της για την εκπαίδευση, δυσκολεύεται ίσως να παρακολουθήσει τον συνήθη επιστημονικό βερμπαλισμό με διατυπώσεις όπως "η λογική των δραστηριοτήτων εξοικείωσης με τους ποικίλους χώρους της καλλιτεχνικής έκφρασης επιτρέπει επιλογές και επεξεργασία μέσα στην τάξη ορισμένων μόνο κομβικών εννοιών που κρίνονται ως θέματα ιδιαίτερου κοινωνικού και ιδεολογικού βάρους στα οποία είναι σημαντικό να εκτεθεί ο μαθητής, χωρίς απαραίτητα να επιδιώκεται η κατάκτηση μιάς γνωστικής ολότητας - ο καθορισμός της οποίας άλλωστε συνήθως υπαγορεύεται από μη ομολογημένες κυρίαρχες επιστημολογικές απόψεις..." και εν τέλει μένει άφωνος από την έκπληξη όταν διαβάσει ότι "οι δραστηριότητες Οπτικοακουστικής Έκφρασης που περιέχονται στο προτεινόμενο Πρόγραμμα Σπουδών για το "Νέο Σχολείο" μπορούν να πραγματοποιηθούν από ενδιαφερόμενους εκπαιδευτικούς κάθε ειδικότητας χωρίς να απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις"!!!! Ε δε μας το λέγατε τόσην ώρα και μας κόψατε την ανάσα, ότι στόχος είναι να εξαφανίσουμε από τα σχολεία τους εκπαιδευτικούς των καλλιτεχνικών ειδικοτήτων και να επιστρέψουμε στην εποχή που δάσκαλοι και καθηγητές δίδασκαν απ' όλα και η υπερεξειδίκευση ανήκε στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας;
Μου είναι πολύ εύκολο να απαντήσω μιλώντας ακατάπαυστα για τις ιδιαιτερότητες της σωματικής φύσης της μουσικής που δεν είναι μόνον επιστήμη αλλά και τέχνη και δη εφαρμοσμένη,για το γεγονός ότι το έργο του μουσικού στο σχολείο ξεπερνάει κατά πολύ την από καθέδρας και βάσει βιβλίου ύλης διδασκαλία φθόγγων ή την δημιουργική και πλήρη αναλύσεων και διδακτικών στόχων συνακρόαση ήχων, αλλά βασίζεται κυρίως στην σωματική και επομένως εξόχως βιωματική παραγωγή των ήχων, η διαδικασία της οποίας μπορεί να επηρεάσει ευμενώς ή δυσμενώς όχι μόνον την ψυχοσωματική ισορροπία αλλά και την καθεαυτό σωματική υγεία των παιδιών. Με πιο απλά λόγια, εκπαιδευτικοί που δεν γνωρίζουν να διδάξουν σωστά την αναπνοή και την τοποθέτηση της φωνής είναι ακατάλληλοι για την διδασκαλία της μουσικής στο σχολείο, επειδή μπορεί να βλάψουν την υγεία των μαθητών τους. Ως μουσικοί είμαστε τόσο αυστηροί ως προς την αξιολόγηση ακόμη και των εξειδικευμένων συναδέλφων μας στο θέμα αυτό, την οποία και το ΑΣΕΠ ακόμη διενεργεί με πρωτοφανή προχειρότητα, που είναι αδύνατο να δεχτούμε την απαξίωση της ειδικότητάς μας, με την "κατάληψή" της από μη ειδικούς.
Από κοντά και η Ο.Λ.Μ.Ε. που με έγγραφό της προς το υπουργείο διαμαρτύρεται έντονα για την "γενική έξωση των Καλλιτεχνικών μαθημάτων από το λεγόμενο Νέο Λύκειο", καυτηριάζει την απόφαση "σύμφωνα με την οποία μπορούν να διδάσκουν τα Καλλιτεχνικά στο σχολείο και εκπαιδευτικοί ανεξαρτήτως κλάδου-ειδικότητας" ως δεικνύουσα "έλλειψη κατανόησης των λειτουργιών της Τέχνης και της καλλιτεχνικής διδασκαλίας, ακύρωση και καταφρόνηση των αξιών της, απειλή έξωσης από το σχολείο και κατάργησης των λειτουργιών της" και ζητάει την "άμεση ανάκληση" της σχετικής υπουργικής απόφασης. Όλα καλά κι όλα ωραία, μόνο που ως Καλλιτεχνικά μαθήματα αναφέρει τα Εικαστικά, Ελεύθερο και Γραμμικό Σχέδιο και την Ιστορία Τέχνης "λησμονώντας" (όχι για πρώτη φορά) να αναφερθεί στη Μουσική! Για να καταλάβετε πως πίσω από κάθε ενέργεια κρύβονται συντεχνιακά, κομματικά ή και προσωπικά συμφέροντα και όχι η ουσία.
Δυστυχώς στη χώρα αυτή ό,τι χρειάζεται ανοιχτό μυαλό, προγραμματισμό, όραμα και συνεργασία είναι καταδικασμένο. Αυτή είναι η πικρή αλήθεια. Είτε αφορά την Μπολόνια, είτε την Αθήνα...
Νίκος Παναγιωτίδης
(Οκτώβριος 2011)
nikpanlt@yahoo.gr
