ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ:\"It\" silent movie (Συνέντευξη στον Κώστα Γρηγορέα)

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ:“It” silent movie
Μουσική επένδυση για μια ερωτική κομεντί του 1927

 

Οι ταινίες του βωβού κινηματογράφου προκαλούν σήμερα τη νοσταλγία μιας άλλης εποχής, πιο πρωτογενούς στη σκέψη και τη φαντασία. Eίτε πρόκειται για καθαρόαιμες κωμωδίες που προκαλούν γέλιο ασυγκράτητο -όπως αυτές με τα αθάνατα gags του περίφημου δίδυμου “Stanley and Laurel”- ή ίσως και μια αντίδραση πιο «εσωτερική»- όπως αυτές του μεγάλου Charlie Chaplin. Είτε ακόμη πρόκειται για «μυθικές» προσεγγίσεις θρύλων (βλέπε “The Thief of Bagdad” (1924) του Raoul Walsh) ή και μελλοντολογικές πραγματείες -“Metropolis” (1927) του Fritz Lang.

Απόσπασμα από την ταινία “It” με την μουσική του Π. Θεοδοσίου

Η μουσική των ταινιών αυτών  -συνήθως αυτοσχέδιες απόπειρες ενός πιανίστα ικανού αυτοσχεδιαστή- μας έχουν συνηθίσει στο ύφος και ήθος του ήχου μιας ολόκληρης εποχής. Από τις πρώτες απόπειρες καταγραμμένης επάνω στο φιλμ μουσικής (όπως το περίφημο Броненосец Потемкин (1925) («Θωρηκτό Ποτέμκιν») του Sergei Eisentstein με την τόσο χαρακτηριστική μουσική επένδυση του Sergei Prokoffiev) ως τις τελευταίες προσπάθειες πριν ο ομιλών ήχος κατακλύσει τις κινηματογραφικές αίθουσες, οι συνθέτες έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους συνοδεύοντας τις φιλμικές sequences κάτω από τις αυστηρές σκηνοθετικές οδηγίες και αφήνοντας σε μας μικρά ή μεγάλα αριστουργήματα.

Η κινηματογραφική ταινία  “It” του 1927 των Clarence Badger και Josef von Sternberg, πρώτη στα box office της εποχής είναι μια τέτοια περίπτωση. Πρωταγωνιστές, το sex idol της εποχής, η δημοφιλής Clara Bow και μαζί της ο jeune premier Antonio Moreno με τον γεμάτο τακτ, αλλά και αρκετή δόση αφέλειας William Austin στον συνοδευτικό ρόλο.

Η υπόθεση βασίζεται σε ένα πραγματικό άρθρο του περιοδικού Cosmopolitan της Elynor Glyn -η οποία εμφανίζεται στην ταινία υποδυόμενη τον εαυτό της- ομότιτλο της ταινίας (“It”) και κινείται γύρω από τις προσπάθειες μιας εργαζόμενης σε πολυκατάστημα κοπέλας να κερδίσει τον αγαπημένο της που δεν είμαι άλλος από τον εκατομμυριούχο ιδιοκτήτη του καταστήματος…

Απόσπασμα από την ταινία “It” με την μουσική του Π. Θεοδοσίου

“It”: «Η ποιότητα που διακρίνει κάποιους που έλκουν τους άλλους με μια μαγνητική δύναμη. Με το “It” μπορείς να κερδίσεις όλους τους άνδρες αν είσαι γυναίκα και όλες τις γυναίκες αν είσαι άνδρας. Το “It” μπορεί να είναι μια ποιότητα νοητική, όπως επίσης και ένα χάρισμα φυσικής έλξης».

 

Χαμένη η ταινία για πολλά χρόνια μετά την πρώτη της επιτυχία στις αμερικάνικες αίθουσες ξαναβρέθηκε το 1960 στην Πράγα και δέχθηκε δύο επίσημες μουσικές επενδύσεις. Την πρώτη, πιανιστική, στα 1975 από τον συνθέτη και παραγωγό William P. Perry και την δεύτερη, ορχηστρική, στα 1992 από τον γνωστό για την ηχητική του επέμβαση στις ταινίες του βωβού κινηματογράφου συνθέτη και αρχιμουσικού Carl Davis.

Απόσπασμα από την ταινία “It” με την μουσική του Π. Θεοδοσίου

Στα χέρια του συνθέτη Παναγιώτη Θεοδοσίου έφθασε με αφορμή το 7^ο Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου με συνοδεία ζωντανής μουσικής που διευθύνει ο συνθέτης και διδάσκων μουσική του κινηματογράφου Αλέξανδρος Μούζας και που έγινε για έβδομη συνεχή χρονιά στις αίθουσες του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» τον Ιούνιο που μας πέρασε.

Ακολουθεί μια μικρή συζήτηση με τον συνθέτη σχετικά με το έργο:

7^ο Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου με συνοδεία ζωντανής μουσικής. 26 Ιουνίου 2016, Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης». (Επίσημη προβολή της κινηματογραφικής ταινίας “It” με τη μουσική του Παναγιώτη Θεοδοσίου)

Κ.Γ. Πως ξεκίνησε η ιδέα γι αυτό το project;

Π.Θ. Aπό καιρό -πολύ ίσως καιρό, από την παιδική μου ηλικία- ενέδιδα στην γοητεία της μουσικής του κινηματογράφου. Όταν στα 2003 η σκηνοθέτις Ζωή Ξανθοπούλου μου πρότεινε να γράψω τη μουσική της μικρού μήκους ταινίας της «Η Πρώτη μας Νύχτα» για το 26^ο Φεστιβάλ Δράμας άρχισα να περπατώ δειλά – δειλά στα μονοπάτια της ηχητικής επένδυσης. Πολύ αργότερα, στα τέλη του 2015, και έπειτα από μεγάλο χρονικό διάστημα πιο συνειδητής παρατήρησης της μουσικής συνοδείας στις μεγάλες κινηματογραφικές ταινίες, ήρθα και πάλι σε δημιουργική επαφή με το αντικείμενο. Αφορμή στάθηκε η πρόσκληση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου με συνοδεία ζωντανής μουσικής, Αλέξανδρου Μούζα, που πραγματοποιήθηκε με επιτυχία και φέτος για 7^η συνεχή χρονιά με θέμα «Έρωτας κι Ερωτισμός». Οι συνθέτες που ανταποκρίθηκαν με το έργο τους στο κάλεσμα ήταν οι Ναταλία Μαυράκη, Αργυρώ Κολιογιώργη, Ελένη Μητσιάκη, Λεωνίδας Κανάρης, Σπύρος Δεληγιαννόπουλος, Γιάννης Λούκος και Μαρίνα Τζούλη, ενώ παράλληλα προβλήθηκαν και ταινίες με ήδη έτοιμη μουσική επένδυση από συνθέτες όπως οι Peer Raben, και Monica Flaherty. Την μουσική ερμήνευσαν σημαντικοί καλλιτέχνες της σύγχρονης μουσικής Ελληνικής σκηνής.

Απόσπασμα από την ταινία “It” με την μουσική του Π. Θεοδοσίου

Κ.Γ. Πως αντιμετώπισες την πρόκληση αυτή;

Π.Θ. Δελεαστική η πρόταση, προκλητικό το εγχείρημα. Έχεις δίκιο λέγοντας «πρόκληση». Σχεδόν μία ώρα και δέκα λεπτά μουσικής, συνεχές χαλί, ταπετσαρία –wall to wall στην τεχνική ορολογία– ήταν ίσως κάτι αδιανόητο να γεμίσει κανείς σε 3 ή 4 μήνες – συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής. Ειδικότερα για μένα, που είμαι συνθέτης της μικρής φόρμας και της υπερβολικής προσοχής στη διάπλαση του υλικού, κάτι τέτοιο φάνταζε δύσκολο ή και αδύνατο ίσως.

7^ο Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου με συνοδεία ζωντανής μουσικής. 26 Ιουνίου 2016, Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης». (Επίσημη προβολή της κινηματογραφικής ταινίας “It” με τη μουσική του Παναγιώτη Θεοδοσίου)

Κ.Γ. Έφθασε όμως σε ένα, κατά κοινή ομολογία του κοινού, συναρπαστικό αποτέλεσμα.

Π.Θ. Παρ’ όλα αυτά, ναι, το αποτέλεσμα ήταν ικανοποιητικότατο. Σ’ αυτό σημαντικοί αρωγοί μου στάθηκαν οι σπουδαίοι μουσικοί συνεργάτες μου. Ο κλαρινετίστας Στάθης Κιοσόγλου, ο πιανίστας Αλέξανδρος Μακρής, ο μπασίστας Γιώργος Αρνής και ο drummer Βασίλης Παναγιωτόπουλος. Η βοήθεια τους στην υλοποίηση του έργου ήταν ανεκτίμητη. Αυτά είναι και τα όργανα που δίνουν τον ήχο στην ομώνυμη 19μερή σουίτα που έγραψα για τη μουσική της ταινίας. Η ανταπόκριση του κοινού και τα μηνύματα που δεχόμασταν για μέρες μετά ήταν ενθουσιώδη.

Τα μέλη του “It” ensemble με το συνθέτη.

Κ.Γ. Ποια ήταν η δική σου «ανάγνωση» της ταινίας;

Π.Θ. Βλέποντας επανειλημμένα την ταινία και αφού δεν μπόρεσα να αντισταθώ, κατ’ αρχήν, στο ακαταμάχητο sex appeal της πρωταγωνίστριας, αλλά και στο υπέροχο σενάριο που στήριζαν με εξαιρετικό τρόπο οι δύο συμπρωταγωνιστές, αποφάσισα να απομακρυνθώ από τη συνήθεια των συνθετών του βωβού κινηματογράφου να συνοδεύουν την ακολουθία των σκηνών με μια συνεχή, και πολλές φορές θεματικά όχι σε απόλυτη αλληλουχία, μουσική μαζί τους. Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί σε κάθε καρέ, σε κάθε δευτερόλεπτο –γιατί τότε θα είχαμε μουσική cartoon– αλλά σίγουρα στην ταινία υπάρχουν στιγμές που αναζητούν με έμφαση κάτι τέτοιο. Για να το πετύχω αυτό, σκέφτηκα λοιπόν να πορευτώ με γνώμονα μια a la maniere de προσέγγιση με βάση την φρασεολογία της μουσικής της εποχής (jazz, ballroom dance κ.λ.π.) δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στις παραπάνω στιγμές (αλλαγή ύφους, ρυθμού, διάθεσης κ.λ.π.), Σε κάποια σημεία δεν μπορώ να πω ότι απέφυγα το αγαπημένο μου jazz λεξιλόγιο που με οδήγησε σε ελαφρώς αναχρονιστική προσέγγιση (ίσως και cool jazz των 50s) σε σχέση με τις αυστηρές προδιαγραφές της ηχητικής δόμησης της μουσικής της δεκαετίας του 20 και του 30.

Απόσπασμα από την ταινία “It” με την μουσική του Π. Θεοδοσίου

Κ.Γ. Και η «υλοποίηση» του έργου;

Π.Θ. Αυτό είναι μια μάλλον πονεμένη ιστορία γιατί άλλο είναι το να γράφεις τη μουσική με τον σκοπό να έχεις τον απόλυτο συγχρονισμό με τις sequences της ταινίας, και άλλο είναι να καταφέρνεις αυτόν τον συγχρονισμό σε «ζωντανή» παρουσίαση. Αυτό ίσως ήταν και το δυσκολότερο μέρος της υλοποίησης. Πιστεύω ότι σε ένα μεγάλο μέρος των σκηνών το πετύχαμε, παρά την δεδομένη απειρία μου στη διεύθυνση του συνόλου. Πάντως ένα τέτοιο project για να φθάσει στην ολοκλήρωση του χρειάζεται πολλές- πολλές πρόβες, αλλά και, ίσως, μια studio ηχογράφηση για να πετύχει κανείς την απόλυτη σύμπτωση ήχου – εικόνας.

7^ο Φεστιβάλ Βωβού Κινηματογράφου με συνοδεία ζωντανής μουσικής. 26 Ιουνίου 2016, Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης». (Επίσημη προβολή της κινηματογραφικής ταινίας “It” με τη μουσική του Παναγιώτη Θεοδοσίου)

Κ.Γ. Τα σχέδια σου για το άμεσο μέλλον;

Π.Θ. Θα έχω την χαρά, με την ομάδα μου να παρουσιάσουμε το “It” με τη μουσική του, μαζί με τρεις ακόμη ταινίες από το Αθηναϊκό φεστιβάλ στην Κύπρο, στα πλαίσια του Live Music in Silent Film και τη σειρά en live που θα πραγματοποιηθεί στο χώρο Shoe Factory, το τριήμερο 27 ως 29 Ιανουαρίου της επόμενης χρονιάς. Παράλληλα, έχω ήδη προγραμματίσει ρεσιτάλ και συναυλίες με έργα μου στην Ελλάδα και το εξωτερικό στη σεζόν που ξεκινά. Όσο για την κινηματογραφική μουσική, ελπίζω σύντομα να έχω την ευκαιρία να ακολουθήσω και πάλι το φανταστικό αυτό ταξίδι στους ήχους της 7^ης τέχνης με τη μουσική μιας ακόμη ταινίας.

Τα μέλη του “It” ensemble με το συνθέτη.

Θα ήθελα, κλείνοντας, να αναφέρω την έκδοση του έργου από τους διαδικτυακούς εκδοτικούς οίκους  SheetMusicPlus (http://www.sheetmusicplus.com/), και  Musica Neo (http://www.musicaneo.com/) στους οποίους σταδιακά «ανεβάζω» το σύνολο των έργων μου. Επίσης  κάποια από τα έργα μου κυκλοφορούν ήδη στο Free-Scores (http://www.free-scores.com/) όπου οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να τα βρουν δωρεάν. 
Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω το TaR για την παρούσα συνέντευξη.

Κώστας Γρηγορέας
Νοέμβριος 2016
http://www.grigoreas.gr/