NINA SIMONE: Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ (Της Γιώτας Ευταξία)

NINA SIMONE 
Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ


«Everything that happened to me as a child involved music. It was part of everyday life, as automatic as breathing»
Nina Simone
                                              

Ήταν 21 Φεβρουαρίου 1933 και ώρα 6:00 π.μ όταν η Eunice Kathleen Waymon είδε για πρώτη φορά το φως του ήλιου. Γεννήθηκε στην μικρή πόλη Tryon της Βόρειας Καρολίνας και ήταν το έκτο από τα οκτώ παιδιά της οικογένειας. Στο πιστοποιητικό γέννησής της, ο πατέρας της συμπλήρωσε ως επάγγεμα «κουρέας», παρότι δεν έκανε αυτή τη δουλειά σχεδόν τα 2 τελευταία χρόνια και η μητέρα της καταγράφηκε ως «νοικοκυρά» παρόλο που εργαζόταν ως υπηρέτρια μέχρι και την εβδομάδα που γεννήθηκε η Eunice. Όπως η ίδια αναφέρει στην αυτοβιογραφία της οι μνήμες που είχε από την πρώτη περίοδο της ζωής της συνδέονταν με την μουσική και το φαγητό. Η πρώτη της ανάμνηση ήταν η εικόνα της μητέρας της να περιφέρεται στο σπίτι και να τραγουδάει τις μελωδίες που τραγουδούσαν στις συναντήσεις της εκκλησίας. Στην πραγματικότητα η Eunice μεγάλωσε μέσα στη μουσική, καθώς ο πατέρας της έπαιζε λίγο πιάνο (χρησιμοποιώντας μόνο τα μαύρα πλήκτρα), κιθάρα, φυσαρμόνικα, ενώ επίσης διεύθυνε την χορωδία της εκκλησίας. Η μητέρα της εκτός από το τραγούδι, το οποίο αγαπούσε, έπαιζε και πιάνο. Το ίδιο και τα αδέρφια της. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Eunice «μαθαίναμε να παίζουμε μουσική, όπως μαθαίναμε να περπατάμε. Ήταν φυσικό».

Το ταλέντο της έγινε αμέσως φανερό, καθώς σε ηλικία 2,5 ετών, η μικρή Eunice μπορούσε να παίξει στο πιάνο έναν από τους αγαπημένους ύμνους της μητέρας της με τίτλο «God be With You Till We Meet Again». Μόλις έγινε 6 ετών,η Eunice ήταν πλέον η μόνιμη πιανίστρια στην εκκλησία που πήγαινε με τους γονείς της, κάτι που έκανε τον κόσμο να ομολογήσει ότι επρόκειτο για παιδί θαύμα. Από εκείνη την στιγμή έπαιζε πιάνο για ώρες και ερμήνευε διαφορετικά είδη μουσικής, κάτι που ήταν δυσάρεστο για την μητέρα της, η οποία της επέτρεπε να παίζει μόνο θρησκευτική μουσική. Εκείνη την εποχή η οικονομική κατάσταση της οικογένειας δεν ήταν καλή, διότι ο πατέρας της όντας ολίγον καταβεβλημένος μετά από ένα πρόβλημα υγείας που αντιμετώπισε, δεν διέθετε αντοχές ώστε να έχει μία μόνιμη δουλειά και άλλαζε διάφορες δουλειές. Δύο από τα αδέρφια της προσπαθούσαν να συνεισφέρουν οικονομικά όσο μπορούσαν, ενώ η μητέρα της εργαζόταν ως οικονόμος στο σπίτι της κυρίας Miller. H Miller όντας περίεργη να ακούσει την μικρή Eunice να παίζει πιάνο, πήγε στην εκκλησία τους (Waymon's Church).  Εντυπωσιάστηκε τόσο πολύ με το ταλέντο της και γνωρίζοντας την τότε οικονομική δυσχέρεια της οικογένειας, προσφέρθηκε να πληρώνει για ένα έτος τα μαθήματα πιάνου. Η πρώτη καθηγήτρια πιάνου ονομαζόταν Muriel Massinovitch ή Miss Mazzy, όπως την αποκαλούσε η μικρή Eunice, η οποία της επέτρεπε να παίζει μόνο Bach. Τον λόγο τον κατανόησε αργότερα  λέγοντας χαρακτηριστικά «Ο Bach είναι τεχνικά τέλειος. Όταν παίζεις μουσική του Bach πρέπει να έχεις κατά νου ότι είναι μαθηματικός και όλες του οι νότες έχουν λογική συνέπεια, βγάζουν νόημα» (Cleary, 2003). Τότε ήταν που η Eunice  συνειδητοποίησε ότι ήθελε να γίνει πιανίστρια. «Από τη στιγμή που κατανόησα τη μουσική του Bach, δεν επιθυμούσα τίποτε άλλο, παρά να γίνω κλασική πιανίστρια. Ο Bach με έκανε να αφιερώσω τη ζωή μου στη μουσική και η κυρία Massinovitch με εισήγαγε στον κόσμο του», αναφέρει χαρακτηριστικά στην αυτοβιογραφία της.

Και τότε είναι που ξεκινά ένα όμορφο και μεγάλο ταξίδι. H Εunice άρχισε να δίνει ρεσιτάλ στην ηλικία των 8 ετών, έχοντας γίνει διάσημη σε όλη την πόλη για το εξαιρετικό ταλέντο της. Τρία χρόνια μετά, η Eunice έδωσε ρεσιτάλ στo Tryon's Τown Ηall, όπου και κλήθηκε για πρώτη φορά να προστατέψει την αξιοπρέπεια και την ταυτότητά της. Η Eunice έκατσε στο πιάνο και πριν ξεκινήσει, κοίταξε τους γονείς της και παρατήρησε ότι τους είχαν απαγορεύσει να καθήσουν στα μπροστινά καθίσματα, διότι εκεί μπορούσαν να καθήσουν μόνο λευκοί. Τότε βλέποντας ότι δεν αντιδρά κανείς, σηκώθηκε από το πιάνο και δήλωσε ότι αν θέλουν να την ακούσουν, θα επιτρέψουν στους γονείς της να καθήσουν στις μπροστινές θέσεις. Έτσι τους το επέτρεψαν, όμως οι γονείς της αισθάνονταν ντροπιασμένοι, ενώ κάποιοι λευκοί γελούσαν με την Eunice. Ξαφνικά η 11χρονη Eunice ήρθε αντιμέτωπη με έναν κόσμο διαφορετικό, έναν κόσμο χωρισμένο σε λευκούς και μαύρους, βιώνοντας άμεσα και βαθιά τον ρατσισμό. Αυτό το γεγονός ήταν καθοριστικό για την μετέπειτα ανάμειξή της στο κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα (δεκαετία 1960).

Ακολούθησε μία αυστηρή εκπαίδευση. Ως άριστη μαθήτρια, κέρδισε υποτροφία για την φημισμένη Σχολή Juilliard της Νέας Υόρκης, όπου και παρακολουθούσε μαθήματα κάθε μέρα, έχοντας σπουδαίους καθηγητές. Μελετούσε καθημερινά για ώρες. Είχε αφοσιωθεί τόσο πολύ στις σπουδές της, κάτι το οποίο αποτελούσε εν μέρει τροχοπέδη, διότι δεν είχε χρόνο για να περάσει με την οικογένειά της και τους φίλους της. Η Eunice ήταν τώρα αποφασισμένη να κερδίσει υποτροφία για το Curtis Institute of Music στη Φιλαδέλφεια. Ωστόσο, τα πράγματα δεν εξελίχθηκαν όπως επιθυμούσε. Η απόρριψη από το Curtis Institute of Music την πλήγωσε, διότι είχε κάνει τεράστια προετοιμασία. Η ίδια θεωρούσε ότι η απόρριψη αυτή οφειλόταν στις φυλετικές διακρίσεις της εποχής. Το 1954, μετά από το γεγονός αυτό, η Eunice ξεκίνησε να παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα, ενώ επίσης πραγματοποιούσε εμφανίσεις σε μπαρ και νυχτερινά κέντρα στο Atlantic City, όπως στο Midtown Bar and Grill, αλλά και στην Φιλαδέλφεια. Τότε η Eunice αλλάζει το όνομά της, για να μην μάθει η μητέρα της ότι έπαιζε σε μπαρ και μάλιστα την απαγορευμένη για εκείνη μουσική. H Eunice λοιπόν γίνεται η ευρέως γνωστή Nina Simone. Πώς προήλθε όμως το όνομα αυτό που όλοι γνωρίζουμε; H Simone είχε έναν φίλο, ονόματι Chico, ο οποίος της είχε δώσει το όνομα Nina. Η ίδια από την άλλη έβλεπε την γνωστή Γαλλίδα ηθοποιό Simone Signoret στις ταινίες της και λάτρευε το όνομα Simone. Έτσι λοιπόν η Eunice Kathleen Waymon συνδύασε τα δύο ονόματα κι έγινε η Nina Simone. Μέσα σε λίγους μήνες η Simone είχε καταφέρει να γίνει γνωστή και να γοητεύσει το κοινό της, έχοντας στο ρεπερτόριό της ένα μείγμα κλασικών, όπως φυσικά ο Bach, αλλά και στοιχεία jazz, gospel και folk μουσικής.

Έπαιζε μόνο πιάνο μέχρι που μία μέρα μετά την εμφάνισή της, ο υπεύθυνος της ζήτησε συν τοις άλλοις να τραγουδάει, διαφορετικά θα την απέλυε. Μην έχοντας άλλη επιλογή, από την επόμενη ημέρα, η Nina Simone έπαιζε πιάνο και τραγουδούσε. Με αυτό τον τρόπο προσέλκυε ακόμη μεγαλύτερο ακροατήριο. Ωστόσο, δεν έλειψαν και οι συγκρούσεις. Συγκεκριμένα, η Simone αρνούνταν να τραγουδήσει, εάν το ακροατήριο μιλούσε ή γελούσε. Πολλές φορές περίμενε έως ότου να επικρατήσει σιγή. Η ίδια αναφέρει χαρακτηριστικά: «Εάν το κοινό  δεν με σέβεται, προσβάλλει τη μουσική που παίζω και δεν μπορώ να συνεχίσω. Εάν δεν θέλουν να με ακούσουν, τότε κι εγώ δεν θέλω να παίξω» (Simone, Cleary, 1991).Παράλληλα με την δουλειά της στο νυχτερινό κέντρο (όπου δούλευε 7 ώρες), συνέχιζε και τα ιδιαίτερα μαθήματα. Η φήμη της εκτοξεύθηκε όταν το 1958 ηχογράφησε το τραγούδι «I Love you Porgy», το οποίο είχε ακουστεί για πρώτη φορά στo μιούζικαλ του George Gershwin «Porgy and Bess» κι έπειτα η Nina Simone το διασκεύασε. Το τραγούδι αυτό έγινε μεγάλη επιτυχία. Είχε μάλιστα συμπεριληφθεί στη λίστα με τα 20 καλύτερα τραγούδια της Αμερικής.

To ίδιο έτος κυκλοφόρησε άλλο ένα επιτυχημένο τραγούδι το «My Baby just cares for me», το οποίο το 1987 χρησιμοποιήθηκε σε τηλεοπτική διαφήμιση του αρώματος «Chanel No.5».

Καθώς η επιτυχία της μεγάλωνε, μεγάλωναν και οι φυλετικές εντάσεις. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 η Simone είχε γίνει διάσημη από τα τραγούδια της για την ελευθερία και την φυλετική ανισότητα. Μερικά από τα δημοφιλή αυτά τραγούδια είναι τα εξής: «To Be Young, Gifted and Black» (1958), «Strange Fruit» (1965), «Four Women» (1966). Θα ήθελα να σταθώ σε ένα τραγούδι που κυκλοφόρησε το 1964 με τίτλο «Mississippi Goddam», το οποίο έγραψε η Simone με αφορμή την δολοφονία του ακτιβιστή Medgar Evers και την έκρηξη βόμβας σε εκκλησία στο Birmingham της Αλαμπάμα, όπου έχασαν τη ζωή τους 4 παιδιά (1963). Ήταν ένα τραγούδι διαμαρτυρίας, το οποίο επίσης γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Ακολούθησαν και άλλα τραγούδια που έγιναν τεράστιες επιτυχίες, όπως τα ακόλουθα: «Don't Let Me Be Misunderstood (1964)»,«Sinnerman»(1965), «Feeling Good» (1865) και το αγαπημένο «I Put a Spell on You» (1965), το οποίο θεωρείται ένα από τα καλύτερα τραγούδια όλων των εποχών.

Όσο όμως η φήμη της άνθιζε, τόσο μεγάλωνε και η πικρία που ένιωθε μέσα της. Είχε ήδη βιώσει έναν πολύ κακό γάμο με τον ντεντέκτιβ Andy Stroud, ο οποίος την κακοποιούσε σωματικά και ψυχολογικά. Από αυτόν τον γάμο απέκτησε την κόρη της Liza, η οποία είναι και αυτή τραγουδίστρια. Μάλιστα το 1999 τραγούδησαν μαζί στο International Guinness Blues Festival στο Δουβλίνο. Εκτός από τον αποτυχημένο αυτό γάμο, η Simone αντιμετώπισε εκμετάλλευση και στον επαγγελματικό τομέα, καθώς πολλές δισκογραφικές εταιρείες είχαν εκδόσει ορισμένα κομμάτια της παράνομα. Ως απόρροια αυτού, η Simone έχασε πολλά λεφτά και αντιμετώπιζε πλέον οικονομικό πρόβλημα. Παρά τις δυσκολίες, η Simone δεν σταμάτησε να τραγουδά, έχοντας φανατικούς θαυμαστές σε όλο τον κόσμο. Για αρκετά χρόνια ζούσε στην Ολλανδία και το 1991 εγκαταστάθηκε στη Νότια Γαλλία. Την ίδια χρονιά, η Simone δημοσίευσε την αυτοβιογραφία της, με τίτλο «I Put a Spell on You», η οποία έλαβε εξαιρετικές κριτικές και συνέβαλε στην αύξηση της δημοτικότητάς της. To 1998 προσκλήθηκε στα 80στα  γενέθλια του Nelson Mandela και βραβεύτηκε για την εξαιρετική της προσφορά στην μουσική. Μέχρι το τέλος της ζωής της είχε πραγματοποιήσει συναυλίες στις σημαντικότερες αίθουσες συναυλιών του κόσμου γοητεύοντας κάθε ακροατή. Με την αισθαντική της ερμηνεία έκανε κάθε άνθρωπο να προβληματιστεί βαθιά και να αισθανθεί.

Γιώτα Ευταξία
(Απρίλιος 2021)
gteftaxia@gmail.com
Μουσικός & Μουσικολόγος (ΕΚΠΑ)

Τεχνική επιμέλεια σελίδας Κώστας Γρηγορέας
(Η επιμέλεια του κειμένου είναι ευθύνη του αρθρογράφου)

Βιβλιογραφία
Acker, K. (2004). Nina Simone (Women in the Arts).Chelsea House Publishers: Νέα Υόρκη.
Simone, N., Cleary, St. (1991). I Put A Spell On You: The Autobiography of Nina Simone. Pantheon Books: Νέα Υόρκη.

Διαδικτυακές πηγές
https://www.ninasimone.com
https://en.wikipedia.org
https://www.britannica.com