Ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΕΜΠΝΕΕΙ - Αφιέρωμα της ΕΕΜ (Της Τίνας Βαρουχάκη) | TAR - Μουσικό διαδικτυακό περιοδικό με αφορμή την κιθάρα

Ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΕΜΠΝΕΕΙ
(Αφιέρωμα της ΕΕΜ)

Με τον συγκινητικό τίτλο: «Ο Μάνος Χατζιδάκις εμπνέει» η Ένωση Ελλήνων Μουσουργών, μας χάρισε ένα ωραίο, όσο και πρωτότυπο αφιέρωμα.
Η πρωτοτυπία, έγκειται στο γεγονός ότι το πρόγραμμα της συναυλίας δεν εμπεριείχε έργα του ίδιου του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά έργα άλλων συνθετών -διαφορετικών γενεών και αισθητικής - οι οποίοι συνέθεσαν και αφιέρωσαν τα έργα τους στον Μάνο Χατζιδάκι.

«Με αφορμή την πρόσφατη συμπλήρωση 90 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου Έλληνα δημιουργού, έξι Έλληνες συνθέτες παρουσιάζουν έργα τους επηρεασμένα από τον Μάνο Χατζιδάκι και το έργο του. Πρόκειται για έργα που εμπνεύστηκαν, βάσισαν – παράλλαξαν και αφιέρωσαν στον Μάνο Χατζιδάκι, ή έργα που άρεσαν στον συνθέτη» αναφέρεται στη σελίδα της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, με αφορμή την εκδήλωση.

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι συμμετέχοντες συνθέτες, διαμόρφωσαν με τις δικές τους επιλογές το πρόγραμμα της συναυλίας και αυτή ήταν μια ακόμη πρωτοτυπία του όλου εγχειρήματος. Στο κατάμεστο αμφιθέατρο της Ελληνοαμερικάνικης Ένωσης, υπέροχα έργα και ευαίσθητες ερμηνείες, κατάφεραν να αναβιώσουν ένα έντονο Χατζιδακικό κλίμα, ταξιδεύοντάς μας σε ένα- δικαίως νομίζουμε- εξιδανικευμένο παρελθόν.

Ο Ακαδημαϊκός και Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, Θόδωρος Αντωνίου, σκιαγραφώντας την προσωπικότητα του Μάνου Χατζιδάκι, ανέφερε μεταξύ άλλων, στη σύντομη ομιλία του προλογίζοντας την εκδήλωση: «Ήταν ο πιο καλλιτέχνης που έχω ποτέ γνωρίσει, ελεύθερος στο μυαλό, χωρίς συμβιβασμούς. Ολοκληρωτικά ό,τι δημιουργούσε είτε ήταν θέατρο, κινηματογράφος, ραδιόφωνο, η Ορχήστρα των Χρωμάτων - οτιδήποτε δημιουργούσε, ήταν ένας σταθμός και πολύ σημαντικός. Η αβεβαιότητα και ανοησία πολλές φορές των μουσικών δεν τον άφηναν να επιλύσει ακόμη και προβλήματα. Έφυγε πικραμένος όταν οι ιδέες του και τα σχέδιά του ξεπουλήθηκαν στον πλειστηριασμό της εξευτελιστικής- θα έλεγα- πολιτικής σκοπιμότητας και των ανέντιμων συναδέλφων (…) Επίσης έζησε σαν ποιητής σε μια κοινωνία συμφερόντων, έμεινε ερωτευμένος σε μια κοινωνία ανέραστων και ήταν αληθινός σε μια κοινωνία προσποιημένων και σοβαροφανών.»

Το πρόγραμμα της συναυλίας ξεκίνησε με ένα έργο για σόλο κιθάρα του Θεόδωρου Αντωνίου, γραμμένο το 1996, με τίτλο: “Fantasia in Memoriam” και ερμηνευμένο από τον Γιώργο Μουλουδάκη.

Ο συνθέτης αναφέρει για το εν λόγω έργο του στο έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας: «Η “Fantasia in Memoriam” γράφτηκε στη Νέα Υόρκη το 1996, ύστερα από παράκληση του Γιώργου Μουλουδάκη και είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Μάνου Χατζιδάκι, κοινού φίλου του συνθέτη και του κιθαριστή. Το έργο αποτελεί μια ελεύθερη παράφραση και εξερεύνηση σε φόρμα φαντασίας ABA ( slow-allegro-slow) του τραγουδιού “Χάρτινο το Φεγγαράκι”. Οι μεγάλες σιωπές του τρίτου μέρους, λειτουργούν ως αναπόληση του Χατζιδάκι και ταυτόχρονα ως μια απόπειρα στοχασμού γύρω από την αινιγματικότητα και τον πλούτο του χαρακτήρα και του έργου του».
Στη συνέχεια, ακολούθησε ένα έργο με έντονες μελωδικές γραμμές, του συνθέτη, πιανίστα και μουσικολόγου, Σπύρου Δεληγιαννόπουλου, για σόλο πιάνο, με τίτλο “Reminiscences” .

To έργο, γράφηκε το 2015 και στην εν λόγω εκδήλωση παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση. «Ο Μάνος Χατζιδάκις εμπνέει γιατί έχει τεκμηριωμένη, μεστή άποψη, θέση και υφή, ως πολίτης του κόσμου και ως παγκόσμιος συνθέτης. Εμπνέει γιατί εμφύσησε την αγάπη για την αυθεντικότητα, το ειλικρινές, το κλασικό και συνάμα το σύγχρονο. Δεν δημιούργησε Σχολή, γιατί ήταν απόλυτα μοναδικός. Διέπλασε την αισθητική και τις υφολογικές καταβολές της λόγιας ελληνικής μουσικής έκφανσης, η οποία ταξιδεύει στην γραμμικότητα του χρόνου, μέσα από τα έργα των σημερινών Ελλήνων συνθετών» ανέφερε, μεταξύ άλλων, ο συνθέτης, Σπύρος Δεληγιαννόπουλος, στο έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας.

Το πρώτο μέρος της συναυλίας, ολοκληρώθηκε με το έργο σε στίχους και μουσική Γιώργου Κουρουπού «Έξι Τραγούδια για Ποντίκια» (1977-1978) όπου ερμήνευσε η σοπράνο Άρτεμις Μπόγρη, με τον Πέτρο Μπούρα στη συνοδεία (πιάνο).

Ο συνθέτης, Γιώργος Κουρουπός, αναφέρει στο έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας:
«Η φιλία και συνεργασία μου με τον Μάνο Χατζιδάκι, χρονολογείται από το 1961.
Όταν μετά την πολύχρονη διαμονή μου στο Παρίσι, ξαναγύρισα στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 1977, είχα ήδη γράψει τα δυο από τα έξι τραγούδια, αφιερωμένα στην κόρη μου που μόλις είχε γεννηθεί. Στην Αθήνα, τα αμέσως επόμενα χρόνια και ενώ δούλευα στο Τρίτο πρόγραμμα, συμπλήρωσα τον κύκλο και τον ηχογράφησα στο Στούνιο C, με τον Σπύρο Σακκά, παρουσία του Μάνου Χατζιδάκι.
Φεύγοντας από το στούντιο με τον Μάνο στο αυτοκίνητό μου, είχα την ευτυχία να ακούσω τα ιδιαίτερα εγκωμιαστικά σχόλιά του. Θυμάμαι ότι του απάντησα: “έλα μωρέ Μάνο, αν υπάρχει κάποιος που γράφει αληθινά ωραία τραγούδια, αυτός είσαι εσύ”.
“Άσε την ιστορία να κρίνει…” μου είπε σκεφτικός».
Αυτό το σύντομο απόσπασμα, μαζί με πολλά άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία περιλαμβάνονταν στην εισαγωγική ομιλία του συνθέτη, ο οποίος προλόγισε την εκδήλωση.
Μετά από ένα σύντομο διάλειμμα, ο κιθαριστής Μιχάλης Κονταξάκης, ερμήνευσε σε πρώτη εκτέλεση το πολύ ενδιαφέρον έργο, για σόλο κιθάρα, του συνθέτη Λεωνίδα Κανάρη, το οποίο γράφηκε με αφορμή την εκδήλωση και έχει τίτλο: “Hadjidakis Suite.”

O συνθέτης, αναφέρει σχετικά, στο έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας: «Η Σουίτα, φόρος τιμής στον μεγάλο δημιουργό, βασίζεται σε μελωδίες πέντε γνωστών τραγουδιών του. Δεν πρόκειται απλά για διασκευή των τραγουδιών. Οι μελωδίες αυτές δέχθηκαν παραλλαγές και διαπλέκονται με νέο αναπτυξιακό υλικό.
Η δύσκολη πρόκληση για μένα ήταν να συγκεραστεί η μουσική γλώσσα του Μάνου Χατζιδάκι με τη δική μου, χωρίς να ακυρωθεί καμία και να δοθεί ταυτόχρονα μια άλλη οπτική στο γνωστό υλικό, μέσα από τις ιδιωματικές ιδιαιτερότητες της κιθάρας.
Ενδιαφέρον έχει, ότι τα πέντε πρωτότυπα τραγούδια χρησιμοποιούν λίγο – πολύ κάποιους ελληνικούς (κυρίως) ρυθμούς, οι οποίοι είναι με τη σειρά:

1. To βαλς των χαμένων ονείρων – αργό βάλς

2.Νανούρισμα – σαν Συρτός

3.Τα παιδιά του Πειραιά – σαν Χασάπικος

4.Περιμπανού-σαν γρήγορος Τσακώνικος

5. Για την Ελένη – σαν Μπάλος»

Στη συνέχεια η σοπράνο Δάφνη Πανουργιά, ερμήνευσε τρία τραγούδια της πιανίστα, Αλεξάνδρας Παπαστεφάνου, με τίτλο: “3 Τραγούδια «A la maniere de M.X.” (1998-2016).

Η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου, αναφέρει σχετικά με το έργο: «Η μελωδία, διαχρονική θεραπαινίδα της Μουσικής, υπήρξε στάση ζωής και γραφής για τον μελωδιστή Μάνο που με το αλάνθαστο μουσικό του ένστικτο δημιούργησε μια νέα Σχολή στο ελληνικό τραγούδι.
Το αποψινό δικό μου αφιέρωμα «A la maniere de M.X. (Κατά τον τρόπο του Μάνου Χατζιδάκι) περιλαμβάνει τρία τραγούδια μου. Το πρώτο, “Η Σταχτοπούτα”, είναι ένα παλιό τραγούδι γραμμένο το 1998 πάνω σε δικούς μου στίχους και αφιερωμένο στον Μάνο Χατζιδάκι. Τα άλλα δυο, “Μπαλάντα για μια τοποθεσία ανύπαρκτη” και “Ένας σκληρός εραστής”, είναι πρόσφατες μελοποιήσεις δυο ποιημάτων του Μάνου από τη “Μυθολογία Δεύτερη” με σαφή, συνειδητή προτεραιότητα στη μελωδική γραφή και σεβασμό στο μουσικό ιδίωμα του Μάνου».

Η ενδιαφέρουσα αυτή συναυλία, ολοκληρώθηκε με τον Κύκλο Τραγουδιών για τον Μάνο Χατζιδάκι, του συνθέτη Ιάκωβου Κονιτόπουλου με τίτλο: «Μεταρσιώσεις αγάπης» (2015).

O συνθέτης αναφέρει σχετικά με το έργο: «Το 1988 έγραψα ένα τραγούδι για φωνή και πιάνο σε δικούς μου στίχους, τους οποίους είχα γράψει μερικά χρόνια πριν, ακούγοντας τα τρία φεγγάρια του Μάνου κάτω από μια πανσέληνο αττική. Του αφιέρωσα αυτό το …τραγουδάκι κι ένα βράδυ ζωντάνεψε στο σπίτι του της οδού Ρηγίλλης, το Χλωμό Φεγγάρι.
(…) Ο κύκλος τραγουδιών Μεταρσιώσεις Αγάπης, αποτελείται από έξι τραγούδια που συνέθεσα σε διάφορες χρονικές περιόδους και για διαφορετικά καλλιτεχνικά events, με πρώτο αυτό που προαναφέρω. Τον τίτλο του κύκλου τον δανείστηκα από το ποίημα Μεταρσίωση ενός αγαπημένου μου ποιητή, του Νικηφόρου Βρεττάκου.
Τα τραγούδια που περιλαμβάνονται στον κύκλο είναι:

1. Χλωμό Φεγγάρι (1988) σε στίχους δικούς μου

2. Μεταρσίωση (2012) σε ποίηση Νικηφόρου Βρεττάκου

3. CHE FECE…IL GRAN RIFIUTO (2013) σε ποίηση Κ.Π. Καβάφη

4. Γαλήνη (2011) σε ποίηση Νικηφόρου Βρεττάκου

5. Νανούρισμα (2015) σε ζακυνθινή παραδοσιακή ποίηση

6. Στον Ποιητή (2003) σε ποίηση Λούλας Βάλβη – Μυλωνά»

«Η ιδέα για την ενορχήστρωση του κύκλου» συνεχίζει ο συνθέτης «ήταν της βιολονίστας Στέλλας Τσάνη, αγαπημένης φίλης και συνεργάτιδας και του κουαρτέτου L΄Anima».

Ο συνθέτης, τελειώνει (την) παρουσίασή του με τη διευκρίνιση ότι το έργο δεν έχει ολοκληρωθεί. Το σημείωμά του καταλήγει με τα ακόλουθα λόγια: «Πάντα σκέφτομαι τον Μάνο και πάντα εμπνέομαι από τη μουσική, τη γνώση του, το λαμπρό μυαλό του, την υψηλή αισθητική του. Και πάντα στη ζωή μου θα γράφω κάποιο τραγούδι για τον Μάνο Χατζιδάκι.»

Πηγή: https://www.facebook.com/SophiArtPapadimitropoulou/29-02-2016

Το έργο ερμήνευσαν τα μέλη του Κουαρτέτου Εγχόρδων L΄ Anima: Στέλλα Τσάνη, βιολί, Μπρουνίλντα Ευγενία Μάλο, βιολί, Ηλίας Σδούκος, βιόλα, Λευκή Κολοβού, βιολοντσέλο. Μαζί τους συνέπραξαν οι μουσικοί: Τίτος Γουβέλης (πιάνο) και Γιώργος Αρνής (κοντραμπάσο) ενώ ερμήνευσε με λυρισμό η σοπράνο, Σοφία Παπαδημητροπούλου.
Νομίζουμε ότι δεν υπάρχει καλύτερη φράση για να τελειώσει αυτό το σύντομο αφιέρωμα, από εκείνη με την οποία ο συνθέτης, Γιώργος Κουρουπός, επέλεξε για να κλείσει τη συγκινητική ομιλία του:
«Μάνος Χατζιδάκις: Μια πυξίδα που φώτισε τη ζωή μας στη νέα εποχή που νομίζαμε ότι κάτι μπορεί να αλλάξει στη χώρα μας. Μπορεί άραγε η ανάμνησή της να μας ξαναζεστάνει;»

Τίνα Βαρουχάκη
varouchaki.tar@gmail.com
Μάρτιος 2016