Η Κιθάρα της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΟΤΖΙΑ (συν)ήχησε με το ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ ΕΓΧΟΡΔΩΝ ΑΘΗΝΩΝ (της Τίνας Βαρουχάκη)

Η Κιθάρα της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΚΟΤΖΙΑ
(συν)ήχησε με το ΚΟΥΑΡΤΕΤΟ ΕΓΧΟΡΔΩΝ ΑΘΗΝΩΝ

Τη διάσταση της κιθάρας ως μέρους ευρύτερων συνόλων μουσικής δωματίου επέλεξε να τονίσει η διεθνώς καταξιωμένη σολίστ Ελευθερία Κοτζιά, συμπράττοντας με το «Κουαρτέτο Εγχόρδων Αθηνών» στην πρόσφατη συναυλία που έδωσε επισκεπτόμενη τη χώρα μας, την Τρίτη 24 Φεβρουαρίου 2015, στην αίθουσα «Δ. Μητρόπουλος» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.
Το πρώτο μέρος του πολύ ατμοσφαιρικού, όσο και πρωτότυπου προγράμματος, «άνοιξε» με το έργο “Entr΄ acte,” του Γάλλου συνθέτη Jacques François Antoine Ibert (1890-1962)[1] γραμμένο το 1935 αρχικά για φλάουτο και άρπα, το οποίο ερμήνευσε η σολίστ, συνοδεία βιολιού.
Στη συνέχεια απολαύσαμε δυο από τα τέσσερα μέρη του ιδιαιτέρως δημοφιλούς έργου του Astor Piazzolla (1921-1992)[2] «Η Ιστορία του Τάνγκο» και συγκεκριμένα το δεύτερο μέρος, “Café” και το τρίτο, με τίτλο “Night Club.” Το έργο, που συνέθεσε ο Astor Piazzolla το 1986, ήταν αρχικά γραμμένο για κιθάρα και φλάουτο, αλλά στην προκειμένη περίπτωση ερμηνεύτηκε από το βιολί. Στο εξαιρετικά μελωδικό αυτό έργο, ο συνθέτης θέλησε να αναπαραστήσει τους διαφορετικούς χώρους από τους οποίους περνάει το τάνγκο: από τους οίκους ανοχής το 1900 (εξ΄ου και ο τίτλος “bordel” του πρώτου μέρους του έργου που δεν ακούστηκε στη συναυλία) στα Café (1930), τα Nightclub (1960) και τέλος στους ευρύτερους χώρους συναυλιών (Modern-Day Concert). Τηρουμένων των αναλογιών, θα λέγαμε ότι η ιστορία του τάνγκο είναι αντίστοιχη με αυτήν του δικού μας ρεμπέτικου τραγουδιού, τόσο ως προς τις αιτίες και τις κοινωνικές συνθήκες ανάπτυξης, όσο και σε ό,τι αφορά τη χρονολογική τους περιοδολόγηση, όπως αυτή διαμορφώθηκε από τον Ιστορικό που ασχολήθηκε επιστημονικά με τη μελέτη του ρεμπέτικου, Στάθη Δαμιανάκο[3].
Μετά το δημοφιλές τάνγκο, οι μουσικοί μας «σύστησαν» μια άλλη- εξίσου ενδιαφέρουσα- πτυχή του έργου του διάσημου βιρτουόζου του βιολιού Niccolo Paganini (1782-1840)[4], ερμηνεύοντας δική του σύνθεση με τίτλο: «Τερτσέτο σε ρε μείζονα, αρ 4» για βιολί, τσέλο και κιθάρα. Το συγκεκριμένο έργο για βιολί, τσέλο και κιθάρα, το συνέθεσε στο Λονδίνο, το καλοκαίρι του 1833 και παρουσιάστηκε με ιδιαίτερη επιτυχία το 1834 στην Ιταλία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Paganini εντάσσει την κιθάρα στις συνθέσεις του, καθότι πριν διδαχθεί βιολί, μυήθηκε από τον πατέρα του στην τεχνική του μαντολίνου και αργότερα της κιθάρας. Σύμφωνα με τους μουσικολόγους φέρεται να έχει συνθέσει περίπου 20 κουαρτέτα για βιολί, βιόλα, βιολοντσέλο και κιθάρα και περισσότερα από 100 έργα για κιθάρα.

Ακολούθησε ένα σύντομο διάλειμμα. Το πρώτο έργο του δεύτερου μέρους της συναυλίας, ήταν το μοναδικό για σόλο κιθάρα. Πρόκειται για το έργο «Ψαλμός» του σχετικά πρόσφατα εκλιπόντος Βρετανού συνθέτη, John Tavener (1944-2013)[5]. Η Ελευθερία Κοτζιά με τη μυσταγωγική ερμηνεία της δημιούργησε μια κατανυκτική ατμόσφαιρα σιγοψιθυρίζοντας, αλλά αφήνοντας ως προεξάρχοντα τον ήχο της κιθάρας. Ο σολίστ πιάνου και διδάκτωρ του Manhattan School of Music της Νέας Υόρκης, Νίκος Λαάρης, στην πολύ ενδιαφέρουσα εισαγωγική του ομιλία, πριν τη συναυλία, μας βοήθησε να κατανοήσουμε το έργο επισημαίνοντας δυο σημεία: πρώτον, ότι ο συνθέτης είχε αναπτύξει μια πολύ στενή σχέση με την Ελλάδα (αν δει κανείς ακόμη και τίτλους των συνθέσεών του, παρατηρεί πολύ έντονη αναφορά στην ελληνική κουλτούρα και τον Χριστιανισμό) και αφετέρου ότι είχε επεξεργαστεί εκ νέου τη σύνθεση αυτή κατόπιν στενής συνεργασίας με την ίδια τη σολίστ, Ελευθερία Κοτζιά.

Μετά τη γαλήνια και μελαγχολική ατμόσφαιρα του έργου του Tavener, ακολούθησε το ιδιαιτέρως μελωδικό, όσο και πασίγνωστο κοντσέρτο σε ρε μείζονα RV93 του Antonio Vivaldi σε τρία μέρη.
Λιγότερο δημοφιλής, αλλά επίσης πολύ ενδιαφέρουσα και η Σουίτα Μπουένος Άιρες σε τρία μέρη «Πομπηία», «Παλέρμο» και «Σαν Τέλμο» του σύγχρονου συνθέτη, Maximo Diego Pujol (1957-)[6]
Με έναν επίσης σύγχρονο συνθέτη και διεθνώς καταξιωμένο σολίστ κιθάρας, τον Roland Dyens (1954-)[7] ολοκληρώθηκε το πρόγραμμα με το εξαιρετικά αγαπητό και δημοφιλές στο κιθαριστικό κοινό- και όχι μόνο- “Tango en skai”. Η εκδοχή όμως που ακούστηκε δεν ήταν η συνήθης ερμηνεία για σόλο κιθάρα. Απολαύσαμε τη σύμπραξη κιθάρας και κουαρτέτου εγχόρδων-εκτέλεση που καθιστούσε το έργο ακόμη πιο γοητευτικό και- όπως ήταν αναμενόμενο- απέσπασε ένα πολύ ζωηρό χειροκρότημα!

Οι μουσικοί του «Κουαρτέτου Εγχόρδων Αθηνών», Γιώργος Μάνδυλας και Παναγιώτης Τζιώτης (βιολί), Πάρις Αναστασιάδης (βιόλα), Ισίδωρος Σιδέρης (βιολοντσέλο) και η καταξιωμένη σολίστ Ελευθερία Κοτζιά, μας πρόσφεραν μια συναυλία υψηλής αισθητικής με πρωτότυπο ρεπερτόριο και πολύ ωραίες ερμηνείες.
Αυτή η μουσική βραδιά, ανέδειξε την κιθάρα «πρωταγωνιστή» θυμίζοντάς μας παράλληλα τον ηχητικό πλούτο που δημιουργεί η σύμπραξή της με άλλα όργανα μουσικής δωματίου. Η εν λόγω συναυλία νομίζουμε ότι αποτελεί μια καλή αφορμή για να υπογραμμίσουμε κάτι που θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο: η εξοικείωση των σπουδαστών κιθάρας με ένα ευρύτερο ρεπερτόριο μουσικής δωματίου και συμφωνικής μουσικής, αποτελεί μια εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση για την ωριμότητα και την εξέλιξή τους ως ερμηνευτών. Η ακρόαση αποκλειστικά και μόνο έργων που έχουν γραφτεί ή διασκευαστεί για κλασική κιθάρα, συνιστά-τηρουμένων των αναλογιών-έλλειμμα αντίστοιχο με εκείνο ενός ανθρώπου που δεν έχει βγει ποτέ έξω από τα σύνορα του τόπου που γεννήθηκε και αγνοεί το υπόλοιπο τμήμα της χώρας του.

Με γνώμονα αυτή την αντίληψη, ευχόμαστε η συναυλία να αποτελέσει την αφετηρία για μια όλο και συχνότερη παρουσίαση προγραμμάτων στο πλαίσιο των οποίων θα ερμηνεύονται συνθέσεις όπου η κιθάρα θα συμπράττει με ορχήστρα ή σύνολα μουσικής δωματίου.

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki@gmail.com
Μάρτιος 2015